114. โลโป

อการสฺสนฺตรงฺคตฺเต การณมาห-‘ปกตินิสฺสิตตฺตา’ติ, ปกติยา อิทํ ปากตํ ‘‘โณ’’ติ (4-34) โณ, โลปสฺส พหิรงฺคตฺเต การณมาห-‘ปจฺจยนิสฺสิตตฺตา’ติ, อนฺตรงฺเคจฺจาทินา ‘‘อนฺตรงฺคพหิรงฺเคสฺวนฺตรงฺควิธิ พลวา’’ติ ปริภาสมุปลกฺเขติ, องฺคสทฺโท-วยววาจี, อนฺเต สทฺโท สตฺตมฺยตฺเถ, องฺเค ภวมนฺตรงฺคํ วิภตฺถฺยตฺเถ-สงฺขฺยสมาโส ‘‘เอโอนม วณฺเณ’’ติ (1-37) อตฺตํ ราคโม, องฺคโต พหิ พหิรงฺคํ ‘‘ปยฺยปาพหิติโร ปุเรปจฺฉา วา ปญฺจมฺยา’’ติ (3-5) อสงฺขฺยสมาโส, อตฺร จานฺตรงฺคํ พหิรงฺคนฺติ นางฺเคภวมนฺตรงฺคํ, อปิตฺวนฺตรงฺคนิสฺสิตํ การิยมนฺตรงฺคํ, นาปฺยงฺคโต พหิภูโต สมุทาโย พหิรงฺคํ, กินฺตุ พหิรงฺคนิสฺสิตํ การิยมฺพหิรงฺคํ ยถา มญฺจนิสฺสิเตสุ สทฺทายนฺเตสุ ‘มญฺจา สทฺทายนฺตี’ตฺยุจฺจเต ตํ วิเยติ อโตเยวา สงฺขฺยสมาเสปิ ลิงฺควิภตฺติวจนนฺตรโยโค ‘อนฺตรงฺโค อนฺตรงฺคา’ติ, สงฺเกติโก หฺยยมสงฺขฺยสมาโส, น ปุพฺพปทตฺถปฺปธาโน, ยถา-ปจฺจกฺขสฺสากฺขนิสฺสิตตฺตาวโพธตฺถํ ‘อกฺขมกฺขมฺปติ วตฺตเต’ติ วิจฺฉาย-มสงฺขฺยสมาเสปิ กเต ปจฺจกฺข ญาณสฺสากฺขนิสฺสิตตฺตญาปนตฺถํ สงฺเกตวเสน กโต-ยมสงฺขฺย สมาโส, น ปุพฺพปทตฺถปฺปธาโนติ‘ปจฺจกฺโข ปจฺจกฺขา’ติ ลิงฺควิภตฺติ วจนนฺตรโยโค, ตเถวาย-มนฺตรงฺคนิสฺสิโต-ยํ สมุทายนิสฺสิโตติ ญาปนตฺถํ สงฺเกตวเสน กโต-ยมสงฺขฺยสมาโสติ ลิงฺควิภตฺติวจนนฺตรโยโค น วิรุชฺฌเต, อถวา อนฺตรมงฺคมสฺส การิยสฺสาตฺถีติ ‘‘สทฺธาทิตฺว’’ (4-84) ตถา พหิรงฺคนฺติ, อนฺตรงฺคญฺจ พหิรงฺคญฺจ อนฺตรงฺคพหิรงฺคานิ, เตสฺวนฺตรงฺโค พลวาติฯ อนฺตรงฺค การิยสฺส พลวตฺตํ สาเธตุํ ‘สพฺพปฐมํ วิเธยฺยตฺตา’ติอาทิ วุตฺตํ, อิทมฺปน อนฺตรงฺคการิยสฺส พลวภาวสาธเน การณํ น โหติ, อนฺตรงฺคตฺตา พลวภาโวเยว หิ สพฺพปฐมํ วิเธยฺยตฺต การณํ, ตถา จาห-‘โย โลปโต อการสฺส ปฐมเมว ภวเน การณมาห อนฺตรงฺคตฺตา อการสฺสา’ติ, ตสฺมา นายํ ปาโฐ ฆฏเต, อนฺตรงฺคพลวภาวสาธนสฺส ปน โลกโต อิจฺฉิตตฺตา อยเมวตฺเถ ปาโฐ ฆฏเต’’อนฺตรงฺคเมว การิยมฺพลวํ โลเก ตถาทิฏฺฐตฺตา, ตถา หิ โลโก ปาโตวา’’ตฺยาทิ, โลเก ตถาทิฏฺฐตฺตาติ อนฺตรงฺคพลวภาวสฺส โลเก เอวํ วกฺขมานนเยน ทิฏฺฐตฺตา, อถวา เกนจิ วิธุรปฺปจฺจโยปนิปาเตน การณเว กลฺเลน วา กทาจิ กตฺตุมสกฺกุเณยฺยตฺเตปิ อนฺตรงฺคสฺส อวสฺสํ วิเธยฺยตฺตํ ทสฺเสตุมาห สพฺพปฐมํ วิเธยฺยตฺตา’ติ, สติสมฺภเวติ นิมิตฺตสฺสานุปหตตฺตา การิยสฺส สมฺภเว สติฯ

116. เย

อิวณฺณสฺสาติ วุตฺตตฺตาติ ‘เย ปสฺสิวณฺณสฺสา’’ติ เอตฺถ อิวณฺณสฺสาติ วุตฺตตฺตาฯ