เมนู

104.ติ

‘‘วาเนกญฺญตฺเถ’’ติ (3-17) วิกปฺปานุวตฺตนโต อยุตฺตตฺตาภาวํ ทสฺเสติ‘นยิทมยุตฺต’นฺติ, ยุตฺตตา จาสฺส ปาเฐ พฺยภิจาร ทสฺสนโตติ วตฺตุมาห-‘นปุํสเก’จฺจาทิ, ปาฐานุคตา หิ สุตฺตรจนา, วิกปฺปานุวตฺติยา อนปุํสกมิทเมว วจนํ ตสฺส กฺวจิ พฺยภิจารตฺเต ญาปกนฺติ วตฺตุมาห-‘ตสฺส จา’ติอาทิ, อวสฺสเมวเมตฺถ อตฺโถ คเหตพฺโพ, อญฺญถา ยถาวฏฺฐิตปาฐานุกฺกเมนาตฺถคฺคหเณ สติ สุตฺตสฺส [สุตฺตสฺสา (โปตฺถเก)] มุขฺยตฺตปฺปตีติโต กถนฺตมญฺญสฺส ญาปกํ ภเวยฺย, มุขฺยภาเว หิ ญาปกตฺถํ น ยุชฺเชยฺยฯ

108. อเต

นนุ จ ‘‘ลกฺขณปฏิปทวุตฺเตสุ ปฏิปทวุตฺตสฺเสว คหณ’’นฺตีมาย ปริภาสาย ลกฺขณิกสฺสาการสฺส คหณํ น ปปฺโปตีตฺยาสงฺกิย ปฏิปาทยมาห-‘รสฺสากาเร’จฺจาทิ, ปริภาสาย จสฺสายมตฺโถ ‘‘ลกฺขียเตเนเนติ ลกฺขณํ, สาธฺวสาธุชานน เหสุตฺตา สุตฺต [สตฺถ] มุจฺจเต, ปฏิคตมฺปทํ ปฏิปทํ, อุจฺจาริตมญฺชเสตฺยตฺโถ, ลกฺขณญฺจ ปฏิปทญฺจ ลกฺขณปฏิปทานิ, เตหิ วุตฺตานิ รูปานิ ลกฺขณปฏิปทวุตฺตานิ, เตสุ, วุตฺตสทฺโท ปจฺเจกมฺปริสมาปียเต ‘ลกฺขณวุตฺเตสุ ปฏิปทวุตฺเตสู’ติ, ตตฺราญฺจสา ยมนิทฺทิฏฺฐํ, เกวลํ ลกฺขณทสฺสเนนาสฺมิํ ลกฺขเณ สตฺยวสฺสมเนน รูเปน ภวิตพฺพนฺติ ลกฺขเณน ปฏิปาทิตํ, ตํ ลกฺขณวุตฺตมิตฺยุจฺจเต, ยนฺตฺวญฺชสา สทฺเทเนว ปฏิปาทิตํ, ตํ ปฏิปทวุตฺตนฺติ วุจฺจเต, ตสฺมิํ ลกฺขณวุตฺเต ปฏิปทวุตฺเต จ รูเป สติ ปฏิปทวุตฺตสฺเสว คหณํ, เนตรสฺเส’’ติ, ปฏิปทวุตฺตสฺเสเวตฺยวธารเณน นิยมรูปภาสฺสา ปริภาสายาวคมฺยเต, โส จ นิยโม อนิยมปุพฺพเก สนฺเทเห สตฺยวติฏฺฐเต, ตสฺมา ยตฺร ลกฺขณวุตฺตเมว เกวลํ, น ปฏิปทวุตฺตํ, ตตฺร นายํ ปริภาสา วติฏฺฐเต, ยตฺราปิ ปฏิปทวุตฺตเมว เกวลํ, น ลกฺขณวุตฺตํ, โสปฺเยติสฺสา อวิสโย, ยตฺร ทฺเว รูปานิ สมฺภวนฺติ ตตฺเรวา ยมฺปริภาสา สนฺเทหาปากรณมุเขน ปวตฺตาติ ญายปฺปตฺโตเยวา มตฺโถ อิมาย ปริภาสายานุวาทฺยเต, ตถาหิ สนฺเทหฐาเนสุ ยทฺยปฺเยกรูปเมวมภินฺนมุภินฺนํ, ตถาปิ ลกฺขณวุตฺตํ รูปํ ลกฺขเณ โนนฺนียมานํ ธูมคฺคิ วิย ชลพลากา วิย จานุ มานิกํ, ยนฺตุ ปฏิปท วุตฺตํ รูปํ, ตํ ปจฺจกฺขสิทฺธํ, ปจฺจกฺขานุมาเนสุ จ ปจฺจกฺขมฺพลวนฺตรํ ปมาณนฺติ อโต ปฏิปทวุตฺตเมว คยฺหตีติฯ

110. กฺวเจ

นปุํสกลิงฺเค เอกาเรน น ภวิตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ