92. นฺตสฺส

ฏมุตฺตปกฺโขติ อสนฺตํ กุพฺพนฺตสฺสาติ ฏาเทเสน มุตฺตปกฺโข,นฺตุสฺสเจวนฺติ ปสิทฺธตฺตาว ฏาเทสมุตฺตปกฺขํ อุปเมติ, ‘‘สญฺชาตํ ตารกาทิตฺวิโต’’ติ (5-45) อิโต อนฺธิตาฯ

93. โยสุ

ฏาเทโส-ติปฺปสชฺชตีติ กสฺมา วุตฺตํ นนุ ตทนฺตสฺส สมุทายสฺส ปตฺเต ‘‘ฉฏฺฐิยนฺตสฺสา’’ติ (1-17) อนฺตสฺเสว โหติ, ตถาสติ เนวาติปฺปสงฺโค, ตสฺมา กสฺมาติปฺปสชฺชตีติ วุตฺตนฺติ, สจฺจํ, ตถาปิ ‘ฌิสฺสา’ติ วตฺตุํ สกฺกุเณยฺยตฺเต อิสฺสาติ วุตฺตตฺต [วุตฺตนฺถิ] สามตฺถิยโต ตทนฺตสฺส ฏาเทโส-ติปฺปสชฺชตีติ ตถา วุตฺตนฺติ, นนุ ‘ฌิสฺสา’ติ วุตฺเตปิ โสวาติปฺปสงฺโค ตทวตฺโถเยวาติ สจฺจํ, ตถาปิ ยทิ สมุทายสฺส ฏาเทโส-ภิมโต สิยา ‘ตถา สติ กิํ ฌคฺคหเณน อิสฺสตฺเวว วเทยฺยาติ นาติปฺปสชฺชตีติ, ฌคฺคหเณ นามนฺเต อิการสฺเสว ฌสญฺญตฺตาติ อิทํ ปน วิเสสนตฺเตน วตฺตุ มนิจฺฉิเต ยุชฺชติฯ

94. เวโว

สหจริตญายสฺสาติ ‘‘ตํสหจริตา ตคฺคหเณน คยฺหนฺตี’’ติ ญายสฺสฯ

95. โยมฺหิ

เหตุกุรุสทฺเทหิ โยสุ อิมินา ฏาเทเส ‘‘โลโป’’ตีมินา โยโลเป วา สมฺปตฺเต ‘‘ปจฺจยนิสฺสิตํ พหิรงฺค’’นฺติ โยโลปโต ‘‘ปกตินิสฺสิตมนฺตรงฺค’’นฺติ ‘‘อนฺตรงฺคพหิรงฺคสุ อนฺตรงฺควิธิ พลวา’’ติ ปฐมํ ฏาเทเส นิมิตฺตาภาวาว โลปา ภาโวติ ทสฺเสตุมาห-‘เหตุกุรุสทฺเทหิ’จฺจาทิฯ

99. สพฺพา

นนุ กตราทโยว สพฺพาทิสทฺทวจนียา โหนฺติ สมาเสนาภิหิตตฺตา, น ตุ สพฺพสทฺโท [สทฺทสฺเส (โปตฺถเก)] ตฺยาห-‘อวยเวเน’ตฺยาทิ,ยทิปิ ‘สพฺพ สทฺโท อาทิ เยส’นฺติ อวยเวน วิคฺคโห, ตถาปิ สมุทาโยวาสฺสตฺโถ ภวติ… เยสนฺตฺยเนน สมุทายสฺส ปรามาสาติ ภาโว, อิตีติ เหตุมฺหิ, โก ภวนฺตานํ ทฺวินฺนํ พหุนฺนํ วา เอโก เทว ทตฺโต กฐาทีหิ วา อตฺเถ ทฺวีหิ พหูหิ วา เอกสฺส นิทฺธารเณ สติ กิมฺหา นิทฺธารเณ รตร รตเมสุ ณาทิวุตฺติยํ ‘‘เอกตฺถตาย’’นฺติ (2-119) วิภตฺติโลเป ‘‘รานุพนฺเธนฺตสราทิสฺสา’’ติ (4-132) อนฺตสราทิโลเป กิํสทฺทสฺส รูปสิทฺธีติ ทสฺเสตุมาห กตมา’ติอาทิ, อุโภ อํสา อสฺสาติ อตฺเถ ‘‘อยุภทฺวิตีหํเส’’ติ (4-49) อเย‘‘สโร โลโป สเร’’ติ (1-26) สรโลเป รูปสิทฺธีติ อาห-‘อุโภ อํสา’อิจฺจาทิ, กายํ ววตฺถา นาเม ตฺยาห-‘สาภิเธยฺยา’ตฺยาทิ, อวธิจฺจาทินา ตสฺเสวาตฺถํ วิภาเวติ, อธํโส อภฏฺฐตา อวธิภาเวเยวาวฏฺฐานํ, สาภิเธยฺยา เปกฺขาติ เอตฺถ โส สโก อภิเธยฺโย อตฺโถ ทิสาทิ สาภิเธยฺโยติ คหิโตติ อาห-‘ปุพฺพาทีน’นฺติอาทิ, สาภิเธยฺยนฺติ กมฺมโต ปรา อปปุพฺพา ‘อิกฺข=ทสฺสเน’ตีมสฺมา ‘‘กฺวจณ’’อิติ (5-41) อณฺปจฺจเย สาภิเธยฺยาเปกฺโข, โส วาวธินิยโมติ ทสฺเสตุมาห-‘ตมเปกฺขติ’จฺจาทิ, ตตฺถาธิปฺปายํ วิวรติ ‘ตถาหิ’จฺจาทินา, เอตฺถ จ ปราทิสทฺทาภิเธยฺโย-ตฺโถ ทิสาเทสาทิ ปุพฺพาทิสทฺทาภิเธยฺยสฺสาตฺถสฺส ทิสาย เทสาทิโน วาวธิภาเวน นิยมวเสน ปวตฺตติ, โย จาวธิภาโว นิยมวเสน ปวตฺตติ, โสจาวธิภาโว นิยมวเสน ปวตฺโต ปุพฺพาทิสทฺทวจนียํ ทิสาเทสาทิ มเปกฺขตีติ สาภิเธยฺยาเปกฺโขวธินิยโมเยว ววตฺถาติ วุจฺจตีตฺยยมธิปฺปาโย, น ตุ อภิเธยฺยายนฺติ อสมฺภวา, อสมฺภวเมว ทสฺเสนฺโต อาห-‘โย หิ’จฺจาทิ, โกสลฺเลน นิมิตฺเตนาติ กุสล สทฺทสฺส ปวตฺตินิมิตฺเตน โกสลฺเลน, อุตฺตรากุรโว อุตฺตรกุรุทีป วาสิโน, เทโส วา, ‘นาญฺญญฺจ นามปฺปธานา’’ติ (2-136) อเนเนว สญฺญายํ สพฺพาทิการิยสฺส นิสิทฺธตฺเต กิมสญฺญายํภฺยเนเนตฺยาห ‘นาญฺญญฺเจ’ตฺยาทิ, กิญฺจิ ปุพฺพตฺตาทิกมุทฺทิสฺส เกสญฺจิ ปุพฺโพปโรตฺยาทิกา อตฺถานุคตา สญฺญา อนฺวตฺถสญฺญาฯ