ปกติสนฺธิวิธาน

อถ สรานเมว สนฺธิการิเย สมฺปตฺเต ปกติภาโว วุจฺจเตฯ

‘‘สรา, ปกตี’’ติ จ วตฺตเตฯ

[35] สเร กฺวจิฯ

สรา โข สเร ปเร กฺวจิ ฉนฺทเภทาสุขุจฺจารณฏฺฐาเน, สนฺธิจฺฉารหิตฏฺฐาเน จ ปกติรูปานิ โหนฺติ, น โลปาเทสวิการมาปชฺชนฺเตติ อตฺโถฯ

ตตฺถ ปกติฏฺฐานํ นาม อาลปนนฺตา อนิติสฺมิํ อจฺฉนฺทานุรกฺขเณ อสมาเส ปทนฺตทีฆา จ อิการุการา จ นามปทนฺตาตีตกฺริยาทิมฺหีติ เอวมาทิฯ

อาลปนนฺเตสุ ตาว – กตมา จานนฺท อนิจฺจสญฺญา, กตมา จานนฺท อาทีนวสญฺญา, สาริปุตฺต อิเธกจฺโจ, เอหิ สิวิก อุฏฺเฐหิ, อุปาสกา อิเธกจฺโจ, โภติ อยฺเย, ภิกฺขุ อโรคํ ตว สีลํ, สิญฺจ ภิกฺขุ อิมํ นาวํ, ภิกฺขเว เอวํ วทามิ, ปญฺจิเม คหปตโย อานิสํสา อิจฺเจวมาทีสุ ปกติภาโว, ปุพฺพสฺสรโลปยวาเทสาทโย น โหนฺติฯ

กฺวจิคฺคหเณน อิติสฺมิํ ฉนฺทานุรกฺขเณ สนฺธิ โหติ, ยถา – สกฺกา เทวีติ, นโม เต พุทฺธ วีรตฺถุฯ

สเรติ กิํ? สาธุ มหาราชาติ, เอวํ กิร ภิกฺขูติฯ

อสมาเส ปทนฺตทีเฆสุ – อายสฺมา อานนฺโท คาถา อชฺฌภาสิ, เทวา อาภสฺสรา ยถา, เตวิชฺชา อิทฺธิปฺปตฺตา จ, ภควา อุฏฺฐายาสนา, ภควา เอตทโวจ, อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ, คนฺตฺวา โอโลเกนฺโต, ภูตวาที อตฺถวาที, ยํ อิตฺถี อรหา อสฺส, สามาวตี อาห, ปาปการี อุภยตฺถ ตปฺปติ, นที โอตฺถรติ, เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา, ภิกฺขู อามนฺเตสิ, ภิกฺขูอุชฺฌายิํสุ, ภิกฺขู เอวมาหํสุ, อิมสฺมิํ คาเม อารกฺขกา, สพฺเพ อิเม, กตเม เอกาทส, คมฺภีเร โอทกนฺติเก, อปฺปมาโท อมตปทํ, สงฺโฆ อาคจฺฉตุ, โก อิมํ ปถวิํ วิจฺเจสฺสติ, อาโลโก อุทปาทิ, เอโก เอกาย, จตฺตาโร โอฆาฯ

นิปาเตสุปิ – อเร อหมฺปิ, สเจ อิมสฺส กายสฺส, โน อภิกฺกโม, อโห อจฺฉริโย, อโถ อนฺโต จ, อถ โข อายสฺมา, อโถ โอฏฺฐวจิตฺตกา, ตโต อามนฺตยี สตฺถาฯ

กฺวจิคฺคหเณน อการ อิตีเวเวตฺถาทีสุ สนฺธิปิฯ ยถา – อาคตตฺถ, อาคตมฺหา, กตมาสฺสุ จตฺตาโร, อปฺปสฺสุตายํ ปุริโส, อิตฺถีติ, จ มรีว, สพฺเพว, สฺเวว, เอเสว นโย, ปริสุทฺเธตฺถายสฺมนฺโต, เนตฺถ, ตํ กุเตตฺถ ลพฺภา, สเจส พฺราหฺมณ, ตถูปมํ, ยถาหฯ

อสมาเสติ กิํ? ชิวฺหายตนํ, อวิชฺโชโฆ, อิตฺถินฺทฺริยํ, อภิภายตนํ, ภยตุปฏฺฐานํฯ

อจฺฉนฺทานุรกฺขเณติ กิํ? สทฺธีธ วิตฺตํ ปุริสสฺส เสฏฺฐํ, โย มิสฺสโรฯ

นามปทนฺตอิการุกาเรสุ – คาถาหิ อชฺฌภาสิ, ปุปฺผานิ อาหริํสุ, สตฺถุ อทาสิฯ

กฺวจีติ กิํ? มนสากาสิฯ

[36] สรา ปกติ พฺยญฺชเนฯ

สรา โข พฺยญฺชเน ปเร ปกติรูปา โหนฺตีติ เยภุยฺเยน ทีฆรสฺสโลเปหิ วิการาภาโวฯ ยถา – อจฺจโย, ปจฺจโย, ภาสติ วา กโรติ วา, เวทนากฺขนฺโธ, ภาคฺยวา, ภทฺโร กสามิว, ทียติ, ตุณฺหีภูโต, โส ธมฺมํ เทเสติฯ

อิติ ปกติสนฺธิวิธานํ นิฏฺฐิตํฯ

พฺยญฺชนสนฺธิวิธาน

อถ พฺยญฺชนสนฺธิ วุจฺจเตฯ

‘‘พฺยญฺชเน’’ติ อธิกาโร, ‘‘สรา, กฺวจี’’ติ จ วตฺตเตฯ

[37] ทีฆํฯ

สรา โข พฺยญฺชเน ปเร กฺวจิ ทีฆํ ปปฺโปนฺตีติ สุตฺตสุขุจฺจารณฉนฺทานุรกฺขณฏฺฐาเนสุ ทีโฆฯ