สพฺพนาม

อถ สพฺพนามานิ วุจฺจนฺเตฯ

สพฺพ, กตร, กตม, อุภย, อิตร, อญฺญ, อญฺญตร, อญฺญตม, ปุพฺพ, ปร, อปร, ทกฺขิณ, อุตฺตร, อธร, ย, ต, เอต, อิม, อมุ, กิํ, เอก, อุภ, ทฺวิ, ติ, จตุ, ตุมฺห, อมฺห อิติ สตฺตวีสติ สพฺพนามานิ, ตานิ สพฺพนามตฺตา ติลิงฺคานิฯ

ตตฺถ สพฺพสทฺโท นิรวเสสตฺโถ, โส ยทา ปุลฺลิงฺควิสิฏฺฐตฺถาภิธายี, ตทา รูปนโยฯ ปุเร วิย สฺยาทฺยุปฺปตฺติ, ‘‘โส’’ติ สิสฺส โอกาโร, สรโลปปรนยนานิฯ สพฺโพ ชโนฯ

พหุวจเน ‘‘สพฺพ โย’’ อิตีธ ‘‘ปรสมญฺญา ปโยเค’’ติ สพฺพาทีนํ สพฺพนามสญฺญาฯ

‘‘โย’’ติ วตฺตเตฯ

[200] สพฺพนามการเต ปฐโมฯ

สพฺเพสํ อิตฺถิปุมนปุํสกานํ นามานิ สพฺพนามานิ, เตสํ สพฺเพสํ สพฺพนามสญฺญานํ ลิงฺคานํ อการโต ปโร ปฐโม โย เอตฺตมาปชฺชเตฯ สพฺเพ ปุริสาฯ

อการโตติ กิํ? สพฺพา อมูฯ

เห สพฺพ สพฺพา, เห สพฺเพ, สพฺพํ, สพฺเพ, สพฺเพน, สพฺเพหิ สพฺเพภิฯ

จตุตฺเถกวจเน อายาเทเส สมฺปตฺเต –

‘‘อโต, อา เอ, สฺมาสฺมิํนํ, อาย จตุตฺเถกวจนสฺสา’’ติ จ วตฺตเตฯ

[201] ตโย เนว จ สพฺพนาเมหิฯ

อการนฺเตหิ สพฺพนาเมหิ ปเรสํ สฺมา สฺมิํ อิจฺเจเตสํ, จตุตฺเถกวจนสฺส จ อา เอ อายอิจฺเจเต อาเทสา เนว โหนฺตีติ อายาเทสาภาโวฯ จคฺคหณํ กตฺถจิ ปฏิเสธนิวตฺตนตฺถํ, เตน ปุพฺพาทีหิ สฺมา สฺมิํนํ อา เอ จ โหนฺติฯ สพฺพสฺสฯ

‘‘อกาโร, เอ’’ติ จ วตฺตเตฯ

[202] สพฺพนามานํ นํมฺหิ จฯ

สพฺเพสํ สพฺพนามานํ อกาโร เอตฺตมาปชฺชเต นํมฺหิ วิภตฺติมฺหิฯ

‘‘สพฺพนามโต’’ติ จ วตฺตเตฯ

[203] สพฺพโต นํ สํสานํฯ

สพฺพโต สพฺพนามโต ปรสฺส นํวจนสฺส สํ สานํอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติฯ

สพฺเพสํ สพฺเพสานํ, สพฺพสฺมา สพฺพมฺหา, สพฺเพหิ สพฺเพภิ, สพฺพสฺส, สพฺเพสํ สพฺเพสานํ, สพฺพสฺมิํ สพฺพมฺหิ, สพฺเพสุฯ

อิตฺถิยํ ‘‘อิตฺถิยมโต อาปฺปจฺจโย’’ติ อาปฺปจฺจโยฯ อญฺญํ กญฺญาสทฺทสมํ อญฺญตฺร ส นํ สฺมิํวจเนหิฯ สพฺพา ปชา, สพฺพา สพฺพาโย, เห สพฺเพ, เห สพฺพา สพฺพาโย, สพฺพํ, สพฺพา สพฺพาโย, สพฺพาย, สพฺพาหิ สพฺพาภิฯ

จตุตฺเถกวจเน ‘‘สพฺพนามโต วา’’, สพฺพโต โกติ อิโต ‘‘สพฺพโต’’ติ จ วตฺตเตฯ

[204] ฆปโต สฺมิํสานํ สํสาฯ

สพฺพโต สพฺพนามโต ฆปสญฺญโต สฺมิํ สอิจฺเจเตสํ ยถากฺกมํ สํสาอาเทสา โหนฺติ วาฯ

‘‘สํสาสฺเวกวจเนสุ จา’’ติ วตฺตเตฯ

[205] โฆ รสฺสํฯ

ฆสญฺโญ อากาโร รสฺสมาปชฺชเต สํสาสฺเวกวจเนสุ วิภตฺตาเทเสสุ ปเรสุฯ

‘‘สาคโม’’ติ วตฺตเตฯ

[206] สํสาสฺเวกวจเนสุ จฯ

สํ สาอิจฺเจเตสุ เอกวจนฏฺฐานสมฺภูเตสุ วิภตฺตาเทเสสุ ปเรสุ ลิงฺคมฺหา สการาคโม โหติฯ

สพฺพสฺสา สพฺพาย, สพฺพาสํ สพฺพาสานํ, สพฺพาย, สพฺพาหิ สพฺพาภิ, สพฺพสฺสา สพฺพาย, สพฺพาสํ สพฺพาสานํฯ

สฺมิํมฺหิ ‘‘สพฺพนามโต, ฆปโต’’ติ จ วตฺตเตฯ

[207] เนตาหิ สฺมิมายยาฯ

เอเตหิ สพฺพนาเมหิ ฆปสญฺเญหิ ปรสฺส สฺมิํวจนสฺส เนว อาย ยาเทสา โหนฺตีติ อายาภาโวฯ วาธิการโต กฺวจิ โหติ ทกฺขิณาย อุตฺตรายาติ อาทิฯ

สํยมาเทสา, สพฺพสฺสํ สพฺพายํ, สพฺพาสุฯ

นปุํสเก สพฺพํ จิตฺตํ, สพฺพานิ, เห สพฺพ, เห สพฺพานิ, สพฺพํ, สพฺพานิฯ เสสํ ปุลฺลิงฺเค วิย เญยฺยํฯ

เอวํ กตราทีนํ อญฺญตมสทฺทปริยนฺตานํ ตีสุปิ ลิงฺเคสุ รูปนโยฯ

ตตฺถ กตรกตมสทฺทา ปุจฺฉนตฺถาฯ

อุภยสทฺโท ทฺวิอวยวสมุทายวจโนฯ

อิตรสทฺโท วุตฺตปฺปฏิโยควจโนฯ

อญฺญสทฺโท อธิกตาปรวจโนฯ

อญฺญตร อญฺญตมสทฺทา อนิยมตฺถาฯ

‘‘โย, สพฺพนามการเต ปฐโม’’ติ จ วตฺตเตฯ

[208] ทฺวนฺทฏฺฐา วาฯ

ทฺวนฺทสมาสฏฺฐา สพฺพนามการโต ปโร ปฐโม โย เอตฺตมาปชฺชเต วาฯ กตโร จ กตโม จาติ กตรกตเม, กตรกตมา วา อิจฺจาทิฯ

ปุพฺพาทโย ทิสาทิววตฺถานวจนาฯ

ปุพฺโพ กาโลฯ พหุวจเน ‘‘ธาตุลิงฺเคหิ ปรา ปจฺจยา’’ติ เอตฺถ ปราติ นิทฺเทสโต ปุพฺพาทีหิ โยวจนสฺส วิกปฺเปเนกาโรฯ

ปุพฺเพ ปุพฺพา, เห ปุพฺพ, เห ปุพฺเพ เห ปุพฺพา, ปุพฺพํ, ปุพฺเพ, ปุพฺเพน, ปุพฺเพหิ ปุพฺเพภิ, ปุพฺพสฺส, ปุพฺเพสํ ปุพฺเพสานํฯ ‘‘สฺมาสฺมิํนํ วา’’ติ วิกปฺเปนากาเรการาฯ ปุพฺพา ปุพฺพสฺมา ปุพฺพมฺหา, ปุพฺเพหิ ปุพฺเพภิ, ปุพฺพสฺส, ปุพฺเพสํ ปุพฺเพสานํ, ปุพฺเพ ปุพฺพสฺมิํ ปุพฺพมฺหิ, ปุพฺเพสุฯ

อิตฺถิยํ ปุพฺพา ทิสา, ปุพฺพา ปุพฺพาโย อิจฺจาทิ สพฺพาสทฺทสมํฯ

นปุํสเก ปุพฺพํ ฐานํ, ปุพฺพานิ, เห ปุพฺพ, เห ปุพฺพานิ, ปุพฺพํ, ปุพฺพานิ, เสสํ ปุลฺลิงฺคสมํฯ เอวํ ปราปรทกฺขิณุตฺตราธรสทฺทาฯ

‘‘สพฺพนามโต, ทฺวนฺทฏฺฐา’’ติ จ วตฺตเตฯ

[209] นาญฺญํ สพฺพนามิกํฯ

ทฺวนฺทฏฺฐา สพฺพนามโต ปรสฺส โยวจนสฺส ฐเปตฺวา เอตฺตํ อญฺญํ สพฺพนามิกํ การิยํ น โหตีติ สํสานมาเทสาภาโวฯ ปุพฺพาปรานํ, ปุพฺพุตฺตรานํ อธรุตฺตรานํ, ‘‘นาญฺญํ สพฺพนามิก’’นฺติ วินาธิกาเรน โยเคน ตติยาสมาเสปิฯ มาสปุพฺพาย, มาสปุพฺพานํฯ

‘‘นาญฺญํ สพฺพนามิก’’นฺติ จ วตฺตเตฯ

[210] พหุพฺพีหิมฺหิ จฯ

พหุพฺพีหิมฺหิ จ สมาเส สพฺพนามิกวิธานํ นาญฺญํ โหติฯ ปิยปุพฺพาย, ปิยปุพฺพานํ, ปิยปุพฺเพฯ

จสทฺทคฺคหเณน ทิสตฺถสพฺพนามานํ พหุพฺพีหิมฺหิ สพฺพนามิกวิธานํว โหติฯ

ทกฺขิณสฺสา จ ปุพฺพสฺสา จ ยทนฺตราฬนฺติ อตฺเถ พหุพฺพีหิ, ทกฺขิณปุพฺพสฺสํ, ทกฺขิณปุพฺพสฺสา, เอวํ อุตฺตรปุพฺพสฺสํ, อุตฺตรปุพฺพสฺสา อิจฺจาทิฯ

ยเตตสทฺทาทีนมาลปเน รูปํ น สมฺภวติฯ ยสทฺโท อนิยมตฺโถฯ

โย ปุริโส, เย ปุริสา, ยํ, เยฯ ยา กญฺญา, ยา ยาโย, ยํ, ยา ยาโยฯ ยํ จิตฺตํ, ยานิ, ยํ, ยานิฯ เสสํ สพฺพตฺถ สพฺพสทฺทสมํฯ

ต เอต อิม อมุ กิํอิจฺเจเต ปรมฺมุข สมีป อจฺจนฺตสมีปทูร ปุจฺฉนตฺถวจนาฯ

ตสทฺทสฺส เภโทฯ ‘‘ต สิ’’ อิตีธ –

‘‘อนปุํสกสฺสายํ สิมฺหีติ, ส’’มิติ จ วตฺตเตฯ

[211] เอตเตสํ โตฯ

เอต ตอิจฺเจเตสํ อนปุํสกานํ ตกาโร สการมาปชฺชเต สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิฯ โส ปุริโสฯ

สพฺพนามคฺคหณญฺจ, อิโต ตคฺคหณญฺจ วตฺตเตฯ

[212] ตสฺส วา นตฺตํ สพฺพตฺถฯ

ตอิจฺเจตสฺส สพฺพนามสฺส ตการสฺส นตฺตํ โหติ วา สพฺพตฺถ ลิงฺเคสุฯ เน เต, นํ ตํ, เน เต, เนน เตน, เนหิ เนภิ เตหิ เตภิฯ

‘‘สพฺพสฺส, ตสฺส วา สพฺพตฺถา’’ติ จ วตฺตเตฯ

[213] สสฺมาสฺมิํสํสาสฺวตฺตํฯ

ตอิจฺเจตสฺส สพฺพนามสฺส สพฺพสฺเสว อตฺตํ โหติ วา ส สฺมา สฺมิํ สํ สาอิจฺเจเตสุ วจเนสุ สพฺพตฺถ ลิงฺเคสุฯ อสฺส นสฺส ตสฺส, เนสํ เตสํ เนสานํ เตสานํฯ

‘‘สฺมาหิสฺมิํนํ มฺหาภิมฺหิ วา’’ติ อิโต ‘‘สฺมาสฺมิํนํ, มฺหามฺหี’’ติ จ วตฺตเตฯ

[214] น ติเมหิ กตากาเรหิฯ

ต อิมอิจฺเจเตหิ กตากาเรหิ ปเรสํ สฺมาสฺมิํนํ มฺหา มฺหิอิจฺเจเต อาเทสา น โหนฺติฯ

ปกติสนฺธิวิธาน

อถ สรานเมว สนฺธิการิเย สมฺปตฺเต ปกติภาโว วุจฺจเตฯ

‘‘สรา, ปกตี’’ติ จ วตฺตเตฯ

[35] สเร กฺวจิฯ

สรา โข สเร ปเร กฺวจิ ฉนฺทเภทาสุขุจฺจารณฏฺฐาเน, สนฺธิจฺฉารหิตฏฺฐาเน จ ปกติรูปานิ โหนฺติ, น โลปาเทสวิการมาปชฺชนฺเตติ อตฺโถฯ

ตตฺถ ปกติฏฺฐานํ นาม อาลปนนฺตา อนิติสฺมิํ อจฺฉนฺทานุรกฺขเณ อสมาเส ปทนฺตทีฆา จ อิการุการา จ นามปทนฺตาตีตกฺริยาทิมฺหีติ เอวมาทิฯ

อาลปนนฺเตสุ ตาว – กตมา จานนฺท อนิจฺจสญฺญา, กตมา จานนฺท อาทีนวสญฺญา, สาริปุตฺต อิเธกจฺโจ, เอหิ สิวิก อุฏฺเฐหิ, อุปาสกา อิเธกจฺโจ, โภติ อยฺเย, ภิกฺขุ อโรคํ ตว สีลํ, สิญฺจ ภิกฺขุ อิมํ นาวํ, ภิกฺขเว เอวํ วทามิ, ปญฺจิเม คหปตโย อานิสํสา อิจฺเจวมาทีสุ ปกติภาโว, ปุพฺพสฺสรโลปยวาเทสาทโย น โหนฺติฯ

กฺวจิคฺคหเณน อิติสฺมิํ ฉนฺทานุรกฺขเณ สนฺธิ โหติ, ยถา – สกฺกา เทวีติ, นโม เต พุทฺธ วีรตฺถุฯ

สเรติ กิํ? สาธุ มหาราชาติ, เอวํ กิร ภิกฺขูติฯ