จุราทิคณ

ธุร เถยฺเย, ปุเร วิย ธาตฺวนฺตโลโป, วิภตฺตุปฺปตฺติฯ

‘‘ตถา กตฺตริ จา’’ติ อิโต ‘‘กตฺตรี’’ติ จ สีหวิโลกเนน ภาวกมฺมคฺคหณานิ จ วตฺตนฺเต, มณฺฑูกคติยา การิตคฺคหณญฺจฯ

[525] จุราทิโต เณณยาฯ

จุรอิจฺเจวมาทิโต ธาตุคณโต เณ ณยอิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ กตฺตริ, ภาเว จ กมฺมนิ, วิภตฺติปฺปจฺจเยสุฯ ‘‘การิตํ วิย ณานุพนฺโธ’’ติ เณ ณยานํ การิตพฺยปเทโสฯ

[526] การิตานํ โณ โลปํฯ

การิตปฺปจฺจยานํ ณกาโร โลปมาปชฺชเตฯ

[527] อสํโยคนฺตสฺส วุทฺธิ การิเตฯ

อสํโยคนฺตสฺส ธาตุสฺส การิเต ปเร วุทฺธิ โหตีติ อุการสฺโสกาโร วุทฺธิฯ

ธนํ โจเรติ, โจเรนฺติฯ โจเรสิ, โจเรถฯ โจเรมิ, โจเรมฯ ณยปฺปจฺจเย – โจรยติ, โจรยนฺติฯ โจรยสิ, โจรยถฯ โจรยามิ, โจรยามฯ โจรยเต, โจรยนฺเตฯ โจรยเส, โจรยวฺเหฯ โจรเย, โจรยามฺเหฯ

กมฺเม ยปฺปจฺจเย อีการาคโม, สรโลปาทิ จ, โจรียเต เทวทตฺเตน, โจรียติ, โจรียนฺติ อิจฺจาทิฯ

โจเรตุ , โจเรนฺตุฯ โจเรหิฯ โจรยตุ, โจรยนฺตุฯ โจรย, โจรยาหิฯ

โจเรยฺย, โจเรยฺยุํฯ โจรเย, โจรเยยฺยุํฯ อโจเรสิ, โจเรสิ, อโจเรสุํ, โจเรสุํฯ อโจรยิ, โจรยิ, อโจรยิํสุ, โจรยิํสุ, อโจรยุํ, โจรยุํฯ อโจเรสิ, อโจเรสิตฺถฯ ตฺวํ อโจรยิ, อโจรยิตฺถฯ อโจเรสิํ, อโจเรสิมฺหฯ อโจรยิํ, อโจรยิมฺหฯ อโจรยิตฺถฯ อโจรียิตฺถ, อโจรียิฯ

โจริสฺสติ, โจริสฺสนฺติฯ โจรยิสฺสติ, โจรยิสฺสนฺติฯ โจรียิสฺสเต, โจรียิสฺสนฺเตฯ โจรียิสฺสติ, โจรียิสฺสนฺติฯ อโจริสฺส, อโจรยิสฺสฯ อโจรียิสฺสถ, อโจรียิสฺส อิจฺจาทิฯ

ตถา จินฺต จินฺตายํ, สํโยคนฺตตฺตา วุทฺธิอภาโวว วิเสโสฯ

จินฺเตติ, จินฺตยติ, จินฺเตนฺติ, จินฺตยนฺติฯ จินฺเตตุ, จินฺตยตุฯ จินฺเตยฺย, จินฺตเยยฺยฯ อจินฺเตสิ, จินฺเตสิ, อจินฺตยิ, จินฺตยิฯ จินฺเตสฺสติ, จินฺตยิสฺสติฯ อจินฺติสฺส, อจินฺตยิสฺส อิจฺจาทิฯ

มนฺต คุตฺตภาสเน, มนฺเตติ, มนฺตยติ อิจฺจาทิ ปุริมสมํฯ

ปาล รกฺขเณ, ธมฺมํ ปาเลติ, ปาลยติฯ ปาลียติฯ ปาเลตุ, ปาลยตุ อิจฺจาทิฯ

ฆฏ ฆฏเน, ฆาเฏติ, ฆาฏยติ, ฆเฏติ, ฆฏยติ, ฆฏาทิตฺตา วิกปฺเปน วุทฺธิฯ

วิท ญาเณ, เวเทติ, เวทยติฯ

คณ สงฺขฺยาเน, ‘‘ฆฏาทีนํ วา’’ติ น วุทฺธิ, คเณติ, คณยติ อิจฺจาทิ, สพฺพตฺถ สุโพธํฯ

จุราทิคโณฯ

ภูวาที จ รุธาที จ, ทิวาที สฺวาทโย คณา;

กิยาที จ ตนาที จ, จุราที จิธ สตฺตธาฯ

วิกรณวิธานํ สมตฺตํฯ

ธาตุปฺปจฺจยนฺตนย

อถ ธาตุปฺปจฺจยนฺตา วุจฺจนฺเตฯ

ตตฺถ ธาตฺวตฺเถ นิทฺทิฏฺฐา ขาทิการิตนฺตา ปจฺจยา ธาตุปฺปจฺจยา นามฯ

ติช นิสาน พนฺธนขมาสุ, ธาตุสญฺญาทิฯ

‘‘ธาตุลิงฺเคหิ ปรา ปจฺจยา’’ติ อิโต ธาตุคฺคหณํ อนุวตฺตเต, ‘‘ปรา, ปจฺจยา’’ติ จ อธิกาโรฯ

[528] ติช คุป กิต มาเนหิ ข ฉ สา วาฯ

ติช คุป กิต มาน อิจฺเจเตหิ ธาตูหิ ข ฉ ส อิจฺเจเต ปจฺจยา ปรา โหนฺติ วาฯ

ติชโต ขนฺติยํ โขว, นินฺทายํ คุปโต ตุ โฉ;

กิตา โฉ โสว มานมฺหา, ววตฺถิตวิภาสโตฯ

‘‘กฺวจาทิวณฺณานเมกสฺสรานํ ทฺเวภาโว’’ติ ธาตฺวาทิสฺส ทฺวิภาโวฯ

‘‘พฺยญฺชนนฺตสฺสา’’ติ วตฺตมาเน –

[529] โก เข จฯ