อป ปาปุณเน, ปปุพฺโพ สรโลเป ‘‘ทีฆ’’นฺติ ทีโฆ, อุณาปจฺจโย, สมฺปตฺติํ ปาปุณาติ, ปาปุณนฺติฯ ปาปุณาสิ, ปาปุณาถฯ ปาปุณามิ, ปาปุณามฯ

กมฺเม ปาปียติ, ปาปียนฺติฯ ตถา ปาปุณาตุฯ ปาปียตุฯ ปาปุเณ, ปาปุเณยฺยฯ ปาปีเยยฺยฯ ปาปุณิ, ปาปุณิํสุฯ ปาปียิฯ ปาปุณิสฺสติฯ ปาปียิสฺสติฯ ปาปุณิสฺสฯ ปาปียิสฺส อิจฺจาทิฯ

สก สตฺติมฺหิ, ทฺวิภาโว, สกฺกุณาติ, สกฺกุณนฺติฯ ภาเว ‘‘ปุพฺพรูปญฺจา’’ติ ปุพฺพรูปตฺตํ, สกฺกเต ตยา, สกฺกติ วา, สกฺกุณาตุฯ สกฺกุเณยฺยฯ ‘‘กฺวจิ ธาตู’’ติอาทินา สกนฺตสฺส ขาเทโส อชฺชตนาทิมฺหิ, อสกฺขิ, สกฺขิ, อสกฺขิํสุ, สกฺขิํสุฯ สกฺขิสฺสติ, สกฺขิสฺสนฺติฯ อสกฺขิสฺส, อสกฺขิสฺสํสุ อิจฺจาทิฯ

สฺวาทิคโณฯ

กิยาทิคณ

กี ทพฺพวินิมเย, วิปุพฺโพ ทฺวิตฺตํ, ปุเร วิย วิภตฺตุปฺปตฺติฯ

[513] กิยาทิโต นาฯ

กีอิจฺเจว มาทิโต ธาตุคณโต นาปจฺจโย โหติ กตฺตริฯ นาปรตฺตา น วุทฺธิ, ‘‘กฺวจิ ธาตู’’ติอาทินา กิยาทีนํ นามฺหิ รสฺสตฺตํ, กีโต นาปจฺจยนการสฺส ณตฺตญฺจฯ

ภณฺฑํ วิกฺกิณาติ, วิกฺกิณนฺติฯ วิกฺกียติ, วิกฺกียนฺติฯ วิกฺกิณาตุ, วิกฺกิณนฺตุฯ วิกฺกียตุ, วิกฺกียนฺตุฯ

วิกฺกิเณ, วิกฺกิเณยฺย ฯ วิกฺกีเยยฺย, วิกฺกีเยยฺยุํฯ อวิกฺกิณิ, วิกฺกิณิฯ วิกฺกียิตฺถ, วิกฺกียิฯ วิกฺกิณิสฺสติ, วิกฺกิณิสฺสนฺติฯ วิกฺกียิสฺสติ, วิกฺกียิสฺสนฺติฯ อวิกฺกิณิสฺส, อวิกฺกิณิสฺสํสุฯ วิกฺกียิสฺส, วิกฺกียิสฺสํสุ อิจฺจาทิฯ

ชิ ชเย, กิเลเส ชินาติ, ชินนฺติฯ ชียติ, ชียนฺติฯ เอวํ ชินาตุฯ ชียตุฯ ชิเนยฺยฯ ชีเยยฺยฯ อชินิ, ชินิ, อชินิํสุ, ชินิํสุฯ อเชสิ, อเชสุํฯ อชินิตฺถฯ อชียิตฺถ, อชียิฯ ชินิสฺสติ, ชินิสฺสนฺติฯ วิเชสฺสติ, วิเชสฺสนฺติฯ ชียิสฺสติ, ชียิสฺสนฺติฯ อชินิสฺสฯ อชียิสฺส อิจฺจาทิฯ

ตถา จิ จเย, จินาติ, จินนฺติ อิจฺจาทิฯ

ญา อวโพธเน นาปจฺจโยฯ

‘‘วา’’ติ วตฺตเตฯ

[514] ญาสฺส ชา ชํ นาฯ

ญาอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส ชา ชํ นาอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ วาฯ

ชาเทโส นามฺหิ ชํ ญามฺหิ, นาภาโว ติมฺหิ เอวิธ;

ววตฺถิตวิภาสตฺถ-วาสทฺทสฺสานุวตฺตนา;

ธมฺมํ วิชานาติ, วินายติ วา, วิชานนฺติฯ

กมฺเม วิญฺญายติ, วิญฺญายนฺติฯ อิวณฺณาคเม ปุพฺพโลโป, ‘‘กฺวจิ ธาตู’’ติอาทินา เอกาโร, ทฺวิตฺตญฺจ, เญยฺยติ, เญยฺยนฺติฯ วิชานาตุ, วิชานนฺตุ, รสฺสตฺตํฯ วิชาน, วิชานาหิ, วิชานาถฯ วิชานามิ, วิชานามฯ วิชานตํ, วิชานนฺตํฯ วิชานสฺสุฯ วิญฺญายตุ, วิญฺญายนฺตุฯ

[515] เอยฺยสฺส ญาโต อิยา ญา วาฯ

เอยฺยสฺส วิภตฺติสฺส ญาอิจฺเจตาย ธาตุยา ปรสฺส อิยา ญาอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ วา, สรโลปาทิฯ วิชานิยาฯ

ญาเทเส ญาสฺส ชํอาเทโสฯ

‘‘ญาโต, วา’’ติ จ วตฺตเตฯ

[516] นาสฺส โลโป ยการตฺตํฯ

ญาอิจฺเจตาย ธาตุยา ปรสฺส นาปจฺจยสฺส โลโป โหติ วา, ยการตฺตญฺจ, ววตฺถิตวิภาสตฺโถยํ วาสทฺโทฯ เตน –

ญามฺหิ นิจฺจญฺจ นาโลโป,

วิภาสาชฺชตนาทิสุ;

อญฺญตฺถ น จ โหตายํ,

นาโต ติมฺหิ ยการตาฯ

นิคฺคหีตสฺส วคฺคนฺตตฺตํ, วิชญฺญา, วิชาเนยฺย, วิชาเนยฺยุํฯ วิชาเนยฺยาสิ, วิชาเนยฺยาถฯ วิชาเนยฺยามิ, วิชาเนยฺยาม, วิชาเนมุ วาฯ วิชาเนถฯ วิญฺญาเยยฺย, วิญฺญาเยยฺยุํฯ

สมชานิ, สญฺชานิ, สญฺชานิํสุฯ นาโลเป อญฺญาสิ, อญฺญาสุํฯ วิชานิตฺถฯ วิญฺญายิตฺถฯ ปญฺญายิ, ปญฺญายิํสุฯ วิชานิสฺสติ, วิชานิสฺสนฺติฯ ญสฺสติ, ญสฺสนฺติฯ วิญฺญายิสฺสเต, วิญฺญายิสฺสนฺเตฯ ปญฺญายิสฺสติ, ปญฺญายิสฺสนฺติฯ

‘‘กฺวจิ ธาตู’’ติอาทินา สฺสสฺส หิ จ, ปญฺญายิหิติ, ปญฺญายิหินฺติฯ อชานิสฺสฯ อชานิสฺสถฯ อญฺญายิสฺสถ, อญฺญายิสฺส อิจฺจาทิฯ

มา มาเน, ‘‘กฺวจิ ธาตู’’ติอาทินา มานฺตสฺส อิกาโร, มินาติ, มินนฺติฯ กมฺเม มียติ, มียนฺติ อิจฺจาทิฯ

ลู เฉทเน, นามฺหิ รสฺสตฺตํ, ลุนาติ, ลุนนฺติฯ ลูยติ, ลูยนฺติ อิจฺจาทิฯ

ธู กมฺปเน, ธุนาติ, ธุนนฺติฯ ธูยติ, ธูยนฺติ อิจฺจาทิฯ

คห อุปาทาเน, นามฺหิ สมฺปตฺเต –

[517] คหาทิโตปฺปณฺหาฯ

คหอิจฺเจวมาทิโต ธาตุโต ปฺป ณฺหาอิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ กตฺตริฯ อาทิสทฺโทยํ ปกาโรฯ

‘‘คหสฺสา’’ติ วตฺตเตฯ

[518] หโลโป ณฺหามฺหิฯ

คหอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส หการสฺส โลโป โหติ ณฺหามฺหิ ปจฺจเย ปเรฯ สีลํ คณฺหาติ, รสฺสตฺเต คณฺหติ วา, คณฺหนฺติฯ คณฺหาสิ, คณฺหาถฯ คณฺหามิ, คณฺหามฯ

กมฺเม ‘‘เย’’ติ วตฺตมาเน ‘‘หวิปริยโย โล วา’’ติ หการสฺส ยกาเรน วิปริยโย โหติฯ คยฺหติ, คยฺหนฺติฯ

คณฺหาตุ, คณฺหนฺตุฯ คณฺห, คณฺหาหิ, คณฺหาถฯ คณฺหามิ, คณฺหามฯ คณฺหตํ, คณฺหนฺตํฯ คยฺหตํ, คยฺหนฺตํฯ คยฺหตุ, คยฺหนฺตุฯ คณฺเห, คณฺเหยฺย, คณฺเหยฺยุํฯ คยฺเหยฺย, คยฺเหยฺยุํฯ อคฺคณฺหิ, คณฺหิ, อคฺคณฺหิํสุ, คณฺหิํสุฯ

ยทา ‘‘กฺวจิ ธาตู’’ติอาทินา อสพฺพธาตุเก วิกรณปจฺจยสฺส โลโป, อิการาคมสฺส เอกาโร จ, ตทา สาคโมฯ

อคฺคเหสิ, อคฺคเหสุํฯ อคฺคหิ, อคฺคหิํสุ, อคฺคหุํฯ อคฺคยฺหิตฺถ, อคฺคยฺหิฯ คณฺหิสฺสติ, คณฺหิสฺสนฺติฯ คเหสฺสติ, คเหสฺสนฺติฯ คหียิสฺสเต, คหียิสฺสนฺเตฯ คยฺหิสฺสติ, คยฺหิสฺสนฺติฯ อคฺคณฺหิสฺส, อคฺคหิสฺสฯ อคฺคณฺหิสฺสถ, อคฺคหิสฺสถฯ อคฺคยฺหิสฺสถ, อคฺคยฺหิสฺส อิจฺจาทิฯ

ปฺปปฺปจฺจเย –

[519] คหสฺส เฆ ปฺเปฯ

คหอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส เฆอาเทโส โหติ ปฺปปฺปจฺจเย ปเรฯ เฆปฺปติ อิจฺจาทิฯ

กิยาทิคโณฯ

ตนาทิคณ

ตนุ วิตฺถาเร, ปุเร วิย ธาตฺวนฺตโลปวิภตฺตุปฺปตฺติโยฯ

[520] ตนาทิโต โอยิราฯ

ตนุอิจฺเจวมาทิโต ธาตุคณโต โอยิรอิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ กตฺตริฯ กรโตวายํ ยิรปฺปจฺจโยฯ

ธมฺมํ ตโนติ, ตโนนฺติฯ ตโนสิ, ตโนถฯ ตโนมิ, ตโนมฯ

‘‘วา’’ติ วตฺตเตฯ