ลการนฺตธาตุ
ปาล รกฺขเณฯ ‘‘รกฺขณํ, ตาณํ, โคปนํ, อวนํ, ปาลนํ, รกฺขา, รกฺขณา, คุตฺติ’’ อิจฺเจเต ปริยายาฯ ปาเลติ, ปาลยติฯ ปาลโก, พุทฺธปาโลฯ อมฺพปาลี คณิกาฯ สโม ภวตุ ปาลินาฯ ปาลิโต, ปาลนํ, ปาฬิฯ
เอตฺถ ปาฬีติ อตฺถํ ปาเลตีติ ปาฬิ, ลสฺส ฬตฺตํฯ อถ วา อนฺโตทกํ รกฺขณฏฺเฐน มหโต ตฬากสฺส ถิรา มหตีติ ปาฬิ วิยาติ ปาฬิ, ปริยตฺติธมฺโมฯ อปโร นโย ปกฏฺฐานํ อุกฺกฏฺฐานํ สีลาทิอตฺถานํ โพธนโต สภาวนิรุตฺติภาวโต พุทฺธาทีหิ ภาสิตตฺตา จ ปกฏฺฐานํ วจนปฺปพนฺธานํ อาฬีติ ปาฬิฯ
ปาฬิสทฺโท ปาฬิธมฺเม, ตฬากปาฬิยมฺปิ จ;
ทิสฺสเต ปนฺติยญฺเจว, อิติ เญยฺยํ วิชานตาฯ
อยญฺหิ ‘‘ปาฬิยา อตฺถมุปปริกฺขนฺตี’’ติอาทีสุ ปริยตฺติธมฺมสงฺขาเต ปาฬิธมฺเม ทิสฺสติฯ ‘‘มหโต ตฬากสฺส ปาฬี’’ติอาทีสุ ตฬากปาฬิยํฯ ‘‘ปาฬิยา นิสีทิํสู’’ติอาทีสุ ปนฺติยํ, ปฏิปาฏิยา นิสีทิํสูติ อตฺโถฯ อิมสฺมิํ ปนตฺเถ ธาตุยา กิจฺจํ นตฺถิฯ ปาฏิปทิโก หิ ปนฺติวาจโก ปาฬิสทฺโทฯ
ติล สิเนหเนฯ เตเลติ, เตลยติฯ เตลํ, ติโล, ติลํฯ
ตตฺถ ติโลติ ติลคจฺโฉฯ ติลนฺติ ตปฺผลํฯ ตโต ปน นิกฺขนฺโต สิเนโห เตลํฯ โส หิ ‘‘ติลานํ อิทนฺติ เตล’’นฺติ วุจฺจติฯ
