ปิฑิ สงฺฆาเตฯ ปิณฺเฑติ, ปิณฺฑยติฯ ปิณฺโฑฯ

เอตฺถ จ ปิณฺโฑติ สมูหสงฺขาโต กลาโปปิ ‘‘โจฬํ ปิณฺโฑ รติ ขิฑฺฑา’’ติ เอตฺถ วุตฺโต อาหารสงฺขาโต ปิณฺโฑปิ ปิณฺโฑเยวฯ

กุฑิ เวธเนฯ กุณฺเฑติ, กุณฺฑยติฯ กุณฺฑลํฯ

มฑิ ภูสายํ หสเน จฯ มณฺเฑติ, มณฺฑยติฯ มณฺโฑ, มณฺฑนํ, มณฺฑิโตฯ

ภฑิ กลฺยาเณฯ กลฺยาณํ กลฺยาณตาฯ ภณฺเฑติ, ภณฺฑยติฯ ภณฺโฑฯ

เอตฺถ จ ภณฺโฑติ ธนํ, อลงฺกาโร วาฯ ‘‘ภณฺฑํ คณฺหาติฯ สมลงฺกริตฺวา ภณฺเฑนา’’ติ จ อาทีสุ วิยฯ

ทณฺฑ ทณฺฑวินิปาเตฯ ทณฺเฑติ, ทณฺฑยติฯ ทณฺโฑฯ

ฉฑฺฑ ฉฑฺฑเนฯ ฉฑฺเฑติ, ฉฑฺฑยติฯ ฉฑฺฑนโกฯ ฉฑฺฑิยติ, ฉฑฺฑิโตฯ ฉฑฺฑิตุํ, ฉฑฺฑยิตุํ, ฉฑฺเฑตฺวา, ฉฑฺฑยิตฺวาฯ

ฑการนฺตธาตุรูปานิฯ

ฒการนฺตธาตุ

วฑฺฒ อากิรเณฯ กํสปาติยา ปายาสํ วฑฺเฒติ, วฑฺฒยติฯ ภตฺตํ วฑฺเฒตฺวา อทาสิฯ

อิมานิ ฒการนฺตธาตุรูปานิฯ

ณการนฺตธาตุ

วณฺณ วณฺณกฺริยาวิตฺถารคุณวจเนสุฯ วณฺโณ ปสํสาฯ กฺริยา กรณํฯ วิตฺถาโร วิตฺถินฺนตาฯ คุโณ สีลาทิธมฺโมฯ วจนํ วาจาฯ วณฺเณติ, วณฺณยติฯ วณฺโณ, วณฺณํ, สุวณฺณํ, สํวณฺณนาฯ

วณฺณสทฺโท ฉวิถุติกุลวคฺคการณสณฺฐานปมาณรูปายตนาทีสุ ทิสฺสติฯ ตตฺถ ‘‘สุวณฺณวณฺโณสิ ภควา’’ติ เอวมาทีสุ ฉวิยํฯ ‘‘กทา สญฺญูฬฺหา ปน เต คหปติ สมณสฺส โคตมสฺส วณฺณา’’ติ เอวมาทีสุ ถุติยํฯ ‘‘จตฺตาโรเม โภ โคตม วณฺณา’’ติเอวมาทีสุ กุลวคฺเคฯ ‘‘อถ เกน นุ วณฺเณน, คนฺธเถโนติ วุจฺจตี’’ติ เอวมาทีสุ การเณฯ ‘‘มหนฺตํ หตฺถิราชวณฺณํ อภินิมฺมินิตฺวา’’ติเอวมาทีสุ สณฺฐาเนฯ ‘‘ตโย ปตฺตสฺส วณฺณา’’ติ เอวมาทีสุ ปมาเณฯ ‘‘วณฺโณ คนฺโธ รโส โอชา’’ติ เอวมาทีสุ รูปายตเนติฯ

ตตฺถ ฉวิยนฺติ ฉวิคตา วณฺณธาตุ เอว ‘‘สุวณฺณวณฺโณ’’ติ เอตฺถ วณฺณคฺคหเณน คหิตาติ อปเรฯ วณฺณนํ กิตฺติยา อุคฺโฆสนนฺติ วณฺโณ, ถุติฯ วณฺณิยติ อสงฺกรโต ววตฺถปิยตีติ วณฺโณ, กุลวคฺโคฯ วณฺณิยติ ผลํ เอเตน ยถาสภาวโต วิภาวิยตีติ วณฺโณ, การณํ, วณฺณํ ทีฆรสฺสาทิวเสน สณฺฐหนนฺติ วณฺโณ, สณฺฐานํฯ วณฺณิยติ อฑฺฒมหนฺตาทิวเสน ปมิยตีติ วณฺโณ, ปมาณํฯ วณฺเณติ วิการมาปชฺชมานํ หทยงฺคตภาวํ ปกาเสตีติ วณฺโณ, รูปายตนํฯ เอวํ เตน เตน ปวตฺตินิมิตฺเตน วณฺณสทฺทสฺส ตสฺมิํ ตสฺมิํ อตฺเถ ปวตฺติ เวทิตพฺพาฯ