กการนฺตธาตุ

กุ สทฺเท เก จฯ โกติ, กวติ, กายติ, เอวํ กตฺตุปทานิ ภวนฺติฯ กุยฺยติ, กิยฺยติ, เอวํ กมฺมปทานิฯ กานนํ, กพฺพํ, ชาตกํ, เอวํ นามิกปทานิฯ กุตฺวา, กุตฺวาน, กวิตฺวา, กวิตฺวาน, กาวิตฺวา, กาวิตฺวาน, กายิตุํ, เอวํ อพฺยยปทานิฯ

ตตฺร กานนนฺติ ฐิตมชฺฌนฺหิกสมเย กวติ สทฺทํ กโรตีติ กานนํ, วนํฯ ตถา หิ –

‘‘ฐิเต มชฺฌนฺหิเก กาเล, สนฺนิสีเวสุ ปกฺขิสุ;

สณเตว พฺรหารญฺญํ, สา รติ ปฏิภาติ ม’’นฺติ

วุตฺตํฯ อถ วา โกกิลมยูราทโย กวนฺติ สทฺทายนฺติ กูชนฺติ เอตฺถาติ กานนํฯ มโนหรตาย อวสฺสํ กุยฺยติ ปณฺฑิเตหีติ กพฺพํฯ กาวิยํฯ กาเวยฺยํฯ อญฺญตฺร ปน กวีนํ อิทนฺติ กพฺพนฺติ ตทฺธิตวเสน อตฺโถ คเหตพฺโพฯ เกจิ ตุ กาพฺยนฺติ สทฺทรูปํ อิจฺฉนฺติ, น ตํ ปาวจเน ปมาณํ สกฺกฏภาสาภาวโตฯ สกฺกฏภาสาโตปิ หิ อาจริยา นยํ คณฺหนฺติฯ ชาตํ ภูตํ อตีตํ ภควโต จริยํ, ตํ กียติ กถียติ เอเตนาติ ชาตกํฯ ชาตกปาฬิ หิ อิธ ‘‘ชาตก’’นฺติ วุตฺตาฯ อญฺญตฺร ปน ชาตํ เอว ชาตกนฺติ คเหตพฺพํฯ ตถา หิ ชาตกสทฺโท เทสนายมฺปิ วตฺตติ ‘‘อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺม’’นฺติอาทีสุฯ ชาติยมฺปิ วตฺตติ ‘‘ชาตกํ สโมธาเนสี’’ติอาทีสุฯ

ปกฺก นีจคติยํฯ นีจคมนํ นาม หีนคมนํ หีนปฺปวตฺติ วาฯ นีจสทฺโท หิ หีนวาจโก ‘‘นีเจ กุเล ปจฺจาชาโต’’ติ เอตฺถ วิยฯ ปกฺกติ กฺริยาปทเมตฺถ ทิสฺสติ, น นามิกปทํฯ