[568, 576. มานาทีหิ ราตุฯ

มานอิจฺเจวมาทีหิ ธาตูหิ ราตุปจฺจโย โหติ, ริตุ ปจฺจโย จฯ

ธมฺเมน ปุตฺตํ มาเนตีติ มาตา, ปุพฺเพ ภาสตีติ ภาตา, มาตาปิตูหิ ธารียตีติ ธีตาฯ

[569, 610. อาคมา ตุโกฯ

อาอิจฺจาทิมฺหา คมิโต ตุกปจฺจโย โหติฯ

อาคจฺฉตีติ อาคนฺตุโก, ภิกฺขุฯ

[570, 611. ภพฺเพ อิกฯ

คมุอิจฺเจตมฺหา ธาตุมฺหา อิกปจฺจโย โหติ ภพฺเพฯ คมิสฺสติ คนฺตุํ ภพฺโพติ คมิโก, ภิกฺขุฯ

อิติ กิพฺพิธานกปฺเป ทุติโย กณฺโฑฯ

ตติยกณฺฑ

[571, 624. ปจฺจยาทนิฏฺฐา นิปาตนา สิชฺฌนฺติ,

สงฺขฺยานามสมาสตทฺธิตาขฺยาตกิตกปฺปมฺหิ สปฺปจฺจยา เย สทฺทา อนิฏฺฐงฺคตา, เต สาธเนน นิรกฺขิตฺวา สเกหิ สเกหิ นาเมหิ นิปาตนา สิชฺฌนฺติฯ

สงฺขฺยายํ ตาว – เอกสฺส เอตา โหติ, ทสสฺส จ ทการสฺส รการาเทโส โหติฯ เอโก จ ทส จ เอการสฯ

ทฺวิสฺส พา โหติ, ทสสฺส จ ทการสฺส รการาเทโส โหติ, ทฺเว จ ทส จ พารสฯ

ทฺวิสฺส พา โหติ, ทสสฺส จ วีสํ โหติฯ ทฺเว จ วีสญฺจ พาวีสํฯ

ฉสฺส โส โหติ, ทสสฺส จ ทการสฺส โฬ โหติ, ฉ จ ทส จ โสฬสฯ

ฉอายตนมฺหิ ฉสฺส สโฬ โหติ, สฬายตนํฯ เอวํ เสสา สงฺขฺยา กาตพฺพาฯ

นามิเก ตาว-อิม สมาน อปรอิจฺเจเตหิ ชฺชชฺชุ ปจฺจยา โหนฺติ, อิม สมานสทฺทานญฺจ อการสการาเทสา โหนฺติฯ อิมสฺมิํ กาเล อชฺช, อชฺชุ, สมาเน กาเล สชฺช, สชฺชุ, อปรสฺมิํ กาเล อปรชฺช, อปรชฺชุฯ

สมาเส ตาว – ภูมิคโต, อปายคโต, อิสฺสรกตํฯ สลฺลวิทฺโธ, กถินทุสฺสํ, โจรภยํ, ธญฺญราสิ, สํสารทุกฺขํ, ปุพฺพาปรํฯ

ตทฺธิเต ตาว – วาสิฏฺโฐ, ภารทฺวาโช, ภคฺคโว, ปณฺฑโว, กาเลยฺโยฯ

อาขฺยาเต ตาว – ‘‘อส ภาเว’’ติ ธาตุโต วตฺตมาเนสุ เอกวจนพหุวจเนสุ เอกวจนสฺส ติสฺส สฺโส โหติ อนฺเตน สห, พหุวจนสฺส อนฺติสฺส สฺสุ โหติ อนฺเตน สหฯ เอวมสฺส วจนีโย, เอวมสฺสุ วจนียาฯ

อาณตฺติยํ หิสฺส สฺสุ โหติ วา, คจฺฉสฺสุ, คจฺฉาหิฯ

กิตเก ตาว – วท หนอิจฺเจวมาทีหิ ธาตูหิ กปจฺจโย โหติ, วทสฺส จ วาโท โหติ, หนสฺส จ ฆาโต โหติฯ วาทโก, ฆาตโกฯ

นฏธาตุโต ตปญฺจยสฺส จฺจ ฏฺฏาเทสา โหนฺติ อนฺเตน สหฯ นจฺจํ, นฏฺฏํฯ อิจฺเจวมาทโย นิปาตนา สิชฺฌนฺติฯ

[572, 625. สาส ทิสโต ตสฺส ริฏฺโฐ จฯ

สาส ทิสอิจฺเจวมาทีหิ ธาตูหิ ตปจฺจยสฺส ริฏฺฐาเทโส โหติ ฐาเนฯ

อนุสิฏฺโฐ โส มยา, ทิฏฺฐํ เม รูปํฯ

จคฺคหเณน กิจฺจตการสฺส จ ตุํ ปจฺจยสฺส จ รฏฺฐรฏฺฐุํอาเทสา โหนฺติฯ ทสฺสนียํ ทฏฺฐพฺพํฯ ทฏฺฐุํ วิหารํ คจฺฉนฺติ สมณานํฯ

[573, 626. สาทิสนฺต ปุจฺฉ ภนฺช หนฺสาทีหิฏฺโฐฯ

สการนฺต ปุจฺฉ ภนฺช หนฺส อิจฺเจวมาทีหิ ธาตูหิ ตปจฺจยสฺส สหาทิพฺยญฺชเนน ฏฺฐาเทโส โหติ ฐาเนฯ

ตุฏฺโฐ, อหินา ทฏฺโฐ นโร, มยา ปุฏฺโฐ, ภฏฺโฐ, ปภฏฺโฐ, หฏฺโฐ, ปหฏฺโฐ, ยิฏฺโฐฯ เอวมญฺเญปิ ธาตโว สพฺพตฺถ โยเชตพฺพาฯ

[574, 613. วสโต อุฏฺฐฯ

วสอิจฺเจตมฺหา ธาตุมฺหา ตการปจฺจยสฺส สหาทิพฺยญฺชเนน อุฏฺฐาเทโส โหติ ฐาเนฯ

วสฺสํวุฏฺโฐฯ

[575, 614. วสฺส วา วุฯ

วสสฺเสว ธาตุสฺส ตปจฺจเย ปเร วการสฺส อุการาเทโส โหติ วาฯ

วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, อุฏฺโฐฯ วุโฐ วาฯ

[576, 607. ธ ฒ ภ เย หิ ธ ฒา จฯ

ธ ฒ ภ หอิจฺเจวมนฺเตหิ ธาตูหิ ตการปจฺจยสฺส ยถากฺกมํ ธ ฒาเทสา โหนฺติฯ

ยถา? พุทฺโธ ภควา, วฑฺโฒ ภิกฺขุ, ลทฺธํ เม ปตฺถจีวรํ, อคฺคินา ทฑฺฒํ วนํฯ

[577, 628. ภนฺชโต คฺโว จฯ

ภนฺชโต ธาตุมฺหา ตการปจฺจยสฺส คฺโค อาเทโส โหติ สหาทิพฺยญฺชเนนฯ

ภคฺโคฯ

[578, 560. ภุชาทีนมนฺโต โน ทฺวิ จฯ

ภุชอิจฺเจวมาทีนํ ธาตูนํ อนฺโต โน โหติ, ตปจฺจยสฺส จ ทฺวิตาโว โหติฯ

ภุตฺโต, ภุตฺตาวี, จตฺโต, สตฺโต, รตฺโต, ยุตฺโต, วิวิตฺโตฯ

[579, 629. วจ วาวุฯ

วจอิจฺเจตสฺส ธาตฺวสฺส วการสฺส อุการาเทโส โหติ อนฺโต จกาโร โน โหติ, ตปจฺจยสฺส จ ทฺเวภาโว โหติ วาฯ

วุตฺตํ ภควตา, อุตฺตํ วาฯ

[580, 630. คุปาทีนญฺจฯ

คุปอิจฺเจวมาทีนํ ธาตูนํ อนฺโต จ พฺยญฺชโน โน โหติ, ตปจฺจยสฺส จ ทฺเวภาโว โหติฯ

สุคุตฺโต, จตฺโต, ลิตฺโต, สนฺตตฺโต, อุตฺโต, วิวิตฺโต, สิตฺโตฯ เอวมญฺเญปิ โยเชตพฺพาฯ

[581, 616. ตราทีหิ อิณฺโณฯ

ตรอิจฺเจวมาทีหิ ธาตูหิ ตปจฺจยสฺส อิณฺณาเทโส โหติ, อนฺโต จ พฺยญฺชโน โน โหติฯ

ตรตีติ ติณฺโณ, อุตฺตรตีติ อุตฺติณฺโณ, สํปูรตีติ สมฺปุณฺโณ, ตุรตีติ ตุณฺโณ, ปริชีรตีติ ปริชิณฺโณ, อากิรตีติ อากิณฺโณฯ

[582, 631. ภิทาทิโต อินฺน อนฺน อีณาวาฯ

ภิทิอิจฺเจวมาทีหิ ธาตูหิ ตปจฺจยสฺส อินฺน อนฺน อีณาเทสา โหนฺติ วา, อนฺโต จ พฺยญฺชโน โน โหติฯ

ภินฺทิตพฺโพติ ภินฺโน, ฉินฺทียตีติ ฉินฺโน, อุจฺฉินฺทียิตฺถาติ อุจฺฉินฺโน, ทียตีติ ทินฺโน, นิสีทตีติ นิสินฺโน, สุฏฺฐุ ฉาทียตีติ สุฉนฺโน, ขิทตีติ ขินฺโน, โรทตีติ รุนฺโน, ขีณา ชาติฯ

วาติ กิมตฺถํ? ภิชฺชตีติ ภิตฺติฯ

[583, 617. สุส ปจ สกโต กฺข กฺกา จฯ

สุส ปจ สกอิจฺเจวมาทีหิ ธาตูหิ ตปจฺจยสฺส กฺขกฺกาเทสา โหนฺติ, อนฺโต จ พฺยญฺชโน โน โหติฯ

สุสฺสตีติ สุกฺขํ, กฏฺฐํ, ปจฺจตีติ ปกฺกํ, ผลํฯ สกติ สมตฺเถติ, ปูเชตีติ วา สกฺโก, สุชมฺปติฯ

[584, 618. ปกฺกมาทีหิ นฺโต จฯ

ปกฺกมอิจฺเจวมาทีหิ ธาตูหิ ตปจฺจยสฺส นฺโตอาเทโส โหติ, อนฺโต จ โน โหติฯ

ปกฺกมตีติ ปกฺกนฺโต, วิพฺภมตีติ วิพฺภนฺโต, สงฺกนฺโต, ขนฺโต, สนฺโต, ทนฺโต, วนฺโตฯ

จคฺคหณํ กิมตฺถํ? เตเหว ธาตูหิ ตปจฺจยสฺสนฺติ โหติฯ อนฺโต จ โน โหติฯ กนฺติ, ขนฺติฯ เอวํ สพฺพตฺถฯ

[585, 619. ชนาทีนมา ติมฺหิ จฯ

ชนอิจฺเจวมาทีนํ ธาตูนํ อนฺตสฺส พฺยญฺชนสฺส อาตฺตํ โหติ ตปจฺจเย ปเร, ติมฺหิ จฯ

อชนีติ ชาโต, ชนนํ ชาติฯ

ติมฺหีติ กิมตฺถํ? อญฺญสฺมิมฺปิ ปจฺจเย ปเร อาการนิวตฺตนตฺถํฯ ชนิตฺวา, ชนิตา, ชนิตุํ, ชนิตพฺพํ อิจฺเจวมาทิฯ

[586, 600. คม ขน หน รมาทีนมนฺโตฯ

คม ขน หน รมุอิจฺเจวมาทีนํ ธาตูนํ อนฺโต พฺยญฺชโน โน โหติ วา ตปจฺจเย ปเร ติมฺหิ จฯ

สุนฺทรํ นิพฺพานํ คจฺฉตีติ สุคโตฯ สุนฺทรํ นิพฺพานํ คจฺฉตีติ สุคติ, ขตํ, ขติฯ อุปหตํ, อุปหติฯ รโต, รติ, มโต, มติฯ

วาติ กิมตฺถํ? รมโต, รมติฯ

[587, 632. รกาโร จฯ

รกาโร จ ธาตูนมนฺตภูโต โน โหติ ตปจฺจเย, ปเร ติมฺหิ จฯ

ปกาเรน กรียตีติ ปกโต, ปฐมํ กรียตีติ ปกติ, วิสรียตีติ วิสโต, วิสติฯ

[588, 620. ฐาปานมิ อี จฯ

ฐา ปาอิจฺเจเตสํ ธาตูนํ อนฺตสฺส อาการสฺส อิการ อีการาเทสา โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ ตปจฺจเย ปเร, ติมฺหิ จฯ

ยตฺร ฐิโต, ฐิติ, ปีโต, ปีติฯ

[589, 621. หนฺเตหิ โห หสฺส โฬ วา อทหนหานํฯ

หการนฺเตหิ ธาตูหิ ตปจฺจยสฺส หการาเทโส โหติ, หการสฺส ธาตฺวนฺตสฺส โฬ โหติ วา อทหนหานํฯ

อารุหิตฺถาติ อารุฬฺโหฯ คาฬฺโห, พาฬฺโหฯ มูโฬฯ

อทหนหานมิติ กิมตฺถํ? ทยฺหตีติ ทฑฺโฒ, สํสุฏฺฐุ นยฺหตีติ สนฺนทฺโธฯ

อิติ กิพฺพิธานกปฺเป ตติโย กณฺโฑฯ

จตุตฺถกณฺฑ

[590, 579. ณมฺหิรนฺชสฺส โช ภาวกรเณสุฯ

ณมฺหิ ปจฺจเย ปเร รนฺชอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส อนฺตภูตสฺส นฺชการสฺส โชอาเทโส โหติ ภาวกรเณสุฯ

รญฺชนํ ราโค, รนฺชนฺติ เอเตนาติ ราโคฯ

ภาวกรเณสูติ กิมตฺถํ? รนฺชตีติ รงฺโคฯ

[591, 544. หนสฺส ฆาโตฯ

หนอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส ฆาตาเทโส โหติ ณมฺหิ ปจฺจเย ปเรฯ

อุปหนตีติ อุปฆาโต, คาโว หนตีติ โคฆาตโกฯ