จตุตฺถกณฺฑ

[482, 508. ทาทนฺตสฺสํ มิ เมสุฯ

ทาอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส อนฺตสฺส อํ โหติ มิมอิจฺเจเตสุฯ

ทมฺมิ, ทมฺมฯ

[483, 527. อสํโยคนฺตสฺส วุทฺธิ การิเตฯ

อสํโยคนฺตสฺส ธาตุสฺส การิเต วุทฺธิ โหติฯ

กาเรติ, กาเรนฺติ, การยติ, การยนฺติ, การาเปติ, การาเปนฺติ, การาปยติ, การาปยนฺติฯ

อสํโยคนฺตสฺเสติ กิมตฺถํ? จินฺตยติ, มนฺตยติฯ

[484, 542. ฆฏาทีนํ วาฯ

ฆฏาทีนํ ธาตูนํ อสํโยคนฺตานํ วุทฺธิ โหติ วา การิเตฯ

ฆาเฏติ, ฆเฏติ, ฆาฏยติ, ฆฏยติ, ฆาฏาเปติ, ฆฏาเปติ, ฆาฏาปยติ, ฆฏาปยติ, คาเมติ, คเมติ, คามยติ, คมยติ, คามาเปติ, คมาเปติฯ คามาปยติ, คมาปยติฯ

ฆฏาทีนมิติ กิมตฺถํ? กาเรติฯ

[485, 434. อญฺเญสุ จฯ

อญฺเญสุ จ ปจฺจเยสุ สพฺเพสํ ธาตูนํ อสํโยคนฺตานํ วุทฺธิ โหติฯ

ชยติ, โหติ, ภวติฯ

จคฺคหเณน ณุปจฺจยสฺสาปิ วุทฺธิ โหติฯ อภิสุโณติฯ

[486, 543. คุห ทุสานํ ทีฆํฯ

คุห ทุสอิจฺเจเตสํ ธาตูนํ สโร ทีฆมาปชฺชเต การิเตฯ

คูหยติ, ทูสยติฯ

[487, 478. วจ วส วหาทีนมุกาโร วสฺส เยฯ

วจ วส วหอิจฺเจวมาทีนํ ธาตูนํ วการสฺส อุกาโร โหติ ยปจฺจเย ปเรฯ

อุจฺจเต, วุจฺจติ, คุสฺสติ, วุยฺหติฯ

[488, 481. ห วิปริยโย โล วาฯ

หการสฺส วิปริยโย โหติ ยปจฺจเย ปเร, ยปจฺจยสฺส จ โล โหติ วาฯ

วุลฺหติ, วุยฺหติฯ

[489, 519. คหสฺส เฆ ปฺเปฯ

คหอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส เฆกาโร โหติ ปฺปปจฺจเย ปเรฯ

เฆปฺปติฯ

[490, 518. หโล โป ณฺหามฺหิฯ

คหอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส หการสฺส โลโป โหติ ณฺหามฺหิ ปจฺจเย ปเรฯ

คณฺหาติฯ

[491, 523. กรสฺส กาสตฺตมชฺชตนิมฺหิฯ

กรอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส กาสตฺตํ โหติ วา อชฺชตนิมฺหิ วิภตฺติมฺหิฯ

อกาสิ, อกาสุํฯ อกริ, อกรุํฯ

กาสตฺตมิติภาวนิทฺเทเสน อญฺญตฺถาปิ สาคโม โหติฯ อโหสิ, อทาสิฯ

[492, 499. อสสฺมา มิมานํ มฺหิมฺหา’ นฺตโลโป จฯ

อสอิจฺเจตาย ธาตุยา มิมอิจฺเจเตสํ วิภตฺตีนํ มฺหิมฺหาเทสา โหนฺติ วา, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จฯ

อมฺหิ , อมฺห, อสฺมิ, อสฺมฯ

[493, 498. ถสฺส ตฺถตฺตํฯ

อสอิจฺเจตาย ธาตุยา ถสฺส วิภตฺติสฺส ตฺถตฺตํ โหติ, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จฯ

อตฺถฯ

[494, 495. ติสฺส ตฺถิตฺตํฯ

อสอิจฺเจตาย ธาตุยา ติสฺส วิภตฺติสฺส ตฺถิตฺตํ โหติ, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จฯ

อตฺถิฯ

[495, 500. ตุสฺส ตฺถุตฺตํฯ

อสอิจฺเจตาย ธาตุยา ตุสฺส วิภตฺติสฺส ตฺถุตฺตํ โหติ, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จฯ

อตฺถุฯ

[496, 497. สิมฺหิ จฯ

อสสฺเสว ธาตุสฺส สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ อนฺตสฺส โลโป จ โหติฯ

โก นุ ตฺวมสิ มาริสฯ

[497, 477. ลภสฺมา อี อิํนํ ตฺถ ตฺถํฯ

ลภอิจฺเจตาย ธาตุยา อี อิํนํ วิภตฺตีนํ ตฺถ ตฺถํอาเทสา โหนฺติ, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จฯ

อลตฺถ, อลตฺถํฯ

[498, 480. กุสสฺมา ที จฺฉิฯ

กุสอิจฺเจตาย ธาตุยา อีวิภตฺติสฺส จฺฉิโหติ, ธาตฺวนฺตสฺส โลโป จฯ

อกฺโกจฺฉิฯ

[499, 507. ทาธาตุสฺส ทชฺชํฯ

ทาอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส ทชฺชาเทโส โหติ วาฯ

ทชฺชามิ, ทชฺเชยฺย, ททามิ, ทเทยฺยฯ

[500, 486. วทสฺส วชฺชํฯ

วทอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส วชฺชาเทโส โหติ วาฯ

วชฺชามิ, วชฺเชยฺย, วทามิ, วเทยฺยฯ

[501, 443. คมิสฺส ฆมฺมํฯ

คมุอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส สพฺพสฺส ฆมฺมาเทโส โหติ วาฯ

ฆมฺมตุฯ ฆมฺมาหิ, ฆมฺมามิฯ

วาติ กิมตฺถํ? คจฺฉตุ, คจฺฉาหิ, คจฺฉามิฯ

[502, 493. ยมฺหิ ทา ธา มา ฐา หา ปา มหมถาทีนมีฯ

ยมฺหิ ปจฺจเย ปเร ทา ธา มา ฐา หา ปา มห มถ อิจฺเจวมาทีนํ ธาตูนํ อนฺโต อีการมาปชฺชเตฯ

ทียติ, ธียติ, มียติ, ฐียติ, หียติ, ปียติ, มหียติ, มถียติฯ

[503, 485. ยชสฺสาทิสฺสิฯ

ยชอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส อาทิสฺส อิการาเทโส โหติ ยปจฺจเย ปเรฯ

อิชฺชเต มยา พุทฺโธฯ

[504, 470. สพฺพโต อุํ อิํสุฯ

สพฺเพหิ ธาตูหิ อุํวิภตฺติสฺส อิํสุอาเทโส โหติฯ

อุปสงฺกมิํสุ , นิสีทิํสุฯ

[505, 482. ชร มรานํ ชีร ชิยฺย มิยฺยา วาฯ

ชร มร อิจฺเจเตสํ ธาตูนํ ชีร ชิยฺย มิยฺยาเทสา โหนฺติ วาฯ

ชีรติ, ชีรนฺติ, ชิยฺยติ, ชิยฺยนฺติ, มิยฺยติ, มิยฺยนฺติ, มรติ, มรนฺติฯ

[506, 496. สพฺพตฺถา’ สสฺสาทิโลโป จฯ

สพฺพตฺถ วิภตฺติปจฺจเยสุ อสอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส อาทิสฺส โลโป โหติ วาฯ

สิยา, สนฺติ, สนฺเต, สมาโนฯ

วาติ กิมตฺถํ? อสิฯ

[507, 501. อสพฺพธาตุเก ภูฯ

อสสฺเสว ธาตุสฺส ภูโหติ วา อสพฺพธาตุเกฯ

ภวิสฺสติฯ ภวิสฺสนฺติฯ

วาติ กิมตฺถํ? อาสุํฯ

[508, 515. เอยฺยสฺส ญาโต อิยา ญาฯ

เอยฺยสฺส วิภตฺติสฺส ญาอิจฺเจตาย ธาตุยา ปรสฺส อิยา ญาอาเทสา โหนฺติ วาฯ

ชานิยา, ชญฺญาฯ

วาติ กิมตฺถํ? ชาเนยฺยฯ

[509, 516. นาสฺส โลโป ยการตฺตํฯ

ญาอิจฺเจตาย ธาตุยา ปรสฺส นาปจฺจยสฺส โลโป โหติ วา, ยการตฺตญฺจฯ

ชญฺญา, นายติฯ

วาติ กิมตฺถํ? ชานาติฯ

[510, 487. โลปญฺเจตฺตมกาโรฯ

อการปจฺจโย โลปมาปชฺชเต, เอตฺตญฺจ โหติ วาฯ

วชฺเชมิ, วเทมิ, วชฺชามิ, วทามิฯ

[511, 521. อุตฺตโมกาโรฯ

โอการปจฺจโย อุตฺตมาปชฺชเต วาฯ

กุรุเต, กโรติฯ

โอกาโรติ กิมตฺถํ? โหติฯ

[512, 522. กรสฺสากาโร จฯ

กรอิจฺเจตสฺส ธาตุสฺส อกาโร อุตฺตมาปชฺชเต วาฯ

กุรุเต, ตโรติ, ตุพฺพนฺติ, กยิรติฯ

กรสฺเสติ กิมตฺถํ? สรติ, มรติฯ

[513, 435. โอ อว สเรฯ

โอการสฺส ธาตฺวนฺตสฺส สเร ปเร อวาเทโส โหติฯ

จวติฯ ภวติฯ

โอติ กิมตฺถํ? ชยติฯ

[514, 491. เอ อยฯ

เอการสฺส ธาตฺวนฺตสฺส สเร ปเร อยาเทโส โหติฯ

นยติ, ชยติฯ

[515, 541. เต อาวายา การิเตฯ

เต โอ เออิจฺเจเต อาว อายาเทเส ปาปุณนฺติ การิเตฯ

ลาเวติ, นาเยติฯ

โยควิภาเคน อญฺญสฺมิมฺปิ เอการสฺส อายาเทโส โหติฯ คายติ, คายนฺติฯ

[516, 466. อิการาคโม อสพฺพธาตุกมฺหิฯ

สพฺพสฺมิํ อสพฺพธาตุกมฺหิ อิการาคโม โหติฯ

คมิสฺสติ, กริสฺสติ, ลภิสฺสติ, ปจิสฺสติฯ

อสพฺพธาตุกมฺหีติ กิมตฺถํ? คจฺฉติ, กโรติ, ลภติ, ปจติฯ

[517, 488. กฺวจิ ธาตุวิภตฺติปจฺจยานํ ทีฆ วิปรีตาเทสโลปาคมา จฯ

อิธ อาขฺยาเต อนิทฺทิฏฺเฐสุ สาธเนสุ กฺวจิ ธาตุวิภตฺติปจฺจยานํ ทีฆวิปรีตาเทสโลปาคมอิจฺเจตานิ การิยานิ ชินวจนานุรูปานิ กาตพฺพานิฯ

ชายติ , กเรยฺย, ชานิยา, สิยา, กเร, คจฺเฉ, ชญฺญา, วกฺเขถ, ทกฺเขถ, ทิจฺฉติ, อคจฺฉิ, อคจฺฉุํ, อโหสิ, อเหสุํ อิจฺเจวมาทีนิ อญฺญานิปิ สาธนานิ โยเชตพฺพานิฯ

[518, 446. อตฺตโนปทานิ ปรสฺสปทตฺตํฯ

อตฺตโนปทานิ กฺวจิ ปรสฺสปทตฺตมาปชฺชนฺเตฯ

วุจฺจติ, ลพฺภติ, ปจฺจติฯ

กฺวจีติ กิมตฺถํ? กรียเต, ลพฺภเต, ปจฺจเตฯ

[519, 457. อการาคโม หิยฺยตฺตนีอชฺชตนีกาลาติปตฺตีสุฯ

กฺวจิ อการาคโม โหติ หิยฺยตฺตนี อชฺชตนีกาลาติปตฺติอิจฺเจตาสุ วิภตฺตีสุฯ

อคมา, อคมี, อคมิสฺสาฯ

กฺวจีติ กิมตฺถํ? คมา, คมี, คมิสฺสาฯ

[520, 502. พฺรูโต อี ติมฺหิฯ

พฺรูอิจฺเจตาย ธาตุยา อีการาคโม โหติ ติมฺหิ วิภตฺติมฺหิฯ

พฺรวีติฯ

[521, 425. ธาตุสฺสนฺโต โลโป’เนกสรสฺสฯ

ธาตุสฺส อนฺโต กฺวจิ โลโป โหติ อเนกสรสฺสฯ

คจฺฉติ, สรติ, มรติฯ

อเนกสรสฺเสติ กิมตฺถํ? ปาติ, ยาติ, วาติฯ

กฺวจีติ กิมตฺถํ? มหียติ, มถียติฯ

[522, 476. อิสุยมูนมนฺโต จฺโฉ วาฯ

อิสุ ยมุ อิจฺเจเตสํ ธาตูนํ อนฺโต จฺโฉ โหติ วาฯ อิจฺฉติ, นิยจฺฉติฯ

วาติ กิมตฺถํ? เอสติ, นิยมติฯ

[523, 526. การิตานํ โณ โลปํฯ

การิตอิจฺเจเตสํ ปจฺจยานํ โณ โลปมาปชฺชเตฯ

กาเรติ, การยติ, การาเปติ, การาปยติฯ

สาสนตฺถํ สมุทฺทิฏฺฐํ, มยาขฺยาตํ สมาสโต;

สกํ พุทฺธิวิเสเสน, จินฺตยนฺตุ วิจกฺขณาฯ

อิติ อาขฺยาตกปฺเป จตุตฺโถ กณฺโฑฯ

อาขฺยาตกปฺโป นิฏฺฐิโตฯ

7. กิพฺพิธานกปฺป

ปฐมกณฺฑ

(ก)