6. อปรนฺตรฏฺฐสาสนวํสกถามคฺโค

[6] อิทานิ ปน มรมฺมมณฺฑเล อปรนฺตรฏฺเฐ สาสนวํสํ วกฺขามิฯ อมฺหากญฺหิ มรมฺมรฏฺเฐ สุปฺปาทกติตฺเถ วาณิชคาเม วสนฺเต จูฬปุณฺณ มหาปุณฺเณทฺเว ภาติเก ปฏิจฺจ ภควโต ธรมานสฺเสว อติเรกวีสติวสฺสกาลโต ปภุติ สาสนํ ปติฏฺฐาสิฯ น ปน ตาว พฺยาเปตฺวา ปติฏฺฐาสิฯ เตเนว ปุน สาสนสฺส ปติฏฺฐาปนตฺถาย มหาโมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร โยนกธมฺมรกฺขิตตฺเถรํ เปเสสีติฯ

ภควา ปน โลหิตจนฺทนวิหารํ ปฏิคฺคเหตฺวา สตฺตสตฺตาหานิ นิสีทิตฺวา สมาคตานํ เทวมนุสฺสานํ ธมฺมรสํ อทาสิฯ สตฺตาเหสุ จ เอกสฺมิํ อหุ จตุราสีติปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิฯ ปญฺจสตมตฺเตหิ จ ปาสาเทหิ อาคจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค สจฺจพนฺธปพฺพเต นิสินฺนสฺส สจฺจพนฺธสฺส นาม อิสิโน ธมฺมํ เทเสตฺวา ฉหิ อภิญฺญาหิ สทฺธิํ อรหตฺตํ ปาเปสิฯ วาณิชคาเม จ อิสิทินฺนเสฏฺฐิ อาทีนมฺปิ ธมฺมรสํ ปาเยสิฯ อิจฺเจวํ สจฺจพนฺธอิสิทินฺนมหาปุณฺณาทโย ปฏิจฺจ อมฺหากํ มรมฺมมณฺฑเล สาสนํ ปติฏฺฐาสิฯ

อิทํ มรมฺมมณฺฑเล อปรนฺตรฏฺเฐ ปฐมํ สาสนสฺส

ปติฏฺฐานํฯ

ภควโต ปรินิพฺพุตโต ปญฺจติํสาธิเก ทฺวิวสฺสสเต สมฺปตฺเต ตติยสงฺคีติํ สงฺคายิตฺวา อวสาเน มหาโมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร อตฺตโน สทฺธิวิหาริกํ โยนกธมฺมรกฺขิตตฺเถรํ สทฺธิํ จตูหิ ภิกฺขูหิ อปรนฺตรฏฺฐํ เปเสสิฯ อปรนฺตรฏฺฐญฺจ นาม อมฺหากํ มรมฺมมณฺฑเล สุนาปรนฺตรฏฺฐเมวฯ ตมตฺถํ ปน เหฏฺฐา อโวจุมฺหาฯ

โยนกธมฺมรกฺขิตตฺเถโรปิ อปรนฺตรฏฺฐํ อาคนฺตฺวา อคฺคิกฺขนฺโธปมสุตฺเตน รฏฺฐวาสีนํ ปสาเทสิฯ สตฺตติมตฺตานํ ปาณสหสฺสานํ ธมฺมรสํ ปาเยสิฯ รฏฺฐวาสิโน จ พหโว สาสเน ปพฺพชิํสุฯ ราชกุลโตปิ สหสฺสมตฺตา ปพฺพชิํสุฯ อิตฺถีนํ ปน อติเรกสฏฺฐิสหสฺสมตฺตา ปพฺพชิํสุฯ ตญฺจ น อคฺคิกฺขนฺโธปมสุตฺตนฺตํ สุตฺวา ปพฺพชนฺตีนํ อิตฺถีนํ วเสน วุตฺตํ, อถ โข อาทิโต ปฏฺฐาย ยาวจิรกาลา สาสนํ ปสีทิตฺวา ปพฺพชนฺตีนํ อิตฺถีนํ วเสน วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

กสฺมาติ เจ, อิตฺถีนํ ภิกฺขุนีนํ สนฺติเกเยว ปพฺพชิตุํ ยุตฺตตฺตา โยนกธมฺมรกฺขิตตฺเถเรน จ สทฺธิํ ภิกฺขุนีนํ อนาคตตฺตาฯ เอวํ จิรกาลํ อติกฺกมิตฺวา ปจฺฉา ภิกฺขุนิโย อาคนฺตฺวา ตาสํ สนฺติเก ปพฺพชิตานํ วเสน วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ สีหฬทีเป อนุฬาเทวิโย ปพฺพชิตกาเล มหามหินฺทตฺเถรสฺส สงฺฆมิตฺตาเถริยา ปกฺโกสนตา อิธ ญาปกาติฯ เอวํ โยนกธมฺมรกฺขิตตฺเถรํ ปฏิจฺจ อปรนฺตรฏฺเฐ สตฺตานํ พหุปกาโร อโหสิฯ เตเนวฏฺฐกถายํ–

อปรนฺตํ วิคาหิตฺวา, โยนโก ธมฺมรกฺขิโต;

อคฺคิกฺขนฺธูปเมเนตฺถ, ปสาเทสิ ชเน พหูติฯ

ตตฺถายํ อธิปฺปาย วิเสโส คเหตพฺโพฯ กถํฯ อคฺคิกฺขนฺโธปมสุตฺตนฺตํ นาม ภิกฺขูนํ ปฏิปตฺติวเสน วุตฺตํ, ตํ ภิกฺขูนํเยว เทเสตุํ วฏฺฏติ, เถโรปิ ตตฺถ ตํ เทเสสิ, ตสฺมา ปุณฺณสจฺจพนฺธาทโย ปฏิจฺจ ภควโต ธรมานสฺส วีสติวสฺสกาเลเยว สาสนํ อปรนฺตรฏฺเฐ ปติฏฺฐหิตฺวา กสฺมิญฺจิ กสฺมิญฺจิ ฐาเน ภิกฺขูนํ สํวิชฺชมานตฺตา เตสํ ภิกฺขูนํ สงฺคเหตฺวา เทเสตุํ ปจฺฉา อาคตานญฺจ ภิกฺขูนํ ปริสุทฺธาจารตํ วิญฺญาเปตุํ อคฺคิกฺขนฺโธปมสุตฺตํ เถโร เทเสสีติฯ เอวญฺจ สติ อริมทฺทนนคเร สมณกุตฺตกานํ สํวิชฺชมานภาวํ วกฺขมาเนน วจเนน สเมติฯ

อิทํ มรมฺมมณฺฑเล อปรนฺตรฏฺเฐ ทุติยํ

สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

ยสฺมา ปน พุทฺเธ, ภควา ปุณฺณตฺเถรสฺส ยาจนมารพฺภ อปรนฺตรฏฺฐํ อาคนฺตฺวา วาณิเช หิ การิเต จนฺทนวิหาเร วสิตฺวา เอกสฺมิํ สมเย อานนฺเทน ปจฺฉาสมเณน ตมฺพทีปรฏฺฐมฺปิ เทสจาริกํ อาหิณฺฑิฯ

อาหิณฺฑิตฺวา อริมทฺทนนครฏฺฐานสมีปํ ปตฺวา ปพฺพตมุทฺธนิ ฐตฺวา อนาคเต โข อานนฺท อิมสฺมิํ ปเทเส สมฺมุติ นาม ราชา อริมทฺทนํ นาม นครํ มาเปสฺสติ , ตสฺมิญฺจ นคเร มม สาสนํ วิรูฬํ หุตฺวา ปติฏฺฐหิสฺสตีติ พฺยากาสิฯ อยมตฺโถ โปราณเวทปาตฺถเกสุ วุตฺโตฯ

โยนกธมฺมรกฺขิตตฺเถโร จ อปรนฺตรฏฺฐํ อาคนฺตฺวา ตมฺพทีปรฏฺฐมฺปิ อาหิณฺฑิตฺวา ตมฺพทีปรฏฺฐวาสีนมฺปิ ธมฺมรสํ ปาเยสิเยวฯ อยมตฺโถ ขตฺติยกุลโต เอว ปุริสสหสฺสานิ ปพฺพชิํสูติ อฏฺฐกถายํ วุตฺตตฺตา วิญฺญายติฯ ตทา หิ อปรนฺตรฏฺเฐ ขตฺติโย นตฺถิ, ตมฺพทีปรฏฺฐินฺโทเยว ตํ อนุสาเสตฺวา อติ วสติ, ขตฺติเย จ อาสนฺเต กุโต ขตฺติยกุลานิ ภวิสฺสนฺติ, เตเนว ตมฺพทีปรฏฺฐโต ปุริสสหสฺสานิ ปพฺพชิํสูติ วิญฺญาตพฺพํฯ ตสฺมา ตมฺพทีปิกสาสนวํสมฺปิ อิธ วตฺตุํ ยุชฺชติฯ

เตนิทานิ ตมฺพทีปิกาสาสนวํสํ ปวกฺขามิฯ อมฺหากญฺหิ มรมฺมมณฺฑเล ตมฺพทีปรฏฺเฐ อริมทฺทนนคเร สมฺมุติราชา นาม ภูปาโล รชฺชํ กเรสิฯ ตโต ปฏฺฐาย ยาว อนุรุทฺธรญฺญา สมถิ นามเก เทเส นิสินฺนานํ ติํสมตฺตานํ สมณกุตฺตกานํ สฏฺฐิสหสฺสมตฺตานํ สิสฺสานํ โอวาทํ ทตฺวา จริํสุฯ

เตสํ ปน สมณกุตฺตกานํ อยํ วาโท,- สเจ โย ปาณาติปาตํ กเรยฺย, โส อีทิสํ ปริตฺตํ ภณนฺโต ตมฺหา ปาปกมฺมา ปริมุจฺเจยฺย, สเจ ปน โย มาตาปิตรํ หนฺตฺวา อนนฺตริยกมฺมโต ปริมุจฺจิตุกาโม ภเวยฺย, อีทิสํ ปริตฺตํ ภเณยฺย, สเจปิ ปุตฺตธิตานํ อาวาหวิวาหกมฺมํ กตฺตุกาโม ภเวยฺย, อาจริยานํ ปฐมํ นิยฺยาเทตฺวา อาวาหวิวาหกมฺมํ กาตพฺพํ, โย อิทํ จาริตฺตํ อติกฺกเมยฺย, พหุ อปุญฺญํ ปสเวยฺยาติ เอวมาทีหิ มิจฺฉาวาเทหิ อตฺตโน อตฺตโน อุปคตานํ โอวาทํ อทํสุฯ ตมตฺถํ สุตฺวา อนุรุทฺธราชา ปริจิตปุญฺโญ เตสํ วาทํ น รุจิฯ อยํ เตสํ มิจฺฉาวาโทติฯ

ตทา จ อริมทฺทนนคเร อรหนฺโต นาม เถโร อาคนฺตฺวา สาสนํ ปติฏฺฐาเปสิฯ อยํ อรหนฺตตฺเถรสฺส อฏฺฐุปฺปตฺติ,– ราชวํสาคตปริตฺตนิทานาคตสาสนปฺปเวณิยาคตวเสน ติวิธา โหติฯ

ตตฺถายํ ราชวํสาคตฏฺฐุปฺปตฺติ,– ตทา หิ สุนาปรนฺตตมฺพทีปรฏฺเฐสุ สพฺเพน สพฺพํ สพฺพทา ถิรํ สาสนํ น ตาว ปติฏฺฐาสิฯ เตเนว ภควโต พฺยากตนิยาเมน สาสนํ ปติฏฺฐาเปสฺสามาติ จินฺเตตฺวา มหาเถรา สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา สาสนํ อนุคฺคหิตุํ สมตฺถํ ปุคฺคลํ เทหีติ ยาจิํสุฯ สกฺโกจ เทวานมินฺโท ตาวติํสภวเน เอกํ เทวปุตฺตํ ยาจิตฺวา เอกิสฺสา พฺราหฺมณิยา กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธิํ คณฺหาเปสิฯ ทสมาสจฺจเยน วิชายนกาเล สีลพุทฺธิ นาม เถโร อนุรกฺขิตฺวา วเย สมฺปตฺเต ปพฺพาเชสิฯ ตีสุ ปิฏเกสุ อติวิย เฉโก หุตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ อรหนฺโตติ นาเมน ปากโฏ อโหสิฯ

โสจ เถโร มรมฺมมณฺฑเล ชินสาสนํ วิชฺโชตาเปตุํ อริมทฺทนนครํ อาคนฺตฺวา นครโต อวิทูเร เอกสฺมิํ อรญฺเญ นิสีทิฯ ตทา สกฺโก เทวานมินฺโท เอกํ เนสาทํ ปโลเภตฺวา ตสฺส เถรํ ทสฺเสสิฯ อถ เนสาทสฺส เอตทโหสิ,– อยํ ปน อมนุสฺโส ยกฺโข ภเวยฺย, สเจ ปน มนุสฺโส ภเวยฺย, เอวํ สติ มิลกฺขุชาติโก ภเวยฺยาติฯ เอวํ ปน จินฺเตตฺวา รญฺโญ ทสฺสนตฺถาย นครํ อาเนสิฯ เถโร จ อฏฺฐปริกฺขาเร คเหตฺวา อนุคจฺฉิฯ เนสาทา จ เถรํ อาเนตฺวา รญฺโญ ทสฺเสสิฯ

ราชา ทิสฺวา สนฺตินฺทฺริโย อยํ, น มิลกฺขุชาติโก, อิมสฺส อพฺภนฺตเร สารธมฺโม อตฺถิ มญฺเญติ ลทฺธสูริโยภาสํวิย ปทุมํ ผุลฺลจิตฺตํ หุตฺวา วีมํเสตุกาโม เถรํ อาห,– อตฺตโน สารุปฺปํ อาสนํ ญตฺวา นิสีทาหีติฯ

เถโร จ ราชปลฺลงฺกํ อารุหิตฺวา นสีทิฯ ราชา จ อยํ อคฺคาสเน นิสีทิ, อวสฺสํ อคฺคปุคฺคโล ภเวยฺยาติ จินฺเตตฺวา ตฺวํ กสฺส ญาติ, กสฺส ภิสฺโส, กุโต อาคโตสีติ ปุจฺฉิฯ เถโร จ เอวมาห,– โลกสฺมิํ โย นวคุณสมฺปนฺโน ภควา สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ตสฺสาหํ ญาติ, โสภควาเยว มมาจริโย, ภิกฺขุสงฺฆสฺส นิสินฺนฏฺฐานโต อาคโตมฺหีติฯ

ราชา จ โสมนสฺสปฺปตฺโต หุตฺวา อาห, ตว อาจริเยน เทสิตํ ธมฺมํ เอกเทสโต เทเสหีติฯ อถ ยถา สิริธมฺมาโสกรญฺโญ นิคฺโรธสามเณเรน อปฺปมาทธมฺโม เทสิโต, เอวํ อปฺปมาทธมฺมํเยว เถโร เทเสสิฯ

ราชา จ ปุน อาห,– กุหิํ ทานิ สมฺมาสมฺพุทฺโธ นิสีทติ, เตน ปน เทสิโต ธมฺโม กติปฺปมาโณ, ตสฺส สาวกา ปน กติปฺปมาณา, ตุมฺหาทิสา อญฺเญ อตฺถิ วา มา วาติฯ อิทานิ อมฺหากํ อาจริโย สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปรินิพฺพุโต, ธาตุโยเยว อิทานิ อตฺถิ, เตน ปน เทสิโต ธมฺโม จตุราสีติธมฺมกฺขนฺธสหสฺสปฺปมาโณ, สุธมฺมปุเร ปิฏกตฺตยํ ยุคฬวเสน ติํสวิธา อตฺถิ, มยา อญฺโญ ปรมตฺถ สมฺมุติวเสน ทุวิโธปิ สงฺโฆ อตฺถีติฯ

ตํ สุตฺวา ราชา ภิยฺโยโสมตฺตาย ปสนฺโน หุตฺวา ปุน อาโรเจสิ,– มม ภนฺเต อิมสฺมิํ ปจฺจกฺเข นตฺถิ ตยา อญฺโญ นาโถ, อชฺชภคฺเค ปาณุเปตํ มํ อุปาสโกติ ธาเรหิ, ตว โอวาทํ อหํ สิรสา ปฏิคฺคณฺหิสฺสามีติฯ

ตโต ปจฺฉา อรญฺญกงฺคารเห ฐาเน วิหารํ การาเปตฺวา อทาสิฯ สมณกุตฺตกานมฺปิอิ วาทํ ภินฺทิ, ยถา ปน สุวณฺณปาติํ ลภิตฺวา สุวณฺณภาชนํ ลภิตฺวา มตฺติกาภาชนนฺติฯ สกเลปิ จ รฏฺเฐ สมณกุตฺตกานํ วาทํ ชหาเปสิฯ ตสฺมิญฺจ กาเล สมณกุตฺตกา หีนลาภา หุตฺวา เถรสฺส อุปนาหํ พนฺธิํสุฯ

เต ปน สมณกุตฺตกา อรญฺเญ นิสฺสามิกาวิย โกเลยกา สุนขา อนาถา หุตฺวา กายิกเจตสิกทุกฺขํ ลภิํสุฯ

ราชา จ ตมตฺถํ ญตฺวา ยถา สมณกุตฺตกา นาภิภวนฺติ, ตถา อารกฺขํ ฐเปสิฯ เต จ สมณกุตฺตเก เสตวตฺถํ นิวาสาเปตฺวา อาวุธคาหโยธภาเวน ราชกมฺเม นิโยชาเปสิฯ เถโร จ สาสเน ปสนฺเน ชเน ปพฺพาเชตฺวา อุปสมฺปาเทตฺวา สาสนํ วิโสธาเปสิฯ ราชา จ อิมสฺมิํ รฏฺเฐ โปราณิกา ราชาโน สมณกุตฺตกานํ วาทํ คเหตฺวา รชฺชํ กาเรสุํ, สเจ หิ ปน เตสํ อนตฺถกรชฺชํ ปุน คณฺหาเปตุํ สกฺกุเณยฺยํ, เอวํ สติ อหํ เตสํ อนตฺถกรชฺชํ อปเนตฺวา สาตฺถกรชฺชํ คณฺหาเปตุมิจฺฉามีติ อนุโสจีติฯ

อยํ ปน ปริตฺตนิทานาคตฏฺฐุปฺปตฺติ, –

สีหฬทีเป กิร วิปฺปวาสีนคเร นิสินฺโน เอโก ภิกฺขุอุปทฺวาราวตีนครํ คนฺตฺวา ปริยตฺติํ อุคฺคณฺหิฯ ตโต ปจฺฉา สุธมฺม ปุรํ คนฺตฺวา ปริยตฺติํ อุคฺคณฺหิฯ ตสฺมิญฺจ กาเล สิริเขตฺตนคเร ปาฏลิรุกฺเข เอโก คนฺโถ อตฺถีติ สุตฺวา สุธมฺมปุรโต สิริเขตฺตนครํ อคมาสิฯ อนฺตรามคฺเค ลุทฺธโก เถรํ ปสฺสิตฺวา อยํ ยกฺโขติ มญฺญิตฺวา คเหตฺวา อนุรุทฺธรญฺโญ ทสฺเสสิฯ

ตทา ราชา เถรํ ปุจฺฉิ,– โก ปน ตฺวนฺติฯ อหํ มหาราช โคภมสฺส สาวโกติฯ ปุน ราชา ปุจฺฉิ,–ติณฺณํ ปน รตนานํ กีทิโสติฯ เถโร อาห,– มโหสธปณฺฑิโตวิย มหาราช พุทฺโธ ทฏฺฐพฺโพ, อุมงฺโควิย ธมฺโม, วิเทหเสนา วิย สงฺโฆติฯ เอวํ อุปมาหิ ปกาสิโต ราชา ปุน ปุจฺฉิ,–กิํ นุโข อิเม โคตมสฺส สาวกาติฯ น โข มหาราช อิเม โคตมสฺส สาวกา, อิเม ปน อมฺเหหิ วิสภาคา สมณกุตฺตกาเย วาติฯ เอวํ วุตฺเต ตโต ปฏฺฐาย เต สมณกุตฺตเก วิชหิ, ติณํ วิย นาติมญฺญิฯ

ปาฏลิรุกฺขสุ สิรโตปิ ลทฺธํ เตสํ คนฺถํ ลทฺธฏฺฐาเนเยว อคฺคินา ฌาเปสิฯ ตมฺปิ ฐานํ ยาวชฺชตนา อคฺคิฌาปนถลนฺติ ปากฏนฺติฯ

เถโร จ วิมาน วตฺถุํ รญฺโญ เทเสสิฯ ราชา จ ปสีทิตฺวา สิริเขตฺตนครโต อริมทฺทนนครํ ปจฺจาคมนกาเล อาเนสิฯ

อิทํ ปน ปาฏลิสุสิเร ลทฺธคนฺถสฺส การณํ,- เตสญฺหิ สมณกุตฺตกานํ อพฺภนฺตเร เอโก อุปายจฺเฉโก สมณกุตฺตโก อตฺตโน วาทานุรูปํ คนฺถํ กตฺวา สิริเขตฺตนคเร ทฺวตฺติํสรตนกฺขนฺธสฺส ปาฏลิรุกฺขสฺส สุสิเร ปเวเสตฺวา ปุนปฺปุนํ อุทเกน เตเมตฺวา มตฺติกาย ลิมฺเปตฺวา ปุน ตจํ อุปฺปาเทตฺวา อุฏฺฐาเปสิฯ ตทา มยํ สุปิเน ปาฏลิรุกฺเข สารคนฺโถ อตฺถพฺยญฺชนสมฺปนฺโน เอโก อตฺถีติอิ ปสฺสามาติ โกลาหลํ อุปฺปาเทสุํฯ ตํ สุตฺวา ราชา สิริเขตฺตนครํ คนฺตฺวา ตํ ปาฏลิรุกฺขํ ภินฺทิตฺวา คเวเสนฺโต ตํ คนฺถํ ลภิฯ คนฺเถ ปน สกวาทวเสน สมณกุตฺตกสามญฺญตา อีทิสาเยว, เอเต โคตมาสาวกา โหนฺติอิ, เอเตสํเยว อาจาโร สคฺคมคฺคปถภูโตติ เอวมาทีหิ การเณหิ วุตฺตํฯ ราชา จ ปสีทิตฺวา สมณกุตฺตกานํ พหูนิ ทาตพฺพานิ อทาสิฯ ตโต ปจฺฉา เถรสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา ตํ อคฺคินา ฌาเปสีติ เอวํ สมณกุตฺตกานํ วจนํ สุตฺวา สิริเขตฺตนครํ คนฺตฺวา อริมทฺทนนครํ ปจฺจาคจฺฉนฺโต เถรํ อาเนสีติ ทฏฺฐพฺพํฯ อริมทฺทนนครํ สมฺปตฺตกาเล เชตวนํ นาม วิหารํ การาเปตฺวา อทาสิฯ เถโร จ ตตฺถ สาสานํ วิโสเธตฺวา นิสีทิฯ ราชา เทวสิกํ อุทกํ อาเนตฺวา อคฺคมเหสี ปน เทวสิกํเยว ปิณฺฑปาตํ อาเนตฺวา โภเชสิฯ อุปฺปนฺนกงฺขา กาเลปิ ตํตํกงฺขาฏฺฐานํ ปุจฺฉีติฯ

อยํ ปน สาสนปฺปเวณิยาคตฏฺฐุปฺปตฺติ,–

สุธมฺมปุเร หิ สมาปตฺติลาภี อโนมทสฺสี นาม เถโร โสณุตฺตรตฺเถรานํ วํสานุรุกฺขณวเสน สทฺธิํ ปญฺจหิ ภิกฺขุ สเตหิ นิสีทิฯ ตสฺส ปน ปธานสิสฺโส อธิสีโลนาม, ตสฺส ปธานสิสฺโส ปฺรานทสฺสี นาม, ตสฺส ปธานสิสฺโส กาโฬ นาม, ตสฺส ปธานสิสฺโส อรหนฺโต นาม, ตสฺส ปธานสิสฺโส อริยวํโส นามาติฯ

อิทญฺจ วจนํ-โก ปเนส อุตฺตราชีวมหาเถโรติฯ อยญฺหิ เถโร รามญฺญเทสิยปุตฺโต อริยวํสตฺเถรสฺส สิสฺโสฯ อริยวํสตฺเถโร ปน กปฺปุงฺคนครวาสี มหากาฬตฺเถรสฺส สิสฺโสฯ โส ปน สุธมฺมนครวาสิโน ปฺรานทสฺสี มหาเถรสฺส สิสฺโสติ กลฺยาณี สิลาเลขเน วุตฺตวจเนน น สเมติฯ เอวมฺปิ สติ ยถิจฺฉิต อธิปฺปาโย น นสฺสตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ

เอวํ นานาจริยานํ วาโท นานากาเรน ทิสฺสมาโนปิ อรหนฺตตฺเถรสฺส อริมทฺทนนคเร สาสนํ อนุคฺคเหตฺวา ปติฏฺฐานตาเยเวตฺถ ปมาณนฺติ กตฺวา นาวมญฺญิตพฺโพฯ สพฺเพสญฺหิ อาจริยานํ วาเทปิ อรหนฺตตฺเถโร อริมทฺทนนครํ อาคนฺตฺวา สาสนํ ปติฏฺฐาเปสีติ อตฺโถ อิจฺฉิตพฺโพเยวาติฯ

อรหนฺตตฺเถโร ปน มูลนาเมน ธมฺมทสฺสีติ ปากโฏ สุธมฺมปุรวาสี สีลพุทฺธิตฺเถรสฺส สิสฺโสติ ทฏฺฐพฺโพฯ โส จ เถโร ปุพฺเพว ปพฺพชฺชกาลโต จตูสุ เวเทสุ สิกฺขิตสิปฺโปฯ ปพฺพชิตฺวา ปน สาฬกถํ ปิฏกตฺตยํ อุคฺคณฺหิตฺวา ปารํ คนฺตฺวา สพฺพตฺถ ปากโฏฯ โสกฺกตยนครํ อเนตฺวา มนุสฺสา ปูเชนฺติฯ ตตฺถ ทสวสฺสานิ วสิตฺวา ปุน สุธมฺมปุรํ อาคนฺตฺวา อรญฺญวาสํ สมาทิยิฯ

ตโต ปจฺฉา ชินจกฺเก เอกสฏฺฐาธิเก ปญฺจสเต สหสฺเสจ สมฺปตฺเต กลิยุเค เอกูนาสีตาธิเก ติสเต สมฺปตฺเต อนุรุทฺธราชา รชฺชํ ปาปุณิฯ

ตทา อริมทฺทนนคเร สมณกุตฺตกา มยํ โคตมสาวกาติ วตฺวา ติํสติํสวคฺคา หุตฺวา นิสีทิํสุฯ วคฺควเสน กิร สหสฺสมตฺตาติฯ อนุรุทฺธราชา จ เตสํ สมณกุตฺตกานํ อาคาริยาพฺรหฺมจริยาทีนิ สุตฺวา น ปสีทิฯ เอวมฺปิ ปเวณิยา อาคภตฺตา น ปชหิฯ อรหนฺตํ ปน เถรํ ปสฺสิตฺวา ตโต ปฏฺฐาย เตสํ สมณกุตฺตกานํ นิพทฺธวตฺตานิ ภินฺทิตฺวา สาสเน ปสีทิฯ

อิทํ มรมฺมมณฺฑเล ตมฺพทีปรฏฺเฐ อริมทฺทนนคเร อรหนฺตํฯ

นาม เถรํ ปฏิจฺจ ตติยํ สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล อรหนฺตตฺเถโร อนุรุทฺธราชานํ อาห,-ตีสุ สาสเนสุ ปริยตฺติสาสเน ติฏฺฐนฺเตเยว ปฏิปตฺติ สาสนํ ติฏฺฐติ, ปฏิปตฺติสาสเน ติฏฺฐนฺเตเยว ปฏิเวธสาสนํ ติฏฺฐติ, ยถา หิ คุนฺนํ สเตปิ สหสฺเสปิ วิชฺชมาเน ปเวณิป,ลิกาย เธนุยา อสติ โส วํโส สาปเวณี น ฆฬียติอิ, เอวเมวํ ธุตงฺคธรานํ ภิกฺขูนํ สเตปิ สหสฺเสปิ วิชฺชมาเน ปริยตฺติยา อนฺตรหิตาย ปฏิเวโธ นาม น โหติ, ยถา ปน นิมิกุมฺภิโย ชานนตฺถาย ปาสาณ ปิฏฺเฐ อกฺขเรสุ ฐปิเตสุ ยาว อกฺขรานิ ธรนฺติ, ตาว นิธิกุมฺภิโย นฏฺฐา นาม น โหนฺติ, เอวเมวํ ปริยตฺติยา ธรมานาย สาสนํ อนนฺตรหิตํ นาม โหติ, ยถา จ มหโต ตฬากสฺส ปาฬิยา ถิราย อุทกํ น ฐสฺสตีติ น วตฺตพฺพํ, อุทเก สติ ปทุมาทีนิ ปุปฺผานิ น ปุปฺผิสฺสนฺตีติ น วตฺตพฺพํ, เอวเมวํ มหาตฬากสฺส ถิรปาฬิสทิเส เตปิฏเก พุทฺธวจเน สติ อุทกสทิสา ปฏิปตฺติปูรกา กุลปุตฺตา นตฺถีติ น วตฺตพฺพํ, เตสุ สติ ปทุมาทิปุปฺผสทิโส ปฏิเวโธ นตฺถีติ น วตฺตพฺพํ, เอวํ เอกนฺตโต ปริยตฺติเมว ปมาณํ, ตสฺมา อนฺตมโส ทฺวีสุ ปาติโมกฺขสุ วตฺตมาเนสุปิ สาสนํ อนนฺตรหิตเมว, ปริยตฺติยา อนฺตรหิตาย สุปฺปฏิปนฺนสฺสาปิ ธมฺมาภิสมโย นตฺถิ, อนนฺตรหิตาย เอว ธมฺมาภิสมโย อตฺถิ , อิทานิปิ อมฺหากํ ปริยตฺติสาสนํ ปริปุณฺณํ นตฺถิ, สรีรธาตุโย จ นตฺถิ, ตสฺมา ยตฺถ ปริยตฺติสาสนํ สรีรธาตุโย จ อตฺถิ, ตตฺถ ปณฺณากาเรน สทฺธิํ ทูตํ เปเสตฺวา อาเนตพฺพา, เอวํ สติ อมฺหากํ รฏฺเฐ ชินสาสนํ จิรกาลํ ปติฏฺฐหิสฺสตีติฯ

เอวํ ปน ภนฺเต สติ กตฺถ ยาจิสฺสามาติฯ สุวณฺณภูมิรฏฺเฐ มหาราช สุธมฺมปุเร ตีหิ วาเรหิ ปิฏกตฺตยํ ลิขิตฺวา ฐเปสิ, สรีรธาตุโย จ พหู ตตฺถ อตฺถีติฯ ราชา เอวํ ภนฺเตติ ปฏิคฺคณฺหิตฺวา พหู ปณฺณากาเร ปฏิยาเทตฺวา ราชเลขนํ ลิขิตฺวา อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ เอกํ อมจฺจํ ทูตํ กตฺวา เปเสสิฯ

สุธมฺมปุรินฺโท มโนหริ นาม ราชาปิ มจฺเฉรจิตฺโต หุตฺวา ตุมฺหาทิสานํ มิจฺฉาทิฏฺฐีนํ ฐาเน ปิฏกตฺตยํ สรีรธาตุโย จ ปหิณิตุํ น ยุตฺตา, ติโลกคฺคสฺส หิ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สาสนํ สมฺมาทิฏฺฐีนํ ฐาเนเยว ปติฏฺฐหิสฺสติ, ยถา นาม เกสรสีหราชสฺส วสา สุวณฺณปาติยํเยว, น มตฺติกาภาชเนติฯ

ทูตา ปจฺจาคนฺตฺวา อนุรุทฺธรญฺโญ ตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ตํ สุตฺวา อนุรุทฺธราชา กุชฺฌิ, ตตฺตกกปาเล ปกฺขิตฺตติลํวิย ตฏ ตฏายิฯ

อถ ราชา นทีมคฺเคน นาวานํ อสีติสตสหสฺเสหิ นาวิกานํ โยธานํ อฏฺฐโกฏีหิ เสนํ พฺยูหิตฺวา ถลมคฺเคน สทฺธิํ จตูหิ มหาโยธนายเกหิ หตฺถีนํ อสีติ สหสฺเสหิ อสฺสานํ นวุติอิสตสหสฺเสหิ โยธานํ อสีติโกฏิยา เสนํ พฺยูหิตฺวา สยเมว ยุชฺฌิตุํ สุธมฺมปรํ คจฺฉิฯ

ตํ สุตฺวา มโนหริราชา สีตตสิโต หุตฺวา อตฺตโน พหู โยเธ สํวิทหิตฺวา สุธมฺมปุรเยว ปฏิเสนํ กตฺวา นิสีทิฯ

อถ อถพฺพณเวเท อาคตปฺปโยควเสน ปุนปฺปุนํ วายมนฺตาปิ นครมูลํ อุปสงฺกมิตุํ น สกฺกาฯ ตทา ราชา เวทญฺญุโน ปุจฺฉิ,–กสฺมา ปเนตฺถ นครมูลํ อุปสงฺกมิตุํ น สกฺโกมาติฯ เวทญฺญุโน อาหํสุ,-อถพฺพณเวทวิธานํ มหาราช อตฺถิ มญฺเญติฯ อถ ราชา ปถวิยํ นิทหิตฺวา มตกเฬวรํ อุทฺธริตฺวา มหาสมุทฺเท ขิเปสิฯ

เอกํ กิร มนุสฺสํ หินฺทุกุลํ เชงฺคุนามกํ กีฏํ ขาทาเปตฺวา ตํ มาเรตฺวา หตฺถปาทาทีนิ องฺคปจฺจงฺคานิ คเหตฺวา ฉินฺนฉินฺนานิ กตฺวา นครสฺส สามนฺตา ปถวิยํ นทหิตฺวา ฐเปสิฯ ตทา ปน นครํ อุปสงฺกมิตุํ สกฺกาฯ นครญฺจ ปวิสิตฺวา อนุรุทฺธราชา มโนหริราชานํ ชีวคฺคาหํ คณฺหิฯ สุธมฺมปุเร โปราณิกานํ ราชูนํ ปเวณีอาคตวเสน รตนมยมญฺชูสายํ ฐเปตฺวา ปูชิตํ สหธาตูหิ ปิฏกตฺตยํ คเหตฺวา มโนหริรญฺโญ สนฺตกานํ ทฺวตฺติํสหตฺถีนํ ปิฏฺฐิยํ อาโรเปตฺวา อาเนสิฯ

อริมทฺทนนครํ ปน ปตฺวา ธาตุโย รตนมยมญฺชูสายํ ฐเปตฺวา สิริสยนคพฺเภ รตนมญฺเจ สีโสปเทสสฺส สมีเป ฐเปสิฯ ปิฏกตฺตยมฺปิ รตนมเย ปาสาเท ฐเปตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส อุคฺคหธารณาทิอตฺถาย นิยฺยาเทสิฯ ตโต กิร อานีตํ ปิฏกตฺตยํ อุคฺคณฺหนฺตานํ อริยานํ สหสฺสมตฺตํ อโหสีติฯ

สุธมฺมนครํ วิชยิตฺวา ปิฏเกน สทฺธิํ ภิกฺขุสงฺฆํ อาเนตฺวา สาสนสฺส ปติฏฺฐาปนํ ชินจกฺเก เอกาธิเก ฉสเต วสฺสสหสฺเส กลิยุเค จ โสฬสาธิเก จตุสเต สมฺปตฺเตติ สิลาเลขเนสุ วุตฺตํฯ

อนุรุทฺธรญฺโญ กาเล ปุญฺญานุภาเวน ติอิณฺณํ รตนานํ ปริปุณฺณตฺตา ปุณฺณคาโมติอิ สมญฺญา อโหสิฯ จิรกาลํ อติกฺกนฺเต ณฺณการํ โลปวเสน มการสฺส จ นิคฺคหิต วเสน ปุคมีติ มรมฺมภาสาย โวหารียตีติ อนาคตวํสราชวํเสสุ วุตฺตํฯ

อนุรุทฺธราชาเยว จตฺตาโร มหาโยเธ สีหฬทีปํ เปเสตฺวา ตโตปิ ปิฏกตฺตยํ อาเนสิฯ สีหฬทีปโต อานีตปิฏกตฺตเยน สุธมฺมปุรโต อานีตปิฏกตฺตยํ อญฺญมญฺญํ โยเชตฺวา สํสนฺเทตฺวา อรหนฺตตฺเถโร วีมํเสสิฯ ตทา คงฺคาทเกนวิย ยมุโนทกํ อญฺญมญฺญํ อนูนํ อนธิกํ อโหสิฯ เตหิ ปิฏเกหิ อญฺญานิปิ วฑฺเฒตฺวา ติปิฏกคพฺเภ ฐเปตฺวา ปูเชสิฯ เตสุ เตสุ ฐาเนสุปิ ปติฏฺฐาเปสิฯ

มโนหริราชานมฺปิ มฺรงฺกปา นาม เทเส อุปฏฺฐาเกหิ สห ฐเปสิฯ ตสฺส จ กิร รญฺโญ มุขํ วิรวิตฺวา กถํ สลฺลาเปนฺตสฺส มุขโต โอภาโส ปชฺชลิตฺวา นิกฺขมิฯ โส กทาจิ กทาจิ อนุรุทฺธรญฺโญ สนฺติกํ อาคนฺตฺวา คารววเสน วนฺทนาทีนิ อกาสิฯ ตทา อนุรุทฺธรญฺโญ โลมหํโส อุปฺปชฺชิ อุพฺพิคฺโค จฯ ตสฺมา ตสฺส รญฺโญ นิตฺเถชตฺถาย พุทฺธรูปสฺส เจติยสฺส ภตฺตํ ปูเชตฺวา ตํ คเหตฺวา มโนหริรญฺโญ ภาเชสิฯ ตทา ตสฺส ตทานุภาโว อนฺตรธายิฯ มโนหริราชา สํเวคํ อาปชฺชิตฺวา สํสาเร สํสรนฺโต ยาว นิพฺพานํ น ปาปุณามิ, ตาว ปรวเส นานุวตฺเตยฺยนฺติ ปตฺถนํ อกาสิฯ สุธมฺมปุรโต อาภตํ อตฺตโน สนฺตกํ มโนมย มณิํ เอกสฺส เสฏฺฐิโน สนฺติเก วิกฺกิณิตฺวา ลทฺธมูเลน ปญฺจวาหรชเตน อภุชิตปลฺลงฺกวเสน เอกํ มหนฺตํ พุทฺธ พิมฺพํ ปรินิพฺพานากาเรน เอกนฺติ ทฺเว พุทฺธปฺปฏิพิมฺพานิ การาเปสิฯ ยาวชฺชตนา ตานิ สนฺตีติฯ

อิจฺเจวํ อนุรุทฺธราชา สุธมฺมปุรโต สีหฬทีปโต จ สาสนํ อาเนตฺวา อริมทฺทนนคเร ปติฏฺฐาเปสีติฯ

อิทํ อมฺหากํ มรมฺมมณฺฑเล ตมฺพทีปรฏฺเฐ อริมทฺทนนคเร

อนุรุทฺธราชานํ ปฏิจฺจ จตุตฺถํ สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

อุตฺตราชีวตฺเถโรปิ โสณุตฺตรานํ วํสโต สาสนํ คเหตฺวา สุธมฺมปุรโต อริมทฺทนนครํ อาคนฺตฺวา สาสนํ ปติฏฺฐาเปสิฯ

อิทํ อมฺหากํ มรมฺมมณฺฑเล ตมฺพทีปรฏฺเฐ อริมทฺทนนคเร อุตฺตราชีวตฺเถรํ ปฏิจฺจ ปญฺจมํ สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

อุตฺตราชีวตฺเถรสฺส สีหฬทีปํ คตกาเล เตน สทฺธิํ คตํ ฉปฺปทํ นาม สามเณรํ สีหฬทีเปเยว สีหฬทีปิกา ปพฺพชิํสุฯ ปพฺพชิตฺวา จ ฉปฺปทสามเณโร ปริยตฺติํ อุคฺคณฺหิตฺวา ทสวสฺสํ ตตฺถ วสิตฺวา อริมทฺทนนครํ ปจฺจาคจฺฉิฯ สิวลิตฺเถรญฺจ ตามลินฺทตฺเถรญฺจ อานนฺทตฺเถรญฺจ ราหุลตฺเถ รญฺจ อเนสิฯ เต ปน เถรา ติปิฏกธรา โหนฺติ พฺยตฺตา ทกฺขา จฯ อยญฺจตฺโถ วิตฺถาเรน เหฏฺฐา วุตฺโตฯ

อริมทฺทนนครํ ปตฺวา อริมทฺทน วาสีหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ วินยกมฺมานิ อกตฺวา ปุถุ หุตฺวา นิสีทิํสุฯ นรปติราชา จ เตสุ เถเรสุ อติวิย ปสีทิฯ เอราวตีนทิยํ อุฬุมฺปํ พนฺธิตฺวา ตตฺเถว อุปสมฺปทกมฺมํ การาเปสิฯ จิรกาลํ อติกฺกมิตฺวา โส คโณ วุฑฺฒิ หุตฺวา อุปฺปชฺชิฯ

นรปติราชา จ เต เถเร สทฺธิํ สงฺเฆน นิมนฺเตตฺวา มหาทานํ อทาสิฯ ตทา ฉเณ อากปฺปสมฺปนฺนํ รูปโสภคฺคปฺปกฺกํ เอกํ นาฏกิตฺติํ ทิสฺวา ราหุลตฺเถโร ปฏิพทฺธจิตฺโต เลเป ลคฺคิตวานโรวิย กทฺทเม ลคฺคิตมาตงฺโควิย จ กาม คุณเลปกทฺทเมสุ ลคฺคิโต สาสเน วิรมิตฺวา หี นายาวตฺตีตุํ อารภิฯ

มรณนฺติ กโรเคน อภิภูโต วิย อเตกิจฺโฉ หุตฺวา เสสตฺเถเรสุ โอวาทํ ทินฺเนสุ ปินาทิยิฯ ตทา เสสตฺเถรา ตํ เอวมาหํสุ,-มา ตฺวํ เอกํ ตํ ปฏิจฺจ สพฺเพปิ อมฺเห ลชฺชาเปตุํ น อรหสิ, มา อิธ หีนายา วตฺเตหิ, มลฺลารุทีปํ คนฺตฺวา ยถารุจิํ กโรหีติ เปเสสุํฯ ราหุลตฺเถโร จ กุสิมติตฺถโต นาวํ อารุยฺห มลฺลารุทีปํ อคมาสิฯ มลฺลารุทีปํ ปตฺตกาเล มลฺลารุราชา วินยํ ชานิตุกาโม สห ฏีกาย ขุทฺทสิกฺขาปกรณํ ตสฺส สนฺติเก อุคฺคณฺหิตฺวา เอกปตฺตมตฺตํ มณิํ อทาสิฯ โสจ ตํ ลภิตฺวา หีนายาวตฺตีติฯ โหนฺติ เจตฺถ,-

อติทูเรว โหตพฺพํ, ภิกฺขุนา นาม อิตฺถิภิ;

อิตฺถิโย นาม ภิกฺขูนํ, ภวนฺติ อิธ เวริโนฯ

ตาว ติฏฺฐนฺตุ ทุปฺปญฺญา, มยํ โปราณิกาปิ จ;

มหาปญฺญา วินาสํ, ปตฺตา หริตจาทโยฯ

ตสฺมา หิ ปณฺฑิโต ภิกฺขุ, อนฺตมโสว อิตฺถิภิ;

วิสฺสาสํ น กเร โลเก, ราโค จ ทุปฺปวาริโตติฯ

เสเสสุ จ เถเรสุ ฉปฺปโท นาม เถโร ปฐมํ กาลงฺกโตฯ สิวลิตามลินฺทานนฺทตฺเถราเยว ตโย ปริยตฺติอุคฺคหณธารณาทิวเสน สาสนํ อุปตฺถมฺเภตฺวา อริมทฺทนนคเร นิสีทิํสุฯ เอกสฺมิญฺจ กาเล ราชา เตสํ ติณฺณํ เถรานํ เอเกกํ หตฺถิํ อทาสิฯ สิวลิตามลินฺทตฺเถรา ปฏิคฺคเหตฺวา วเน วิสฺสชฺชาเปสุํฯ อานนฺทตฺเถโร ปน กิญฺจิปุรนครํ ปหิณิตฺวา ญาตกานํ เทหีติ กุสิมติตฺถํ คนฺตฺวา นาวํ อาโรเปสิฯ ตํ การณํ ญตฺวา สิวลิตามลินฺทตฺเถราตํ เอวมาหํสุ,– มยํ ปน อาวุโส หตฺถีนํ สุขตฺถาย วเน วิสฺสชฺเชม,ตฺวํ ปน อธมฺมิกํ กโรสีติฯ กินฺนาม ภนฺเต ญาภกานํ สงฺคโห น วฏฺฏติ, นนุ ญาตกานญฺจ สงฺคโหติ ภควตา วุตฺตนฺติฯ

เถรา อาหํสุ,-สเจ ตฺวํ อมฺหากํ วจนํ นกเรยฺยาสิ,ภว อิจฺฉานุรูปํ กโรหิ, มยํ ปน ตยา สทฺธิํ สํวาสํ น กริสฺสามาติ วิสุํ นิสีทิํสุฯ

ตโต ปฏฺฐาย ทฺเว คณา ภิชฺชิํสุฯ ตโต ปจฺฉากาเล อติกฺกนฺเต ตามลินฺทตฺเถโร พหุสฺสุตานํ พฺยตฺติพลานํ สิสฺสานํ อนุคฺคหตฺถาย คหฏฺฐานํ สนฺติเก อยํ พหุสฺสุโต อยํ มหาปญฺโญติ เอวมาทินา วจีวิญฺญตฺติํ สมุฏฺฐาเปติ, เอวํ กเต กุลปุตฺตา สุลภปจฺจยวเสน สาสนสฺส หิตํ อาวหิภุํสกฺขิสฺสนฺตีติ กตฺวาฯ ตํ การณํ สุตฺวา สิวลิตฺเถโร เอวมาห,- กสฺมา ตฺวํ วจีวิญฺญตฺติํ สมุฏฺฐาเปตฺวา พุทฺธปฺปฏิกุจฺฉิตํ กมฺมํ กโรสีติฯ ภควตา อตฺตโน อตฺถายเยว วจีวิญฺญตฺติํ ปฏิกฺขิตฺตา, อหํ ปน ปเรสํเยว อตฺถาย วจีวิญฺญตฺติํสมุฏฺฐาเปมิ, นาตฺตโน อตฺถาย, สาสนสฺส หิ เวปุลฺลตฺถาย เอวํ วจีวิญฺญตฺติํสมุฏฺฐาเปมิฯ สิวลิตฺเถโรปิ น ตฺวํ มม วจนํ กโรสิ, ยํ ยํ ตฺวํ อิจฺฉสิ, ตํ ตํ กโรหิ, อหํ ปน ตยา สทฺธิํ สํวาสํ นกริสฺสามีติ วิสุํ หุตฺวา สทฺธิํ สกปกฺเขน นิสีทิฯ ตโต ปฏฺฐาย ตโย คณา ภิชฺชิํสุฯ

เอวํ อริมทฺทนนคเร อรหนฺตตฺเถรสฺส เอโก วํโส, สิวลิตฺเถรสฺส เอโก, ตามลินฺทตฺเถรสฺส เอโก, อานนฺทตฺเถรสฺส เอโกติ จตฺตาโร คณา อเหสุํฯ

เตสุ อรหนฺตตฺเถรคโณ สุธมฺมปุรโต ปฐมํ อาคตตฺตา ปุริมคโณติ โวหาริยติ, อญฺเญ ปน ปจฺฉา อาคตตฺตา ปจฺฉาคณาติฯ

สิวลิตฺเถโร อริมทฺทนนคเร ยาวีชีวํ สาสนํ ปคฺคณฺหิตฺวา กลิยุเค นวุตาธิเก ปญฺจวสฺสสเต กาเล กาลมกาสิฯ

อานนฺทตฺเถโร ปน อริมทฺทนนคเรเยว จตุจตฺตาลีส วสฺสานิ สาสนํ ปคฺคณฺหิตฺวา ฉนวุตาธิเก ปญฺจวสฺสสเต กาเล กาลมกาสิฯ

ตามลินฺทตฺเถโรปิ ยาวชีวํ สาสนํ ปคฺคณฺหิตฺวา อฏฺฐน วุตาธิเก ปญฺจวสฺสสเต กาเล กาลมกาสีติฯ อโห สงฺขารสภาโวติฯ

เสยฺยถาชครสฺเสว, นาภิยา จกฺกมณฺฑเล;

ลคฺโค สโส สมิตฺวาปิ, ทิสํ คจฺฉติ ตํ มุขํฯ

ตเถว สพฺพสตฺตาปิ, มจฺจุจกฺเกสุ ลคฺคิตา;

ยาวชีวมฺปิ ธาวิตฺวา, มจฺจุมุขํ อุปาคมุนฺติฯ

อิจฺเจวํ อริมทฺทนปุเร อรหนฺเตหิ จ คนฺถกาเรหิ จ ปุถุชฺชเนหิ ชินสาสนํ นเภ จนฺโทวิย วิชฺโชตติฯ

ตตฺถ หิ ยทา อนุรุทฺธราชา สุธมฺมปุรโต สาสนํ อาเนสิ, ตทา อรหนฺตา ฉสตสหสฺสมตฺตา อาคตา, โสตาปนฺนสกทาคามิอนาคามิโน ปน คณนปถํ วีติ วตฺตาติฯ

ฉตฺตคุหินฺทสฺส นาม รญฺโญ กาเลปิ หิมวนฺเต คนฺธมาทนปพฺพตโต อฏฺฐ อรหนฺตา ปิณฺฑาย ราชเคหํ อาคมํสุฯ ราชา จ ปตฺตํ คเหตฺวา ปิณฺฑปาเตน โภเชตฺวา อิทานิ กุโต อาคตตฺถาภิ ปุจฺฉิฯ หิมวนฺเต มหาราช คนฺธ มาทนปพฺพตโตติฯ อถ ราชา อติปฺปสนฺโน หุตฺวา อิธ เตมาสํ วสฺสํ อุปคจฺฉถาติ ยาจิตฺวา วิหารํ การาเปตฺวา อทาสิฯ เตมาสมฺปิ อนฺโตเคเห นิมนฺเตตฺวา ปิณฺฑปาเตน โภเชสิฯ

เอกํ สมยํ อรหนฺตานํ คนฺธมาทนปพฺพเต นนฺทมูลคุหํ วิย เอกํ คุหํ มาเปตฺวา ทสฺเสหีติ ยาจิฯ

เต จ อรหนฺตา นนฺทมูลคุหํวิย เอกํ คุหํ อิทฺธิยา มาเปตฺวา ทสฺเสสุํ ฯ ราชา จ ตาย คุหาย สทิสํ เอกํ คุหํ การาเปสิฯ นนฺทมูลคุหากาเรน ปน กตตฺตา นนฺทาติ นามมฺปิ อกาสิฯ อิจฺเจวํ ฉตฺตคุหินฺทสฺส รญฺโญ กาเล คนฺธมาทนปพฺพเต นนฺทมูลคุหโต อาคนฺตฺวา อรหนฺตา สาสนํ ปติฏฺฐาเปสุํฯ

อรหนฺตภาโว จ นาเมส ยถาภูตํ ชานิตุํ ทุกฺกโร, อนุปสมฺปนฺนานํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมทสฺสนสฺส ปฏิกฺขิตฺตตฺตา, อรหตฺตํ วา ปตฺวาปิ วาสนาย อปฺปชหิตตฺตาฯ อรหาปิ หิ สมาโน อหํ อรหาติ อนุปสมฺปนฺนานํ กเถตุํ น วฏฺฏติ, อรหตฺตํ ปตฺวาปิ เอกจฺโจ วาสนํ ปชหิตุํ น สกฺกา, ปิลินฺทวจฺฉตฺเถรวตฺถุเจตฺถ ญาปกํฯ เอวํ โลเก อรหนฺต ภาโว ชานิตุํ ทุกฺกโรฯ เตเนว มหากสฺสปตฺเถรสฺส อุปฏฺฐาโก เอโก ภิกฺขุ อตฺตโน อุปชฺฌายสฺส มหากสฺสปตฺเถรสฺส สนฺติเก วสิตฺวาปิ ตสฺส อรหนฺต ภาวํ น ชานิฯ

มหากสฺสปตฺเถรญฺหิ เอเกน สทฺธิวิหาริเกน สทฺธิํ อรญฺญวิหารโต คามํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ อนฺตรามคฺเค ปตฺตา ทิปริกฺขาเร คเหตฺวา ปจฺฉา คจฺฉนฺโตเยว เอโกสทฺธิ วิหาริโก เอวมาห,–โลกสฺมิํ ภนฺเต อรหา อรหาติ ปากโฏ, สุตมตฺโตวาหํ ภวามิ, น กทาจิ ทิฏฺฐปุพฺโพติฯ ตํ สุตฺวา เถโร ปจฺฉา ปริวตฺตตฺวา โอโลเกนฺโต ปริกฺขาเร อาวุโส คเหตฺวา อรหนฺตสฺส ปจฺฉาคจฺฉนฺโตเยว อรหนฺตภาวํ น ชานาตีติ อาหาติฯ

อริมทฺทนนคเรปิ สีลพุทฺธิโปลฺโลงฺกสุเมธตฺเถราทโยปิ อรหนฺตาเยว อเหสุํฯ

นรปติราชา หิ ขณิตฺติ ปาทปพฺพตํ คนฺตฺวา ปจฺจาคมนกาเล อนฺตรามคฺเค เอกิสฺสา มาติกาย มโณภาสํ ทิสฺวา อิธ ปุญฺญํ กาเรตุกาโม สกฺโก ทสฺเสติ มญฺเญติ มนสิกริตฺวา เจติยํ การาเปสฺสามีติ ตตฺถ รฏฺฐวาสีติ สมํ ภูมิภาคํ การาเปสิฯ

อถ เอโก สีลพุทฺธิ นาม เถโร เอวมาห,– ปุญฺญํ มหาราช กริสฺสมีติ อิทํ ภูมิปริกมฺมํ การาเปสิ, เอวํ การาเปนฺตสฺส เต อปุญฺญํเยว ภวติ, โนปุญฺญนฺติ วตฺวา พหู สตฺตา มา กิลมนฺตูติ มนสิกตฺวา รญฺโญ ทณฺฑกมฺเมน ตชฺชนตฺถาย รญฺญา ทินฺนํ ปิณฺฑปาตํ นภุญฺชิฯ ราชา จ สเจ ตฺวํ มยา ทินฺนํ ปิณฺฑปาตํ อภุญฺชิตุกาโม ภเวยฺยาสิ, มม วิชิเต วสนฺโตเยว ตฺวํ มม ปิณฺฑปาตา น มุจฺเจยฺยาสิ, รฏฺฐวาสีหิปิ ทินฺนปิณฺฑปาโต มยฺหเมว สนฺตโก, นนุ นาม มม ปิณฺฑปาตํเยว ตฺวํ ภุญฺชสีติ อาหฯ

สีลพุทฺธิตฺเถโรปิ สเจ อหํ เอวํ ภเวยฺยามิ, สีหฬทีปํ คนฺตฺวา วสิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อรญฺเญ วสิฯ

อถ ตมตฺถํ ชานิตฺวา นครทฺวาเร อารกฺโข เอโก ยกฺโข รญฺโญ อาคตกาเล อภิมุขํ ฐิโตว ภยานกรูปํ นิสีทิฯ อถ นานาวิชฺชากมฺเมหิ อปเนนฺโตปิ น สกฺกา อปเนตุํฯ

อถ ราชา นิมิตฺตปาฐเก ปกฺโกสาเปตฺวา ปุจฺฉิ,-เกน การเณน อยํ ยกฺโข อิธ นิสินฺโนติฯ ตฺวํ มหาราช สีลพุทฺธิตฺเถรํ อคารววเสน ปุพฺเพ กเถสิ, ยกฺขาปิ เถเร อติวิย ปสนฺนาติ อมฺเหหิ สุตปุพฺพา, ตํ ปฏิจฺจ ยกฺโข ภยานกรูปํ ทสฺเสตฺวา นิสินฺโน ภวิสฺสตีติ อาหฯ

ราชาปิ อมจฺเจ อาณาเปสิ เถรํ ปกฺกาสถาติฯ เถโร นาคจฺฉิฯ สีหฬทีปํเยว คมิสฺสามีติ อารภิฯ ตมตฺถํ สุตฺวา ราชา เอกํ จตุรงฺคปจฺจยํ นาม อมจฺจํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตฺวํ คนฺตฺวา เถรํ ปกฺโกสาหีติ เปเสสิฯ จตุรงฺคปจฺจโย จ เฉกตาย เอกํ สุวณฺณมยํ พุทฺธปฺปฏิพิมฺพํ นาวาย ฐเปตฺวา มหาสมุทฺทติตฺถํ อคมาสิฯ

อถ เถรํ สมฺปาปุณิตฺวา อิทานิ อิธ ภควา สมฺมาสมฺพุทฺโธ อคมาสิ, สีลพุทฺธิตฺเถโร ภควโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ทสฺสนตฺถาย อาคจฺฉตูติ ทูตํ เปเสสิฯ เถโรปิ ภควโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ทสฺสนตฺถาย อาคจฺฉตูติ วจนํ ปฏิกฺขิปิตุํ พุทฺธคารววเสน อวิสหตาย อาคจฺฉีติฯ

โปราณิกานํว เถรานํ, พุทฺเธ สคารวํ อิธ;

ปณฺฑิโต คารวํ พุทฺเธ, กเร ปสนฺนเจตสาติฯ

นาวํ อภิรูหิตฺวา เถโร ภควโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส วนฺทนามานปูชาสกฺการทีนิ อกาสิฯ เถรสฺส เอวํ วนฺทนามานปูชาสกฺการาทีนิ กโรนฺตสฺเสว เวเคน นาวํ อาเนตฺวา คจฺฉิฯ อถ จตุรงฺคปจฺจโย เอวมาห,– อิทานิ ภนฺเต ตุมฺหากํ อาจริยสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สาสนํ ปคฺคณฺหิตุํ ยุตฺโตติฯ ราชา จ อมจฺเจหิ ปริวาริโต ปจฺจุคฺคจฺฉิฯ นาวาย เถรสฺส หตฺเถ คเหตฺวา ราชเคหํ อาเนสิฯ ทฺวารํ ปตฺตกาเล ยกฺโข ปถวิยํ นิสีทิตฺวา เถรํ วนฺทิฯ

ราชา ราชเคหํ ปตฺวา เถรํ นานาโภชเนหิ โภเชสิฯ เอวญฺจ อโวจ,–อชฺชตคฺเค ภนฺเต ตฺวมสิ มมาจริโย, ภควโตว โอวาทํ สิรสา ปฏิคฺคเหตฺวา อนุวตฺติสฺสามาติ อตฺตโน ปญฺจปุตฺเตปิ เถรสฺส อทาสิฯ เต จ ปญฺจกุมารา เถเรน สทฺธิํ อนุวตฺติํสุฯ เถโร เต ปกฺโกเสตฺวา วิหารํ อคมาสิฯ อนฺตรามคฺเค กปฺปิยปถวิยํ ปญฺจ ปริมณฺฑลาการานิ ลิขิตฺวา เตสํ ราชกุมารานํ ทสฺเสตฺวา นิวตฺตาเปสิฯ ราชกุมารา ปฏินิวตฺติตฺวา ตํ การณํ รญฺโญ อาโรเจสุํฯ

ราชา จ ตุมฺหากํ ปุญฺญํ การาปนตฺถาย ทสฺเสตีติ วตฺวา ตุลาวเสน เตหิ ราชกุมาเรหิ สุวณฺณํ สมํ กตฺวา เตน สุวณฺเณน มูลํ กตฺวา ภควโต ธรมานกาเล ปสฺเสนทิโกสลรญฺญา การาปิตํ จนฺทนปฺปฏิพิมฺพํวิย วิสุํ วิสุํ ปฏิพิมฺพํ การาเปสิฯ

เตสํ นิธานฏฺฐานภูตานิ ปญฺจ เจติยานิปิ สกฺโก กมฺม วิธายโก หุตฺวา ปติฏฺฐาเปสิฯ เอตฺถ จ ปุพฺเพ รญฺญา ปสีทิตฺวา เถรสฺส ราชกุมารา ทินฺนา, มูลํ รตนตฺตยสฺส ทตฺวา ปุน ราชกุมาเร ภูชิสฺเส กาเรตุกามตาย เถโร เอวํ สญฺญํ อทาสีติ ทฏฺฐพฺพํฯ

โส จ สีลพุทฺธิตฺเถโร อรหนฺตคณวํโสติ ทฏฺฐพฺโพฯ

อริมทฺทนนคเรเยว นรปติ รญฺโญ กาเล กสฺสโป นาม เถโร เทสจาริกํ จรมาโน โปลฺโลงฺกนามกํ เทสํ, ตทวสริฯ อถ ทฺเว มหลฺลกโปลฺโลงฺกา มนุสฺสา เถเร อติปฺปสนฺนตาย ทฺเว ปุตฺเต อุปฏฺฐากตฺถาย นิยฺยาเทสุํฯ

โปลฺโลงฺกมนุสฺสานํ อติปฺปสนฺนตํ ปฏิจฺจ เถโรปิ โปลฺโลงฺกตฺเถโรติ โวหาริยติฯ ยทา จ ปน โส เถโร สีหฬทีปํ คนฺตุกาโม อโหสิ, ตทา สกฺโก เทวานมินฺโท พฺยคฺฆรูปํ มาเปตฺวา ปิฏฺฐิยา ยาว มหาสมุทฺทตีรํ อาเนสิฯ มหาสมุทฺทตีรํ ปน ปตฺวา นาวํ อภิรูหิตฺวา วาณิเชหิ สทฺธิํ ตริฯ

มหาสมุทฺทมชฺเฌ ปน ปตฺวา สา นาวา น คจฺฉิ, นิจฺจลาว อฏฺฐาสิฯ อถ วาณิชา มนฺเตสุํ,-อมฺหากํ นาวาย อลกฺขี ปาปชโน อตฺถิ มญฺเญติฯ เอวํ ปน มนฺเตตฺวา สลากาทานํ อกํสุฯ ยาว ตติยมฺปิ เถรสฺเสว หตฺเถ สลากา ปุพฺเพ กตกมฺมวิปากวเสน นิปติฯ อิทํ ปน เถรสฺส ปุพฺเพ กตกมฺมํ,-เถโร หิ ตโต อตฺตภาวโต สตฺตเม ภเว เอกสฺมิํ คาเม กุลทารโก หุตฺวา กีฬนตฺถาย เอกํ สุนขํ นทิยํ โอตาเรตฺวา อุทเก กีฬมาเปสิฯ

เอวํ กีฬมนฺตํ สุนขํ สยเมว อุเรน อุคฺคเหตฺวา ตีรํ อาเนสีติ เอวํ ปุพฺเพ กตกมฺมวิปากวเสน เถรสฺเสว หตฺเถ สลากา นิปติฯ

ตทา วาณิชา อุทกปิฏฺเฐ ขิปิํสุฯ อถ สกฺโก เทวานมินฺโท กุมฺภีลรูปํ มาเปตฺวา ปิฏฺฐิยํ อาโรเปตฺวา อาเนสิฯ เถโร ยกฺขทีปํ ปตฺวา อนฺธจกฺขุกานํ ยกฺขานํ เมตฺตานุภาเวน จกฺขุํ ลภาเปสิฯ ยกฺขา จ เถรสฺส คุณํ ญตฺวา ทฺเว ยกฺขภาติเก อทํสุฯ เถโร จ สีหฬทีปํ คนฺตฺวา มหาเจติยรูปํ โลหปาสาทรูปํ สรีรธาตุํ มหาโพธิพิชานิ จ อาเนตฺวา ปจฺจาคมาสีติฯ

สุเมธตฺเถโร จ หลงฺกสฺส นาม นครสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค มฺหตฺติปาเม ปุรตฺถิมาย อนุทิสาย ทินฺนนามิเก วิหาเร วสิฯ ฐานสฺส ปน นามวเสน เถรสฺโสปิ ทินฺนวิหาโร ตฺเวว นามํ อโหสิฯ โสปิ เถโร ปํสุกูลิโก ลชฺชีเปสโล สิกฺขากาโม ฌานลาภี อรหาเยวฯ โส หิ เทวสิกํ เทวสิกํ อฏฺฐนวโยชนปฺปมาเณ ปาทเจติยํ คนฺตฺวา วนฺทิฯ เจติยงฺคณวตฺตญฺจ อกาสิฯ ตโต อาคนฺตฺวา มฺหตฺติคาเม ปิณฺฑาย จริฯ อิทํ เถรสฺส นิพทฺธวตฺตํฯ

อปรานิปิ วตฺถูนิ พหูนิ สนฺติ, สพฺพานิ ปน ตานิ วิตฺถาเรตฺวา วตฺตพฺพานิปิ คนฺถปารวภเยน น วกฺขามฯ สพฺพานิปิ หิ วุจฺจมานานิ อยํ สาสนวํสปฺปทีปิกา อติปฺปปญฺจา ภวิสฺสติฯ

สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส หิ ปรินิพฺพานโต ยาวชฺชตนา เถรานํ ปรมฺปรวเสน สงฺฆฏฺเฏตฺวา อานยนเมเวตฺถ อธิปฺเปตํฯ ยถาวุตฺตานิ ปน วตฺถูนิ อธุนา อภิญฺญาลาภีนํ ปุคฺคลานํ อเขตฺตภาเวน ปสงฺคญาณปฺปฏิพาหณตฺถํ อริมทฺทนนคเร จ พหูนํ อภิญฺญาลาภีนํ ปุคฺคลานํ นิวาสฏฺฐานตา ทสฺสนตฺถํ วุตฺตานิฯ วุตฺตญฺเจตํ ภิกฺขุนีขนฺธกฏฺฐกถายํ,–

ปฏิสมฺภิทาปตฺเตหิ วสฺสสหสฺสํ สุกฺขวิปสฺสเกหิ วสฺสสหสฺสํ อนาคามีหิ วสฺสสหสฺสํ สกทาคามีหิ วสฺสสหสฺสํ โสตาปนฺเนหิ วสฺสสหสฺสนฺติ เอวํ ปญฺจวสฺสสหสฺสานิ ปฏิเวธธมฺโม ฐสฺสตีติฯ

ทีฆนิกายฏฺฐกถายํ ปน สํยุตฺตนิกายฏฺฐกถายญฺจ ปฏิสมฺภิทาปตฺเตหิ วสฺสสหสฺสํ ฉฬาภิญฺเญหิ วสฺสสหสฺสํ เตวิชฺเชหิ วสฺสสหสฺสํ สุกฺขวิปสฺสเกหิ วสฺสสหสฺสํ ปาติโมกฺเขน วสฺสสหสฺสนฺติ วุตฺตํฯ

องฺคุตฺตรนิกายฏฺฐกถายํ ปน วิภงฺคกถายญฺจ พุทฺธานํ ปรินิพฺพานโต วสฺสสหสฺสเมว ปฏิสมฺภิทา นิพฺพตฺเตตุํ สกฺโกนฺติ, ตโต ปรํ ฉ อภิญฺญา, ตโตปิ อสกฺโกนฺตา ติสฺโส วิชฺชา นิพฺพตฺติํสุฯ คจฺฉนฺเต กาเล ตาปิ นิพฺพตฺเตตุํ อสกฺโกนฺตา สุกฺขวิปสฺสกา โหนฺติฯ เอเตเนว นเยน อนาคามิโน สกทาคามิโน โสตาปนฺนาติ วุตฺตํฯ

เอวํ นานานเยหิ อฏฺฐกถายปิ อาคตตฺตา อธุนา โลเก อริยปุคฺคลา ภวิตุํ น สกฺกาติ น วตฺตพฺพํฯ อริยานเมว เขตฺตสฺส อธุนาปิ สมฺภวโต, สเจ อารทฺธวิปสฺสโก ภเวยฺย โส อรหา ภวิตุํ สกฺกาเยวาติ นิฏฺฐเมตฺถาวคนฺตพฺพํฯ อฏฺฐกถาสุ ปน นานาภาณกตฺเถรานํ นานาวาทวเสน วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ เอตฺตเกเนว ปน นานากาเรน วาโท ภินฺโนปิ สาสนํ ภิชฺชติเยวฯ สาสนสฺส อภินฺนํเยว หิ เอตฺถ ปมาณนฺติฯ

เอวํ มรมฺมมณฺฑเล อริมทฺทนนคเร อเนเกหิ อรหนฺตสเตหิ สาสนํ วิชฺโชตติฯ ภควโต ปน ปรินิพฺพานโต ติํสาธิกานํ นววสฺสสตานํ อุปริ ปรมฺมรฏฺเฐ เสญิลญฺญิกฺโรธินาเมน รญฺญา สมกาลวเสน สีหฬทีเป รชฺชํ ปตฺตสฺส มหานามรญฺโญ กาเล พุทฺธโฆสพุทฺธทตฺตตฺเถเรหิ ปภุติ เตเตมหาเถรา เตเตคนฺเถ อกํสุฯ

ตโต ปจฺฉา สติสมาธิปญฺญามนฺทวเสน สุขาวโพธนตฺถํ ฏีกาโย อกํสุฯ อริมทฺทนนคเร ชินจกฺเกสตฺตนวุตาธิเก ฉสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต ติณฺณํ ปิฏกานํ มูลภูเตสุ สทฺทนเยสุ โสตารานํ เฉกตฺถาย มหาสมุทฺเทวิย อานนฺโท นาม มหามจฺโฉ ตีสุ ปิฏเกสุ สาฏฺฐกเถสุ วิโลเลตฺวา อคฺควํโส นาม เถโร สทฺทนีติปฺปกรณํ อกาสิฯ อริมทฺทนนคเร หิ อุตฺตราชีวตฺเถราทีนํ สีหฬทีปํ คมนโต ปุพฺเพเยว ตโย มหาเถรา ปริยตฺติวิสารทา, มหาอคฺคปณฺฑิโต, ตสฺส สทฺธิวิหาริโก ทุติยอคฺคปณฺฑิโต, ตสฺส ภาคิเนยฺโย ตติยอคฺคปณฺฑิโตติฯ ตติยอคฺคปณฺฑิโต ปน อคฺควํโสติปิ โวหาริยติฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล อริมทฺทนนครวาสิโน สทฺทโกวิทา พหโว สนฺตีติ ยาว ลงฺกาทีปา กิตฺติโฆโส ปตฺถริฯ ตสฺมา สีหฬทีปิกา สทฺทโกวิทา วีมํเสตุกามา หุตฺวา อริมทฺทนนครํ อาคมํสุฯ ตทา อริมทฺทนนครวาสิโน ภิกฺขู สทฺทนีติปฺปกรณํ ทสฺเสสุฯ

สีหฬทีปิกา จ ตํ ทิสฺวา อุปธาเรนฺตา สทฺทวิสเย อยํ คนฺโถวิย สีหฬทีเป คนฺโถ อิตฺถิ, อิมสฺมิํ ปกรเณ อาคตวินิจฺฉยมฺปิ สกลํ น ชานิมฺหาติ นานาปฺปกาเรหิ โถเมสุนฺติ ยาวชฺชภนา กถามคฺโค น อุปจฺฉินฺโนติฯ

อริมทฺทนนคเร สีหฬทีปํ คนฺตฺวา ปจฺจาคโต ฉปฺปโท นาม สทฺธมฺมโชติปาลตฺเถโร สทฺทนเย เฉกตาย สุตฺตนิทฺเทสํ อกาสิฯ ปรมตฺถธมฺเม จ เฉกตาย สงฺเขปวณฺณนํ นามจารทีปกญฺจฯ วินเย เฉกตาย วินยคูฬตฺถทีปนิํ สีมาลงฺการญฺจ อกาสิฯ อตฺตนา กถานํ คนฺถานํ นิคเม สทฺธมฺม โชติปาโลติ มูลนาเมน วุตฺตํฯ กุสิมนคเร ปน ฉปฺปท คาเม ชาตตฺตา ฐานสฺส นาเมน ฉปฺปโทติ ปากโฏฯ

กุขนนคเร ปน ฉปฺปโทติ โวหาริโตปิ เอโก เถโร อตฺถิฯ โส อลชฺชี ทุสฺสีโลฯ เอกจฺเจ ปน นามสามญฺญเลสมตฺเตน ปตฺตลงฺกํ สีลวนฺตํ เปสลํ สิกฺขากามํ ฉปฺปทตฺเถรํ อลชฺชิทุสฺสีลภาเวน อุปวทนฺติ, ยถา นาม สามญฺญเลสมตฺเตน มลฺลปุตฺตํ อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ อสมาจาเรนาติฯ

อริมทฺทนนครเยว อโลงฺคจญฺญิสูนามกสฺส รญฺโญ กาเล มหาวิมลพุทฺธิตฺเถโร จูฬวิมลพุทฺธิตฺเถโรติ ทฺเว เถรา ปริยตฺติวิสารทา อเหสุํฯ เตสุ มหาวิมลพุทฺธิตฺเถโร กจฺจายนสฺส สํวณฺณนํ นฺยาสคนฺถมกาสิฯ

เกจิ ปน สีหฬทีปวาสี วิมลพุทฺธิตฺเถโร ตมกาสีติ วทนฺติฯ จูฬวิมลพุทฺธิตฺเถโร ปน วุตฺโตทยสฺส โปราณฏีกมกาสิฯ ฉนฺโทสารตฺถวิกาสินิํ สทฺธมฺมญาณตฺเถโร อกาสิฯ วจนตฺถโชติํ ปน เวปุลฺลตฺเถโร อกาสิฯ นฺยาสคนฺถสฺสโปราณฏีกํ นรปติรญฺโญ กาเล เอโก อมจฺโจ อกาสิฯ

โส หิ รญฺโญ เอกํ โอโรธํ ปฏิจฺจ ชาตํ เอกํ ธีตรํ ทิสฺวา วานโรวิย เลเป ลคฺคิโต ติสฺสํ ปฏิพนฺธจิตฺโต หุตฺวา ลคฺคิฯ ตมตฺถํ ชานิตฺวา ราชา เอวมาห,– สเจ เอตํ อิจฺเฉยฺยาสิ, เอกํ คนฺถํ ปริปุณฺณวินิจฺฉยํ คูฬตฺถํ กโรหิ, สเจ ตฺวํ ตาทิสํ คนฺถํ กาตุํ สกฺกุเณยฺยาสิ, เอตํ ลภิสฺสสีติฯ อถ โส นฺยาสสฺส สํวณฺณนํ โปราณฏีกํ อกาสิฯ

ตโต ปจฺฉา หีนายาวตฺติตฺวา ธีตรํ ทตฺวา รชฺชุคฺคาหามจฺจฏฺฐาเน ฐเปสิ, ยํ มรมฺมโวหาเรน สํปฺยงฺคอิติ วุจฺจติฯ เตน ปน กตตฺตา โสปิ คนฺโถ ตํ นาเมน วุจฺจติฯ การิกํ ตสฺสา จ สํวณฺณนํ ฉตฺตคุหินฺทสฺส นาม รญฺโญ กาเลธมฺมเสนาปติตฺเถโร อกาสิฯ เตน กิร การปิเต นนฺทคุหาย สมีเป นนฺทวิหาเร นิสีทิตฺวา อกาสิฯ

ตสฺมิญฺจกาเล คนฺถมาทนปพฺพเต นนฺทมูลคุหโต อรหนฺตา อาคนฺตฺวา ตสฺมิํ วิหาเร วสฺสํ อุปคจฺฉิํสุฯ เตสํ สมฺมุเข กตตฺตา เต จ คนฺถา ปณฺฑิเตหิ สารโต ปจฺเจตพฺพาติ อาจริยา วทนฺติฯ

วาจฺจวาจกํ ปน ธมฺมทสฺสี นาม สามเณโร อกาสิฯ

สทฺทตฺถเภทจินฺตํ ปน อริมทฺทนนครสมีเป ฐิตสฺส ขณิตฺติปาทปพฺพตสฺส สมีเป เอกสฺมิํ คาเม วสนฺโต สทฺธมฺมสิริ นาม เถโร อกาสิฯ โสเยว เถโร พฺรหชํ นาม เวทสตฺถมฺปิ มรมฺมภาสาย ปริวตฺเตสิฯ

เอกกฺขรโกสํ ปน สทฺธมฺมกิตฺติตฺเถโร อกาสิฯ โส หิ กลิยุเค สตฺตาสีตาธิเก อฏฺฐสเต สมฺปตฺเต มิจฺฉา ทิฏฺฐิกานํ ชลุมสญฺญิตานํ กุลานํ ภเยน สกเลปิ ตมฺพทีปรฏฺเฐ สาสโนภาโส มิลายติฯ พหูนิปิ โปตฺถกานิ อคฺคิภเยน นสฺเสสุํฯ

ตทา ตํ ปวตฺติํ ปสฺสิตฺวา สเจ ปริยตฺติธมฺโมวินสฺเสยฺย, ปฏิปตฺติธมฺโมปิ นสฺสิสฺสติ, ปฏิปตฺติธมฺเม นสฺสนฺเต กุโต ปฏิเวธธมฺโม ภวิสฺสตีติ สํเวคํ อปชฺชิตฺวา อิมํ คนฺถํ อกาสีติ ตฏฺฏิกายํ วุตฺตํฯ

มุขมตฺตสารํ สาครตฺเถโร อกาสิฯ

กลิยุเค เอกาสีตาธิเก ปญฺจสเต สมฺปตฺเต เอกํ ทหรปุตฺตํ กาลงฺกตํ ปฏิจฺจ สํเวคํ อาปชฺชิตฺวา ปจฺเจกพุทฺธตฺตํ ปตฺถยนฺตสฺส เชยฺยสิงฺขนามกสฺส รญฺโญ ปุตฺโต กฺยจฺวานามโก ราชา รชฺชํ กาเรสิฯ ธมฺมราชาติปิ นามลญฺฉํ ปฏิคฺคณฺหิฯ ตีสุ ปน ปิฏเกสุ ยถาภูตํ วิชานกตาย มรมฺมโวหาเรน กฺยจฺวาติ โวหาริยติฯ

โส จ กิร ราชา ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรสุ อติเฉกตาย ปิฏกตฺตเย สากจฺฉมตฺตมฺปิ กาตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถีติ อุคฺคหิตติปิฏโก หุตฺวา ภิกฺขุสงฺฆมฺปิ ทิวเส สตฺตหิ วาเรหิ คนฺถํ วาเจติฯ

ขณิตฺติปาทปพฺพตสฺส สมีเปปิ เอกํ ตฬากํ การาเปตฺวา ตตฺถ ราชาคารํ การาเปตฺวา ตตฺถ นิสีทิตฺวา คนฺถํ วาเจติฯ สพฺพานิ ปน ราชูนํ กิจฺจานิ ปุตฺตสฺเสว อุปราชสฺส นิยฺยาเทสิฯ คนฺถํ อุคฺคณฺหนฺตานํ โอโรธานมตฺถาย สงฺเขปโต สทฺทพินฺทุํ นาม ปกรณํ ปรมตฺถพินฺทุญฺจ นาม ปกรณํ อกาสิฯ ตสฺส หิ จิตฺตํ ปริยตฺติยํเยว รมติฯ อญฺญํ ปน ราชกิจฺจํ สุณิตุมฺปิ น อิจฺฉิฯ อนุรุทฺธราชา อนาคเต อหํ ราชา ภเวยฺยามิ, ตทาเยว อิมานิ ตาฬิพีชานิ อุฏฺฐหนฺตูติ อธิฏฺฐหิตฺวา โรเปสิฯ ตานิ ตสฺส รญฺโญ กาเล อุฏฺฐหิํสุฯ เตเนว อนุรุทฺธราชาเยวายนฺติ รฏฺฐวาสิโน สญฺชานิํสุฯ สมฺมุติราชา หิ อนุรุทฺธราชา กฺยจฺวาราชาติ อิเม ตโย เอกสนฺตานาติ วทนฺติฯ

โส ราชา เอกมฺปิ เจติยํ อกาสิ, น ตํ นิฏฺฐํ อคมาสิ, ปริยตฺติยํเยว ปริจารกตฺตาติ ราชวํเส อาคตํฯ โลกสมฺมุติวเสน กกฺขฬทิเน อิฏฺฐกานิ การาเปตฺวา ตสฺมิํเยว ทิเน ภูมิสมํ กตฺวา ตสฺมิํเยว ทิเน อญฺญมฺปิ สพฺพํ การาเปสิฯ เตน มรมฺมโวหาเรน ปฺรสฺสทา เจติยนฺติ ยาวชฺชภนา ปากฏํฯ

ตสฺส รญฺโญ เอกา ธิภา วิภตฺยตฺถํ นาม คนฺถํ อกาสีติฯ

ปุพฺเพ กิร อริมทฺทนนคเร อุคฺคหธารณาทิวเสน สาสนํ อติวิย วิรูฬมาปชฺชิฯ อริมทฺทนนคเรเยว หิ เอโก วุฑฺฒปพฺพชิโต ภิกฺขุ คนฺถํ ลิขิตุํ สิลาเลขนทณฺเฑน อิจฺฉนฺโต ราชเคหํ ปาวิสิฯ ราชา เกน อาคโตสีติ ปุจฺฉิฯ คนฺถํ ลิขิตุํ สิลาเลขนทณฺเฑน อิจฺฉนฺโต อาคโต มฺหีติฯ

เอวํ มหลฺลโก ตฺวํ คนฺถํ มหุสฺสาเหน ปริยาปุณนฺโตปิ คนฺเถสุ เฉกสฺส โอกาสํ น ปสฺสามิ, สเจ หิมุสโล องฺกุรํ อุฏฺฐาเปตฺวา รูเหยฺย, เอวํ สติ ตฺวํ คนฺเถสุ เฉกตํ อาปชฺเชยฺยาสีติ อาหฯ

ตโต ปจฺฉา วิหารํ คนฺตฺวา เทวสิกํ เทวสิกํ เอกทนฺตกฏฺฐปฺปมาณตฺตํ เลขนํ อุคฺคเหตฺวา กจฺจายนอภิธมฺเมตฺถสงฺคหปฺปกรณํ อาทิํ กตฺวา อาจริยสฺส สนฺติเก อุคฺคณฺหิฯ โส อจิเรเนว คนฺเถสุ เฉกตํ ปตฺวา มุสเล ชมฺพุรุกฺขงฺกุรํ พนฺธิตฺวา อุสฺสาเปตฺวา ราชเคหํ ปาวิสิฯ

อถ ตํ ราชา ปุจฺฉิ,-เกนอาคโตสีติฯ อยํ มหารช มุสโล องฺกุรํ อุฏฺฐาเปตฺวา รูหตีติ อาจิกฺขิตุํ อาคโตมฺหีติ วุตฺเต ราชา เอตสฺส คนฺเถสุ เฉกตํ ปตฺโตมฺหีติ วุตฺตํ โหตีติ ชานาสิฯ ตํ สจฺจํ วา อลิกํ วาติ วีมํสนตฺถาย มหาเถรานํ สนฺติกํ ปหิณิฯ มหาเถราปิ คูฬฏฺฐานํ ปุจฺฉิํสุฯ โสปิ ปุจฺฉิตํ ปุจฺฉิตํ พฺยากาสิฯ

ออถ โส ภิกฺขุ มหาเถเร เอวมาห,-ตุมฺเห ภนฺเต มํ พหู ปุจฺฉถ, อหมฺปิ ตุมฺเห ปุจฺฉิตุํ อิจฺฉามิ, โอกาสํ เทถาติ ยาจิตฺวา อญฺญสมานเจตสิกนฺติ เอตฺถ อญฺญสทฺทสฺส อวธฺยาเปกฺขตฺตา อวธิปทํ อุทฺธริตฺวา ทสฺเสถาติ ปุจฺฉิฯ มหาเถราปิ ปุพฺเพ อมนสิกตตฺตา สีฆํ วิสฺสชฺชิตุํ น สกฺขิํสุฯ ราชา ตมตฺถํ สุตฺวา ตุฏฺฐจิตฺโต หุตฺวา ทิสา ปาโมกฺขนเมน อาจริยฏฺฐาเน ฐเปสิฯ โส ปน ภิกฺขุ อคนฺถการโกปิ คนฺถการโกวิย ปจฺฉิมานํ ชนตานํ ทินฺโนปเทสวเสน อุปการํ กตฺวา สาสเน อุปฺปชฺชีติฯ โหนฺติ เจตฺถ,–

อหํ มหลฺลโก โหมิ, ทุปฺปญฺโญ ปริยตฺติกํ;

อุคฺคหํ มหุสฺสาเหน, น สกฺขิสฺสามิ ชานิตุํฯ

เอวญฺจ นาติมญฺเญยฺย,

นาปฺโปสฺสุกฺกตมาปชฺเช;

สทฺธมฺเม เฉกกาโมว,

อุสฺสาหํว กเร โปโสฯ

วุฑฺฒปพฺพชิโต ภิกฺขุ,

มหลฺลโกปิ ทุปฺปญฺโญ;

อาปชฺชิ เฉกตํ ธมฺเม,

ตมเปกฺขนฺตุ โสตาโรติฯ

ปุพฺเพ กิร อริมทฺทนนคเร มาตุคามาปิ คนฺถํ อุคฺคณฺหิํสุฯ เยภุยฺเยน อุคฺคหธารณาทิวเสน ปริยตฺติสาสนํ ปคฺคเหสุํฯ มาตุคามา หิ อญฺญมญฺญํ ปสฺสนฺตา ตุมฺเห กิตฺตกํ คนฺถํ อุคฺคณฺหถ, กิตฺตกํ คนฺถํ วาจุคฺคตํ กโรถาติ ปุจฺฉิ สุนฺติฯ

เอโก กิร มาตุคาโม เอกํ มาตุคา,มํ ปุจฺฉิ,-ตฺวํ อิทานิ กิตฺตกํ คนฺถํ วาจุคฺคตํ กโรสีติฯ อหํ ปน อิทานิ ทหรปุตฺเตหิ พลิโพธตฺตา พฺยากุลํ ปตฺวา พหุํ คนฺถํ วาจุคฺคตํ กาตุํ นสกฺกา,สมนฺตมหาปฏฺฐาเน ปน กุสลตฺติกมตฺตํว วาจุคฺคตํ กโรมีติ อาหาติฯ

อิทมฺปิ อริมทฺทนนครวาสีนํ มาตุคามานมฺปิ ปริยตฺตุคฺคหเณ เอกํ วตฺถุ,–

เอกํ กิร ภิกฺขุํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ เอกา ทฺวาทสวสฺสิกา ทหริตฺถี ปุจฺฉิ,-กินฺนาโมสิ ตฺวํ ภนฺเตติฯ เขมานามาหนฺติฯ กถญฺหิ ภนฺเต ปุมาว สมาโน อิตฺถิลิงฺเคน นามํ อกาสีติ อาหฯ อถ อนฺโตเคเห นิสินฺนา มาตา สุตฺวา ธีตรํ อาห,-ตฺวํ ราชาทิคณสฺส ลกฺขณํ น ชานาสีติฯ อาม ชานามิ, อยํ ปน เขมสทฺโท น ราชาทิคณปกฺขํ ภชตีติฯ

อถ มาตา เอวมาห,-อยํ ปน เขมสทฺโท เอกเทเสเนว ราชาทิคณปกฺขํ ภชตีติฯ

อยํ ปเนตฺถ ธีตุ อธิปฺปาโย,-น ราชาทิสทฺโท กทาจิ ราโชติ ปจฺจตฺตวจนวเสน โอการนฺโต ทิสฺสติ วินา เทวราโชติอาทิสมาสวิสยํ, เขมสทฺโท ปน กตฺถจิ เขโมติ จ เขมนฺติ จ ลิงฺคนฺตรวเสน รูปนฺตรํ ทิสฺสติ, เตเนว เขมสทฺโท น ราชาทิคโณติ เวทิตพฺโพติฯ

อยํ ปน มาตุ อธิปฺปาโย,-เขมสทฺโท อภิเธยฺยลิงฺคตฺตา ติลิงฺคโก,ยทา ปน สญฺญาสทฺทาธิกาเร ปจฺจตฺตวจนวเสน เขมาติ อาการนฺโต ทิสฺสติ, ตทา เอกเทเสน เขมสทฺโท ราชาทิคณปกฺขํ ภชตีติฯ

อิทมฺปิ เอกํ วตฺถุ,–

อริมทฺทนนคเร กิร เอกสฺส กุฏุมฺพิกสฺส เอโก ปุตฺโต ทฺเว ธีตโร อเหสุํฯ เอกสฺมิญฺจ กาเล ฆมฺมาภิภูตตฺตา เคหสฺส อุปริตเล นหายิตฺวา นิสีทิฯ อถ เอกา ทาสี เคหสฺส เหฏฺฐา ฐตฺวา กิญฺจิ กมฺมํ กโรนฺตี ตสฺส กุฏุมฺพิกสฺส คุยฺหฏฺฐานํ โอโลเกสิฯ ตมตฺถํ ชานิตฺวา กุฏุมฺพิโก สาขํ โอโลเกสีติ เอกํ วากฺยํ พนฺธิตฺวา ปุตฺตสฺส ทสฺเสสิ,อิมสฺส อตฺถโยชนํ กโรหีติฯ อถ ปุตฺโต อตฺถโยชนํ อกาสิ,-สาขํ รุกฺขสาขํ โอเลเกสิ อุทิกฺขตีติฯ อถ ปจฺฉา เอกาย ธีตุยา ทสฺเสสิ, อิมสฺส อตฺถโยชนํ กโรหีติฯ สาปิ อตฺถโยชนํ อกาสิ,- สา สุนโข ขํ อากาสํ โอโลเกสิ อุทิกฺขตีติฯ อถ ปจฺฉา เอกาย ธีตุยา ทสฺเสสิ, อิมสฺส อตฺถ โยชนํ กโรหีติฯ สาปิ อตฺถโยชนํ อกาสิ,-สา อิตฺถี ขํ องฺคชาตํ โอโลเกสิ มุขํ อุทฺธํ กตฺวา โอโลเกสีติฯ

อิทมฺปิ เอกํ วตฺถุ,–

เอโก กิร สามเณโร รตนปูรวาสี อริมทฺทนนคเร มาตุคามาปิ สทฺทนเยสุ อติโกวิทาติ สุตฺวา อหํ ตตฺถ คนฺตฺวา ชานิสฺสามีติ อริมทฺทนนครํ คโตฯ อถ อนฺตรามคฺเค อริมทฺทนนครสฺส สมีเป เอกํ ทหริตฺถิํ กปฺปาสวตฺถุํ รกฺขิตฺวา นิสินฺนํ ปสฺสิฯ อถ สามเณโร ตสฺสา สนฺติกํ มคฺคปุจฺฉนตฺถาย คจฺฉิฯ อถ ทหริตฺถี สามเณรํ ปุจฺฉิ,-กุโต อาคโตสีติฯ

สามเณโร อาห,-รตนปูรโต อหํ อาคจฺฉตีติฯ กุหิํ คโตสีติ วุตฺเต อริมทฺทนนครํ คจฺฉตีติ อาหฯ อถ ทหริตฺถี เอวมาห,-ตฺวํ ภนฺเต สทฺทโยควินิจฺฉยํ อนุปธาเรตฺวา กเถสิ, อมฺหโยคฏฺฐาเน หิ ตฺวํ นาม โยคสทฺเทน โยเชตฺวา กเถสิ, นนุ ปณฺฑิตานํ วจเนน นาม ปริปุณฺณตฺเถน อวิรุทฺธสทฺทนเยน ปุณฺณินฺทุสงฺกาเสน ภวิตพฺพนฺติฯ อถ สามเณโร เขตฺตวตฺถูนิ รกฺขนฺตี ทุคฺคตา ทหริตฺถีปิ ตาว สทฺทนยโกวิทา โหติ, กิมงฺคํ ปน โภคสมฺปนฺนา มหลฺลกิตฺถิโยติ ลชฺชิตฺวา ตโตเยว ปฏินิวตฺติตฺวา ปจฺจาคมาสีติฯ

อิทํ มรมฺมมณฺฑเล ตมฺพทีปรฏฺเฐ อริมทฺทนนคเร เถรปรมฺปรวเสน สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

อิทานิ มรมฺมมณฺฑเลเยว เชยฺยวฑฺฒนรฏฺเฐ เกตุมตีนคเร สาสนวํสํ วกฺขามิฯ

กลิยุเค หิ ทฺวิสตฺตตาธิเก อฏฺฐวสฺสสเต สมฺปตฺเต เชยฺยวฑฺฒนรฏฺเฐ เกตุมตีนคเร มหาสิริเชยฺยสูโร นาม ราชา รชฺชํ กาเรสิฯ เอกํ อติเฉกํ เทวนาค นามกํ เอกํ หตฺถิํ นิสฺสาย วิชิตํ วิตฺถารมกาสิฯ ตสฺส ปน รญฺโญ กาเล กลิยุเค ทฺวินวุตาธิเก อฏฺฐวสฺสสเต สมฺปตฺเต มหาปรกฺกโม นาม เถโร สีหฬทีปโต นาวาย อาคนฺตฺวา เกตุมตีนครํ สมฺปตฺโตฯ

ราชา จ ทฺวารา วตีนครสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค มหาวิหารํ การาเปตฺวา ตสฺส อทาสิ นิจฺจภตฺตมฺปิฯ ตสฺมิญฺจ วิหาเร สีมํ สมฺมนฺนิตฺวา ติสฺสํ สีมายํ ตุลาวเสน อตฺตนา สมํ กตฺวา โลหมยพุทฺธปฺปฏิพิมฺพํ การาเปสิฯ ตญฺจ พุทฺธปฺปฏิพิมฺพิํ สมฺปตฺตลงฺกาทีปนฺติ นาเมน ปากฏํ อโหสิฯ

ตสฺส รญฺโญ กาเล สุราเมรยสิกฺขาปทํ ปฏิจฺจ วิปาโท อโหสิฯ กถํฯ พีชโต ปฏฺฐายาติ สมฺภาเร ปฏิยา เทตฺวา จาฏิยํ ปกฺขิตฺตกาลโต ปฏฺฐาย ตาลนาลิเกราทีนํ ปุปฺผรโส ปุปฺผโต คลิตาภินวกาลโต ปฏฺฐาย จ น ปาตพฺโพติ กงฺขาวิตรณีฏีกาทีสุ วุตฺตวจเน อธิปฺปายํ วิปลฺลาสโต คเหตฺวา ตาลนาลิเกราทีนํ รโส คลิตาภินวโต ปฏฺฐาย ปิวิตุํ น วฏฺฏตีติ เอกจฺเจ วทนฺติฯ เอกจฺเจ ปน เอวํ วทนฺติ,–ตาลนาลิเกราทีนํ รโส คลิตาภินวกาเล ปิวิตุํ วฏฺฏตีติฯ

ตตฺถ ปุพฺพปกฺเข อาจริยานํ อยมธิปฺปาโย,–

พีชโต ปฏฺฐายาติ เอตฺถ สมฺภาเร ปฏิยาเทตฺวา จาฏิยํ ปกฺขิตฺตกาลโต ปฏฺฐาย น ปาตพฺโพฯ ตาลนาลิเกราทีนํ ปุปฺผรโส จ คลิตาภินวกาลโตเยว น ปาตพฺโพติฯ

อยํ ปน อปรปกฺเข อาจริยานมธิปฺปาโย,–

พีชโต ปฏฺฐายาติ เอตฺถ สมฺภาเร ปฏิยาเทตฺวา จาฏิยํ ปกฺขิตฺตกาลโต ปฏฺฐาย น ปาตพฺโพฯ ตาลนาลิเกราทีนํ สมฺภาเรหิ ปฏิยาทิโต ปุปฺผรโส ปุปฺผโต คลิตาภินวกาลโต น ปาตพฺโพติฯ

เอวํ ตาลนาลิเกราทีนํ รโส คลิตาภินวกาลโต ปฏฺฐาย ปาตุํ วฏฺฏติ น วฏฺฏตีติ วิวาทํ กโรนฺตานํ มชฺเฌ นิสีทิตฺวา สมฺปตฺตลงฺโก มหาปรกฺกมตฺเถโร ตาทิโส ปิวิตุํ วฏฺฏตีติ วินิจฺฉินฺทิ, สุราวินิจฺฉยญฺจ นาม คนฺถํ อกาสิ ฯ เอวํ เกตุมตีนครํ มาเปนฺตํ มหาสิริเชยฺยสูรํ นาม ราชานํ นิสฺสาย เกตุมติยํ สาสนํ ปติฏฺฐหิฯ

อิทํ มรมฺมมณฺฑเลเยว เกตุมตีนคเร

สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

อิทานิ มรมฺมมณฺฑเล ตมฺพทีปรฏฺเฐเยว ขนฺธปุรสาสนวํสํ วกฺขามิฯ

กลิยุเค หิ จตุสฏฺฐาธิเก ฉวสฺสสเต ตโย ภาติกา กิตฺติตรนามกํ ราชานํ รชฺชโต จาเวตฺวา ขนฺธปุรนคเร รชฺชํ กาเรสุํฯ ตทา กิตฺติตรนามกสฺส รญฺโญ เอโก ปุตฺโต จีนรฏฺฐินฺทราชานํ ยาจิตฺวา พหูหิ เสนงฺเคหิ ขนฺธปุรนครํ สมฺปริวาเรตฺวา อฏฺฐาสิฯ อถ ตีสุ ปิฏเกสุ เฉกํ เอกํ มหาเถรํ ปกฺโกเสตฺวา มนฺเตสุํฯ เถโร เอวมาห,– ชนปทายตฺตมิทํ กมฺมํ สมณานํ น กปฺปติ วิจาเรตุํ, อหมฺปิ สมโณ, นาฏเกหิ ปน สทฺธิํ มนฺเตถาติฯ อถ นาฏเก ปกฺโกเสตฺวา มนฺเตสุํฯ นาฏกาปิ สเจ การณํ นตฺถิ, เอวํ สติ ผลํ น ภเวยฺย, สเจ ปูติ นตฺถิ, มกฺขิกา น สนฺนิปเตยฺยุนฺติ คีตํ คายิตฺวา อุทเก กีฬนฺติฯ

อถ เตจ ตโย ภาติกา ตํ สุตฺวา กิตฺติตรนามกํ ราชานํ พนฺธนาคารโต คเหตฺวา มาเรตฺวา อิทานิ ยํ รชฺเช ฐปยิสฺสามาติ จินฺเตตฺวา ตุมฺเห คจฺฉถ, อยํ ตสฺส สีโส, อิทานิ เอส ปรโลกํ คโตติ สีสํ ทสฺเสสุํฯ อถ จีนรฏฺฐเสนาโยปิ อิทานิ ราชวํสิโก นตฺถิ, เต นหิ ยุชฺฌิตุํ น อิจฺฉาม, ยํ รชฺเช ฐปยิสฺสามาติ กตฺวา มยํ อาคตา, อิทานิ โส นตฺถีติ วตฺวา นิวตฺเตตฺวา อคมํสุฯ

โส จ เถโร นาฏเกหิ สทฺธิํ มนฺเตถาติ เอตฺตกเมว วุตฺตตฺตา ภิกฺขุภาวโต น โมเจตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ วุตฺตญฺเจตํ,–

ปริยาโยจ อาณตฺติ, ตติเย ทุติเย ปน;

อาณตฺติเยว เสเสสุ, ทฺวยเมตํ น ลพฺภตีติฯ

ตสฺมิํ ปน ขนฺธปุเร อริมทฺทนนคเร อรหนฺตคณวํสิกา ฉปฺปทคณวํสิกา อานนฺท คณวํสิกา จ เถรา พหโว วสนฺติฯ เตหิ ปน กตคนฺโถ นาม โกจิ นตฺถีติฯ

อิทํ ขนฺธปุเร สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

อิทานิ มรมฺมมณฺฑเล ตมฺพทีปเรฏฺเฐเยว วิชยปุเร สาสนวํสํ วกฺขามิฯ

กลิยุเค หิ จตุสตฺตตาธิเก ฉวสฺสสเต สีหสูโร นาม ราชา วิชยปุรํ มาเปสิฯ ตโต ปจฺฉา ทฺวีสุ สํวจฺฉเรสุ อติกฺกนฺเตสุ จมุํนทิยํ มตเสติภํ เอกํ ลภิตฺวา เอกเสติภินฺโนติ ตสฺส นามํ ปากฏํ อโหสิฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล วิชยปุเร สีลวนฺตา ลชฺชีเปสลา ภิกฺขู พหโว นตฺถิฯ อริมทฺทนนครโต อนุรุทฺธราชกาเล ราชภเยน นิลียิตฺวา อวเสสา สมณกุตฺตกาเยว พหโว อตฺถิฯ ปจฺฉา จูฬอรหนฺตตฺเถรทิพฺพจกฺขุตฺเถรานํ อาคตกาเลเยว ลชฺชีเปสลา ภิกฺขู พลวนฺตา หุตฺวา คณํ วฑฺฒาเปสุํฯ ราชา จ ทิพฺพจกฺขุตฺเถรํ อนฺเตปุรํ ปเวเสตฺวา เทวสิกํ ปิณฺฑปาเตน โภเชสิฯ อนุรุทฺธรญฺญา ตมฺพุลมญฺชูสายํ ฐเปตฺวา ปูชิตา สตฺต ธาตุโย ลภิตฺวา ตาสํ ปญฺจธาตุโย จญฺญิงฺขุเจติเย นิธานํ อกาสิฯ อวเสสา ปน ทฺเว ธาตุโย ปุญฺญสฺส นาม อมจฺจสฺส ปูชนตฺถาย นิยฺยาเทสิฯ โสจ อมจฺโจ เชยฺยปุเร ปุญฺญเจติเย นิธานํ อกาสิฯ

ตทา จ กิร สมณกุตฺตกา คหฏฺฐาวิย ราชราชมหามตฺตานํ สนฺติเก อุปฏฺฐานํ อกํสุฯ กลิยุเค จตุอสีตาธิเก ฉวสฺสสเต สมฺปตฺเต สีสสูรรญฺโญ เชฏฺฐ ปุตฺโต อุชโน นาม ราชา รชฺชํ กาเรสิฯ โส ปน อวปงฺกฺยา นามเก เทเส จมฺปกกฏฺฐมเย สตฺตวิหาเร การาเปสิฯ ทฺวิ วสฺสาธิเก สตฺตวสฺสสเต กาเล เต วิหารา นิฏฺฐํ อคมํสุฯ

เตสุ วิหาเรสุ จมฺปกํ นาม ปธานวิหารํ อมจฺจปุตฺตสฺส สุธมฺมมหาสามิตฺเถรสฺส อทาสิฯ โส ปน เถโร อริมทฺทนนคเร อรหนฺตตฺเถรสฺส วํสิโกติ ทฏฺฐพฺโพฯ

เวฬูวนํ นาม ปริวารวิหารํ ปน อาภิธมฺมิกสฺส ญาณธชสฺส นาม เถรสฺส อทาสิฯ โสปิ อรหนฺตตฺเถรสฺส วํสิโกฯ

เชตวนํ นาม ปริวารวิหารํ ปน สกลวินยปิฏกํ วาจุคฺคตํ กโรนฺตสฺส คุณารามตฺเถรสฺส อทาสิฯ โส ปน เถโร อริมทฺทนนคเรเยว อานนฺทตฺเถรสฺส วํสิโกฯ

กุลวิหารํ นาม ปริวารวิหารํ อาทิจฺจรํสิโน นาม เถรสฺส อทาสิฯ โสปิ อานนฺทตฺเถรสฺส วํสิโกเยวฯ

สุวณฺณวิหารํ นาม ปริวารวิหารํ สุธมฺมาลงฺการสฺส นาม เถรสฺส อทาสิฯ โสปิ อานนฺทตฺเถรวํสิโกเยวฯ

นีจเคหํ นาม ปริวารวิหารํ วรปตฺตสฺส นาม เถรสฺส อทาสิฯ โส ปน สุธมฺมมหาสามิตฺเถรสฺส อนฺเตวาสิโกฯ

ทกฺขิณโกฏิํ นาม ปริวารวิหารํ สิริปุญฺญวาสิโน นาม เถรสฺส อทาสิฯ โสปิ สุธมฺมมหาสามิตฺเถรสฺส อนฺเตวาสิโกติฯ

เตสํ วิหารานํ เอสนฺนฏฺฐาเน ราชา สยเมว หตฺเถน คเหตฺวา มหาโพธิรุกฺขํ โรเปสิฯ เตสํ วิหารานํ ปฏิ ชคฺคนตฺถาย พหูนิปิ เขตฺตวตฺถูนิ อทาสิ อารามโคปก กุลานิ จฯ

เตสํ ปน เถรานํ สุธมฺมปุราริมทฺทนปุรภิกฺขุวํสิกตฺตาลชฺชิเปสลตา วิญฺญาตพฺพาฯ เตเนว วิชยปุเร สาสนํ อติวิย ปริสุทฺธํ อโหสีติ ทฏฺฐพฺพํฯ

เตสมฺปิ สิสฺสปรมฺปรา อเนกสหสฺสปฺปมาณา อเหสุํฯ เอวํ ลชฺชีเปสลานํโย ภิกฺขูนํ สนฺติกา เกจิ สทฺธิวิหาริกา กีฏาคิริมฺหิ อสฺสชิปุนพฺพสุกาวิย อลชฺชี ทุสฺสีลา อุปฺปชฺชิํสุ, เสยฺยถาปิ นาม มธุรมฺพรุกฺขโต อมฺพิลผลนฺติฯ เต ปน พหุอนาจารํ จริํสุเยวฯ อิทํ ปน เตสํ มูลอุปฺปตฺติ ทสฺสนํฯ

ราชา หิ ตทา เตสํ วิหารานํ ปฏิชคฺคนตฺถาย พหูนิ เขตฺตวตฺถูนิ อทาสิฯ เตสุ เขตฺตวตฺถูสุ พลิวิจารณตฺถาย สุธมฺมมหาสามิตฺเถโร เอกจฺเจ ภิกฺขู อารกฺขณฏฺฐาเน ฐเปสิฯ อารกฺขณภิกฺขู ปน ธมฺมานุโลมวเสน กสฺสกานํ โอวาทาเปสิ, เขตฺตวตฺถุสามิภาคมฺปิ ปฏิคฺคณฺหาเปสิฯ ตสฺมิญฺจ กาเล เขตฺตวตฺถูนิ ปฏิจฺจ ภิกฺขู วิวาทํ อกํสุฯ อถ ตํ วิวาทํ สุตฺวา สาสนธรตฺเถโร จ ทฺเว ปรกฺกมตฺเถรา จ ตโต นิกฺขมิํสุฯ นิกฺขมิตฺวา สาสนธรตฺเถโร ขณิตฺติ ปาทปพฺพเต นิสีทิฯ ทฺเว ปรกฺกมตฺเถรา จ จงฺคกิงฺคปพฺพตกนฺทเร นิสีทิํสุฯ เตสญฺหิ นิวาสฏฺฐานตฺตา ยาวชฺชตนา ตํ ฐานํ ปรกฺกมฏฺฐานนฺติ ปากฏํ อโหสิฯ เต ปน เถรา เอกจาราติ โวหาริํสุฯ อวเสสา ปน ภิกฺขู คามวาสีพหุจาราติ โวหาริํสุฯ ตโต ปฏฺฐาย อรญฺญวาสีคามวาสีวเสน วิสุํ คณา โหนฺติฯ วิหารสฺส นินฺนานํ เขตฺตวตฺถูนํ พลิปฺปฏิคฺคาหกภิกฺขูนมฺปิ สงฺฆชาติสมญฺญา อโหสิฯ

กลิยุเค จตุวสฺสาธิเก สตฺตสเต อุชนสฺส รญฺโญ ธรมานสฺเสว กนิฏฺฐภาติโก กฺเยจฺวา นาม ราชา กุมาโร รชฺชํ คณฺหิฯ

อยํ ปน ตสฺส อฏฺฐุปฺปตฺติ,– อุชโน นาม ราชา ตฺวํ สมุทฺทมชฺฌํ นาม คามํ คนฺตฺวา ตตฺถ นิสีทิตฺวา ตตฺรุปฺปาทพลิํ ภุญฺชาหีติ นิยฺยาเทสิฯ โส ปน ราชกุมาโร ลุทฺทกมฺเมสุเยว อภิรมฺมณสีโลฯ เอกสฺมิํ สมเย ปิควํ คนฺตฺวา ปจฺจาคตกาเล รตฺติยํ สุปินํ ปสฺสิ,– สกฺโก เทวานมินฺโท อาคนฺตฺวา อุโปสถสีลํ สมาทิยาหิ, เอวํ สติ อจิเรเนว เสติเภ ลภิสฺสสตีติ วตฺวา ตาวติํสภวนํ ปุน คโตติฯ

โสจ ราชกุมาโร ตโต ปฏฺฐาย อุโปสถสีลํ สมาทิยิฯ ปจฺฉา กาเลปิ อตฺตโน หตฺเถ คุเถน กิลินฺนํ ภวตีติ ปุน สุปินํ ปสฺสิฯ โส อจิเรเนว ปญฺจ เสติเภ ลภิฯ อถ เอโก อมจฺโจ คนฺตฺวา รญฺโญ ตมตฺถํ อาโรเจสิฯ ราชา ตุฏฺฐจิตฺโต หุตฺวา มม กิร โภนฺโต กนิฏฺฐภาติโก ปญฺจ เสติเภ ลภีติ ราชปุริสานํ มชฺเฌ สํวณฺเณสิฯ อมจฺโจ ปุน ราชกุมารสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจสิฯ ราชกุมาโรปิ มม ภาติโก ราชา อกถิตปุพฺพํ วาจาเปยฺยํ วทตีติ อาราธยิตฺวา ปุน คนฺตฺวา ตมตฺถํ รญฺโญ อาโรจาเปสิฯ ราชาปิ ตเถว วทตีติฯ ตํ สุตฺวา ราชกุมาโร ภิยฺโยโส ปสีทิฯ

กสฺมา ปน อุชโน ราชา กิตฺติตรํ นาม ราชกุมารํ กนิฏฺฐโวหาเรน น วทตีติฯ เอกเสติภินฺโท หิ ราชา อปรสฺส รญฺโญ เทวิํ คพฺภินิํ อาเนตฺวา อคฺคมเหสิฏฺฐาเน ฐเปสิ, ฐเปตฺวา อจิเรเนว อุชนํ วิชายิ, เตเนว น อุชโน เอกเสติภินฺทสฺส ปุตฺโต, กิตฺติตโร นาม ราชกุมาโรเยว เอกเสติภินฺทสฺส ปุตฺโต, ตสฺมา ตํ การณํ ปฏิจฺจ โส ตํ กนิฏฺฐโวหาเรน น วทตีติฯ

กนิฏฺโฐ ปญฺจเสติเภ ลภตีติ สุตฺวา ราชา ภายิตฺวา กนิฏฺฐสฺส รชฺชํ อุปนิยฺยาเทสิฯ ราชา ราชเคหสฺส ปจฺฉิมทฺวาเรน นิกฺขมิฯ กนิฏฺโฐ ปุริมทฺวาเรน ปาวิสิฯ ปญฺจนฺนํ ปน เสติภานํ ลทฺธตฺตา ปญฺจเสติภินฺโทติ ปากโฏฯ

มูลนามํ ปนสฺส สีหสูโรติ ทฏฺฐพฺพํฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล พหู อลชฺชิโน คามสามนฺต วิหาเร วสิตฺวา อเนกวิธํ อานาจารํ จริํสุฯ สุธมฺมปุรอริมทฺทนปุรโต ปรมฺปรวเสน อาคตา ภิกฺขูปิ พหู ลชฺชิโน สิกฺขากามา สนฺติฯ

อถ ตสฺส รญฺโญ ภตฺตํ ปริภุญฺชนกาเล เอโก สมณกุตฺตโก อฏฺฐ ปริกฺขาเร คเหตฺวา อาคนฺตฺวา รญฺโญ สมฺมุเข อฏฺฐาสิฯ กิมตฺถาย อาคโตสีติ ปุจฺฉิเต ปิณฺฑปาตตฺถาย อาคโตมฺหีติ อาหฯ อถ ราชา สยํ ภุญฺชิสฺสามีติ อารภิตฺวาปิ อติปฺปสนฺนตาย ปน สุวณฺณปาติยา ปฏิยาทิตํ สกลมฺปิ ภตฺตํ อทาสิฯ อถ ราชา เอวํ จินฺเตสิ,– อยํ ภิกฺขุ ปิณฺฑปาตตฺถาย อุปมชฺฌนฺติ กเยว อาคนฺตฺวา อฏฺฐาสิ, น โส ปุถุชฺชนภิกฺขุ, อถ โข อภิญฺญาลาภี อรหา ภเวยฺย, มม ปุญฺญตฺถาย อาคโต ภเวยฺย มํ อนุกมฺปํ อุปาทายาติฯ

เอวํ ปน จินฺเตตฺวา เอกํ ราชปุริสํ อาณาเปสิ ตสฺส ปจฺฉา อนุคนฺตฺวา โอโลเกตุํฯ โส ปน สมณกุตฺตโก สยํ อลชฺชิภูตตฺตาว อตฺตโน ภริยา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตํ คณฺหิฯ ตํ ทิสฺวา ราชปุริโส รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา ปฐมเมว เอวํ จินฺเตสิ,– สเจ ยถาภูตํ อาโรเจยฺยํ, รญฺโญ ปสาโท วินสฺเสยฺย, เอวํ ปน อนาโรเจตฺวา ยถา รญฺโญ ปสฺสาโท ภิยฺโยโสมตฺตาย ภเวยฺย, มยฺหมฺปิ ลาโภ อุปฺปชฺเชยฺย, สมณกุตฺตโกปิ ราชปราธโต วิมุจฺเจยฺย, เอวํ อาโรเจสฺสามีติฯ เอวํ ปน จินฺเตตฺวา อหํ มหาราช ตํ อนุคนฺตฺวา โอโลเกสิ, อถ มม เอวํ โอโลเกนฺตสฺสว อนฺตรธายีติ อาโรเจสิฯ ราชา ภิยฺโยโสมตฺตาย ปสีทิตฺวา หตฺถํ ปสาเรตฺวา ยถาหํ มญฺญมิ, ตถา อวิรชฺฌนเมวตนฺติ ติกฺขตฺตุํ วาจํ นิจฺฉาเรสิ, ราชปุริสสฺส จ ทาตพฺพํ อทาสิฯ

ตสฺมิํเยว ทิวเส เอโก อมจฺโจ รญฺโญ ปณฺณาการตฺถาย เวลาหกํ นาม เอกํ ตุรงฺคมํ อทาสิฯ อถ ราชา มม ปุญฺญานุภาเวน เอส ลทฺโธติ สมฺปหํสิฯ ตํ ปน ตุรงฺคมํ อาโรหิตฺวา เอกํ หตฺถาโรหํ ปาชาเปสิฯ อถ มหาชนสฺส โอโลเกนฺตสฺส หตฺถาโรหสฺส สีเสเวฏฺฐนทุสฺสํเยว ปสฺสิตฺวา อากาเส ปกฺขนฺโธ พโกวิย ปญฺญายติฯ โส ปน ตุรงฺคโม ปาโตว วิชยปุรโต คจฺฉนฺโต ปพฺพตพฺภนฺตรนครํ สายนฺหสมเย ปาปุณิฯ อพฺภ วิชพฺภนอสฺโสติปิ นามํ อกาสิฯ

อิจฺเจวํ สมณกุตฺตกา ทารมฺปิ โปเสสุํ, ปเคว อิตรํ อนาจารํฯ เตเนว เต สมณกุตฺตกา รญฺโญ มลฺลรงฺคมฺปิ ปวิสิตฺวา มลฺลํ ยุชฺเฌสุํฯ เตสุ ปน สมณกุตฺตเกสุ โอวิจงฺคาขุํสงฺฆโช นาม สมณกุตฺตโก มลฺลกมฺเม อติวิย เฉโก อธิโกฯ โส กิร สํวจฺฉเร สํวจฺฉเร รญฺโญ มลฺลรงฺเค ชยิตฺวา ปนฺนรส วา วีสติ วา อสฺเส ปฏิลภีติฯ

รตนปูรนคเร มลฺลกมฺเม อติเฉโก อธิโก เอโก กมฺโพชกุโล อตฺถิฯ โส รตนปูรนคเร เชยฺยปุรนคร จ อตฺตนา สมถามํ มลฺลปุริสํ อสภิตฺวา วิชย ปุรํ อาคนฺตฺวา จมฺปกวิหารสฺส ทฺวารสมีเป มลฺลสภามณฺฑเป ปวิสิตฺวา มลฺลกมฺมํ กาตุํ อิจฺฉามีติ รญฺโญ อาโรเจสิฯ อถ ราชา ตํ สงฺฆชํ อามนฺเตตฺวา เอวมาห,- อิทานิ โภ ตฺวํ อิมินา สทฺธิํ มลฺลยุทฺธํ กาตุํ สกฺขิสฺสสีติฯ อามมหาราช ปุพฺเพ อหํ ทหเร หุตฺวา กีฬนตฺถายเยว มลฺลกมฺมํ อกาสิํ, อิทานิ ปน เอกูนสตฺตติวสฺโส อหํ อิโต ปจฺฉา มลฺลยุทฺธํ กาตุํ สกฺขิสฺสามิ วา มา วาติ น ชานามิ, อิทานิ ปรปกฺขํ มลฺลปุริสํ มลฺลกมฺเมน มาเรสฺสามีติ วทติฯ

อถ ราชูนํ มลฺลกมฺมํ นาม กีฬนตฺถายเยว ภวติ, มา มาเรตุํ อุสฺสาหํ กโรหีติ วตฺวา อญฺญมญฺญํ มลฺลยุทฺธํ การาเปสิ ฯ สปริสสฺส รญฺโญ โอโลเกนฺตสฺเสว เต มลฺลากาเรน นจฺจิตฺวา อญฺญมญฺญํ สมีปํ อุปคจฺฉิํสุฯ อถ สงฺฆโช มลฺโล กมฺโพชมลฺลสฺส ปาเทน ปหรณาการํ ทสฺเสตฺวา ทกฺขิณหตฺถมุฏฺฐินา กปาเล ปหารํ อทาสิฯ อถ กมฺโพชมลฺลสฺส มุขํ ปจฺฉโต อโหสิฯ ตทา สปริโส ราชา อีทิสา ปน วิมุขโต มรณเมว เสยฺโย อิทานิ ปน อิมํ ปสฺสิตุํ น วิสหามีติ วทติฯ ปุน สงฺฆโช วามหตฺถ มุฏฺฐินา ปหารํ อทาสิฯ อถ กมฺโพชมลฺลสฺส มุขํ ปริวฏฺเฏตฺวา ยถา ปุพฺเพ, ตถา ปติฏฺฐาสิฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล สปริโส ขตฺติโย ตํ อจฺฉริยํ ทิสฺวา ทฺเว อสฺเส ติํสมตฺตานิ วตฺตานิ สตกหาปณญฺจ อทาสีติฯ อิทญฺจ วจนํ โปราณโปตฺถเกสุ อาคตตฺตา สาธุชนานญฺจ สํเวชนิยฏฺฐานตฺตา วุตฺตํฯ ฐเปตฺวา หิ สํเวคลาภํ นตฺถิ อญฺญํ กิญฺจิ ปโยชนนฺติฯ

กลิยุเค เตรสาธิเก สตฺตวสฺสสเต วิชยปุเรเยว ตสฺส ปุตฺโต กิตฺติตรนามโก ราชา รชฺชํ กาเรสิฯ วิตรา สทิสนามวเสเนว สีหสูโรติ นามํ ปฏิคฺคณฺหิฯ ปิตุ รญฺโญ กาเล ลทฺเธสุ ปญฺจสุ เสติเหสุ จตุนฺนํเยว อวเสสตฺตา จตุเสติภินฺโทติ นามํ ปากฏํฯ เตเน วาห อภิธานปฺปทีปิกาฏีกายํ จตุเสติภินฺโทติฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล จตุรงฺคพโล นาม มหาอมจฺโจ คนฺถโกวิโท อภิธานปฺปทีปิกาสํ วณฺณนํ อกาสิฯ โส ปน สกลพฺยากรณวนาสงฺคญาณาจารี อโหสิฯ

เอกสฺมิญฺจ สมเย ราชา เอกํ มหนฺตํ วิหารํ การาเปตฺวา อสุกรญฺญา อยํ วิหาโร การาปิโต, อิมสฺมิํ วิหาเร สีลวนฺตาเยว นิสีทนฺตูติ โกลาหลํ อุปฺปาเทสิฯ อถ สาจญฺญินามคามวาสี เอโก เถโร อาคนฺตฺวา นิสีทิฯ

อยํ ปน ตสฺส เถรสฺส อฏฺฐุปฺปตฺติ,–

สาจญฺญิคาเม กิร เอโก คหปติ อตฺตโน ปุตฺตํ สิปฺปุคฺคหณตฺถาย วิหาเร เอกสฺส ภิกฺขุสฺส สนฺติเก นิยฺยาเทสิฯ ปุตฺตสฺส ปน วิหารํ อคนฺตุกามสฺส ตชฺชนตฺถาย สกณฺฏกคจฺฉสฺส อุปริ ขิปติฯ โส จ ทหโร นิกฺขมิตฺวา เคหํ อนาคตฺวา วิหาเรเยว นิสีทิฯ มาตาปิตูนํ สนฺติกํ อนาคนฺตฺวา โถกํ โถกํ ทูรํ คนฺตฺวา สามเณร ภูมิโต อุปสมฺปทภูมิํ ปตฺวา อริมทฺทนนครํ คจฺฉิฯ อติปญฺญวนฺตตาย ปน ปตฺตปฺปตฺตฏฺฐาเน มหาเถโร สงฺคณฺหิํสุฯ เตเนเวส สกลมรมฺมรฏฺเฐ ปากโฏ อโหสิฯ อถ มาตาปิตโร ปุตฺตสฺส อาคมนํ อเปกฺขิตฺวาเยว นิสีทิํสุฯ ตมตฺถํ ปน สุตฺวา เอส อมฺหากํ ปุตฺโต ภวิสฺสติ วา โน วาติ วีมํสิตุกาโม ปิตา อนุคจฺฉิฯ อริมทฺทนนคเร ตํ สมฺปาปุณิตฺวา อุปฏฺฐเปตฺวา นิสีทิฯ โสปิ ภิกฺขุ ยถาอุปฏฺฐาเนเนว สนฺตปฺเปตฺวา คนฺถํ อุคฺคณฺหิฯ อปรสฺมิํ ปน กาเลโส ภิกฺขุ อชฺช สูโป อปฺปโลโณติอาทินา ปุนปฺปุนํ ภณติฯ

อถ ปิตา เอวมาห,- น ปุพฺเพ ปิยปุตฺตก ตยา อีทิสํ วจนํ กถิตํ, อิทานิ ปน ตฺวํ อภิณฺหํ อีทิสํ วจนํ ฉณสิ, การณเมตฺถ กินฺติ ปุจฺฉิฯ ปุพฺเพ คนฺเถสุ เฉกตฺตํ อปฺปตฺวา คนฺเถสุ เฉกตฺถํ พฺยาปนฺนจิตฺตตาย น วุตฺตํ, อิทานิ ปน มยา อิจฺฉิโต อตฺโถ มตฺถกํ ปตฺโต, ตสฺมา กายพลปริคฺคหณตฺถาย มยา อีทิสํ วจนํ วุตฺตนฺติ วทติฯ ตํ วจนํ สุตฺวา ปิตา มาตุยา สนฺติกํ คมนตฺถาย โอกาสํ ยาจิตฺวา ปิตรา สทฺธิํ สกฏฺฐานํ อาคจฺฉนฺโต วิชยปุรํ เจติยวนฺทนตฺถาย ปาวิสิฯ

ตทา รญฺญา วุตฺตวจนํ สุตฺวา ตสฺมิํ วิหาเร อรุหิตฺวา นิสีทิ ฯ อารกฺขปุริสา จ ตํ ภิกฺขุํ วิหาเร นิสินฺนํ ทิสฺวา ตมตฺถํ รญฺโญ อาโรเจสุํฯ ราชา จ จตุรงฺคพลํ อมจฺจํ อาเณเปสิ,-คนฺตฺวา ตสฺส ภิกฺขุสฺส ญาณถามํ อุปธาเรหีติฯ จตุรงฺคพโล จ คนฺตฺวา ตํ ภิกฺขุํ คูฬคูฬฏฺฐานํ ปุจฺฉิฯ โสปิ ปุจฺฉิตํ ปุจฺฉิตํ วิสฺสชฺเชสิฯ จตุรงฺคพโล จ ตมตฺถํ รญฺโญ อาโรเจสิฯ ราชา ตุฏฺฐจิตฺโต หุตฺวา ตํ วิหารํ ตสฺส ภิกฺขุสฺส อทาสิฯ ตสฺส ปน ภิกฺขุสฺส ทหรกาเล สกณฺฏกคจฺเฉ ปิตุโน ขิปนํ ปฏิจฺจ กณฺฑกขิปตฺเถโรติ สมญฺญา อโหสิ, มูลนามํ ปนสฺส นาคิโตติฯ โสตสฺมิํ วิหาเร นิสีทิตฺวา สทฺทสารตฺถชลินิํ นาม คนฺถํ อกาสิฯ ตสฺส กิร เถรสฺส กาเล ตสฺมิํ นคเร อารทฺธ วิปสฺสนาธุรา มหลฺลกา ภิกฺขู สหสฺสมตฺตา อเหสุํฯ อารทฺธคนฺถธุรา ปน ทหรภิกฺขู คณนปถํ วีติวตฺตาฯ

ตสฺส ปน ปิตรมฺปิ เสฏฺฐิฏฺฐาเน ฐเปสิฯ เตเนว ตํ คามํ เสฏฺฐิคาโมติ นาเมน โวหริํสุฯ

กจฺจายนวณฺณนํ ปน วิชยปุเรเยว อภยคิริปพฺพเต นิสินฺโน มหาวิชิตาปี นาม เถโร อกาสิฯ วาจโก ปเทสมฺปิ โสเยว อกาสิฯ สทฺทวุตฺติํ ปน สทฺธมฺมคุรุตฺเถโร อกาสิฯ

อิจฺเจวํ วิชยปุเร อเนเกหิ คนฺถกาเรหิ สาสนํ วิปุลํ อโหสิฯ

กลิยุเค ปน ปญฺจาสีตาธิเก ฉวสฺสสเต สมฺปตฺเต อสงฺขยาโจโยนฺนามโก ราชา เชยฺยปุรนครํ มาเปตฺวา ตตฺถ รชฺชํ กาเรสิฯ ตตฺถ ปน ราชูนํ กาเล เถเรหิ กตคนฺโถ นาม นตฺถิฯ

กลิยุเค ฉพฺพิสาธิเก สตฺตวสฺสสเต เวสาขมาเส เชยฺยปุรนครํ วินสฺสิฯ ตสฺมิํเยว สํวจฺฉเร เชฏฺฐมาเส วิชยปุรํ วินสฺสิฯ

ตสฺมิํเยว สํวจฺฉเร ผคฺคุนมาเส สตฺวิวราชา รตนปูรํ นาม นครํ มาเปตฺวา รชฺชํ กาเรสีติฯ

อิทํ วิชยปุรเชยฺยปุเรสุ สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

อิทานิ มรมฺมมณฺฑเล ตมฺพนีปรฏฺเฐเยว รตนปูรนคเร สาสนวํสํ วกฺขามิฯ

กลิยุเค หิ อฏฺฐาสีตาธิเก สตฺตวสฺสสเต นรปติรญฺโญ ธิตาย สทฺธิํ อโลงฺคจญฺญิสูรญฺโญ ปุตฺโต อานนฺทสูริโย นาม สนฺถวํ กตฺวา เอกํ (สิทฺธิกํ นาม ปุตฺตํ วิชายิฯ โส วเย สมฺปตฺเต รชฺชสมฺปตฺติํ ลภิฯ ตโต ปภุติ ยาว มฺเรนโจทิฆา รญฺญา อริมทฺทนนคเร รชฺชํ อกํสุ)ฯ ตโต ปจฺฉา สิริสุธมฺมราชาธิปตีติ ลทฺธนาโม สตฺวิวราชา รตนปูรนคเร รชฺชํ กาเรสิฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล กลิยุเค เอกนวุตาธิเก สตฺตวสฺสสเต สมฺปตฺเต ลงฺกาทีปโต สิริสทฺธมฺมาลงฺการตฺเถโร สีหฬมหาสามิตฺเถโรจาติ อิเม ทฺเว เถรา ปญฺจ สรีรธาตุโย อาเนตฺวา นาวาย กุสิมติตฺถํ ปาปุณิตฺวา รามญฺญรฏฺเฐ พญฺญารนิ นาเมน รญฺญา นิวาริตา อนิสีทิสฺวา ตโต โสเยว ราชา เถเร ยาว สิริเขตฺตนครา ปหิณิฯ ตมตฺถํ ญตฺวา รตนปูรินฺโท ราชา จตฺตาลีสาย นาวาหิ ยาว สิริเขตฺตนครํ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา อาเนสิฯ อาเนตฺวา จ มหานวคามํ ปตฺตกาเล สห โอโรเธหิ อมจฺเจหิ จ สยเมว ราชา ปจฺจุคฺคจฺฉิฯ รตนปูรํ ปฺปน ปตฺตกาเล มหาปถวี จลิ, ปฏินาทญฺจ นทิฯ

ตทา ราชา สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ติโลกคฺคสฺส สาสนํ ปคฺคณฺหิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา สรีรธาตุํ อาเนตฺวา อิธ ปตฺตกาเล อยํ มหาปถวี จลติ, ปฏินาทญฺจ นทติ, อิทํ อมฺหากํ รฏฺเฐ ชินสาสนสฺส จิรกาลํ ปติฏฺฐานภาเว ปุพฺพนิมิตฺตนฺติ สยเมว นิมิตฺตปาฐํ อกาสิฯ

ตาว ติฏฺฐตุ ชีวมานสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส อานุภาโว, อโหวต สรีรธาตุยาเยว อนุภาโวติ พหุรฏฺฐ วาสิโน ปสิทิํสุฯ โหนฺติ เจตฺถ, –

สรีรธาตุยา ตาว, มหนฺโตจฺฉริโย โหติ;

กา กถา ปน พุทฺธสฺส, ชีวมานสฺส เสฏฺฐสฺสฯ

เอวํ อนุสฺสริตฺวาน, อุปฺปาเทยฺย ปสาทกํ;

พุทฺธคุเณสุ พาหุลฺลํ, คารวญฺจํ กเร ชโนติฯ

กลิยุเค ทฺเวนวุตาธิเก สตฺตวสฺสสเต ตา ปญฺจ ธาตุโย นิทหิตฺวา เชยฺยปุรนครโต ปจฺฉิมทิสาภาเค สมภูมิภาเค เจติยํ ปติฏฺฐาเปสิฯ ตญฺจ เจติยํ รตนเจติยนฺติ ปญฺญาเปสิ, หตฺถิรูปพาหุลฺลตาย ปน อเนกิภินฺโทติ ปากฏํ โหติฯ ตีหิ สิริคพฺเภหิ สตฺตหิ ทฺวาเรหี จ อลงฺกตํ นาม มหาวิหารํ การาเปตฺวา ทฺวินฺนํ สีหฬทีปิกตฺเถรานํ อทาสิฯ ตโต ปจฺฉา เตสุ มหนฺตตฺเถโร สกวิหารสมีเป ปพฺพตมุทฺธนิ อตฺตโน สิสฺเสปิ อปฺปเวเสตฺวา ลชฺชีเปสลพหุสฺสุตสิกฺขากาเมหิ สพฺเพหิ ตีหิ เถเรหิ สทฺธิํ สีมํ สมฺมนฺนติฯ อิจฺเจวํ สีมสมฺมุติปริยตฺติวาจนาทิกมฺเมหิ มรมฺมรฏฺเฐ สาสนํ วิรูฬํ กตฺวา ปติฏฺฐาเปสิฯ

อิทํ มรมฺมมณฺฑเล รตนปูรนคเร สีหฬทีปิเก

ทฺเว เถเร ปฏิจฺจ ปฐมํ สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

กลิยุเค ฉพฺพีสาธิเก สตฺตวสฺสสเต สมฺปตฺเต ผคฺคุนมาเส สตฺววราชา รตนปูรนครํ มาเปสิฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล เชยฺยปุรนคเร เอกา ปูปิกา อิตฺถี อลชฺชิโน เอกสฺส ภิกฺขุสฺส สนฺติเก ธนํ อุปนิทหิฯ อปรภาเคสา ตํ ธนํ ยาจิฯ อถ โส ภิกฺขุ ตว ธนํ อหํ น ปฏิคฺคณฺหามีติ มุสา ภณติฯ เอวํ วิวาทํ กตฺวา ตํ การณํ รญฺโญ อาโรเจสิฯ ราชา ปกฺโกสาเปตฺวา สยเมว ตํ ภิกฺขุํ ปุจฺฉิ,-ตฺวํ ภนฺเต ตสฺสา อิตฺถิยา ธนํ ปฏิคฺคณฺหาสิ วา มา วาติฯ อหํ มหาราช สมโณ อลิกํ ภณิตุํ น วฏฺฏติ, น ปฏิคฺคณฺหามีติ วทติฯ ตํ การณํ ราชา จ ปุนปฺปุนํ ปุจฺฉิตฺวา วีมํสนฺโต ภิกฺขุสฺส เกราฏิกภาวํ ชานิตฺวา ตํ สมโณ สมาโน ภควโต ปญฺญตฺตํ สิกฺขาปทํ อกฺกมิตฺวา มุสา ภณตีติ กุชฺฌิตฺวา สยเมว อปราธานุรูปํ สียํ ฉินฺทิตฺวา ราชเคหโต เหฏฺฐา ขิปิฯ

ตญฺจ การณํ สกลมรมฺมรฏฺเฐ ปากฏํฯ อลชฺชีภิกฺขูปิ อญฺเญ ปาปกมฺมํ กาตุํ น วิสหิํสุฯ รญฺญา ภายิตฺวาเยว สิกฺขาปทํ น อกฺกเมสุํฯ

กลิยุเค ติํสาธิเก สตฺตวสฺสสเต สมฺปตฺเต มงฺคกฺริจฺวาโจงฺก นาม ราชา รชฺชํ กาเรสิฯ โส ปน ราชา รฏฺฐวาสีนํ สุขตฺถาย นิมิตฺตํ คเหตฺวา ตาลวณฺฏํ คเหตฺวา ราชเคหํ ปฏิคฺคณฺหิฯ โส จ ราชา สกฺกราเช ปญฺจจตฺตาลีสาธิเก สตฺตวสฺสสเต สมฺปตฺเต จญฺญิงฺขุํ นาม เจติยํ ปติฏฺฐาเปสิฯ ยงฺครนามกสฺส สิลาปพฺพตสฺส สมีเป โปราณิกํ เอกํ เจติยํ นทีอุทกํ ภินฺทิฯ ตทา สกรณฺฑกา ปญฺจ ธาตุโย อุทเก นิมฺมุชฺชนฺติโย เอราปโถ นาม นาโค คเหตฺวา ปจฺฉา จญฺญิงฺขุํ นาม เจติยํ ปติฏฺฐาเปสฺสามีติ รญฺญา อารทฺธกาเลเยว ทาฐานาคสฺส นาม เถรสฺส สห กรณฺฑเกน ปญฺจ ธาตุโย นิยฺยาเทสิฯ โส จ เถโร รญฺโญ อทาสิฯ ราชา ทฺเว ธาตุโย มุฏฺโฐเจติเย นิธานํ อกาสิฯ ติสฺโส ปน จญฺญิงฺขุํ เจติเยติ โปราณโปตฺถเกสุ วุตฺตํฯ

โส ราชา กุมารกาเล สิกฺขาปกสฺส อาจริยสฺส เสตจฺฉตฺตํ ทตฺวา สงฺฆนายกฏฺฐานํ นิยฺยาเทสิฯ เขมาจาโร นาม เอโก เถโร รตฺติภาเค มชฺฌนฺติกกาเล เจติยงฺคเณ โอลมฺเพตฺวา ฐปิตํ เภริํ อเนกวารํ ปหริฯ อถ ราชา ราชเคหโตเยว สุตฺวา ยถาฐปิตนฺติยามวเสน วิหาเร โกจิ ภิกฺขุ กาลํ กโต ภเวยฺยาติ มญฺญิตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา ปุจฺฉาหีติ ทูตํ เปเสสิฯ ทูโต วิหารํ คนฺตฺวา การณํ ปุจฺฉิฯ ภิกฺขู จ เอวมาหํสุ,- น อมฺเหสุ กาลงฺกตภิกฺขุ นาม อตฺถิ, อถ โข สกฺโก เทวานมินฺโท อิทานิ กาลงฺกโตติ พหูนํ มนุสฺสานํ ญาปนตฺถาย เภริํ ปหริมฺหาติฯ ปุน ราชา ภิกฺขู ปกฺโกสาเปตฺวา ปุจฺฉิ,-กสฺมา ปน ภนฺเต ตุมฺเห สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส กาลงฺกตภาวํ ชานาถาติฯ อถ ภิกฺขู เอวมาหํสุ,-ภคลโต ปรินิพฺพานกาเล สาสนํ รกฺขิสฺสามีติ สกฺโก เทวานมินฺโท ปฏิญฺญํ กตฺวาปิ อิทานิ สาสเน วสนฺตานํ อมฺหากํ อนุปาลนกมฺมํ นาม กิญฺจิ น อกาสิ, สเจ ปน สกฺโก เทวานมินฺโท ชีวมาโน ภเวยฺย, สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สนฺติเก ปฏิญฺญํ ทฬํ กตฺวา อิทานิ อปฺโปสฺสุกฺโก น ภเวยฺยฯ อิทานิ ปน สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส อารกฺขณกมฺมํ นาม กิญฺจิ น ทิสฺสติ, ตสฺมา อิทานิ สกฺโก เทวานมินฺโท กาลงฺกโตติ ชานิมฺหาติฯ

ราชา ตํ สุตฺวา เขมาจารตฺเถรสฺส ปสีทิตฺวา วิหารํ การาเปตฺวา อทาสิฯ โส จ เถโร สุธมฺมปุรวาสีนํ สีหฬวํสิกานํ มหาเถรานํ วํเส ภวติ ลชฺชี เปสโล โหตีติฯ

รตนปูรนคเรเยว อธิกรญฺโญ กาเล รตนปูรนครสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค มหาเสตุํ การาเปสิฯ ตสฺส ปน อาจริโย สงฺฆราชา ลชฺชีปกฺขํ น ภชติฯ เตเนว เถรปรมฺปราย เอส น สงฺคหิตพฺโพฯ

ตสฺส รญฺโญ กาเล ฉสฏฺฐาธิเก สตฺตวสฺสสเต กลิยุเค ราชาธิราชา นาม รามญฺญรฏฺฐินฺโท ภูปาโลติ สหสฺสปฺปมาณาสุ นาวาสุ สฏฺฐิสตสหสฺเสหิ โยเธหิ สทฺธิํ นทีมคฺเคน ยุชฺฌนตฺถาย รตนปูราภิมุขํ อาคโตฯ

อถ อธิกราชา พหโว อมจฺเจจ ภิกฺขู จ สนฺนิปาตาเปตฺวา มนฺเตสิ,-อิทานิ รามญฺญรฏฺฐิโน ราชา ยุชฺฌนตฺถาย อิธ อาคจฺฉติ, ยุทฺธํ อกตฺวา เกนุปาเยน ตํ ปฏินิวตฺตาเปตุํ สกฺขิสฺสามาติฯ อถ สพฺเพ กิญฺจิ อกเถตฺวา ตุณฺหีภาเวเนว นิสีทิํสุฯ

อถ ชาตวสฺเสน เอกตฺติํสวสฺสิโก อุปสมฺปทาวเสน ปน เอกาทสวสฺสิโก เอโก ภิกฺขุ เอวมาห,-เอโก ปน รามญฺญรฏฺฐินฺโท ราชาธิราชา ตาว ติฏฺฐตุ, สเจ สกเลปิ ชมฺพุทีเป สพฺเพ ราชาโน อาคจฺเฉยฺยุํ, เอวมฺปิ กถาสลฺลาเปเนว ยุทฺธํ อกตฺวา ปฏินิวตฺตาเปสุํ สกฺโกมีติฯ

อถ อธิกราชา ตุฏฺฐจิตฺโต หุตฺวา อาห,- ยถา ภนฺเต ตฺวํ สกฺโกสิ ราชาธิราชํ ยถาสลฺลาเปน ปฏินิ วตฺถาเปตุํ, ตถา กโรหีติฯ

อถ โส ภิกฺขุ เมตฺตาสนฺเทสปณฺณํ เปเสตฺวา โอกาสํ ยาจิ ตสฺส ราชาธิราชสฺส สนฺติกํ ปวิสิตุกาโมฯ ราชาธิราชา จ ตสฺส ภิกฺขุสฺส เมตฺตาสนฺเทสปณฺณํ ปสฺสิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ สีงฺฆํ อาเนถาติ ทูตํ เปเสสิฯ ทูโต อาเนตฺวา รญฺโญ ทสฺเสสิฯ อถ โส ภิกฺขุ ราชาธิราชํ ธมฺมเทสนาย โอวาทํ ทตฺวา สกฏฺฐานํ ปฏินิวตฺตาเปสิฯ

อยญฺจ ภิกฺขุ อริมทฺทนนคเร จตูสุ คเณสุ อรหนฺตคณวํโส สิกฺขากาโม ลชฺชี เปสโลฯ อริมทฺทนนคเร จาคเห นาม เทเส ปน ชาตตฺตา จาคฺรุหิ ภิกฺขูติ โวหาริยติฯ

กลิยุเค อฏฺฐาสีตาธิเก สตฺตวสฺสสเต สมฺปตฺเต มิญฺญฺหงฺค ธมฺมราชา รตนปูเรเยว รชฺชํ สมฺปตฺโตฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล สีหฬทีปโต ทฺเว มหาเถรา รตนปูรํ อาคนฺตฺวา สาสนํ อนุคฺคเหตฺวา นิสีทิํสุฯ

ตทา กลิยุเค อฏฺฐสเต สมฺปุณฺเณ โปราณกํ กลิยุคํ อปเนตฺวา อภินวํ ฐเปตุํ โอกาโส อนุปฺปตฺโตฯ อถ จาคฺริหิ เถโร จ ราชวิหารวาสิตฺเถโร จ เอวมาหํสุ,- อปนีตพฺพกาเล มหาราช สมฺปตฺเต อนปเนตุํ น วฏฺฏตีติฯ

อถ ราชา ปุน เอวมาห,-อปนีตพฺเพ สมฺปตฺเต อนปเนตฺวา อชฺฌุเปกฺขิตฺวา วสนฺตสฺส โก โทโสติฯ สเจ อปนีตพฺเพ สมฺปตฺเต อนปเนตฺวา อชฺฌุเปกฺขิตฺวา นิสีเทยฺย, รฏฺฐวาสีนํ ทุกฺขํ ภวิสฺสตีติ เวทสตฺเถสุ อาคตํ, สกฺกราชํ อปเนนฺโตปิ ราชา ตสฺมิํเยว วสฺเส ทิวงฺคโต ภเวยฺยาติ อาหํสุฯ

อถ ราชา สตฺตานํ สุขํ ลภียมานตํ ชานนฺโตเยว มาทิโส อตฺตโน ภยํ อเปกฺขิตฺวา อปนีตพฺพํ อนปเนตฺวา นิสีทิตุํ น วฏฺฏติ, กมฺมํ ขียิตฺวาปิ มม อคุณํ โลเก ปตฺถริตฺวา ปติฏฺฐหิสฺสตีติ มนสิกริตฺวา สกฺกราเช อฏฺฐวสฺสสเต สมฺปุณฺเณ พสฺยุฉิทฺรมุนิสขฺยํ อปเนตฺวา จมฺมาวเสสํ ฐเปสิฯ อถ มหามณฺฑปํ การาเปตฺวา มหาฉณํ กตฺวา มหาทานมฺปิ อทาสิฯ

จาคฺริหิเถโร ราชวิหาร วาสิตฺเถโรจาติ อริมทฺทน นคเร อรหนฺตคณาํสิโก ลชฺชี เปสโล สิกฺขากาโมฯ

อีทิสํ ปน วจนํ สาสนปฺปฏิยตฺตตฺตา จ รฏฺฐวาสิกายตฺตตฺตา จ ธมฺมานุโลมวเสน วุตฺตํฯ

กลิยุเค จตุวสฺสาธิเก อฏฺฐสเต มหานรปติ ราชา รตนปูรนคเร รชฺชํ กาเรสิฯ โส จ ราชา ถูปารามเจติยํ การาเปสิฯ ตสฺส ปน อาจริโย มหาสามิตฺเถโร นามฯ โส ปน เถโร สีหฬทีปํ คนฺตฺวา สีหฬินฺทสฺส รญฺโญ อาจริยสฺส สาริปุตฺตตฺเถรสฺส สนฺติเก สิกฺขํ คเหตฺวา ปจฺจาคตตฺเถรวํสิโกติ ทฏฺฐพฺโพฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล รตนปูรนคเร มหาอริยวํโส นาม เอโก เถโร อตฺถิฯ โส ปน ปริยตฺติวิสารโท อริมทฺทนนคเร ฉปฺปฺปทคณโต อาคตวํสิโกฯ

เอกสฺมิํ สมเย เชยฺยปุรนครํ คนฺตฺวา เรงฺค อิติ ปากฏสฺส มหาเถรสฺส สนฺติเก สทฺทนยํ อุคฺคณฺหิตฺวา นิสีทิฯ โส ปน กิร มหาเถโร อญฺเญหิ สทฺธิํ ยํวา ตํวา กถํ อสลฺลปิตุกามตาย มุเข อุทกํ ฐเปตฺวา เยภุยฺเยน นิสีทติฯ เตเนเวส มรมฺมโวหาเรน เรงฺคุ อิติ ปากโฏ อโหสิฯ

โส กิร อริยวํสตฺเถโร เรงฺคุํ เถรสฺส สนฺติกํ คนฺถํ วาจาเปตุ โอกาสํ ยาจิสฺสามีติ อุปคจฺฉนฺโตปิ กถาสลฺลาปํ อกตฺวา ทฺเว อหานิ วตฺตํ ปริปูเรตฺวาเยว ปจฺจาคจฺฉิฯ ตติยทิวเส ปน จมฺมขณฺฑํ อาโกฏุนตฺตา สทฺทํ สุตฺวา มุขโต อุทกํ อุคฺคิริตฺวา การณํ ปุจฺฉิฯ คนฺถํ อุคฺคหณตฺถาย อาคตภาวํ อาโรเจสิฯ

อถ เถโร เอวมาห,-อหํ อาวุโส ทิวเส ทิววเส ติกฺขตฺตุํ คนฺถํ วาเจมิ, มชฺฌนฺติ กาติกฺกมกาเลปิ ปญฺญเจติยํ คนฺตฺวา เจติยงฺคเณ สมฺมชฺชนกิจฺจํ กโรมิ, โอกาสํ น ลภามิ, เอวมฺปิ ตฺวํ พหูคนฺเถ อุคฺคเหตฺวาปิ อาจริเยหิ ทินฺโนปเทสํ อลภิตฺวา ปุน มม สนฺติกํ อาคจฺฉสิ, ตสฺมายงฺคเณ สมฺมชฺชนวตฺตํ ตาวกาลิกํ วิโกเปตฺวา คนฺถุคฺคหณตฺถาย โอกาสํ ทสฺสามีติ วตฺวา อภิธมฺมตฺถวิสาวินิํ นาม ลกฺขณฏีกํ อุคฺคณฺหาเปสิฯ นานานเยหิ อุปเทสํ ทตฺวา วาเจสิฯ วาเจตฺวา จ ตติยทิวเส อาจริยสฺส สนฺติกํ นาคจฺฉิฯ มหาเถโรปิ การณํ อกลฺลตาย อนาคโต ภเวยฺยาติ มญฺญิตฺวา ปุจฺฉนตฺถาย ภิกฺขู เปเสสิฯ

อริยวํสตฺเถโรจ อาจริยสฺส สนฺติกํ คมิสฺสามีติ อาคโต, อนฺตรามคฺเคเยว ทูตภิกฺขู ปสฺสิตฺวา เตหิ สทฺธิํ มหาเถรสฺส สนฺติกํ อาคมํสุฯ อาจริยสฺส สนฺติกํ ปตฺวา อาจริยา อริยวํสตฺเถรํ ปุจฺฉิ,-กสฺมา ปน ตฺวํ น อุคฺคหณตฺถาย อาคโตสีติฯ อหํ ภนฺเต ตุมฺเหหิ ทินฺโนปเทสํ นิสฺสาย อิทานิ สพฺพํ นยํ ชานามีติฯ อถ อาจริโย อาห, ยํ ปน คนฺถํ นิสฺสาย ตฺวํ เฉกตํ ปตฺโตสิ, ตสฺส สํวณฺณนํ กตฺวา อุปการํ กโรหีติฯ อถ อริยวํสตฺเถโร อาจริยสฺส วจนํ สิรสา ปฏิคฺคเหตฺวา อภิธมฺมตฺถวิภาวินิยา มณิสารมญฺชูสํ นาม อนุสํวณฺณนํ อกาสิฯ นิฏฺฐิตนิฏฺฐิตปาฬํ อุโปสถทิวเส อุโปสถทิวเส ปุญฺญเจติยสฺส เจติยงฺคเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส มชฺเฌ วาจาเปตฺวา สุณาเปสิ,- สเจ โกจิ โทโส อตฺถิ, ตํ วทถาติฯ

อถ อริมทฺทนนครโต เจติยวนฺทนตฺถาย เอโก ภิกฺขุ อาคนฺตฺวา ปริสโกฏิยํ สุณิตฺวา นิสีทิฯ อถ โส ภิกฺขุ ทฺเว วารํ เอเออิติ สทฺทํ อกาสิฯ ตํ ฐานํ สลฺลกฺเขตฺวา ฐเปสิฯ นิวาสนฏฺฐานญฺจ ปุจฺฉิฯ

อริยวํสตฺเถโรปิ สกวิหารํ ปตฺวา ตสฺมิํ ฐาเน อุปธาโรนฺโต เอกสฺมิํ ฐาเน เอกสฺส อตฺถสฺส ทฺวิกฺขตฺตุํ วุตฺตตฺตา ปุนรุตฺติโทโส ทิสฺสติ, เอกสฺมิํ ฐาเน อิมํ คนฺถนฺติ ปุลฺลิงฺครูเปน วตฺตพฺพฏฺฐาเน อิทํ คนฺถนฺติ นปุํสกลิงฺเคน วุตฺตตฺตา ลิงฺควิโรธิโทโส ทิสฺสติฯ

อถ ตํ ปุคฺคลํ ปกฺโกสาเปตฺวา เอวมาห,-อหํ อาวุโส อิมํ คนฺถํ มหุสฺสาเหน กโรมิ, ตญฺจ วิเวกกาเล รตฺติภาเคเยว โปตฺถกํ ปตฺถริตฺวา ลิขามิ, เอวํ มหุสฺสาเหน กโรนฺตมฺปิ ตฺวํ อรุจฺจนากาเรน สทฺทํ กโรสิ, กีทิสํ ปน โทสํ สุตฺวา เอวํ กโรสีติ ปุจฺฉิฯ อถ โส ภิกฺขุ เอวมาห,- ตโย ภนฺเต มหุสฺสาเหน กเต คนฺเถ โทสวเสน พหุวตฺตพฺพฏฺฐานํ นตฺถิ, สทฺทโตเจว อตฺถโต จ ปริปุณฺโณเยเวส คนฺโถ, อถ โข ปน เอกสฺมิํ ฐาเน เอกสฺส อตฺถสฺส ทฺวิกฺขตฺตุํ วุตฺตตฺตา ปุรนุตฺติโทโส ทิสฺสติ, เอกสฺมิํ ปน อิมํ คนฺถนฺติ ปุลฺลิงฺเคน วตฺตพฺพฏฺฐาเน อิทํ คนฺถนฺติ นปุํสกลิงฺเคน วุตฺตตฺตา ลิงฺควิโรธิโทโส ทิสฺสติ, เอวํ เอตฺตกํเยว โทสํ ทิสฺวา อีทิสํ อรุจฺจนาการํ ทสฺเสมีติฯ

อถ อริยวํสตฺเถโร ตุฏฺฐจิตฺโต หุตฺวา อตฺตโน สรีรปารุปิตํ ทุปฏฺฏจีวรํ อิมินาหํ ตว ญาณํ ปูเชมีติ วตฺวา อทาสิฯ ปจฺฉากาเล อธิกราชา ตมตฺถํ สุตฺวา นาม ลญฺฉํ อทาสิฯ

โส จ อริยวํสตฺเถโร มณิทีปํ นาม คนฺถํ คนฺถา ภรณญฺเจว ชาตกวิโสธนญฺจ ปาฬิภาสาย อกาสิฯ อนุฏีกาย ปน อตฺถโยชนํ มรมฺมภาสาย อกาสิฯ

เอกํ สมยํ อธิกราชา วิหารํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุณิฯ เถโร ธมฺมํ เทเสตฺวา นิฏฺฐิตกาเล ยานพลิํ สุขตฺถาย ยาจิฯ ราชา อทตฺวา นาวํ อภิรูหิตฺวา ปจฺจาคจฺฉิฯ อนฺตรามคฺเค นาวาย ผิยํ เอโก สํสุมาโร มุเขน คณฺหิตฺวา นิจฺจลํ กตฺวา ฐเปสิฯ เถเรน ยาจิตํ ยานพลิํ ททามีติ มหาสทฺทํ กตฺวา ราชปุริเส ติกฺขตฺตุํ นิจฺฉาเรสิฯ อถ สํสุมาโร นาวํ มุญฺจิตฺวา คจฺฉิฯ เอกสฺมิญฺจ กาเล ราชา วิหารํ นิกฺขมิฯ

อถ เอโก หตฺถินี วิหารสมีเป พนฺธิตฺวา ฐเปสิฯ สา โพธิรุกฺขสาขํ ฉินฺทิตฺวา ขาทิฯ สา ตตฺเถว ภูมิยํ ปติฯ อถ เถโร สจฺจกิริยํ กตฺวา เมตฺตาภาวนํ ภาเวตฺวา เมตฺโตทเกน ภิญฺจิฯ ตํ ขณญฺเญว สา อุฏฺฐหิฯ ราชา จ ตํ อจฺฉริยํ ทิสฺวา ตสฺสา อคฺฆนกมูลํ ทตฺวา วิหารโต นที ติตฺถํ คมนมคฺเค สิลาปฏฺฏํ จินิตฺวา เสตุํ อกาสีติฯ

สทฺธมฺมกิตฺติตฺเถโร ปน อริยวํสตฺเถรสฺส สทฺธิวิหาริโก เชตวนวิหารวาสีฯ เต ปน เถรา ฉปฺปทคณวํสิกาติ ทฏฺฐพฺพาฯ

กลิยุเค ทฺเวจตฺตาลีสาธิเก อฏฺฐวสฺสสเต สมฺปตฺเต รตนปูรนคเรเยว สิริสุธมฺมราชาธิปติ นาม ทุติยาธิกราชา รชฺชํ กาเรสิฯ ตสฺมิญฺจ กาเล ปพฺพตพฺภนฺตรนครโต มหาสีลวํโส นาม เถโร ปญฺจจตฺตาลีสาธิเก อฏฺฐวสฺสสเต สมฺปตฺเต สุเมธกถํ กพฺยาลงฺการวเสน พนฺธิตฺวา พุทฺธาลงฺการญฺจ นาม กพฺยาลงฺการํ ปพฺพตพฺภนฺตรปฺปฏิสํยุตฺตญฺเจว กพฺยาลงฺการํ พนฺธิตฺวา เต คเหตฺวา รตนปูรนครํ อาคจฺฉิฯ

อถ ราชา ถูปารามเจติยสฺส เอสนฺนฏฺฐาเน รตนวิมานวิหาเร นิสีทาเปสิฯ โส จ เถโร ตตฺถ โสตารานํ ปริยตฺติํ วาเจตฺวา นิสีทิฯ โส จ เถโร ตตฺถ นิสินฺนานํ เถรานํ อฏฺฐมโก โหติฯ โส จ มหาสีลวํสตฺเถโร กลิยุคสฺส ปนฺนรสาธิเก อฏฺฐวสฺสสเต ชาโตฯ ติํสวสฺสกาเล รตนปูรนครํ อาคโตติ โปราณโปตฺถเกสุ วุตฺตํฯ โส ปน เถโร เนตฺติปาฬิยา อตฺถ โยชนํ มรมฺมภาสาย อกาสิ ปารายนวตฺถุญฺจฯ

รตนปูรนคเรเยว รฏฺฐสาโร นาม เอโก เถโร อตฺถิ, มหาสีลวํสตฺเถเรน สมญฺญาณถาโมฯ โส ปน รตนปูรนคเรเยว กลิยุคสฺส ติํสาธิเก อฏฺฐวสฺสสเต กาเล ชาโตฯ ภูริทตฺตชาตกํ หตฺถิปาลชาตกํ สํวรชาตกญฺจ กพฺยาลงฺการวเสน พนฺธิ อญฺญญฺจ อเนกวิธํ กพฺยาลงฺการํฯ เต ปน ทฺเว เถรา กพฺยาลงฺการกา รกาติ เถรปรมฺปราย ปเวเสตฺวา น คเณนฺติ โปราณาฯ

เอตฺถ จ กิญฺจาปิ สมณานํ อุโปสถิกานญฺจ กพฺยาลงฺการํ พนฺธิตุํ วาเจตุํ วา กปฺปากปฺปวิจารณํ วตฺตุํ โอกาโส ลทฺโธ, สาสนวํสํ ปน วตฺตุํ โอกาสสฺส อติวิตฺถาโรวเสสตฺตา ตํ อวตฺวา อชฺฌุเปกฺขิสฺสามฯ อุโปสถวินิจฺฉเย ปน นจฺจคีตาทิสิกฺขาปทสฺส วิสเย วิตฺถาเรน มยํ อโวจุมฺหาฯ

กลิยุคสฺส คเต เตสฏฺฐาธิเก อฏฺฐวสฺสสเต รตนปูรนคเรเยว สิริตฺริภวนาทิตฺยนรปติปวรมหาธมฺม ราชาธิปติราชา รชฺชํ กาเรสิฯ ตสฺส รญฺโญ กาเลติสาสนธโช นาม ภิกฺขุ สทฺธมฺมกิตฺติตฺเถรสฺส สนฺติเก คนฺถํ อุคฺคณฺหิฯ อถ อริมทฺทนนครโต เอโก มหาเถโรโสตุนํ วาจิตฺวา รตนปูรนคเร นิสีทิสฺสามีติ อาคโตฯ อถ สทฺธมฺมกิตฺติตฺเถรสฺส คนฺถํ วาเจนฺตสฺเสว วิหารสฺส เหฏฺฐา นิสีทิตฺวา โส มหาเถโร สทฺทํ สุณิตฺวา เอวํ จินฺเตสิ,-เอตสฺส สนฺติเก อหํ นวกฏฺฐาเน ฐตฺวา โถกํ คนฺถํ อุคฺคณฺหิสฺสามีติฯ อถ โส มหาเถโร สทฺธมฺมกิตฺติตฺเถรสฺส สนฺติกํ ปวิสิตฺวา คนฺถํ วาจาเปตุํ โอกาสํ ยาจิฯ อถ สทฺธมฺมกิตฺติตฺเถโร วสฺสปมาณํ ปุจฺฉิตฺวา ตฺวํ ภนฺเต มยา วุฑฺฒตโรสีติ อาหฯ อหํ ตยา วุฑฺฒตโรปิ สมาโน นวกฏฺฐาเน ฐตฺวา คนฺถํ อุคฺคณฺหิสฺสามีติ อาหฯ อถ สทฺธมฺมกิตฺติตฺเถโร ตสฺส คนฺถํ วาเจสิฯ อติปสีทิตฺวา ปน ตํ มหาเถรํ มหาสาธุชฺชโนติ นาเมน โวหารติฯ

อถ ปจฺฉา มรมฺมรฏฺฐํ กลิยุคสฺส ปญฺจาสีตาธิกอฏฺฐสตกาลโต ปฏฺฐาย ยาว อฏฺฐาสีตาธิกอฏฺฐสตวสฺสกาลํ นานาภเยหิ สงฺขุพฺภิตํ อโหสิฯ ตทา กมฺโพชรฏฺฐโต สิหนิสฺวา นาม ภินฺนกุโต อาคนฺตฺวา รตน ปูรนคเร รชฺชํ คณฺหิฯ อถ โส เอวํ จินฺเตสิ,- ภิกฺขู อทารา อปุตฺติกา หุตฺวา ปุน สิสฺเส โปเสตฺวา ปริวารํ คเวสนฺติ, สเจ ภิกฺขู ปริวารํ วิจินิตฺวา ราชภาวํ คณฺเหยฺยุํ, เอวํ สติ รชฺชํ คเหตุํ สกฺขิสฺสนฺติ, อิทาเนว ภิกฺขู คเหตฺวา มาเรตุํ วฏฺฏตีติฯ เอวํ ปน จินฺเตตฺวา โตวิสีลู นามเก เขตฺตวเน พหู มณฺฑเป การาเปตฺวา โคมหิสกุกฺกุฏสูกราทโย มาราเปตฺวา ภิกฺขู โภเชสฺสามีติ วตฺวา เชยฺยปุรวิชยปุรรตนปูรนคเรสุ สพฺเพ มหาเถเร พหูหิ อนฺเตวาสิเกหิ สทฺธิํ ปกฺโกสาเปตฺวา เตสุ มณฺฑเปสุ นิสีทาเปตฺวา หตฺถิอสฺสาทิเสนงฺเคหิ ปริวาเรตฺวา มาเรสิฯ ตทา กิร ติสหสฺสปฺปมาณา ภิกฺขู มริํสูติฯ ภิกฺขู จ มาเรตฺวา พหูปิ โปตฺถเก อคฺคินา ฌาเปสิ, เจติยานิปิ เภทาเปสิฯ อโหวต ปาปชนสฺส ปาปกมฺมนฺติฯ โหนฺติ เจตฺถ,-

สาสนํ นาม ราชานํ, นิสฺสาย ติฏฺฐเต อิธ;

มิจฺฉาทิฏฺฐิกราชาโน, สาสนํ ทูเสนฺติ สตฺถุโนฯ

สมฺมาทิฏฺฐี จ ราชาโน, ปคฺคณฺหนฺเตว สาสนํ;

เอวญฺจ สติ อากาเส, อุลูราชาว ทิพฺพตีติฯ

อถ กลิยุเค เอกวสฺสาธิเก นววสฺสสเต สมฺปตฺเต อากาเส พหูหิ ตารกาหิ ธูมา นิกฺขมิํสุฯ จญฺญิงฺขุเจติเยปิ พุทฺธปฺปฏิพิมฺพสฺส อกฺขิกูปโต อุทกธาราเนตฺตชลานิวิย นิกฺขมิํสูติ ราชวํเส วุตฺตํฯ

อถ สทฺธมฺมกิตฺติตฺเถโร สทฺธิํ มหาสาธุชฺชนติสาย นธชตฺเถเรหิ เกตุมตีนครํ อคมาสิฯ รฏฺฐสารตฺเถโรปิ สิริเขตฺตนครํ สยเมว อคมาสีติ โปราณโปตฺถเกสุ วุตฺตํฯ ตํ ปน ราชวํเส สิริเขตฺตนครินฺโท สตฺว วราชา ตํ อาเนสีติ วุตฺตวจเนน น สเมติฯ

สทฺธมฺมกิตฺติตฺเถโรปิ เกตุมตีนคเร กาลงฺกโตฯ ตโต ปจฺฉา โถกํ กาลํ อติกฺกมิตฺวา มหาสาธุชฺชนตฺเถโร ตตฺเถว กาลมกาสิฯ

ติสาสนธชตฺเถโร ปน กลิยุเค ทฺวาทสาธิเก นววสฺสสเต สมฺปตฺเต หํสาวตีนคเร อเนกเสติภินฺทสฺส รญฺโญ กาเล เกตุมตีนครโต หํสาวตีนครํ อคมาสิฯ

ตโต ปจฺฉา ติจตฺตาลีสวสฺสิโก หุตฺวา กลิยุเค เตรสาธิเก นววสฺสสเต มิงฺฆ พฺรหฺมนรปติรญฺโญกาเล ปุน เชยฺยปุรนครํ สมฺปตฺโต หุตฺวา เชตวนวิหารสมีเป เอกิสฺสํ คุหายํ ทิสีทิฯ มหาอริยวํสคณิกสฺส เชตวนตฺเถรสฺส สนฺติเก อุปสงฺกมิฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล เชตวนตฺเถโร คิลาโน หุตฺวา มยิ กาลงฺกเต มม ฐานํ อธุนา หํสาวตีนครโต อาคโต ติสาสนธโช นาม เถโร ปริคฺคณฺหิตุํ สมตฺโถ ภวิสฺสติ, ตสฺส นิยฺยาเทสฺสามีติ จินฺเตสิฯ ตสฺมิํ ขเณ ติสาสนธชตฺเถโร ปุริมยาเม สุปินํ มสฺสิ,– มตกเฬวรํ สมีปํ อาคจฺฉตีติ, มชฺฌิมยาเม ปน ตํ มตกเฬวรํ คุหายํ ปวิสตีติ, ปจฺฉิมยาเม มตกเฬวรสฺส มํสํ สตฺเถน ฉินฺทตีติฯ อถ สุปินํ ปสฺสิตภาวํ อตฺตโน สมีเป สยนฺตสฺส เอกสฺส สามเณรสฺส อาโรเจสิฯ อาโรเจตฺวา จ ปริตฺตํ ภเณตฺวา นิสีทนฺตสฺเสว เชตวนตฺเถโร ตํ ปกฺโกสิตฺวา เชตวนวิหารํ ตสฺส นิยฺยาเทสิฯ

ติสาสนธชตฺเถโร จ เชตวนวิหาเร นิสีทิตฺวา คนฺถํ วาเจตฺวา นิสีทิฯ มิงฺฆ พฺรหฺมนรปติราชา จ ตสฺส อนุคฺคหิตํ อกาสิฯ

ปจฺฉา กลิยุเค โสฬสาธิเก นววสฺสสเต สมฺปตฺเต หํสาวตีนครินฺโท อเนกเสติภินฺโท นาม ราชา รตนปูรนครํ วิชยิตฺวา เอกํ วิหารํ การาเปตฺวา ตสฺส อทาสิฯ

โส จ ติสาสนธชตฺเถโร อริมทฺทนนคเร อรหนฺต คณวํสิโกติ ทฏฺฐพฺโพฯ

ตสฺส ปน สิสฺสา อเนกสตปฺปมาณา ลชฺชิโน อเหสุํฯ เตสุ ปน สิสฺเสสุ วรพาหุตฺเถโร ภูมินิขาเนน ครวาสิตฺเถโร มหารฏฺฐคามวาสิโน ตโย มหาเถราติ อิเม ปญฺจ เถรา วิเสสโต ปริยตฺติโกวิทาติฯ

ติสาสนธชตฺเถโร จ มหลฺลกกาเล อนาปาน สติกมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา วิเวกฏฺฐานํ คณฺหิฯ ตทา เชตวนคณาทโย อรหนฺต คณวํสาเยวฯ อปรภาเคเยว เตสํ สิสฺสานุสิสฺสปรมฺปราสุ เกจิ ภิกฺขู สิรจฺฉาทนํ นานาวณฺณปฺปฏิมณฺฑิตญฺจ ตาลวณฺฏํ คเหตฺวา อาจารวิการํ อาปชฺชิํสุฯ

กลิยุเค เอกวสฺสาธิเก สหสฺเส สมฺปตฺเต อุกฺกํสิโก นาม ราชา วิหารํ การาเปตฺวา ติสาสนธชตฺเถรสฺส สิสฺสภูตสฺส วรพาหุตฺเถรสฺส สิสฺสภูตสฺส มหารตนากรสฺส นาม เถรสฺส อทาสิฯ

โส จ มหารตนากรตฺเถโร อุกฺกํสิกรญฺโญ สิริสุธมฺมราชามหาธิปตีติ นามลญฺฉํ ฉนฺทาลงฺการสทฺทเนตฺติ นเยหิ อลงฺกริตฺวา ทสฺสิตํ รชินฺทราชนามาภิเธยฺยาทีปนิํ นาม คนฺถํ อกาสิฯ

ตญฺจ คนฺถํ ปริวิโสธนตฺถาย ติโรปพฺพตาภิเธยฺยสฺส มหาเถรสฺส นิยฺยาเทสิฯ ติสาสนธชตฺเถรสฺส สิสฺสภูเตสุ มหารฏฺฐคามวาสีสุ ตีสุ ภาติกตฺเถเรสุ เชฏฺโฐ ติํสคุหาสุวสนฺโต ปริยตฺติํ วาเจตฺวา นิสีทิฯ สตฺววราชา จ ตสฺมิํ เถเร อติวิย ปสนฺโน อโหสิฯ ญฺโญงฺกรมิ นามกสฺส รญฺโญ กาเลปิ จูฬปิตา เอกํ วิหารํ การาเปตฺวา ตสฺเสว อทาสิฯ อุกฺกํสิกรญฺโญ กาเลปิ มงฺควํนามเก ปพฺพเต วิหารํ การาเปตฺวา ตสฺเสว อทาสิฯ

เตสุ มหารฏฺฐคามวาสิตฺเถเรสุ มชฺฌิมตฺเถโรปิ ติสาสนธชตฺเถรสฺส เชฏฺฐภาติกตฺเถรสฺส จ นิวาสฏฺฐานภูเต เชตวนวิหาเรเยว คนฺถํ วาเจตฺวา นิสีทิฯ กนิฏฺฐตฺเถโรปิ เตสํ นิวาสฏฺฐานภูเตสุเยว วิหาเรสุ คนฺถํ วาเจตฺวา นิสีทิฯ เอตฺถ จ ติสาสนธชตฺเถโร นาม ลชฺชิอลชฺชิวเสน ทุพฺพิโธฯ ยถาวุตฺตตฺเถโร ปน ลชฺชีเย วาติ ทฏฺฐพฺโพฯ อลชฺชี ปน อิมสฺมิํ เถรปรมฺปราทสฺสเน น อิจฺฉิ ตพฺโพฯ อลชฺชีภูตสฺส ปน ติสาสนธชตฺเถรสฺส วตฺถุํ อิธ อวตฺวา อชฺฌุเปกฺขิสฺสาม, ปโยชนาภาวา คนฺถสฺส จ ปปญฺจูปคมนตฺตาติฯ

โยคิรงฺค นามกสฺส รญฺโญ กาเล เชยฺยปุเร สุวณฺณคุหวาสี มหาเถโร ทกฺขิณารามวิหารวาสี มหาเถโร จตุภูมิกวิหารวาสี มหาเถโร โตงฺคภีลู วิหารวาสี มหาเถโร จ ติสาสนธชมหาเถรสฺส สทฺธิวิหาริกาเยวฯ เตสํ ปน วตฺถุมฺปิ คนฺถวิตฺถารภเยน น วทามฯ ลชฺชิคณวํสิกา เอเตติ วิชานนเมว เหตฺถ ปมาณนฺติฯ

กลิยุเค เอกสฏฺฐาธิเก นววสฺสสเต สมฺปตฺเต ผคฺคุนมาสสฺส ชุณฺหปกฺขทุติยทิวเส สุกฺกวาเร รตนปูรนครํ ทุติยํ มาเปตฺวา ญฺโญคีรงฺค นาม ราชา รชฺชํ กาเรสิฯ สีหสูรธมฺมราชาติปิ นามลญฺฉํ ปฏิคฺคณฺหิฯ

โตจภีลู วิหารวาสีมหาเถรํ อุทฺทิสฺส จตุภูมิกวิหารํ การาเปสิฯ จตฺตาริ มหามุนิเจติยานิปิ การาเปสิฯ วิหาร เจติเยสุ อนิฏฺฐิเตสุเยว สินฺนีนครํ นิกฺขมิตฺวา ตตฺถ เวรํ วูปสมาเปตฺวา ปจฺจาคตกาเล สงฺขารสภาวํ อนติกฺกมนโต ทิวงฺคโต อโหสิฯ อโหวต สงฺขารธมฺมาติฯ โหนฺติ เจตฺถ,–

เสยฺยถา วาณิชานํว, ฆรโคฬิกรูปกํ;

ตํตํทิสํ ภมิตฺวาว, สีสํ ฐเปติ อุตฺตรํ;

เอวํ โลกมฺหิ สตฺตา จ, สนฺธิจุตีนมนฺตเร;

ยถา ตถา ภมิตฺวาว, อนฺเต ฐเปนฺติ สนฺตนุนฺติ;

กลิยุเค สตฺตสฏฺฐาธิเก นววสฺสสเต ผคฺคุนมาสสฺส กาฬปกฺขเตรสมิยํ ตสฺส เชฏฺฐปุตฺโต ปิตุ สนฺตกํ รชฺชํ คณฺหิฯ มหาธมฺมราชาติ นามลญฺฉมฺปิ ปฏิคฺคณฺหิฯ ปิตุ กาเล อนิฏฺฐิตานิ เจติยานิ ปุน การาเปสิฯ จตุภูมิกวิหารญฺจ นิฏฺฐํ คมาเปตฺวา โตวิภีลู มหาเถรสฺส ปรโลกํ คนฺตฺวา อวิชฺชมานตาย จตุภูมิกวิหารวาสี มหาเถรสฺส ทสฺสามีติ อนฺเตปุรํ ปกฺโกสาเปสิฯ เถโร ทฺเว วารานิ ปกฺโกสิยมาโนปิ นาคจฺฉิฯ ตติย วาเร ปน พหู สทฺธิวิหาริกา อนฺเตปุรํ คนฺตฺวา ปวิสถ, น หิ สกฺกา รญฺญา ปกฺโกสิเต ปฏิกฺขิปิตุนฺติ อาหํสุฯ

อถ เถโร เอวมาห,- อหํ อาวุโส รฏฺฐปีฬนปิณฺฑปาตํ ภุญฺชิตุํ น อิจฺฉามิ, เอวมฺปิ สเจ ตุมฺเห อิจฺฉถ รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตุํ, เอวํ สติ อิทานิ รญฺโญ สนฺติกํ อหํ คมิสฺสามีติ อนฺเตปุรํ ปาวิสิฯ ปวิสิตฺวา รญฺญา สทฺธิํ สลฺลาปํ กตฺวา อยํ วิหาโร อรญฺญวาสีนํ ภิกฺขูนํ อสปฺปาโยติ ปฏิกฺขิปิฯ

เอวํ ปน ภนฺเต สติ ตสฺมิํ วิหาเร นิสีทิยมานํ เถรํ อุปทิสฺสถาติ ฯ ขณิตฺติปาทวิหารวาสี มหาราช เถโร ปริยตฺติวิสฺสารโท สิกฺขากาโม, ตสฺส ทาตุํ วฏฺฏตีติฯ อถ ราชา ตสฺส วิหารํ อทาสิฯ มหาสงฺฆนาโถติ นามลญฺฉมฺปิ อทาสิฯ โส ตตฺถ ปริยตฺติํ วาเจตฺวา นิสีทิฯ

ตสฺส ปน วิหารสฺส ปริวารภูเตสุ จตฺตาลีสาย วิหาเรสุ อุตฺตราย อนุทิสาย เอกสฺมิํ วิหาเร วสนฺโต วราภิสงฺฆนาโถ นาม เถโร มณิกุณฺฑลวตฺถุํ มรมฺมภาสาย อกาสิฯ ปจฺฉิมาย อนุทิสาย เอกสฺมิํ วิหาเร วสนฺโต เอโก เถโร สตฺตราชธมฺมวตฺถุํ อกาสิฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล ภามองฺโกฺย อาจารองฺโกฺยติ ทฺวินฺนํ ภิกฺขูนญฺจ โลกธมฺเมสุ เฉกตาย ทฺเว วิหาเร กตฺวา อทาสิฯ เต ปน ทฺเว เถรา เวทสตฺถโกวิทา, ปริยตฺติปฏิปตฺตีสุ ปน มนฺทา, รามญฺญรฏฺฐโต อาคตาฯ เต ปน เถรปรมฺปราย น คณนฺติ โปราณาฯ

กลิยุเค ติสตฺตตาธิเก นววสฺสสเต สมฺปตฺเต มหามุนิเจติยสฺส ปุรตฺถิมทิสาภาเค จตฺตาโร วิหาเร การาเปตฺวา จตุนฺนํ เถรานํ อทาสิฯ เต จ เถรา ตตฺถ นิสีทิตฺวา สาสนํ ปคฺคณฺหิํสุฯ

ตสฺมิํเยว กาเล พทรวนวาสี นาม เอโกปิ เถโร อตฺถิฯ โสปิ ปริยตฺติวิสารโท ฉปฺปทวํสิโกฯ โส จ เถโร ยาวชีวํ ยถาพลํ สาสนํ ปคฺคณฺหิตฺวา ทุติยภเว จลงฺคนคเร เอกิสฺสา อิตฺถิยา กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธิํ คณฺหิฯ ทสมาสจฺจเยน กลิยุเค จตฺตาลีสาธิเก นววสฺสสเต สมฺปตฺเต พุธวาเร วิชายิตฺวา เตรสวสฺสิกกาเล สาสเน ปพฺพชิตฺวา ปริยตฺติํ อุคฺคณฺหิฯ

สิริเขตฺตนครินฺโท ราชา สิริเขตฺตนครํ อาเนตฺวา สิริเขตฺตนคเร สามเณโรติ นาเมน ปากโฏ หุตฺวา กลิยุเค จตุปณฺณาสาธิเก นววสฺสสเต สมฺปตฺเต ปนฺนรสวสฺสิกกาเล เวสฺสนฺตรชาภกํ กพฺยาลงฺการวเสน พนฺธิฯ ปริปุณฺณวีสติวสฺสกาเล สิริเขตฺตนคเรเยว สิริเขตฺตนครินฺโท เวรวิชโย นาม ราชา อนุคฺคเหตฺวา อุปสมฺปทภูมิยํ ปติฏฺฐาติฯ ปจฺฉิมปกฺขาธิโก นาม ราชา สิริเขตฺตนครํ อตฺตโน หตฺถคตํ อกาสิฯ ตสฺมิญฺจ กาเล ตํ เถรํ อาเนตฺวา รตนปูรนคเร วสาเปสิฯ สูรกิตฺติ นาม รญฺโญ กนิฏฺฐภาติโก เอราวตีนทีตีเร จตุภูมิกวิหารํ การาเปตฺวา ตสฺส เถรสฺส อทาสิฯ ราชา จ ติปิฏกาลงฺกาโรติ นามลญฺฉํ อทาสิฯ

กลิยุเค วสฺสสหสฺเส สมฺปตฺเต ผคฺคุนมาสสฺส ปุณฺณมิยํ สฏฺฐิวสฺสิโก หุตฺวา ติริยปพฺพตํ คนฺตฺวา อรญฺญวาสํ วสิฯ ทฺเว วสฺสาธิเก วสฺสสหสฺเส ราชา ตสฺมิํ วิหารํ การาเปตฺวา ตสฺเสว เถรสฺส อทาสิฯ โส ปน ติปิฏกาลงฺการตฺเถโร สิริเขตฺตนคเร นวงฺคกนฺทเร ปตฺตลงฺกสฺส อตุลวํสตฺเถรสฺส วํสิโกฯ สิริเขตฺตนคเร นวงฺคกนฺทเร สุวณฺณวิหาเร วสนฺตสฺส เถรสฺส กิตฺติโฆโส สพฺพตฺถ ปตฺถริฯ เชยฺยปุเร เอราวตีนทีตีเร จตุภูมิกวิหาเร วสนกาเล อฏฺฐสาลินิยา อาทิโต วีสติ คาถานํ สํวณฺณนํ อกาสิฯ สูรกิตฺตินามกสฺส กนิฏฺฐภาติกสฺส ยาจนมารพฺภ ยสวฑฺฒนวตฺถุญฺจ อกาสิฯ ติริยปพฺพเต วสนกาเล วินยาลงฺการฏีกํ อกาสิฯ ปจฺฉิมปกฺขาธิกรญฺโญ กาเล มหาสงฺฆนาถตฺเถรํ สงฺฆราชภาเว ฐเปสิฯ โส จ สงฺฆราชา อติวิย ปริยตฺติ วิสารโทฯ ตสฺมิญฺจ กาเล รตนปูรนคเรปิ อริยาลงฺการตฺถโร นาม เอโก อตฺถิฯ โส ปน ติปิฏกาลงฺการตฺเถเรน สมญฺญาณถาโมฯ วยสาปิ สมานวสฺสิกาฯ

เตสุ ติปิฏกาลงฺการตฺเถโร คนฺถนฺตรพหุสฺสุตฏฺฐาเน อธิโก, อริยาลงฺการตฺเถโร ปน ธาตุปจฺจยวิภาคฏฺฐาเน อธิโกติ ทฏฺฐพฺโพฯ ปจฺฉา ปน อุกฺกํสิกรญฺโญกาเล เตปิ ทฺเว เถรา รญฺโญ อาจริยา หุตฺวา สาสนํ ปคฺคณฺหิํสุฯ เตสุ อริยาลงฺการตฺเถโร อปรภาเค กาลงฺกริตฺวา ตสฺส เถรสฺส สทฺธิวิหาริกสฺส ทุติยาริยาลงฺการตฺเถรสฺส ราชมณิจูฬเจติยสฺส สมีเป ทกฺขิณวนารามํ นาม วิหารํ การาเปตฺวา อทาสิฯ

อุกฺกํสิโก นาม ราชา ปน สาสเน พหุปฺปกาโรฯ โส จ กลิยุเค ฉนวุตาธิเก นววสฺสสเต รชฺชํ ปตฺโตฯ รชฺชํ ปน ปตฺวา สิริธมฺมาโสกราชาวิย จตฺตาริ วสฺสานิ อติกฺกมิตฺวา มุทฺธาภิเสกํ ปฏิคฺคเหตฺวา สิริสุธมฺม ราชามหาธิปตีติ นามลญฺฉมฺปิ ปฏิคฺคณฺหิฯ เอกสฺมิํ ปน สมเย หํสาวตีนครํ คนฺตฺวา ตตฺถ นิสีทิฯ อถ รามญฺญรฏฺฐวาสิโน เอวมาหํสุ,- มรมฺมิกภิกฺขู นาม ปริยตฺติโกวิทา เวทสตฺถญฺญุโน นตฺถีติฯ ตํ สุตฺวา ราชา จตุภูมิกวิหารวาสิตฺเถรสฺส สนฺติกํ สาสนํ เปเสสิ,-ติํสวสฺสิกา จตฺตาลีสวสฺสิกา วา ปริยตฺติโกวิทา เวทสตฺถญฺญุโน ภิกฺขู รามญฺญรฏฺฐํ มม สนฺติกํ เปเสถาติฯ อถ จตุภูมิ กวิหารวาสิตฺเถโร ติปิฏกาลงฺการํ ติโลกาลงฺการํ ติสาสนาลงฺการญฺจ สทฺธิํ ติํสมตฺเถหิ ภิกฺขูหิ เปเสสิฯ หํสาวตีนครํ ปน ปตฺวา โมโธเจติยสฺส ปุรตฺถิมภาเค วิหาเร การาเปตฺวา เตสํ อทาสิฯ

อุโปสถทิวเสสุ สุธมฺมสาลายํ รามญฺญรฏฺฐวาสิโน ปริยตฺติโกวิเท เวทสตฺถญฺญุโน สนฺนิปาตาเปตฺวา เตหิ ตีหิ เถเรหิ สทฺธิํ กถาสลฺลาปํ การาเปสิฯ

อถ รามญฺญรฏฺฐวาสิโน ภิกฺขู เอวมาหํสุ,– ปุพฺเพ ปน มยํ มรมฺมรฏฺเฐ ปริยตฺติโกวิทา เวทสตฺตญฺญุโน นตฺถีติ มญฺญาม, อิทานิ มรมฺมรฏฺฐวาสิโน อติวิย ปริยตฺติ โกวิทา เวทสตฺถญฺญุโนติฯ อปรภาเค กลิยุเค ฉนวุตาธิเก นววสฺสสเต สมฺปตฺเต ราชา รตนปูรนครํ ปจฺจาคจฺฉิฯ

เตปิ เถรา ปจฺจาคนฺตุกามา รามญฺญรฏฺเฐ ปธานภูตสฺส ติโลกครูติ นามเธยฺยสฺส มหาเถรสฺส สนฺติกํ วนฺทนตฺถาย อคมํสุฯ

ตทา ติโลกครุตฺเถโรปิ เตหิ สทฺธิํ สลฺลาปํ กตฺวา เอวมาห,-ตุมฺเหสุ ปน ติปิฏกาลงฺการตฺเถโร ปฐมํ อาวาสวิหารํ ลภิสฺสตีติฯ กสฺมา ปน ภนฺเต เอวม โวจาติ วุตฺเต อยํ ปน ปิณฺฑาย จรนฺโตปิ อนฺตรามคฺเค เวฬุเวตฺตาทีนิอิ ลภิตฺวา คเหตฺวา วิหาเร ปฏิสงฺขรณํ อกาสิ, ตสฺมาหํ เอวํ วทามิ, โลเก วิหาเร ปฏิสงฺขรณสีลา ภิกฺขู สีฆเมว อาวาสวิหารํ ลภนฺตีติ หิ โปราณตฺเถรา อาหํสูติ อาหฯ

เตปิ รตนปูรนครํ ปจฺจาคจฺฉิํสุฯ ติโลกครุตฺเถรสฺส วจนานุรูปเมว ติปิฏกาลงฺการตฺเถโร สพฺพปฐมํ อาวาสวิหารํ ลภีติฯ

กลิยุเค ปน นววสฺสาธิเก วสฺสสหสฺเส สมฺปตฺเต รญฺโญ กนิฏฺโฐ กาลมกาสิฯ อถํ รญฺโญ ปุตฺโต อุจฺจนครโภชโก พาลชเนหิ สนฺถวํ กตฺวา เตสํ วจนํ อาทิยิตฺวา ปจฺจูสกาเล ปิตรํ ฆาเตตุกาโม อนฺเตปุรํ สหสา ปาวิสิฯ

ราชาว อนคฺฆํ มุทฺทิกํ คเหตฺวา นนฺทเชยฺเยน นาม อมจฺเจน ราชโยเธน นาม อมจฺเจนจ สทฺธิํ อญฺญตรเวเสน นครโต นิกฺขมิตฺวา รชตวาลุกนทิํ สมฺปตฺโตฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล เอโก สามเณโร มาตาปิตูนํ เคเห ปิณฺฑปาตํ อาเนสฺสามีติ ขุทฺทกนาวาย นทิยํ อาคจฺฉิฯ อถ ตํ สามเณรํ ทิสฺวา ราชา เอวมาห,- อมฺเห ภนฺเต ปรตีรํ นาวาย อาเนหีติฯ สามเณโร จ อาห,-สเจ อุปาสก ตุมฺเห ปรตีรํ อาเนยฺยํ, ภตฺตกาลํ อติกฺกเมยฺยนฺติฯ อถ ราชา อมฺเหเยว สีฆํ อาเนหิ, อิมํ มุทฺทิกํ ทสฺสามีติ อสฺสาเสตฺวา อาเนตุํ โอกาสํ ยาจิฯ อถ สามเณโร การุญฺญปฺปตฺตํ วจนํ สุตฺวา ปรตีรํ อาเนสิฯ

อถ จตุภูมิกวิหารํ ปตฺวา ตสฺมิํ วิหาเร เถรสฺส สพฺพมฺปิ การณํ อาโรเจตฺวา เอวมาห,-สเจ ภนฺเต อมฺเห คณฺหิตุํ อาคจฺฉยฺย, เต นิวาเรถาติฯ เถโรจ มยํ มหาราช สมณา น สกฺกา เอวํ นิวาเรตุํ, เอวมฺปิ เอโก อุปาโย อตฺถิ,-นิสินฺนวิหารวาสิตฺเถโร ปน คิหิกมฺเมสุ อติวิย เฉโก, ตํ ปกฺโกเสตฺวา การณํ จินฺเตตุํ ยุตฺตนฺติฯ อถ ตํ ปกฺโกเสตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา ราชา อิทมโว จ,- สเจ ภนฺเต อมฺเห คณฺหิตุํ อาคจฺเฉยฺยุํ, อถ เกนจิเทว อุปาเยน เต นิวาเรถาติฯ อถ โส เถโร เอวมาห,-เตน หิ มหาราช มา กิญฺจิ โสจิ มาภายิ วิหารมชฺเฌ สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา นิสีทถาติ วตฺวา ปิณฺฑาย อจรนฺเต ภิกฺขุสามเณเร สนฺนิปาตาเปตฺวา วิสุํ วิสุํ ทณฺฑหตฺถา หุตฺวา เอกสฺสปิ ปุริสสฺส วิหารํ ปวิสิตุํ โอกาสํ มา เทถาติ วตฺวา เสนํวิย พฺยูเหสิฯ สามนฺตวิหาเรสุปิ วสนฺเต ภิกฺขุสามเณเร ปกฺโกสิฯ ตทา กิร อาคนฺตฺวา สนฺนิปาตานํ ภิกฺขุสามเณรานํ อติเรกสหสฺสมตฺตํ อโหสิฯ เถโร เต วิหาเร ทฺวารโกฏฺฐเกสุ อาคตมคฺเค จ วิสุํ วิสุํ ทณฺฑหตฺถา หุตฺวา อารกฺขณตฺถาย ฐเปสิ, ยถา วฑฺฒกี สูกโร พฺยคฺฆสฺส นิวารณตฺถาย วิสุํ วิสุํ สูกเร สํวิธาย ฐเปสีติฯ

อถ ปุตฺตสฺส โยธาปิ ราชานํ คเหตุํ น สกฺกา, ภิกฺขุ สามเณรานํ คารววเสน พลกฺกาเรน มาเรตฺวา ปวิสิตุํ น วิสหนฺติ, ภิกฺขุ สามเณรานํ พาหุลฺลตาย จฯ

ตสฺมิํเยว สํวจฺฉเร อสฺสยุชมาสสฺส กาฬปกฺขปญฺจมิโต ยาว กตฺติกมาสสฺส กาฬปกฺขปญฺจมี วิหาเรเยว ราชา นิลียิตฺวา นิสีทิฯ อถ อนฺเตปุรวาสิกา อมจฺจา ปุตฺตํ อปเนตฺวา ราชานํ อาเนตฺวา รชฺเช ฐเปสุํฯ ราชา จ ปุน รชฺชํ ปตฺวา วิหาเร นิสินฺนกาเล มา ภายิ มหาราช ตฺวํ ชิเนสฺสตีติ รญฺโญ อาโรเจนฺตสฺส เวทสตฺถญฺญุโน เอกสฺส ภิกฺขุสฺส จญฺญิงฺขุเจติยสฺส เอสนฺนฏฺฐาเน เอกํ วิหารํ การาเปตฺวา อทาสิฯ ธมฺมนนฺทราชคุรูติ นามลญฺฉมฺปิ อทาสิฯ ตสฺส ปน วิชาตฏฺฐานภูตํ คามํ นิสฺสาย มรมฺมโวหาเรน ‘เย เน นา เส ยาํ ว’ อิติ สมญฺญา อโหสิฯ

ราชา จ ปุน รชฺชํ ปตฺวา ตสฺมิํเยว สํวจฺฉเร กตฺติกมาสสฺส กาฬปกฺขจุทฺทสมิยํ สพฺเพปิ มหาเถเร นิมนฺเตตฺวา ราชเคหํ ปเวเสตฺวา ปิณฺฑปาเตน โภเชสิฯ อถ ราชา เอวมาห,-จตุภูมิกวิหารวาสิตฺเถโร สมฺปรายิกตฺถาวโห อาจริโย, นิสินฺนวิหารวาสิตฺเถโร ปน ทิฏฺฐธมฺมิกตฺถาวโหติ เอวํ ราชาวํเส วุตฺตํฯ โปราณโปตฺถเกสุ ปน จตุภูมิกวิหาร วาสิตฺเถโร เอกนฺตสมโณ อาจริโย, นิสินฺนวิหารวาสิตฺเถโร ปน โยธารโห โยธกมฺเม เฉโกติ ราชา อหาติ วุตฺตํฯ ราชา กิร สมฺปรายิกตฺถํ อนุเปกฺขิตฺวา ทินฺนกาเล นิสินฺนวิหารตฺเถรสฺส น อทาสิ, กทาจิ กทาจิ ปน ทิฏฺฐธมฺมิกตฺถํ อนุปฺเปกฺขิตฺวา ตสฺส วิสุํ อทาสีติฯ เอตฺถ จ ยสฺมา นิสินฺนวิหาร วาสิตฺเถโร รญฺโญ ภีเยหิ นิวารณตฺถาย อารกฺขํ อกาสิ, น ปเรสํ วิเหฐนตฺถาย, อาณตฺติกปฺปโยคา จ น ทิสฺสติ, ตสฺมา นตฺถิ อาปตฺติโทโสฯ

สทฺธาติสฺสรญฺโญ ภเยหิ นิวารณตฺถํ อรหนฺเตหิ เถเรหิ กตปฺปโยโควิย ทฏฺฐพฺโพฯ

จตุภูมิกวิหาร วาสิตฺเถโร ปน ขณิตฺติปาทคาเม ชาโต, อริมทฺทนปุเร อรหนฺตตฺเถรคณปฺปภโว, ยตฺถ กตฺถจิ คนฺตฺวา อญฺเญสํ ภิกฺขูนํ อาจารํ ยถาภูตํ ชานิตฺวา เตหิ จตุปจฺจยสมฺโภโค น กภปุพฺโพ, อนฺตมโส อุทกมฺปิ น ปิวิตปุพฺโพ, ตํตํฏฺฐานมฺปิ จมฺมขณฺฑํ คเหตฺวาเยว คมนสีโลฯ อุกฺกํสิกราชา ปน สิริเขตฺตนคเร ทฺวตฺตโปงฺกรญฺญา การาวิตเจติยสณฺฐานํ คเหตฺวา ราชมณิจูฬํ นาม เจติยํ อกาสิฯ ตํ ปน เจติยํ ปริมณฺฑลโต ติหตฺถสตปฺปมาณํ, อุพฺเพธโตปิ เอตฺตกเมวฯ ตสฺส ปน เจติยสฺส จตูสุ ปสฺเสสุ จตฺตาโร วิหาเรปิ การาเปสิ, ปุรตฺถิมปสฺเส ปุพฺพวนาราโม นาม วิหาโร, ทกฺขิณปสฺเส ปน ทกฺขิณวนาราโม นาม, ปจฺฉิมปสฺเส ปจฺฉิมวนาราโม นาม, อุตฺตรปสฺเส อุตฺตรวนาราโม นามฯ เตสุ จตูสุ วิหาเรสุ อุตฺตรวนาราโม นาม วิหาโร อสนิปาภคฺคินา ฑยฺหิตฺวา วินสฺสิฯ อวเสเส ปน ตโย วิหาเร ปริยตฺติโกวิทานํ ติณฺณํ มหาเถรานํ อทาสิฯ นาม ลญฺฉมฺปิ เตสํ อทาสิฯ ปจฺฉิมสฺส รญฺโญ กาเลเยว อุตฺตรปสฺเส วิหารํ การาเปสิฯ

ตสฺมิํ ปน เจติเย ฉตฺตํ อนาโรเปตฺวาเยว โส ราชา ทิวงฺคโตฯ เตสุ ปน จตูสุ วิหาเรสุ นิสินฺนานํ เถรานํ ทกฺขิณวนารามวิหารวาสีมหาเถโร กจฺจายนคนฺถสฺส อตฺถํ ฉพฺพิเธหิ สํวณฺณนานเยหิ อลงฺกริตฺวา มรมฺมภาสาย สํวณฺเณสิฯ ปจฺฉิมวนารามวิหาร วาสิตฺเถโร ปน นฺยาสสฺส สํวณฺณนํ ฉหิ นเยหิ อลงฺกริตฺวา อกาสิฯ

กลิยุเค ปน ทสวสฺสาธิเก สหสฺเส สมฺปตฺเต ตสฺส รญฺโญ ปุตฺโต สิรินนฺทสุธมฺมราชาปวราธีปติ รชฺชํ กาเรสิฯ ปิตุโน ราชเคหํ ภินฺทิตฺวา วิหารํ การาเปตฺวา ติโลกาลงฺการสฺส นาม มหาเถรสฺส อทาสิฯ ติโลกาลงฺการตฺเถโร จ นาม ติปิฏกาลงฺการตฺเถเรน สมญฺญาณถามสฺส อริยาลงฺการตฺเถรสฺส สิสฺโสติ ทฏฺฐพฺโพฯ อยญฺจตฺโถ เหฏฺฐา ทสฺสิโตฯ เชยฺยปุเร จตุภูมิกอตุลวิหารํ การาเปตฺวา ทาฏฺฐานาคราชคุรุตฺเถรสฺส อทาสิฯ โส จ เถโร นิรุตฺติสารมญฺชูสํ นาม นฺยาสสํวณฺณนํ อกาสีฯ

กลิยุเค ทฺวาทสาธิเก วสฺสสหสฺเส สมฺปตฺเต ผคฺคุนมาเส โสตาปนฺนา นาม อารกฺขเทวตา อญฺญตฺถ คมิสฺสามาติ อาหํสูติ นครา สุปินํ ปสฺสนฺตา หุตฺวา พหูสนฺนิปติตฺวา เทวปูชํ อกํสุฯ เทวตานํ ปน สงฺกมนํ นาม นตฺถิ, ปุพฺพนิมิตฺตเมวตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล จินรญฺโญ โยธา อาคนฺตฺวา มรมฺมรฏฺฐํ ทูเสสุํฯ สาสนํ อพฺภปฺปฏิจฺฉนฺโน วิย จนฺโท ทุพฺพลํ อโหสิฯ

กลิยุเค เตวีสาธิเก วสฺสสหสฺเส สมฺปตฺเต ตสฺส รญฺโญ กนิฏฺโฐ มหาปวรธมฺมราชาโลกาธิปติ นาม ราชา รชฺชํ กาเรสิฯ ตสฺมิญฺจ กาเล โลกสงฺเกตวเสน ปุญฺญํ มนฺทํ ภวิสฺสตีติ เวทสตฺถญฺญูหิ อาโรจิตตฺตา โลกสงฺเกตวเสเนว อภินวปุญฺญุปฺปาทนตฺถํ ขนฺธวารเคหํ การาเปตฺวา ตาวกาลิกวเสน สงฺกมิตฺวา นิสีทิฯ ตโต อปรภาเค อุตฺตรเคหํ ภินฺทิตฺวา ตสฺมิํเยว ฐาเน วิหารํ การาเปตฺวา เอกสฺส มหาเถรสฺส อทาสิฯ

ทกฺขิณเคหํ ปน นครสฺส ปุรตฺถิมทิสาภาเค วิหารํ การาเปตฺวา อคฺคณมฺมาลงฺการตฺเถรสฺส อทาสิฯ

โส จ เถโร กจฺจายนคนฺถสฺสเจว อภิธมฺมตฺถสงฺคหสฺส จ มาติกาธาตุกถายมกปฏฺฐานานญฺจ อตฺถํ มรมฺมภาสาย โยเชสิฯ

อุปราชา จ มหาเสตุโน ปมุเข ฐาเน โสวณฺณมยวิหารํ การาเปตฺวา อุตฺตรเคหวิหาร วาสิตฺเถรสฺส อนฺเตวาสิกสฺส ชินารามตฺเถรสฺส อทาสิฯ ตสฺมิํเยว ฐาเน นานารตนวิจิตฺรํ วิหารํ การาเปตฺวา ตสฺเสว เถรสฺส อนฺเตวาสิกสฺส คุณคนฺธตฺเถรสฺส อทาสิฯ

โส ปน เถโร ‘ฉิน วฺฑิน’ คาเม วิชาโตฯ วเย ปน สมฺปตฺเต รตนปูรนครํ คนฺตฺวา ปริยตฺติํ อุคฺคณฺหิตฺวา ตโต ปุน นิวตฺติตฺวา พทุนนคเร พทรคาเม นิสีทิตฺวา ปจฺฉา ‘ฉิน วฺฑิน’ คาเม จตูหิ ปจฺจเยหิ กิลมโถ หุตฺวา วสติฯ ตสฺมิญฺจ กาเล คาเม โมกฺขสฺส นาม ปุริสสฺส สนฺติเก เอกํ อนคฺฆํ มณิํ ราชา ลภิตฺวา อติว มมายิฯ ‘ฉิน วฺฑิน’ โมกฺขมณีติ ปากโฏ อโหสิฯ

อถ อุตฺตรเคหวิหารวาสิตฺเถโร อาห,- ‘ฉิน วฺฑิน’ คามเก น มณิเยว อนคฺฆํ, อถ โข เอโกปิ เถโร คุณคนฺโธ นาม ปริยตฺติโกวิโท อนคฺโฆเยวาติฯ

อถ ตํ สุตฺวา ราชา ตํ ปกฺโกเสตฺวา จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปตฺถมฺเภตฺวา ปูชํ อกาสิฯ

สหสฺโสโรธคาเม คุณสาโร นาม เถโร ปลิณคาเม สุชาโต นาม เถโร จ คุณคนฺธตฺเถรสฺส สิสฺสาเยว อเหสุํฯ

เอกสฺมิญฺจ กาเล ติริยปพฺพตวิหารวาสีมหาเถโร ภิกฺขุสงฺฆมชฺเฌ อคฺคธมฺมาลงฺการตฺเถรํ กีฬนวเสน เอวมาห,- อมฺเหสุ อาวุโส อนฺตรธารยมาเนสุ ตฺวํ โลเก เอโก คนฺถโกวิทตฺเถโร ภวิสฺสสิ มญฺเญติฯ

อถ อคฺคธมฺมาลงฺกาโร จ เอวมาห,-ตุมฺเหสุ ภนฺเต อนฺตรธารยมาเนสุ มยํ คนฺถโกวิทาน ภเวยฺยามโก นาม ปุคฺคโล โลเก คนฺถโกวิโท ภวิสฺสตีติฯ โปราณโปตฺถเกสุ ปน อริยาลงฺการตฺเถโร นนุ ปนิทานิ มยํ คนฺถโกวิทา น ตาว ภวามาติ เอวมาหาติ วุตฺตํฯ โส อคฺคธมฺมาลงฺการตฺเถโรเยว รญฺญา ยาจิโต ราชวํสฯ สงฺเขปมฺปิ อกาสิฯ โส ปฺปน เถโร อมจฺจปุตฺโตฯ

เอกสฺมิญฺจ กาเล หีนายาวตฺตโก เอโก มหาอมจฺโจ รญฺโญ สนฺติกา อตฺตนา อุปลทฺธปริโภคํ สพฺพํ คเหตฺวา วิหารํ อาคนฺตฺวา อคฺคธมฺมาลงฺการตฺเถเรน สทฺธิํ สลฺลาปํ อกาสิฯ สลฺลาปํ ปน กตฺวา สพฺพํ ปริโภคํ เถรสฺส ทสฺเสตฺวา สเจ ภนฺเต ตฺวํ คิหิ ภเวยฺยาสิ, เอตฺตกํ ปริโภคํ ลภิสฺสตีติ อาหฯ เถโรปิ เอวมาห,-ตุมฺหากํ ปน เอตฺตโก ปริโภโค อมฺหากํ สมณานํ วจฺจกุฏิํ อสุภภาวนํ ภาเวตฺวา ปวิสนฺตานํ ปุญฺญํ กลํ นาคฺฆติ โสฬสินฺติฯ กิญฺจาปิ อิทญฺจ ปน วจนํ สาสนวํเส อปฺปธานํ โหติ, ปุพฺพาจริยสีเหหิ ปน วุตฺต วจนํ ยาว อปาณโกฏิกา สริตพฺพเมวาติ มนสิกโรนฺเตน วุตฺตนฺติฯ

กลิยุเค ปน จตุตฺติํสาธิเก วสฺสสหสฺเส สมฺปตฺเต ตสฺส ปุตฺโต นราวโร นาม ราชา รชฺชํ กาเรสิฯ มหาสีหสูรธมฺมราชาติ นามลญฺฉํ ปฏิคฺคณฺหิฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล ‘สี โขํ’ เจติยสฺส สมีเป เชตวนวิหาเร คนฺถํ อุคฺคณฺหนฺโต เอโก ทหรภิกฺขุ คนฺถเฉโกปิ สมาโน พาลกาเล พาลจิตฺเตน อากุลิโต หุตฺวา วจฺจกูเป วาตาตเปหิ พหิสุกฺขภาเวน ปฏิจฺฉาทิเต ทณฺเฑน อาลุลิตฺวา ทุคฺคนฺโธวิย จิตฺตสนฺตาเน ปริยตฺติวาตาตเปหิ พหิสุกฺขภาเวน ปฏิจฺฉาทิเต เกนจิเทว รูปารมฺมณาทินา อาลุลิตฺวา กิเลสสตฺติสงฺขาโต ทุคฺคนฺโธ วายิตฺวา หีนายาวตฺติสฺสามีติ จินฺเตตฺวา คิหิวตฺถานิ คเหตฺวา สทฺธิํ สหายภิกฺขุหิ นทีติตฺถํ อคมาสิฯ

อนฺตรามคฺเค ตาว ภิกฺขุภาเวเนว เจติยํ วนฺทิสฺสามีติ คิหิวตฺถานิ สหายกานํ หตฺเถ ฐเปตฺวา เจติยปฺปมุเข เลณํ ปวิสิตฺวา วนฺทิตฺวา นิสีทิฯ อถ เอกา ทหริตฺถี เจติยงณํ อาคนฺตฺวา พหิ เลณํ นิสีทิสฺวา อุทกํ สิญฺจิตฺวา ปตฺถนํ อกาสิ,-อิมินา ปุญฺญกมฺเมน สพฺเพหิ อปายาทินุกฺเขหิ โมเจยฺยามิ, ภเว ภเว จ หีนายาวตฺตกสฺส ปุริสสฺส ปาทจาริกา น ภเวยฺยามีติฯ

อถ ตํ สุตฺวา ทหรภิกฺขุ เอวํ จินฺเตสิ,-อิทานิ อหํหีนายาวตฺติสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อาคโต, อยมฺปิ ทหริตฺถี หีนายาวตฺตกสฺส ปุริสสฺส ปาทจาริกา น ภเวยฺยา มีติ ปตฺถนํ อกาสิ, อิทานิ ตํ ทหริตฺถิํ การณํ ปุจฺฉิสฺสามีติฯ เอวํ ปน จินฺเตตฺวา พหิ เลณํ นิกฺขมิตฺวา ตํ ทหริตฺถิํการณํ ปุจฺฉิ,-กสฺมา ปน ตฺวํ หีนายาวตฺตกสฺส ปุริสสฺส ปาทจาริกา น ภเวยฺยามีติ ปตฺถนํ กโรสีติฯ

หีนายาวตฺตกสฺส ภนฺเต ปุริสสฺส ปาทจาริกา น ภเวยฺยามีติ วุตฺตวจนํ พาลปุริสสฺส ปาทจาริกา น ภเวยฺยามีติ วุตฺตวจเนน นานา น โหติ, สทิสตฺถกเมวาติ นนุ หีนายา วตฺตโก พาโลเยว นาม, สเจ ปน ภนฺเต หีนายาวตฺตโก พาโล นาม น ภเวยฺย, โก นาม โลเก พาโล ภเวยฺย, ภิกฺขุ นาม หิ ปเรหิ ทินฺนํ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนํ ปริภุญฺชิตฺวา สุขํ วสติ, สเจ คนฺถํ อุคฺคณฺหิตุ กาโม ภเวยฺย, ยถากามํเยว คนฺถํ อุคฺคณฺหิตุํ โอกาสํ ลภติ, เอวํ ปน อหุตฺวา อลสิโกเยว ภุญฺชิตฺวา สยิตฺวา นิสีทิตุํ อิจฺเฉยฺย, เอวมฺปิ ยถากามํ ภุญฺชิตุํ สยิตุํ โอกาสํ ลภติ, เอวมฺปิ สมาโน ปรสฺส ทาโส ภวิสฺสามิ, ทารสฺส กิํกโร ภวิสฺสามีติ อกเถนฺโตปิ กเถนฺโตวิย หุตฺวา หีนายาวตฺเตยฺย, โส โลเก อญฺเญหิ พาเลหิ อธิโก พาโลติ อหํ มญฺญามิ, สเจ ปน พาลตรสฺส ภริยา ภเวยฺย, อหํ พาลตรี ภเวยฺยนฺติ วุตฺเต โส ทหรภิกฺขุ สํเวคํ อาปชฺชิตฺวา พหินครทฺวารํ นิกฺขมิตฺวา วานรคเณน วินา ฌายนฺโตวิย วานโร ฌายิตฺวา นิสีทิฯ

อถ สหายกา อาคนฺตฺวา คิหิวตฺถานิ คณฺหาหีติ ปกฺโกสิํสุฯ ตสฺมิํ กาเล โส ทหรภิกฺขุ อาคจฺฉถ ภวนฺโตติ วตฺวา สพฺพํ การณํ เตสํ อาจิกฺขิตฺวา อิทานิ ปน ภวนฺโต หีนายาวตฺเตหีติ สเจ โย โกจิ อาคนฺตฺวา มม สีสํ มุคฺคเรน ปหาเรยฺย, เอวํ สนฺเตปิ หีนายาวตฺติตุํ น อิจฺฉามิ, อิโต ปฏฺฐาย ยาว ชีวิตปริยนฺตา หีนายาวตฺติตุํ มนสาปิ น จินฺตยิสฺสามีติ วตฺวา เอราวตีนํทิํ ตริตฺวา เชยฺยปุรํ อคมาสิฯ ตทา กิร ทหริตฺถี เทวลาภวยฺย, น มนุสฺสิตฺถีติ วทนฺติ ปณฺฑิตาติฯ

เชยฺยปุรํ ปน ปตฺวา ปริยตฺติโกวิทานํ มหาเถรานํ สนฺติเก นยํ คเหตฺวา ปุญฺญเจติยสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค เอกสฺมิํ วิหาเร นิสีทิฯ ปริยตฺติํ วาเจตฺวา อถ กเมน ตํตํทิสาหิ ภิกฺขุสามเณรา อาคนฺตฺวา ตสฺส สนฺติเก ปริยตฺติํ อุคฺคณฺหิํสุฯ อาวาสํ ปน อลภิตฺวา เกจิ ภิกฺขุสามเณรา ฉตฺตานิปิ ฉาทิตฺวา นิสีทิํสุฯ

เอกสฺมิํ กาเล ราชา นิกฺขมิตฺวา ปุญฺญเจติยํ วนฺทิสฺสามีติ เจติยงฺคณํ ปาวิสิฯ อถ ฉตฺตานิ ฉาเทตฺวา นิสินฺเน ภิกฺขู ทิสฺวา คุหาย สทฺธิํ วิหารํ การาเปตฺวา ตสฺส ภิกฺขุสฺส อทาสิฯ ติโลกครูติปิ นามลญฺฉํ อทาสิฯ สุขโวหารตฺถํ ปน กการโลปํ กตฺวา ติโลครูติ โวหริํสุฯ

ตสฺส ปน สทฺธิวิหาริโก สตฺตวสฺสิโก เตโชทีโป นาม ภิกฺขุ ปริตฺตฏีกํ อกาสิฯ อปรภาเค ปน ติโลกาลงฺกาโรติ นามลญฺฉํ อทาสิฯ เอวํ เตเชทีโป นาม ภิกฺขุ นราวรรญฺโญ กาเล ปริตฺตฏีกํ อกาสีติ ทฏฺฐพฺพํฯ เกจิ ปน ปจฺฉิมปกฺขาธิกรญฺโญ กาเลติ วทนฺติฯ

เอกสฺมิํ ปน กาเล ติริยปพฺพตวิหารวาสีมหาเถโร ปาทเจติยํ วนฺทนตฺถาย คนฺตฺวา ปจฺจาคตกาเล กุขนนคเร สุวณฺณคุหายํ ชมฺพุธชตฺเถรสฺส สนฺติกํ ปวิสิตฺวา เตน สทฺธิํ สลฺลาปํ อกาสิฯ เต จ มหาเถรา อญฺญมญฺญํ ปสฺสิตฺวา สลฺลปิตฺวา อติวิย ปโมทิํสุฯ โลกสฺมิญฺหิ พาโล พาเลน ปณฺฑิโต ปณฺฑิเตน สทฺธิํ อติวิย ปโมทตีติฯ เต จ ทฺเว เถรา สมานวสฺสิกาฯ ติริยปพฺพตวิหาร วาสีมหาเถโร เตน สทฺธิํ สลฺลาปํ กตฺวา ปจฺจาคจฺฉิฯ ชมฺพุธชตฺเถโร จ มคฺคํ อจิกฺขิตุํ อนุคจฺฉิฯ อถ ติริยปพฺพตวิหารวาสีมหาเถโร ชมฺพุธชตฺเถรํ อาห,- อหํ ภนฺเต ราชวลฺลโภ โหมิ ราชคุรุ,ตฺวํเยว มม ปุรโต คจฺฉาหีติฯ อถ ชมฺพุธชตฺเถโรปิ ติริยปพฺพตวิหารวาสิตฺเถรํ อาห,-ตฺวํ ภนฺเต ราชวลฺลโภ ภวสิราชคุรุ, โลเก ราชคุรุ นาม ปธานภาเว ฐิโต, ตสฺมา ตฺวํเยว มม ปุรโต คจฺฉาหีติฯ เอตฺถ จ ทฺเวปิ มหาเถรา อญฺญมญฺญํ คารววเสน โลกวตฺตํ อเปกฺขิตฺวา เอวมาหํสูติ ทฏฺฐพฺพํฯ ติริยปพฺพตวิหารวาสีมหาเถโรปิ รตนปูรนครํ ปตฺวา ราชวํสปพฺพตํ คนฺตฺวา อรญฺญวาสํ วสิฯ

อถ อุกฺกํสิกราชา กนิฏฺเฐน สูรกิตฺตินาเมน สทฺธิํ มนฺเตสิ,-สเจ ตฺวํ วเน เถรํ ปฐมํ ปสฺสสิ, ตฺวํเยว วิหารํ การาเปตฺวา เถรสฺส ททาหิ, สเจ ปนาหํ ปฐมํ ปสฺเสยฺย, อหํ วิหารํ การาเปตฺวา ททามีติฯ

อถ กนิฏฺฐา ปฐมํ ปสฺสิตฺวา ติริยปพฺพตกนฺทเร เชตวนํ นาม วิหารํ การาเปตฺวา อทาสิฯ อิทญฺจ วจนํ สาธุชฺชนานํ คุณํ เอวการํ ปีติโสมนสฺสํ อุปฺปชฺชิ, เตน ปุญฺญกมฺเมน เตน ปีติโสมนสฺเสน สตฺตกฺขตฺตุํ เทวรชฺชสมฺปตฺติํ สตฺตกฺขตฺตุํ มนุสฺสรชฺชสมฺปตฺติํ ปฏิลภีติ วุตฺตตฺตา สาธุชฺชนานํ คุณํ อนุสฺสริตฺวา ปุญฺญวิเสสลาภตฺถาย วุตฺตํฯ

ติริยปพฺพตวิหารวาสีมหาเถโร จ ชมฺพุธชตฺเถรสฺส คุณํ อุกฺกํสิกรญฺโญ อาโรเจสิฯ ราชา จ อติวิย ปสีทิตฺวา ชมฺพุธโชติ มูลนาเม ทีปสทฺเทน โยเชตฺวา ชมฺพุทีปธโชติ นามลญฺฉํ อทาสิฯ

ชมฺพุธชตฺเถโร จ นาม ธมฺมนนฺทตฺเถรสฺส สทฺธิวิหาริกาฯ ธมฺมนนฺทตฺเถโร จ โชติปุญฺญตฺเถรสฺส สทฺธิวิหาริโกฯ เต จ เถรา อรหนฺตคณวํสิกาฯ

ชมฺพุธชตฺเถโร ปน วินยปาฬิยา อฏฺฐกถาย จ อตฺถ โยชนํ มรมฺมภาสาย อกาสิฯ มณิรตโน นาม ปน เถโร อฏฺฐสาลินีสมฺโมหวิโนทนีกงฺขาวิตรณีอฏฺฐกถานํ อภิธมฺมตฺถวิภาวนีสงฺขปวณฺณนาฬีกานญฺจ อตฺถํ มรมฺม ภาสาย โยเชสิฯ

มูลาวาสคาเม จ ปุพฺพารามวิหารวาสิตฺเถโร คูฬตฺถ ทีปนิํ นาม คนฺถํ วิสุทฺธิมคฺคคณฺฐิปทตฺถญฺจ มูลภาสาย อกาสิ, เนตฺติปาฬิยา จ อตฺถํ มรมฺมภาสาย โยเชสิฯ โส ปน เถโร ปุพฺเพ คามวาสี หุตฺวา สีสเวฐนตาลปตฺตานิ คเหตฺวา อาจริยปฺปเวณีวเสน วินยวิโลมาจารํ จริฯ ปจฺฉา ปน ตํ อาจารํ วิสฺสชฺชิตฺวา อรญฺญวาสํ วสิฯ โสปิ เถโร คมฺภีรญาณิโก สทฺทตฺถนเยสุ อติวิย เฉโกฯ

กลิยุเค ปน ปญฺจติํสาธิเก วสฺสสหสฺเส สมฺปตฺเต กนิฏฺโฐ สิริปวรมหาธมฺมราชา นาม ภูปาโล รชฺชํ กาเรสิฯ ทพฺพิมุขชาตสฺสเร ปน เคหํ การาเปตฺวา นิสีทนโต ทพฺพิมุขชาตสฺสโรติ นามํ ปากฏํ อโหสิฯ ตสฺมิํ ปน ชาตสฺสเร เชยฺยภูมิกิตฺติํ นาม วิหารํ การาเปตฺวา สิริสทฺธมฺมปาลตฺเถรสฺส อทาสิฯ พหูนมฺปิ คามวาสี อรญฺญวาสี ภิกฺขูนํ อนุคฺคหํ อกาสิฯ รตนปูรนครสฺมิญฺหิ ทสสุ ‘ญฺยौํ ยาํ’ ราชาํเสสุ ปฺปจฺฉิมา ปญฺจ ราชาโน อวิจินิตฺวาเยว อลชฺชีลชฺชีมิสฺสกวเสน สาสนํ ปคฺคณฺหิํสุฯ

ตทา ชินสาสนํ อพฺภนฺตเร จนฺโทวิย อติปริสุทฺธํ น อโหสิฯ เอวมฺปิ ลชฺชิโน อตฺตโน อตฺตโน วํสานุรกฺขณวเสน ธมฺมํ ปูเรตุํ อนิวาริตตฺตา ลชฺชีคณวํโส น ฉิชฺชติฯ ตถา อลชฺชิโนปิ อตฺตโน อตฺตโน อาจริยปฺปเวณีวเสน วิจริํสุ, เตน อลชฺชีคณวํโสปิ น ฉิชฺชตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล เทวจกฺโกภาโส นาม เอโก เถโร อตฺถิ, เวทสตฺถญฺญู ปิฏเกสุ ปน มนฺโทติฯ

กลิยุเค ปน อฏฺฐติํสาธิเก วสฺสสหสฺเส สมฺปตฺเต เวสาขมาสสฺส กาฬปกฺขอฏฺฐมิโต ปฏฺฐาย โลกสงฺเกตวเสน อุปฺปชฺชมานํ ภยํ นิวาเรตุํ นวคุหายํ เตน เทวจกฺโกภาสตฺเถเรน กถิตนิยาเมน ปฐมํ มรมฺมิกภิกฺขู ปฏฺฐานปฺปกรณํ วาจาเปสิฯ ตโต ปจฺฉา เชฏฺฐมาสสฺส ชุณฺหปกฺขปาฏิปททิวสโต รามญฺญรฏฺฐวาสิเก ภิกฺขู ปฏฺฐานปฺปกรณํ วาจาเปสิฯ มหาฉณญฺจ การาเปสิฯ รฏฺฐวาสิโนปิ พหุปูชาสกฺการํ การาเปสิฯ ตสฺส กิร รญฺโญ กาเล โปตฺถกํ อฏฺฐิภลฺลิกรุกฺขนิยฺยาเสหิ ปริมฏฺฐํ กตฺวา มโนสิลาย ลิขิตฺวา สุวณฺเณน ลิมฺเปตฺวา ปิฏกํ ปติฏฺฐาเปสิฯ ตโต ปฏฺฐาย ยาวชฺชตนา อิทํ โปตฺถกกมฺมํ มรมฺมรฏฺเฐ อกํสูติฯ

กลิยุเค สฏฺฐาธิเก วสฺสสหสฺเส สมฺปตฺเต (อสฺสยุชมาสสฺส กาฬปกฺขฉฏฺฐมิยํ องฺคารวาเร) ตสฺส ปุตฺโต รชฺชํ กาเรสิฯ สิริหาสีหสูรสุธมฺมราชาติ นามลญฺฉมฺปิ ปฏิคฺคณฺหิฯ ปิตุ รญฺโญ เคหฏฺฐาเน เจติยํ การาเปสิฯ ตสฺส ปน มารเชยฺยรตนนฺติ สมญฺญา อโหสิฯ

ตสฺส ปน รญฺโญ กาเล สลฺลาวติยา นาม นทิยา ปจฺฉิมภาเค ตุนฺนนามเก คาเม คุณาภิลงฺกาโร นาม เถโร สามเณรานํ คามคฺคเวสนกาเล เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ การาเปตฺวา สีสเวฐนตาลปตฺตานิ ปน น คณฺหาเปตฺวา ตาลวณฺฏเมว คณฺหาเปสิฯ เอโก คโณ หุตฺวา สปริวาเรน สทฺธิํ ตุนฺนคาเม นิสีทิฯ ตุนฺนคโณติ ตสฺส สมญฺญา อโหสิฯ โส ปน เถโร ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรสุ อธิปฺปายํ ยถาภูตํ น ชานาติ, อภิธมฺมปิฏกํเยว สิสฺสานํ วาเจตฺวา นิสีทิฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล เกตุมตีนคเร นิสินฺนา พทฺธนฺนา พุทฺธงฺกุรตฺเถร จิตฺตตฺเถรา, ทีปยงฺคนคเร อุฬุคาเม นิสินฺโน สุนนฺทตฺเถโร, ตลุปฺปนคเร เชยฺยพหุอนฺธคาเม กลฺยาณตฺเถโรติ อิเม จตฺตาโร เถรา สามเณรานํ คามปฺปเวสนกาเล เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ อการาเปตฺวา สีสเวฐนตาลปตฺตานิ อคฺคณฺหาเปตฺวา จีวรํ ปารุปาเปตฺวา ตาลวณฺฏํ คณฺหาเปตฺวา สกลกคณํ โอวาทํ กตฺวา นิสีทิํสุฯ เต ปน เถรา ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรสุ อธิปฺปายํ ยถาภูภํ ชานิํสุ, ตีสุปิ ปิฏเกสุ โกวิทา อเหสุํฯ อิจฺเจวํ สิริมหาสีหสูรสุธมฺมรญฺโญ กาเล ปารุปนภิกฺขูหิ นานา หุตฺวา วิรูปํ อาปชฺชิตฺวา เอกํสิกคโณ นาม วิสุํ ภิชฺชิ, ยถา ปน อยมลํ อยโต อุฏฺฐหิตฺวา วิสทิสํ หุตฺวา วิรุทฺธํ โหตีติฯ เอวํ ภิชฺชมานาปิ คณา ราชา ปมาโท อนุสฺสุกฺโก หุตฺวา อตฺตโน อตฺตโน รุจิวเสเนว จริตฺวา นิสีทิํสุฯ

เตสุ จ ทฺวีสุ คเณสุ ปารุปนคเณ เถรา ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรสุ นีตตฺถวเสน วุตฺตํ วจนํ นิสฺสาย นิกฺกงฺขา นิทฺโทสาว หุตฺวา นิสีทิํสุฯ เอกํสิกคเณ ปน เถรา อตฺตโน อตฺตโน วาโท น ปาฬิยํ น จ อฏฺฐกถาสุ เนว ฏีกาสุ นาปิ คนฺถนฺเตเรสุ ทิสฺสติ, อิมมตฺถํ อชานนฺตา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ วตฺวา เกจิ ปน สกสกสิสฺสานํ โอวาทํ อทํสุฯ เอวรูปาปิ สิสฺสา โอวาทํ ปฏิคฺคณฺหิํสุฯ

เกจิ ปน ปาฬิยาทีสุ สกวาทสฺส อนาคตภาวํ ญตฺวาเยว อปริสุทฺธจิตฺตา หุตฺวา สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ภควโต มุขํ อโนโลเกตฺวา สมฺมาสมฺพุทฺธสฺเสว ภควโต คุณํ อนุสฺสริตฺวา สกวาเท อากาเส ปสาริต หตฺโถวิย อปฺปติฏฺฐาโนติ ชานิตฺวาเยว อมฺหากํ วาโท สมฺปตฺตลงฺกสฺส สทฺธมฺมจาริตฺเถรสฺส วํสปฺปภโวติ อนิสฺสายภูภมฺปิ นิสฺสยํ อกํสุฯ อภูเตน มหาเถรํ สีลวนฺตํ อพฺภาจิกฺขิํสุฯ ผฺยสีนามเก คาเม ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิ กตฺถํ อนเปกฺขนฺตสฺส หีนายาวตฺตกสฺส ทุสฺสีลสฺส อุปาสกสฺส ลญฺชํ ทตฺวา อมฺหากํ วาทานุรูปํ เอกํ คนฺถํ กโรหีติ อุยฺโยเชตฺวา อนาคเต อนุภวิยมานทุกฺขโต อภายิตฺวา นิสฺสยํ คเวสิํสูติฯ

ตสฺมิํญฺจ กาเล นิคฺโรธปาฬิสุวณฺณวิหารวาสิตฺเถโร คามวาสีภิกฺขุ คณํ สมิติํ กตฺวา ตสฺส นายโก หุตฺวา สีสเวฐนํ อธาเรนฺตา อมงฺคลภิกฺขู สาสเน มาติฏฺฐนฺตูติ อรญฺญวาสีนํ ภิกฺขูนํ คนฺถํ วิโกเปตฺวา ตโต ตโต ปพฺพเชสุํฯ อถ หตฺถิสาลคามสฺส ปุรตฺถิมาย อนุทิสาย เสฏฺฐิตฬากสฺส ทกฺขิณาย อนุทิสาย วิหาเร นิสินฺเน อติเรกปณฺณาสภิกฺขูปิ ปพฺพาเชสฺสามาสิ จินฺเตตฺวา คามวาสีภิกฺขู สนฺนหิตฺวา อคมาสิฯ อถ ราชา ตมตฺถํ สุตฺวา คามวาสีคโณปิ เอโก, อรญฺญวาสีคโณปิ เอโก, คามวาสีภิกฺขู อรญฺญวาสีภิกฺขู วิเหเฐสุํ น สกฺกา, สกสกวาทวเสน สกสกฏฺฐาเน นิสีทิ ตพฺพนฺติ ราชเลขนํ เปเสสิฯ อถ อรญฺญวาสีภิกฺขู สุขํ วสิตุํ โอกาสํ ลภิํสุฯ

กลิยุเค ฉสตฺตตาธิเก วสฺสสหสฺเส สมฺปตฺเต ตสฺส รญฺโญ ปุตฺโต มหาสีหสูรธมฺมราชาธิราชา นาม รชฺชํ กาเรสิฯ โสเยว สูรชฺชราชาติ จ เสติภินฺโทติ จ โวหาริยติฯ

ตสฺส รญฺโญ กาเล สุวณฺณยาโนโลกนคามวาสีอุกฺกํสมาลํ นาม เถรํ อนฺโตยุธนายโก เอโก อมจฺโจ อาเนตฺวา รตนปูรนครํ ปตฺวา สุวณฺณกุกฺกุฏาจเล วิหารํ การาเปตฺวา ฐเปสิฯ

โส ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรสุ อติวิย เฉโกฯ วณฺณโพธนํ นาม ลิขนนยญฺจ อกาสิฯ ตสฺส คามสฺส ราชูหิ ทินฺนวเสน เจติยชคฺคนกมฺเม ยุตฺตกุลตฺตา ปน รญฺโญ อาจริยฏฺฐาเน อฏฺฐเปตฺวา อนฺโตยุธนาย กสฺเสว ปูชนตฺถาย นิยฺยาเทสิฯ ตสฺสาปิ รญฺโญ กาเล สามเณเรหิ คามปฺปวสนกาเล ปารุเปตฺวา ปวิสิตพฺพนฺติ เอกจฺเจ วทิํสุฯ เอกจฺเจ ปน เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กตฺวา ปวิสิตพฺพนฺติ วทิํสุฯ เอวํ อญฺญมญฺญํ กลหํ อกํสุฯ

ตตฺถ อุกฺกํสมาลานามโก เถโร ปารุปนคเณ ปธาโน หุตฺวา นานาคนฺเถสุ ปารุปนวตฺตเมว อาคตนฺติ ปกาสิํสุฯ เอกํสิกคเณ ปน ติริยปพฺพตวิหารวาสีมหาเถรา อาจริยปฺปเวณีทสฺสนวเสน ปารุปนวาทํ ปฏิกฺขิปิํสุฯ

อถ ราชา จ ผลิกขจิตวิหารวาสิตฺเถรํ เมฆุจฺจนวิหารวาสิตฺเถรํ สุหตฺถตฺเถรํ พุทฺธงฺกุรตฺเถรญฺจาติ อิเม จตฺตาโร เถเร วินยวินิจฺฉกฏฺฐาเน ฐเปตฺวา ทฺเว ปกฺขา อตฺตโน อตฺตโน วาทํ ทสฺเสนฺตูติ อาหฯ

เต จ จตฺตาโร เถรา ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรสุ อโกวิทาฯ

เตสญฺหิ ฐเปตฺวา ราชวลฺลภมตฺตํ อญฺโญ โกจิ คุณวิเสโส นตฺถิ ราชคุรุภาวตฺถาย, ยถา พฺยคฺฆา รุกฺขคจฺฉลตาทิปฺปฏิจฺฉนฺเน ทุคฺคฏฺฐาเน นิสินฺเน มิเค ขุทฺทกตฺตา ทุพฺพเลปิ คณฺเหตุํ น สกฺโกนฺติ, เอวเมว เต เอกํสิกตฺเถเร ราชานํ นิสฺสาย ฐิเต คนฺเถสุ อนาคตตฺตา ทุพฺพเลปิ วาทวเสน อภิภวิตุํ น สกฺขิํสุฯ เตเนว ปรเสนาย พลวตํ ชานิตฺวา นิปจฺจการํ ทสฺเสตฺวา เวรํ สเมตฺวา นิสินฺโน ปณฺฑิตโยโธวิย วาทํ นิฏฺฐํ อปฺปาเปตฺวาเยว ปารุปนคณา นิสีทิํสูติฯ

กลิยุเค ปน ปญฺจนวุตาธิเก วสฺสสหสฺเส สมฺปตฺเต ตสฺส ปุตฺโต มหาราชาธิปติ นาม รชฺชํ กาเรสิฯ ปจฺฉา ปน กาเล เตรสาธิเก สเต วสฺสสหสฺเส จ สมฺปตฺเต รามญฺญรฏฺฐิโน ราชา ตํ อภิภวิตฺวาว อนีตตฺตา ปตฺตหํสาวตีติ ปากฏํ อโหสิฯ

ตสฺส รญฺโญ กาเล กุขนนคเร ชาลยุตฺต คามโต ญาณวรํ นาม เถรํ อาเนตฺวา อาจริยฏฺฐาเน ฐเปสิฯ โส ปน เถโร ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรสุ อติวิย เฉโกฯ สุธมฺมสภายํ ปริยตฺติวาจกานํ โสตารานํ อตฺถาย อภิธมฺมตฺถสงฺคหปฺปกรณสฺส คณฺฐิปทตฺถํ ปฐมํ อกาสิฯ ตโต ปจฺฉา อฏฺฐสาลินิยํ คณฺฐิปทตฺถํ สุราวินิจฺฉยญฺจ อกาสิฯ ตโต ปจฺฉา เตน รญฺญา ยาจิโต อภิธานปฺปฏีปิกาย อตฺถํ มรมฺมภาสาย โยเชสิฯ รญฺโญ นามลญฺฉํ ฉนฺโทลงฺการสทฺทเนตฺติวิทคฺคทณฺฑีพฺยญฺชีนนเยหิ อลงฺกริตฺวา ราชาธิราชนามตฺถปฺปกาสินิํ นาม คนฺถมฺปิ อกาสิฯ

ราชา หตฺถิสาลนามเก เทเส การาปิตเคหํ ภินฺทิตฺวา สตปฺปมาเณ วิหาเร การาเปตฺวา สพฺเพสมฺปิ วิหารานํ กิตฺติเชยฺยวาสฏฺฐาปนนฺติ นามานิ ปญฺญาเปตฺวา ตสฺเสว เถรสฺส อทาสิฯ วิหารนาเมเนว จ เถรสฺสาปิ ตํสมญฺญา อโหสิฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล อกฺยกรญฺโญ ปิตุรญฺโญ จ กาเล เตสํ ทฺวินฺนํ คณานํ วิวาทวเสน อวิปฺปกตวจนํ ปุน วิวาทสฺส วูปสมนตฺถาย อตฺตโน อตฺตโน วาทํ กถาเปสิฯ ปารุปนคเณ โส เถโร ปธาโน หุตฺวา เอกํสิกคเณ ปน ปาสํสตฺเถโร ปธาโน หุตฺวา ยถายุทฺธํ อกาสิฯ อถ ราชา อติวิย ราชวลฺลภํ เชยฺยภูมิสุวณฺณวิหารวาสิตฺเถรํ เตสํ วาทสฺส วินิจฺฉินฺทนตฺถาย วินยจเรฏฺฐาเน ฐเปสิฯ

กิญฺจาปิ โส ปน เถโร ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรสุ โถกํเยว ชานกตฺตา ปริยตฺติโกวิเทสุ อพฺโพหาริโกเยว อโหสิ, ราชวลฺลภตฺตา ปน ราชา ยถาภูตํ อชานิตฺวา วินยธรฏฺฐาเน ฐเปสิฯ ยถา ปน อยํ ปุรตฺถิมทิสา, อยํ ปน ปจฺฉิมทิสาภิ เอวมาทินา ทิสาววตฺถานมตฺตํเยว กาตุํ สมตฺถํ นงฺคลโกฏิยา สํวฑฺฒนฺตํ ปริสุํ ราชาคาเร ธมฺมวินิจฺฉกามปจฺจฏฺฐาเน ฐเปติ, เอวเมว ราชา อยํ อีทิโส อยํ อีทิโสติ อชานิตฺวา วินยธรฏฺฐาเน ฐปิตตฺตา โส เชยฺยภูมิสุวณฺณวิหารวาสิตฺเถโร เตสํ ทฺวินฺนํ ปกฺขานํ ทฺวีสุ วาเทสุ อยํ ภูโต อยํ อภูโตติ วตฺตุํ น สกฺกา, อทฺวารฆเร ปวิฏฺฐกาเลวิย ตทา อโหสิฯ เสยฺยถาปิ นาม มหิโส อตฺตโน สมีเป ฐตฺวา เทวคีตํ คายิตฺวา เทววีณํ วาเทนฺตสฺส เทวคนฺธพฺพสฺส เวฬุสลากํ ปหรนฺตสฺส จ คามทารกสฺส สทฺเทสุ กิญฺจิ วิเสสํ น ชานาติ, เอวมิทํ สมฺปทํ ทฏฺฐพฺพํฯ อถ ราชา มม วิชิเต เยเยภิกฺขู ยํยํอิจฺฉนฺติ, เตเตภิกฺขู ตํตํจริตฺวา ยถากมฺมํ นิสีทนฺตูติ ราชเลขนํ ฐเปสิฯ เตสํ วิวาโท ตทา น วูปสมิฯ

อปรภาเค เตรสาธิเก สเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต รตนปูรนครํ วินสฺสิฯ

ตโต ปจฺฉา ทุติเย สํวจฺฉเร รตนสิขนครมาปโก ราชา รามญฺญรฏฺฐินฺทสฺส รญฺโญ เสนํ ยวเขตฺตโต จาตกสกุณํวิย อตฺตโน ปุญฺญนุภาเวน มรมฺมรฏฺฐโต นีหริตฺวา สกลมฺปิ รามญฺญรฏฺฐํ อตฺตโน หตฺถคตํ กตฺวา รชฺชํ กาเรสิฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล สกลมรมฺมรฏฺฐวาสีนํ จิตฺตํ ปสาเทสิ, ยถา นาม สูริยาตเปน มิลายนฺตานํ กุมุทานํ อโนตตฺโตทเกน สิญฺจิตฺวา หริตตฺตํ ปาเปติ, เอวเมว รามญฺญรฏฺฐินฺทสฺส เสนาพลาตเปหิ ทุกฺขปฺปตฺตานํ มรมฺมรฏฺฐวาสีนํ คหฏฺฐานญฺเจว ภิกฺขูนญฺจ อตฺตโน ปุญฺญาโนตตฺโตทเกน ฉิญฺจิตฺวา กายิกเจตสิกวเสน ทุวิธมฺปิ สุขํ อุปฺปาเทสิฯ

สกลมรมฺมรฏฺฐวาสิโน จ อยํ อมฺหากํ ราชา โพธิสตฺโตติ โวหาริํสุฯ อถ เอกสฺมิํ มาเส จตูสุ อุโปสถทิวเสสุ ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺเตตฺวา อนฺเตปุเร ปเวเสตฺวา ปิณฺฑปาเตน โภเชสิฯ ราโชโรธามจฺเจหิ สทฺธิํ อุโปสถํ อุปวสิฯ สพฺเพสมฺปิ ราโชโรธามจฺจานํ คุณตฺตยปาฐํ สห อตฺถโยชนานเยน วาจคฺคตํ การาเปสิฯ

อถ เพลุวคามวาสียสตฺเถรํ อเนตฺวา อตฺตโน อาจริยฏฺฐาเน ฐเปสิฯ มหาอตุลยสธมฺมราชคุรูติ นามลญฺฉมฺปิ อทาสิฯ ตโต ปฏฺฐาย ปน อตุลตฺเถโรติ นาเมน ปากโฏ อโหสิฯ ตสฺมิญฺจ กาเล ปารุปนคณปกฺขาปลิณคามวาสีสุชาตตฺเถราทโย สามเณรานํ คามปฺปเวสนกาเล จีวรํ ปารุปิตฺวา ปวิสิตพฺพนฺติ อกฺขรํ ลิขิตฺวา รญฺโญ สนฺติกํ สนฺเทสปณฺณํ ปเวเสติฯ

อถ เอกํสิกคณปกฺขาปิ อตุลตฺเถราทโย ปุพฺเพสํ ราชูนํ กาเล อธิกรณํ วูปสมิ, อิทานิ วูปสมิตกมฺมํ ปุน น อุปฺปาเทตพฺพนฺติ เลขนํ ลิขิตฺวา รญฺโญ สนฺติกํ เปเสสิฯ

อถ ราชา ทฺวินฺนํ ปกฺขานํ สกสกวาทํ กเถตุกาโมปิ อิทานิ ราชปฺปฏิสํยุตฺตํ กมฺมํ พหุ อตฺถิ, ติฏฺฐสุ ตาว สาสนปฺปฏิสํยุตฺตํ กมฺมํ, ราชปฺปฏิสํยุตฺตเมว กมฺมํ ปฐมํ อารภิสฺสามิ, ปจฺฉา สาสนปฺปฏิสํยุตฺตํ กมฺมํ กริสฺสามีติ ราชเลขนํ ฐเปสิฯ อปรภาเค ปน ราชา เอวํ อาณํ ฐเปสิ,-อิทานิ มม วิชิเต สพฺเพปิ ภิกฺขู มม อาจริยสฺส มติํ อนุวตฺติตฺวา จรนฺตูติฯ

อถ ปารุปนคณภิกฺขูปิ เอกํสิกคณํ อนุวตฺเตสุํ รญฺโญ อาณาวเสนฯ สหสฺโสโรธคาเม ปน ทฺเว มหาเถรา อตฺตโน ปริสํ ปารุปนวเสเนว คามปฺปเวสนวตฺตํ ปริปูริตพฺพนฺติ โอวทิตฺวา นิสีทิํสุฯ

ตทา รญฺโญ อาจริโย ยสตฺเถโร ตมตฺถํ สุตฺวาเต ปกฺโกสาเปสิฯ เต จ อาคนฺตฺวา นครํ สมฺปตฺตกาเล เอโก อุปาสโก ปสนฺโน หุตฺวา เตสํ เถรานํ ปิณฺฑปาเตน อุปฏฺฐหิฯ อถ อตุลตฺเถโร เต มหาเถเร ทูรฏฺฐานโต วาลุกํ อาเนตฺวา ตสฺส อุปาสกสฺส เคหสมีเป โอกิราเปสิฯ อิทํ วินยธมฺมสฺส อนนุโลมวเสน จรนฺตานํ ทณฺฑกมฺมนฺติ โกลาหลมฺปิ อุปฺปาเทสิฯ อถ เตสํ วาลุกํ อาหรนฺตานํเยว อญฺญมญฺญํ สลฺลเปสุํ,-อิทานิ ภนฺเต วินยธมฺมานุโลมวเสน อาจรนฺตานํ อมฺหากํ อีทิสํ กมฺมํ อสารุปฺปํ, อโห อจฺฉริยธมฺโม โลโกติ เอโก เถโร อาหฯ อถ ปน เอโก เถโร เอวมาห,-อิทานิ อาวุโส โลกปาลา เทวา อีทิสํ อธมฺมกมฺมํ ทิสฺวาเยว อชฺฌุเปกฺขิตฺวา อปฺโปสฺสุกา นิสีทิตุํ น สกฺกา, อิทานิ โลกปาลา เทวา ปมชฺชิตฺวา นิสีทนฺติ มญฺเญติฯ

ตสฺมิํเยว ขเณ เวเคน เมโฆ อุฏฺฐหิตฺวา อตุลตฺเถรสฺส วิหาเร ราชเคเห จ เอกกฺขเณ อสนิโย นิปติํสุฯ เอวํ สมาโนปิ โส เถโร อติมานถทฺธตาย สติํ น ลภิฯ

ปุน ราชา อิทานิ มม วิชิเต สพฺเพปิ ภิกฺขู มม อาจริยสฺส มติํ อนุวตฺตนฺติ วา มา วาติ อมจฺเจ ปุจฺฉิฯ อมจฺจาปิ เอวํ รญฺโญ อาโรเจสุํ,-อิทานิ มหาราช กุขนนคเร นีปคาเม นิสินฺโน เอโก มหาเถโร มุนินฺทโฆโส นาม อตฺถิ, โส ปารุปนวเสน อตฺตโน ปริสํ โอวาเทตฺวา พหุคุณํ อุปฺปาเทตฺวา นิสีทตีติฯ

อถ ราชา เอวมาห,-ตํ ปกฺโกเสตฺวา สุธมฺมสสายํ มหาเถเร สนฺนิปาภาเปตฺวา ตสฺส เถรสฺส วินย ปณฺณตฺติํ ยถาภูตํ อชานนฺตสฺส ยถาภูตํ สภาวํ ทสฺเสตฺวา โอวาเทนฺตูติฯ

อถ อมจฺจา ตถา อกํสุฯ มหาเถรา จ สุธมฺมสสฺสยํ สนฺนิปติตฺวา ตํ ปกฺโกเสตฺวา โอวทิํสุฯ เตสุ ปน มหาเถเรสุ เอโก เถโร ภูปาลสฺส สงฺฆรญฺโญ จ มุขํ โอโลเกตฺวา ภควโต ปน สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส มุขํ อโนโลเกตฺวา มุนินฺทโฆสตฺเถรํ เอวมาห,- อิทานิ อาวุโส อิมสฺมิํ มรมฺมรฏฺเฐ สพฺเพปิ ภิกฺขู ภูปาลสฺส สงฺฆสฺส รญฺโญ จ อาณํ อนุวตฺติตฺวา เอกํสิกาเยว อเหสุํ, ตฺวํเยว เอโก สทฺธิํ ปริสาย ปารุปนวตฺถํ จริตฺวา นิสีทสิ, กสฺมา ปน ตฺวํ มานถทฺโธ หุตฺวา อีทิสํ อนาจารํ อวิชหิตฺวา ติฏฺฐสีติฯ

อถ มุนินฺทโฆสตฺเถโร ตสฺส เถรสฺส มุขํ อุชุกํ โอโลเกตฺวา เอวมาห,- ตฺวํ ลชฺชีเปสโล สิกฺขากาโมติ ปุพฺเพ มยา สุตปุพฺโพ, อีทิโส ปน ปุคฺคโล อีทิสํ วจนํ วตฺตุนํ ยุตฺโต,อีทิสสฺส หิ ปุคฺคลสฺส อีทิสํ วจนํ อสฺสารุปฺปํ, สเจ ตฺวํ อยํ อปฺปปุญฺโญ นิตฺเตโช อนาโถติ มํ มญฺญิตฺวา อคารววเสน วตฺตุํ อิจฺเฉยฺยาสิ, เอวํ สนฺเตปิ มมาจริยสฺส มุขํ โอโลเกตฺวา มมาจริยสฺส คุณํ ชานิตฺวา ตสฺส สิสฺโสยนฺติ อนุสฺสริตฺวา อีทิสํ วจนํ อธมฺมิกํ วตฺตุํ น สกฺกาติฯ

อถ โส เถโร ตํ ปุจฺฉิ,-โก ปน ตวาจริโยติฯ อถ สุขมฺมสภายํ ฐปิตํ พุทฺธรูปํ วทฺทิตฺวา อยํ มมาจริโยติ อาหฯ มมาสริโยติ วตฺวา ปน ภิกฺขุสงฺฆมชฺเฌ อุฏฺฐหิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา อหํ ภนฺเต ยาว ชีวิตปริโยสานา มม ชีวิตํเยว ปริจฺจชิสฺสามิ, ภควโต ปนติ โลกคฺคสฺส สิกฺขาปทํ น วิชหิสฺสามีติ อาโรเจสิฯ

อถ ราชา ตมตฺถํ สุตฺวา มานถทฺโธ เอโส มม วิชิเต นิสีทาเปตุํ วฏฺฏติ, รฏฺฐนฺตรํ ปพฺพาเชตพฺโพติ ราชาณาย รฏฺฐนฺตรํ เปเสสิฯ

ราชปุริสา จ ตํ ปกฺโกเสตฺวา รฏฺฐนฺตรํ อาเนสิฯ พหงฺคํ นาม เทสํ ปตฺวา พหงฺคนายโก ปุริโส ราชปุริสานํ ลญฺชํ ทตฺวา เอวมาห,- อยํ ปน โภนฺโต มรมฺมรฏฺฐสฺส ปริยนฺตปฺปเทโส, อิเธว ฐเปตฺวา ตุมฺเห นิวตฺตถาติฯ

ราช ปุริสาปิ ลญฺชํ คเหตฺวา ตตฺเถว ฐเปตฺวา นิวตฺติํสุฯ เถโรปิ จตูหิ ทิสาหิ อาคตานํ ภิกฺขุสามเณรานํ ปารุปนวเสน โอวาทํ ทตฺวา ปริยตฺติํ วาเจตฺวา ตตฺถ นิสีทิฯ อภิธมฺมตฺถสงฺคหคนฺถสฺส อตฺถโยชนมฺปิ มรมฺมภาสาย อกาสิฯ

อปรภาเค ราชา ตมตฺถํ สุตฺวา อิทานิ โส เถโร มม วิชิตปริยนฺเตเยว นิสีทิตฺวา อมฺเหหิ อนิจฺฉิตํ นิวาริตํ กมฺมํ กตฺวา นิสีทิ, ตํ ปกฺโกสถาติ อาหฯ

ราชทูตา จ ตตฺถ คนฺตฺวา ปกฺโกสิํสุฯ เถโร จ อิทานิ มํ ราชา มาเรตุกาโมติ มญฺญิตฺวา สิกฺขํ ปจฺจกฺขิตฺวา คิหิวตฺถํ นิวาเสตฺวา เตหิ สทฺธิํ อาคจฺฉิฯ นครํ ปน อาคนฺตฺวา ปตฺตกาเล รญฺโญ สนฺติกํ อาเนสิฯ

อถ ราชา เอวมาห,-ตฺวํ ภิกฺขุ หุตฺวา คณํ วฑฺฒาเปตฺวา นิสีทสีติ มยา สุตํ, กสฺมา ปนิทานิ คิหิ ภวสีติฯ สเจ ตฺวํ มหาราช มํ มาเรตุกาโม ปกฺโกเสยฺยาสิ, เอวํ สติ ยทิ สิกฺขํ อปฺปจฺจกฺขาย ฐิตํ มํ มาเรยฺยาสิ, ตว ภาริยํ กมฺมํ ภวิสฺสตีติ มนสิกริตฺวา ตว กมฺมสฺส อภาริยตฺถาย สิกฺขํ ปจฺจกฺขิตฺวา อาคโตมฺหิ, สเจ มํ มาเรตุกาโมสิ, มาเรหีหิฯ ราชา จ ตํ พนฺธนาคาเร ฐเปตฺวา สฺยามรฏฺฐํ ยุชฺฌนตฺถายคจฺฉิฯ ยชฺฌนตฺถาย ปน คนฺตฺวา ปจฺจาคตกาเล อนฺตรามคฺเคว ทิวงฺคโต อโหสีติฯ

กลิยุเค ปน ทฺวาวีสาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต ตสฺส เชฏฺฐปุตฺโต สิริปวรมหาธมฺมราชา นาม รชฺชํ กาเรสิฯ รตนสิขนครโต สงฺกเมตฺวา เชยฺยปุรํ ทุติยํ มาปิตตฺตา เชยฺยปุรมาเปโก ราชาติปิ ตสฺส สมญฺญา อโหสิฯ ตสฺมิญฺจ กาเล มหาปพฺพตพฺภนฺตรนครวาสิํ ญาณตฺเถรํ อาเนตฺวา อาจริยฏฺฐาเน ฐเปสิฯ โสกิร เถโร คมฺภีรปญฺโญ เอกสฺมิํ ทิวเส นว วา ทส วา ภาณวาเร วาจุคฺคตํ กาตุํ สมตฺโถ อโหสิฯ อภินโวปสมฺปนฺนกาเลเยว ปทวิภาคคนฺถํ นฺยาสสํ วณฺณนํ ยมกสํวณฺณนํ มหาปฏฺฐานสํวณฺณนญฺจ มรมฺมภาสาย อกาสิฯ ราชา มหาภูมิรมฺมณิยวิหารํ นาม การาเปตฺวา ตสฺเสว อทาสิฯ ญาณาลงฺการมหาธมฺมราชคุรู ติปิ นามลญฺฉํ อทาสิฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล ปารุปนคเณ เถรา เอวํ จินฺเตสุํ,- อิทานิ ปน อมฺหากํ ปกฺขิโก เถโร รญฺโญ อาจริโย อโหสิ, อิทานิ มยํ ปติฏฺฐานํ ลภามาติฯ เอวํ ปน จินฺเตตฺวา สามเณรานํ คามปฺปเวสนกาเล จีวรํ ปารุเปตฺวา ปวิสิตพฺพนฺติ สนฺเทสปณฺณํ รญฺโญ สนฺติกํ ปเวเสสิฯ อถ อตุลตฺเถโร ปุพฺเพ วุตฺตนเยน วูปสมิตํ กมฺมมิทนฺติ สนฺเทสปณฺณํ รญฺโญ สนฺติกํ ปเวเสสิฯ เตเนว อญฺญมญฺญํ ปฏิวจนวเสน ทสฺเสตุํ โอกาสํ น ลภิํสูติฯ

ตโต ปจฺฉา กลิยุเค ปญฺจวีสวสฺสาธิเก สเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต ตสฺส รญฺโญ สิริปวรสุธมฺมมหาราชินฺทาธิปติ นาม รชฺชํ กาเรสิฯ รตนปูรํ ปน ตติยํ มาปกตฺตา รตนปูรมาปโกติ เอกสฺส ปน ฉทฺทนฺตนาคราชสฺส สามิภูตตฺตา เสติภินฺโทติ จ สมญฺญา อโหสิฯ จรจฺจ คามวาสีจนฺทาวรํ นาม เถรํ อาเนตฺวา อตฺตโน อาจริยฏฺฐาเน ฐเปสิฯ สูมิกิตฺติอตุลํ นาม วิหารํ การาเปตฺวา ตสฺส อทาสิฯ ชมฺพุทีปอนนฺตธชมหาธมฺมราชคุรูติปิ นามลญฺฉํ อทาสิฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล เอกจฺเจ มนุสฺสา ทิฏฺฐิวิปลฺลาสา อเหสุํ, เตปิ ปกฺโกสาเปตฺวา สมฺมาทิฏฺฐิํ คณฺหาเปสิฯ ตสฺส ปน รญฺโญ กาเล เอกํสิกคณํ อภิภวิตุํ โอกาสํ น ลภิํสูติฯ

ตโต ปจฺฉา กลิยุเค อฏฺฐติํสาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต ตสฺส รญฺโญ ปุตฺโต มหาธมฺเม ราชาธิราชา นาม รชฺชํ กาเรสิฯ นครสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค ปญฺจภูมิกวิหารํ การาเปตฺวา เชยฺยภูมิวาสาตุลนาเมน ปญฺญาเปตฺวา มาราวฏฺฏนสฺส นาม เถรสฺส อทาสิฯ คุณมุนินฺทาภิสาสนธชมหาธมฺมราชาธิราชคุรูติปิ นามลญฺฉํ อทาสิฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล นนฺทมาโล นาม เถโร จลงฺคนครสฺส ปุรตฺถิมทิสาภาเค วิหาเร นิสีทิตฺวา พหูนํ ภิกฺขุสามเณรานํ คนฺถํ วาเจสิฯ สามเณรานํ คามปฺปเวสนกาเล ปารุปนวตฺตเมว ปริปูเรตฺวา ปวิสิตพฺพํ, เอกํสิกวตฺตํ ปน เนว ปาฬิยํ น อฏฺฐกถายํ น จ ฏีกาสุ นาปิ คนฺถนฺตเรสุ ทิสฺสติ, น ธมฺมานุโลมนฺติ โอวาทํ อภิณฺหํ อทาสิฯ ปาฬิอฏฺฐกถาทีสุ อาคตวินิจฺฉยํ ทสฺเสตฺวา เอกมฺปิคนฺถํ อกาสิฯ

อถ เอกํสิกคณิกา ภิกฺขู ตํ คนฺถํ รญฺโญ สนฺติกํ ปเวสิํสุ โทสาวิกรณตฺถายฯ

ตสฺมิญฺจ กาเล ราชา เอวรูปํ สุปินํ ปสฺสิ, -สกฺโก หิ เทวราชา เสตวตฺถํ นิวาเสตฺวา เสตาลงฺกาเรหิ อลงฺกริตฺวา เสตกุสุมานิ ปิลนฺทิตฺวา รญฺโญ สนฺติกํ อาคนฺตฺวา เอวมาห,- อปรนฺตรฏฺเฐหิ มหาราช นมฺปทานทีตีเร ปาทเจติเย พหูนิ ติณานิ อุฏฺฐหิตฺวา อญฺญมญฺญํ มูเลน มูลํ ขนฺเธน ขนฺธํ ปตฺเตน ปตฺตํ สมฺปนฺธิตฺวา ปฏิจฺฉาเทตฺวา ฐิตานิ, ตานิ ปน ปุพฺพราชูหิ ยถาภูตํ อชานนฺเตหิ อวิโสธิตานิ, อิทานิ ปน ตยา ยถาภูตํ ชานนฺเตน ปริสุทฺธํ กตฺตุกาเมน วิโสธิตพฺพานิ, ตตฺถจ เอโก ภิกฺขุ อาคนฺตฺวา อุปเทสนยํ ทสฺสตีติฯ

เอวํ ปน สุปินํ ปสฺสิตฺวา นนฺทมาลํ นาม เถรํ ปกฺโกสาเปตฺวา รตนปูรนครสฺส เอสนฺนฏฺฐาเน อุทกกีฬนตฺถาย การาปิเต ราชเคเห วสาเปสิฯ

อถ เถโร สามเณรานํ คามปฺปเวสนกาเล ปารุปนวเสน ปวิสิตพฺพนฺติ ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรหิ ราชานํ ชานาเปสิ, ยถา มหาโมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร สิริธมฺมาโสกราชานํ สมฺมาวาทนฺติฯ อถ ราชา ปริจิต ปารมีปุญฺญสมฺภาโร มหาญาโณ ชานาสิ,-ปารุปนวาโทเยว ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรสุ อาคโต, เอกํสิกวาโท ปน เตสุ กตฺถจิปิ น อาคโตติฯ เอวํ ปน ชานิตฺวา รญฺโญ เคเห ทฺเว ปกฺเข เถเร สนฺนิปาตาเปตฺวา อตฺตโน อตฺตโน วาทํ กถาเปสิฯ

อถ เอกํสิกตฺเถโร เอวมาหํสุ,-ตุมฺหากํ ปารุปนวาโท กตฺถ อาคโตติฯ ตทา ปารุปนตฺเถรา ปริมณฺฑลํ ปารุปิสฺสามีติอาทินา นเยน ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรสุ ปารุปนวาโท อาคโตติ อาหํสุฯ ตโต ปจฺฉา ปารุปนตฺเถรา เอวมาหํสุ,-ตุมฺหากํ ปน เอกํสิกวาโท กตฺถ อาคโตติฯ ตทา เต เอกํสิกตฺเถรา อทฺวารฆรํ ปวิฏฺฐกาโลวิย รตฺติภาเค มหาวนมคฺเค คมนกาโลวิย จ หุตฺวา กิญฺจิ วตฺตุํ น สกฺกาฯ

มุขํ นาม กถนตฺถาย ภุญฺชนตฺถาย โหตีติ วุตฺตตฺตา ยํ วา ตํ วา วทนฺตาปิ ราชานํ อาราเธตุํ น สกฺขิํสุฯ

ราชา จ เถรํ นิสฺสาย วินเย โกสลฺลตาย ปาฬิยํ อีทิโสเยว อาคโต, อฏฺฐกถาทีสุ อีทิโสเยวาติ วตฺวา ตุมฺหากํ เอกํสิกวาโท ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตเรสุ น ทิสฺสติ, เอวมฺปิ สมานา กสฺมา อีทิสํ วตฺตํ อกํสูติ ปุจฺฉิฯ อถ เต เอกํสิกตฺเถรา จตุหตฺถคพฺเภ สโหฑฺเฑน คหิตโจราวิย มนุสฺเสหิ คติตกากาวิย จ กิญฺจิ วตฺตุํ อสกฺกุเณยฺยตาย สพฺพทิสาสุ โอโลเกตฺวาเยว อมฺหากํ จาริตฺตํ ปาฬิอาทีสุ น ทิฏฺฐปุพฺพํ, อถ โข ปน อาจริยปฺปเวณีวเสเนว จริมฺหาติ วตฺวา ปราชยํ ปตฺวา ปารุปนปกฺเขเยว ปวิสิํสูติฯ ราชา จ อิโต ปฏฺฐาย ภิกฺขู ปารุปนวตฺตเมว การาเปตุํ สามเณรานํ โอวทนฺตูติ ราชาณํ ฐเปสิฯ ตโต ปฏฺฐาย เอกํสิกปกฺขาเถรา อรุณุคฺคมนกาเล โกสิยาวิย สีสํ อุฏฺฐหิตุมฺปิ น สกฺกาติฯ

โสกสรภูมหาเจติยสฺส ปุรตฺถิมทิสาภาเค ทฺวีหิ ปาสาเทหิ อลงฺกตํ จตุภูมิกํ ภูมิกิตฺติวิรามํ นาม วิหารํ การาเปตฺวา นนฺทมาลตฺเถรสฺส อทาสิ, นรินฺทาภิธชมหาธมฺมราชาธิราชคุรูติ นามลญฺฉมฺปิ อทาสิฯ โส ปน เถโร ฉปฺปทวํสิโกติ ทฏฺฐพฺโพฯ อภินโวปสมฺปนฺนกาเลเยว วินยวินิจฺฉยสฺส สุตฺตสงฺคหสฺส มหาวคฺคฏฺฐกถาย จ อตฺถโยชนํ มรมฺมภาสาย อกาสิ, สาสนสุทฺธิทีปิกํ นาม คนฺถมฺปิ อกาสีติฯ

ตโต ปจฺฉา กลิยุเค เตจตฺตาลีสาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต ผคฺคุนมาสสฺส กาฬปกฺขปนฺน รสมิยํ รตนสิขมาปกสฺส รญฺโญ มชฺฌิมปุตฺโต รชฺชํ กาเรสิ ฯ

ตทา ราชา เอวํ จินฺเตสิ,-เอกํสิกปารุปนวเสน อุปฺปนฺโน วิวาโท ปุพฺเพสํ ราชูนํ กาเล วูปสมิตุํ น สกฺกา, สิริปวรสุธมฺมมหาราชินฺทาธิปติโน กาเลปิ ราชเคเห สนฺนิปาตาเปตฺวา รญฺโญ สมฺมุเข กถาปิตตฺตา วิสฺสฏฺเฐน กเถตุํ โอกาสสฺส อลทฺธตฺตา ยถากามํ วตฺตุํ อวิสหตฺตา ปราชโย อโหสีติ เลสํ โอฑฺฑตุํ โอกาโส ภเวยฺยมยฺหํ ปน กาเล อีทิสํ อกตฺวา เตสํ เตสํ เถรานํ วิหาเร ทูตํ เปเสตฺวา สกสกวาทํ กถา เปสฺสามิ, เอวญฺหิ สติ เตเตเถรา วิสฺสฏฺฐา หุตฺวา กเถสฺสนฺตีติฯ

เอวํ ปน จินฺเตตฺวา อนฺโตยุธนายกํ อมจฺจํ ปธานํ กตฺวา เตสํ เตสํ เถรานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา อาโรจาเปสิ,-สกสกวาทํ วิสฺสฏฺฐา หุตฺวา วทถาติฯ อถ เอกํสิกคณิกา เถรา อมฺเหหิ วุตฺตวจนํ ปาฬิอาทีสุ น ทิสฺสติ, อถ โข ปน อาจริยปฺปเวณีวเสเนว มยํ จริมฺหาติ อนุชานิํสุฯ

มหาราชา จ เอวํ เถรานํ อนุชานเน สติ กิญฺจิ กตฺตพฺพํ นตฺถิ, อิทานิ ปริมณฺฑลสุปฺปฏิจฺฉนฺนสิกฺขาปทานิ อวิโกเปตฺวา สามเณรา คามํ ปวิสนฺตูติ ราชเลขนํ ตตฺถ ตตฺถ เปเสสิฯ

อปรภาเค ปน สหสฺโสโรธคามโต อุปสมฺปทา วสฺเสน สตฺตวสฺสิกํ ญาณํ นาม ภิกฺขุํ อาเนตฺวา อนฺโตยุธวิหารํ นาม การาเปตฺวา ตสฺส อทาสิ, ญาณาภิสาสนธชมหาธมฺมราชคุรูติ นามลญฺฉมฺปิ อทาสิฯ อถ รญฺญา ยาจิโต ราชาภิเสกคนฺถํ ปริโสเธตฺวา มรมฺมภาสาย อตฺถํ โยเชสิฯ

อปรภาเค ภควา ธรมาโนเยว อาคนฺตฺวา จตุนฺนํ ยกฺขานํ ทเมตฺวา เตหิ ทินฺนํ มํโสทนํ ปฏิคฺคเหตฺวา ปพฺพตสามนฺตเทสํ คนฺตฺวา ปริภุญฺชิตฺวา ตํ ฐานํ โอโลเกตฺวา สิตํ ปาตฺวากาสิฯ อถ อานนฺทตฺเถโร การณํ ปุจฺฉิฯ อนาคเต โข อานนฺท อิมสฺมิํ เทเส มหานครํ ภวิสฺสติ, จตฺตาโร จ อิเม ยกฺขา ตสฺมิํ นคเร ราชาโน ภวิสฺสนฺตีติ พฺยากาสิฯ

ยถาพฺยากตนิยาเมเนว กลิยุเค จตุจตฺตาลีสาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต มาฆมาสสฺส กาฬปกฺขทฺวาทสมิยํ องฺคารวาเร อุตฺตรผคฺคุนีนกฺขตฺเตน โยเค อมรปุรํ นาม มหาราชฏฺฐานีนครํ มาเปสิฯ

สิริปรวิชยานนฺตยสตฺริภวนาทิตฺยาธิปติปณฺฑิตมหาธมฺมราชาธิราชาติ นามลญฺฉมฺปิ ปฏิคฺคณฺหิฯ

อคฺคมเหสิยา การาปิตํ เชยฺยภูมิวิหารกิตฺตินามกํ วิหารํ คุณาภิลงฺการสทฺธมฺมมหาธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถรสฺส อทาสิ, โย ‘เม โอ สยาโฑ’ อิติ วุจฺจติฯ

กนฺนีนครโภชกาย ราชกญฺญาย การาปิตํ วิหารรมณียวิรามํ นาม วิหารํ คุณมุนินฺทาธิปติ มหาธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถรสฺส อทาสิ, โย ‘มาํ เล สยาโฑ’ อิติ วุจฺจติฯ

อุปรญฺโญ เทวิยา การาปิตํ มงฺคลาวิรามํ นาม วิหารํ ติปิฏกสทฺธมฺมสามิมหาธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถรสฺส อทาสิ, โย ‘โสํ ฐา สยาโฑ’ อิติ วุจฺจติฯ

มชฺฌิมเคหวาสิเทวิยา การาปิตํ มงฺคลาวาสาตุลํ นาม วิหารํ ญาณชมฺพุทีปอนนฺตธชมหาธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถรสฺส อทาสิ, โย ‘เมํ ชฺวา สยาโฑ’ อิติ วุจฺจติฯ

อิเม ปฺปน จตฺตาโร มหาเถเร สงฺฆราชฏฺฐาเน ฐเปสิฯ

อุตฺตรเคหวาสิเทวิยา การาปิตํ มงฺคลภูมิกิตฺติํ นาม วิหารํ กวินฺทาภิสทฺธมฺมธรธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถรสฺส อทาสิ, โย ‘ญฺโยํ กาํ สยาโฑ’ อิติ วุจฺจติฯ

สิริเขตฺตนครโภชเกน ราชกุมาเรน การาปิตํ อตุลภูมิวาสํ นาม วิหารํ กวินฺทาภิสทฺธมฺมปวรมหาธมฺม ราชคุรุตฺเถรสฺส อทาสิ, โย ‘สฺเว โฏํ สยาโฑ’ อิติ วุจฺจติฯ

อนฺโตอมจฺเจน เอเกน การาปิตํ วิหารํ ญาณาลงฺการสทฺธมฺมธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถรสฺส อทาสิ, โย ‘เสํ เฏ สยาโฑ’ อิติ วุจฺจติฯ

วามพลนายเกนามจฺเจน การาปิตํ วิหารํ ปรมสิริวํสธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถรสฺส อทาสิ, โย ‘เม ฐี สยาโฑ’ อิติ วุจฺจติฯ

ธมฺมวินิจฺฉเกน เอเกนามจฺเจน การาปิตํ วิหารํ กวินฺท สารธชมหาธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถรสฺส อทาสิ, โย ‘โลกา มฺหาํ เกํ สยาโฑ’ อิติ วุจฺจติฯ

อิจฺเจวํ ปริยตฺติโกวิทานํ อเนกานํ มหาเถรานํ สทฺธิํ นามลญฺเฉน วิหารํ ทตฺวา อนุคฺคหํ อกาสิฯ ยสฺมา ปน สพฺเพสํ เถรานํ นามํ อุทฺธริตฺวา วิสุํ วิสุํ กถิเต อยํ สาสนวํสปฺปทีปิกกถา อติปฺปปญฺจา ภวิสฺสติ, ตสฺมา อิธ อชฺฌุเปกฺขิตฺวา วตฺตพฺพเมว วกฺขามาติฯ

ปจฺฉาภาเค จตฺตาโร มหาเถรา ราชาทุพฺพลตาย ยถากามํ สาสนํ วิโสเธตุํ สกฺขิสฺสนฺตีติ มญฺญิตฺวา ปุน อฏฺฐ เถเร เอเตหิ จตูหิ มหาเถเรหิ สทฺธิํ สาสนํ วิโสธาเปตุํ สงฺฆนายกฏฺฐาเน ฐเปสิฯ

เสยฺยถิทํ, กวินฺทาภิสทฺธมฺมปวรมหาธมฺมราชคุรุตฺเถโร, ติปิฏกาลงฺการธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถโร, จกฺกินฺทาภิธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถรา, ปรมสิริวํสธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถโร, ชนินฺทาภิปวรมหาธมฺมราชคุรุตฺเถโร, มหาญาณาภิธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถโร , ญาณาลงฺการสทฺธมฺมธชมหาธมฺมราชคุรุเถโร, ญาณาภิสาสนธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถโรติฯ

อถ อรหาปิ สมาโน นิสฺสยมุจฺจกงฺควิกโล วินานิสฺสยาจริเยน วสิตุํ น วฏฺฏตีติ ชานิตฺวา นิสฺสยา จริยปฺปโหนกานํ เถรานํ นิสฺสยงฺคานิ นิสฺสยมุจฺจการหานํ นิสฺสยมุจฺจกงฺคานิ ปริปูราเปตฺวา นิสฺสิตกานํ นิสฺสยํ คณฺหิตฺวาว นิสีทาเปสิฯ

ตโต ปจฺฉา กลิยุเค ปญฺญาสาธิเก วสฺสสเต สหสฺเสว สมฺปตฺเต ญาณาภิสาสนธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถรํเยว เอกํ สงฺฆราชฏฺฐาเน ฐเปสิฯ ตโต ปฏฺฐาย โสเยว เอโก สงฺฆนายโก หุตฺวา สาสนํ วิโสธยิฯ

ตโต ปจฺฉา เอกปณฺณาสาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต ผคฺคุนมาเส มหามุนิเจติยสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค ทฺวีหิ อิฏฺฐกมเยหิ ปากาเรหิ ปริกฺขิตฺตํ ปญฺจภูมิกํ อโสการาเม รตนภูมิกิตฺติํ นาม วิหารํ อติมหนฺตํ การาเปตฺวา ญาณาภิสาสนธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถรสฺส อทาสิฯ ญาณาภิวํสธมฺมเสนาปติมหาธมฺมราชาธิราชคุรูติ นามลญฺฉมฺปิ ปุน อทาสิฯ ตโต อญฺญานิ เชยฺยภูมิวิหารกิตฺติมงฺคลวิรามาทโย อเนเกปิอิ วิหาเร ตสฺเสว อทาสิฯ

โส ปน เตสุ วิหาเรสุ วาเรน นิสีทิตฺวา ปริยตฺติํ วาเจสิฯ อุภโตวิภงฺคานิปิ วาจุคฺคตํ อกาสิฯ นิจฺจํเยว เอกาสนิกธุชงฺคํ สมาทิยิฯ

โส ปน เถโร อุปสมฺปทาวสฺเสน ปญฺจวสฺสิโก หุตฺวา ปุพฺเพว สงฺฆราชภาวโต เปฏกาลงฺการ นาม เนตฺติสํวณฺณนํ อภินวฏีกํ อกาสิฯ อฏฺฐวสฺสิอิกกาเล สงฺฆราชา อโหสิฯ

สงฺฆราชา หุตฺวา สาธุชฺชนวิลาสินิํ นาม ทีฆนิกายฏีกํ อกาสิฯ อริยวํสาลงฺการํ นาม คนฺถญฺจ อกาสิฯ มหาธมฺมรญฺญา ยาจิโต ชาตกฏฺฐกถาย อตฺถโยชนํ จตุสามเณรวตฺถุํ ราโชวาทวตฺถุํ ติคุมฺภโถมนํ ฉทฺทนฺตนาคราชุปฺปตฺติกถํ ราชาธิราช วิลาสินิํ นาม คนฺถญฺจาติ เอวมาทโยปิ อกาสิอิฯ

กลิยุเค ปน ทฺวาสฏฺฐาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต สีหฬทีปโต อมฺปคหปติสฺโส, มหาทมฺโป, โกจฺฉ โคโธ, พฺราหฺมณวตฺโต, โภคหวตฺโต, วาตุรคมฺโมติ อิเม ฉ สามเณรา ทส ธาตุโย ธมฺมปณฺณา การตฺถาย อาเนตฺวา อมรปุรํ นาม มหาราชฏฺฐานีนครํ อาคตา สทฺธิํ เอเกน อุปาสเกนฯ

อถ ญาณาภิวํสธมฺมเสนาปติมหาธมฺมราชาธิราชคุรุนา สงฺฆรญฺญา อุปชฺฌาเยน กวินฺทาภิสทฺธมฺมธรธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถเรน ชนินฺทาภิธชมหาธมฺมราชคุรุตฺเถเรน มุนินฺทโฆสมหาธมฺมราชคุรุตฺเถเรนาติ เอวมาทีหิ ราชคุรุตฺเถ เรหิ กมฺมวาจริเยหิ หตฺถิรชฺชุสุวณฺณคุหสีมายํ อุปสมฺปทกมฺมํ การาเปสิ, อุปาสกญฺจ สามเณรภูมิยํ ปติฏฺฐาเปสิ, ตโต ปจฺฉา จ อเนกวารํ อาคตานํ ภิกฺขูนํ ปุน สิกฺขํ คณฺหาเปสิ, สามเณรานญฺจ อุปสมฺปทกมฺมํ การาเปสิ, อุปาสกานญฺจ ปพฺพชฺชกมฺมนฺติฯ

อปรภาเค ปน กลิยุเค ฉจตฺตาลีสาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต ปิตุรญฺโญ อาจริยปุพฺโพ อตุโล นาม เถโร จีวรปฏลํ อุปริสงฺฆาฏิํ กตฺวา อุรพนฺธนวตฺถํ พนฺธิตพฺพนฺติ จูฬคณฺฐิปเท วุตฺตตฺตา สามเณรานํ คามปฺปวเสนกาเล เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กตฺวา อุรพนฺธนวตฺถํ พนฺธิตฺวาเยว ปวิสิตพฺพนฺติ ทฬํ กตฺวา รญฺโญ สนฺติกํ เลขนํ ปเวเสสิฯ

อถ ราชา ตํ สุตฺวา มหาเถเร สุธมฺมสภายํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อตุลตฺเถเรน สทฺธิํ สากจฺฉํ การาเปสิฯ อถ อตุลตฺเถโร จีวรปฏลํ อุปริสงฺฆาฏิํ กตฺวา อุรพนฺธนวตฺถํ พนฺธิตพฺพนฺติ จูฬคณฺฐิปเท อาคตปาฐํ ทสฺเสตฺวา สามเณรานํ คามปฺปเวสนกาเล เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กตฺวา อุรพนฺธนวตฺถํ พนฺธิตฺวา ปวิสิตพฺพนฺติ อาหฯ

อถ มหาเถรา ตํ ปุจฺฉิํสุ,-อีทิโส อธิปฺปาโย อญฺญตฺถ ทิสฺสติ วา มา วาติฯ อถ อตุลตฺเถโร เอวมาห,-อญฺญตฺถ ปน อีทิโส อธิปฺปาโย น ทิสฺสตีติฯ เอวํ โหตุ, อยํ คนฺโถ เกน กโตติฯ สีหฬทีเป อนุราธปุรสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค โปกฺกนฺติ คาเม อรหนฺเตน โมคฺคลานตฺเถเรนาติฯ อยมตฺโถ กถํ ชานิตพฺโพติฯ ปิฏกตฺตยลกฺขณคนฺเถ อาคตตฺตาติฯ อยญฺจ ปิฏกตฺตย ลกฺขณคนฺโถ กุโต ลทฺโธติฯ พุทฺธโฆสตฺเถเรน กิร สีหฬทีปโต อานีตตฺตา ตโต, อยญฺหิ คนฺโถ สีหฬทีปโต อตฺตนา อานีเตสุ คนฺเถสุ อสุโก คนฺโถ อสุเกน เถเรน กโตติ วิญฺญาปนตฺถาย พุทฺธโฆสตฺเถเรน กโต, อิทานายํ คนฺโถ อมฺหากํ หตฺเถ สํวิชฺชตีติฯ สเจ อิทานายํ คนฺโถ ตุมฺหากํ หตฺเถ สํวิชฺชติ, อมฺหากํ ทสฺเสหีติฯ ปสฺสถาวุโส อยมมฺหากํ หตฺเถ คนฺโถติ ทสฺเสสิฯ อถ มหาเถเรหิ สงฺฆราชปฺปมุเขหิ ตสฺมิํ คนฺเถ ปสฺสิเต วินยคณฺฐิปทํ สีหฬทีเป ปรกฺกมพาหุรญฺโญ กาเล โมคฺคลานตฺเถโร อกาสีติ อาคตํ, น จูฬคณฺฐิปทํ สีหฬทีเป อนุราธปุรสฺสทกฺขิณทิสาภาเค โปกฺกนฺติคาเม อรหา โมคฺคลานตฺเถโร อกาสีติฯ

อถ เถรา เอวมาหํสุ,-กสฺมา ปน ปิฏกตฺตยลกฺขณคนฺเถ อนาคตมฺปิ อาคตํวิย กตฺวา มุสา วทถ, น นุ ตุมฺหากมฺปิ เอกํสิกภิกฺขูนํ มุสาวาทสิกฺขาปทํ อตฺถีติฯ

อถ อตุลตฺเถโร อุตฺตริํ วตฺตุํ อสกฺกุเณยฺยตฺตา ลุทฺทกสฺส วากุเร พนฺธมิโควิย ผนฺทมาโน หุตฺวา อฏฺฐาสิ, สโหฑฺเฑน คหิโตวิย โจโร สหมุสาวาทกมฺเมน โส เถโร คหิโต อโหสีติฯ

อิทํ อิมสฺส อตฺถสฺส อาวิภาวตฺถาย วตฺถุ, –

อิมสฺมิํ กิร รฏฺเฐ เอโก ชนปทวาสีปุริโส เกนจิเทว กรณีเยน อมรปุรํ นาม มหาราชฏฺฐานีนครํ อาคจฺฉิฯ อาคนฺตฺวา จ ปจฺจาคตกาเล อนฺตรามคฺเค ปาเถยฺยํ ขยํ อโหสิฯ อถสฺส เอตทโหสิ,- อิทานิ มม ปาเถยฺยํ ขยํ อโหสิ, อิมสฺมิํ กิร รฏฺเฐ สหสฺโสโรธคาเม ลทฺธวโร นาม มหาเสฏฺฐิ สพฺพตฺถ ภูตเล อติวิย ปากโฏฯ ตสฺสาหํ ญาตีติ วญฺเจตฺวา กเถสฺสามิ, เอวํ สติ เตน มหาเสฏฺฐินา มิตฺตสนฺถวํ กาตุํ เตเตคามิกา มนุสฺสา มม พหุ ลาภํ ทสฺสนฺติ, ตทา ปาเถยฺเยน อกิจฺโฉ ภวิสฺสามีติฯ เอวํ ปน จินฺเตตฺวา อนฺตรามคฺเค สมฺปตฺตสมฺปตฺตคาเมสุ มหาโภคานํ เคหํ วิจิเนตฺวา มหาโภคานํ สนฺติกํ ปวิสิตฺวา กถาสลฺลาปํ อกาสิฯ

อถ เตเตคามิกา ตฺวํ กุโต อาคโต, กุหิํ คมิสฺสสิ, กสฺส ญาติ,โก วา ตฺวนฺติ ปุจฺฉิํสุฯ อมรปูรมหาราชฏฺฐานีนครโต อาคโต, สหสฺโสโรธคามํ คมิสฺสามิ, สหสฺโสโรธคาเม ลทฺธวรสฺส นาม มหาเสฏฺฐิโน ชามาตา ธนวฑฺฒโก นามาหนฺติ อาหฯ

อถ เตเตคามิกา ลทฺธวเรน มหาเสฏฺฐินา มิตฺตสนฺถวํ กาตุํ นานาโภชเนหิ โภเชสุํฯ อญฺเญหิปิ พหูหิ ปณฺณากาเรหิ สงฺคหํ อกํสุฯ อิมินาว นเยน สมฺปตฺต สมฺปตฺตคาเมสุ วญฺเจตฺวา อตฺตโน คุณํ กเถตฺวา อทฺธาน มคฺคํ ตริฯ ปจฺฉา ปน สหสฺโสโรธคามํ สมฺปตฺโตฯ โส สหสฺโสโรธคามํ น สมฺปตฺตปุพฺโพฯ ลทฺธวโร มหาเสฏฺฐิ เตน น ทิฏฺฐปุพฺโพฯ

สหสฺโสโรธคามํ สมฺปตฺเตเยว อยํ กิํ นาม คาโมติ อปุจฺฉิตฺวาเยว ตสฺมิํ คาเม มหาโภคตรสฺส มหาเคหํ วิจินนฺโต ตสฺเสว ลทฺธวรสฺส เสฏฺฐิโน มหนฺตํ เคหํ ปสฺสิตฺวา ลทฺธวรสฺส เสฏฺฐิโน สนฺติกํ ปวิสิตฺวา เตน สทฺธิํ กถาสลฺลาปํ อกาสิฯ

อถ มหาเสฏฺฐิ ตํ ปุจฺฉิ,-ตฺวํ กุโต อาคโต, กุหิํ คมิสฺสสิ, กสฺส ญาติ,โก ตฺวนฺติฯ อมรปุรมหาราชฏฺฐานีนครโต สามิ อาคโต, สหสฺโสโรธคามํ คมิสฺสามิ, สหสฺโสโรธคาเม ลทฺธวรสฺส นาม มหาเสฏฺฐิโน ชามาตา, ธนวฑฺฒโก นามาหนฺติ อาหฯ

อถ มหาเสฏฺฐิ ตสฺส มุขํ อุชุํ โอโลเกตฺวา อยํ มาณว สหสฺโสโรธคาโมเยว, อหมฺปิ ลทฺธวโร นาม มหาเสฏฺฐิ, มม ธีตโร สนฺติ, ตาปิ สสฺสามิกาเยว โหนฺติ, อิทานิ ตา สกสกสฺสามิกานํเยว สนฺติเก วสนฺติ, น ตฺวํ กทาจิ มยา ทิฏฺฐปุพฺโพ, เกน การเณน กุโต อาคนฺตฺวา มม ชามาตา ภวสีติ ปุจฺฉิฯ

อถ โส มฺมนุสฺเสหิ อนุพนฺธิยมาโนวิย มิโค สกลมฺปิ กายํ ผนฺทาเปตฺวา กิญฺจิ วตฺตพฺพํ วจนํ อชานิตฺวา อลทฺธปฺปติฏฺฐานตาย เอวํ สติ กุโต อาคโต, กุหิํ คมิสฺสามิ, กสฺส ญาติ, โก วา อหนฺติ อิทานิ น ชานามิ, สพฺพทิสา สมฺมุยฺหามิ, ขมาหิ มม อปราธํ, อิโต ปฏฺฐาย ยาว ชีวิตปริโยสานา น วญฺเจสฺสามิ, วญฺเจตุํ น วิสหามิ, อิทานิ อติวิย ภายามิ, มา กิญฺจิ ทณฺฑกมฺมํ กโรหีติ วตฺวา เวเคน อุฏฺฐหิตฺวา ปลายีติฯ

อิจฺเจวํ อตุลตฺเถโร ทุมฺมุโข หุตฺวา ยํวาตํวา มุขารูฬํ วิลปิตฺวา สงฺฆมชฺเฌ นิสีทิฯ

อยํ อตุลตฺเถรสฺส ปฐโม ปราชโยฯ

ตโต ปจฺฉา ขลิตฺวา กทฺทเม ปติตํ ปุริสํ ปุน อุปริ อกฺกมนฺตาวิย ปุน มหาเถรา เอวํ ปุจฺฉิํสุ,-อิทํ ภนฺเต ตว จูฬคณฺฐิปทํ นาม ตีสุ วินยมหาฏีกาสุ สาธกวเสน ทสฺสิตํ จูฬคณฺฐิปทํ อุทาหุ อปรนฺติฯ ตีสุ วินยมหาฏีกาสุ สาธกวเสน ทสฺสิตํ จูฬคณฺฐิปทํเยว อิทนฺติฯ เอวํสติ กสฺมา ตว จูฬคณฺฐิปเทเยว วุตฺตญฺหิ วชิรพุทฺธิฏีกายํ, วุตฺตญฺหิ สารตฺถทีปนีฏีกายํ, ตถา หิ วุตฺตํ วิมติ วิโนทนีฏีกายนฺติ ตาสํ วินยมหาฏีกานํ ปจฺฉา หุตฺวา ติสฺโส วินยมหาฏีกาโย สาธกวเสน ทสฺสิตาติฯ เอวํ ปน ปุจฺฉนฺโต โส มยา ปุพฺเพ วุตฺตํ ตีสุ วินยมหาฏีกาสุ สาธกวเสน ทสฺสิตํ จูฬคณฺฐิปทํเยว อิทนฺติ วจนํ สจฺจเมวาติ มุขาสุญฺญตฺถาย ปุนปฺปุนํ วทิฯ

อิทญฺจ อิมสฺส อตฺถสฺส อาวิภาวตฺถาย วตฺถุ, –

เอโก กิร ปุริโส เอเกน สหาเยน สทฺธิํ ปุตฺตทารโปสนตฺถาย รญฺโญ ภติํ คเหตฺวา ยุทฺธกมฺมํ กาตุํ สงฺคามํ คจฺฉติฯ อถ ปรเสนาย ยุชฺฌิตฺวา ปรเสนา อภิภวิตฺวา สพฺเพ มนุสฺสา อตฺตโน อตฺตโน อภิมุขฏฺฐานํ ปลายิํสุฯ อถ โสปิ ปุริโส เตน สหาเยน สทฺธิํ อตฺตโน อภิมุขฏฺฐานํ ปลายิฯ โตกํ ปลายิตฺวา อนฺตรามคฺเค ปรเสนาหิ ปหริตทณฺเฑน มุจฺฉิโต หุตฺวา โส ปุริโส เตน สทฺธิํ คนฺตุํ น สกฺกา, อนฺตมโส นิสีทิตุมฺปิ น สกฺกาฯ

อถ สหายสฺส เอตทโหสิ,-อิทานิ อยํ อติวิย พาฬคิลาโน โหติ มรณาสนฺโน, สจาหํ ตสฺส อุปฏฺฐหิตฺวา อิเธว นิสีเทยฺยํ, เวริโน อาคนฺตฺวา มํ คณฺหิสฺสนฺตีติฯ เอวํ ปน จินฺเตตฺวา คิลานสฺส สนฺตกานิ กหาปณวตฺถาทีนิ คเหตฺวา ตํ ตตฺเถว ฐเปตฺวา คจฺฉติฯ สกฏฺฐานสมีปํ ปน ปตฺตสฺส ตสฺส เอตทโหสิ,- สเจ ตํ อนฺตรามคฺเค ฐเปตฺวา อาคจฺฉามีติ วเทยฺยํ, ตสฺส ญาตกา มม อุปริ โทสํ โรเปสฺสนฺติ, อิทานิ โส มริตฺวา อหํ เอกโกว อาคจฺฉามีติ วทิสฺสามีติฯ

สกฏฺฐานํ ปน ปตฺวา ตสฺส ภริยา ตสฺส สนฺติกํ อาคนฺตฺวา มยฺหํ ปน สามิโก กุหิํ คโต, กตฺถ ฐเปตฺวา ตฺวํ เอกโกว อาคจฺฉสีติ ปุจฺฉิฯ ตว อยฺเย สามิโก ปเรสํ อาวุเธน ปหริตฺวา กาลงฺกโต, อิมานิ ตว สามิกสฺส สนฺตกานีติ วตฺวา กหาปณวตฺถาทีนิ ทตฺวา มา โสจิ มา ปริเทวิ, อิทานิ มตกภตฺตํ ทตฺวา ปุญฺญภาคํเยว ภาเชหีติ สมสฺสาเสสิฯ อถ สา ตานิ คเหตฺวา โรทิตฺวา มตกภตฺตํ ทตฺวา ปุญฺญภาคํ ภาเชสิฯ

อปรภาเค ปน โถกํ กาลํ อติกฺกนฺเต คิลานา วุฏฺฐิโต สกเคหํ อาคจฺฉติฯ ภริยาปิ ตํ น สทฺทหิฯ อหํ น กาลงฺกโต, คิลานํเยว มํ ฐเปตฺวา โส มม สนฺตกานิ คเหตฺวา คโต, สเจ มํ ตฺวํ น สทฺทหสิ, อหํ อนฺโตคพฺเภ นิลียิตฺวา นิสีทิสฺสามิ, ตํ ปกฺโกเสตฺวา ปุจฺฉาหีติ อาหฯ

อถ สา ตํ ปกฺโกเสตฺวา พหิ คพฺเภ นิสีทิตฺวา ปุจฺฉิ,-มม สามิ สามิโก กาลงฺกโตติ ตํ สจฺจํ วา อลิกํ วาติฯ สจฺจเมเวตํ, ยํ ตว สามิโก กาลงฺกโตติฯ

อถ โส ปุริโส พหิ คพฺภํ นิกฺขมิตฺวา องฺคุลิํ ปสาเรตฺวา น อิทานิ โภสมฺม อหํ กิญฺจิ มตฺโตปิ มรามิ, กสฺมา ปน อมรนฺตํเยว มํ มโต เอโสติ วเทสีติฯ อถ กิญฺจิ วตฺตพฺพสฺส การณสฺส อทิสฺสนโต มุขาสุญฺญตฺถาย องฺคุลิํ ปสาเรตฺวา อุชุํ โอโลเกตฺวา อิทานิ ตฺวํ อิธ อาคนฺตุํ สมตฺโถปิ มโตเยว, มโตติ มยา วุตฺต วจนํ สจฺจํเยว, นาหํ กิญฺจิ อลิกํ วทามีติ อาหฯ เอวํ โส ปุนปฺปุนํ วทนฺโตปิ ชีวมานกสฺส สํวิชฺชมานตฺตา ปจฺจกฺเขเยว จ ตสฺส ฐิตตฺตา โกจิปิ ตสฺส วจนํ น สทฺทหิ, ปราชยํเยว โส ปตฺโตติฯ

อิจฺเจวํ อตุลตฺเถโร มุขาสุญฺญตฺถาย วทนฺโตปิ โกจิ น สทฺทหิ, ปราชยํเยว โส ปตฺโตติฯ

อยํ อตุลตฺเถรสฺส ทุติโย ปราชโยฯ

ปุนปิ เสยฺยถาปิ ลุทฺทโก กุญฺชรํ ทิสฺวา เอเกน วาเรน อุสุนา วิชฺฌิตฺวา ปตนฺตมฺปิ กุญฺชรํ ปุน อนุฏฺฐาหนตฺถาย กติปยวาเรหิ อุสูหิ วิชฺฌติ, เอวเมว เอกวาเรเนว ปราชยํ ปตฺตํ ปน วาทสฺส อนุกฺขิปนตฺถาย กติปยวาเรหิ ปราชยํ ปาเปตุํ ปารุปนวาทิโน มหาเถรา เอวมาหํสุ,- ตว จูฬคณฺฐิปเทเยว สามเณรานํ ปริมณฺฑลสุปฺปฏิจฺฉนฺนาทีนิ วตฺตานิ อภินฺทิตฺวาเยว ปวิสิตพฺโพติ ปุพฺเพ วตฺวา จีวรปฏลอุปริสงฺฆาฏิํ กตฺวา อุรพนฺธนวตฺถํ พนฺธิตพฺพนฺติ ปน วุตฺตํ, กสฺมา ปน ปุพฺเพน อปรํ อสํสนฺทิตฺวา วุตฺตํ, ตุมฺหากํ วาเท ปฏิสรณภูตานํ ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาคนฺถนฺตรานํ นตฺถิตาย อมฺหากํ ปฏิสรณภูตํ จูฬคณฺฐิปทนฺติ วทถ, ตุมฺหากํ ปฏิสรณภูตา จูฬคณฺฐิปทโตเยว ภยํ อุปฺปชฺชตีติ วตฺวา สห นิลียนฏฺฐาเนน คหิตํ โจรํ วิย สห นิสฺสเยน อธมฺมวาทิโน คณฺหิํสุฯ

อิทํ อิมสฺส อตฺถสฺส อวิภาวตฺถาย วตฺถุ, –

อตีเต กิร พาราณสิโต อวิทูเร นทีตีเร คามเก ปาฏลิ นาม นฏมจฺโจ วสติฯ โส เอกสฺมิํ อุสฺสว ทิวเส ภริยมาทาย พาราณสิํ ปวิสิตฺวา นจฺจิตฺวา วีณํ วาทิตฺวา คายิตฺวา ธนํ ลภิตฺวา อุสฺสวปริโยสาเน พหุ สุราภตฺตํ คาหาเปตฺวา อตฺตโน คามํ คจฺฉนฺโต นทีตีรํ ปตฺวา นโวทกํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ภตฺตํ ภุญฺชนฺโต สุรํ วิวนฺโต นิสีทิตฺวา มตฺโต หุตฺวา อตฺตโน พลํ อชานนฺโต มหาวีณํ คีวาย พนฺธิตฺวา นทิํ โอตริตฺวา คมิสฺสามีติ ภริยํ หตฺเถ คเหตฺวา นทิํ โอตริฯ

วีณาฉิทฺเทหิ อุทกํ ปาวิสิฯ อถ นํ สา ปีณา อุทเก โอสีทาเปสิฯ ภริยา ปนสฺส โอสีทนภาวํ ญตฺวา ตํ วิสฺสชฺชิตฺวา อุตฺตริตฺวา นทีตีเร อฏฺฐาสิฯ นฏปาฏลิ สกิํ อุมฺมุชฺชติ, สกิํ นิมฺมุชฺชติ, อุทกํ ปวิสิตฺวา อุทฺธุมาตอุทโร อโหสิฯ อถสฺส ภริยา จินฺเตสิ,-มยฺหํ สามิโก อิทานิ มริสฺสติ, เอกํ คีตํ ยาจิตฺวา ปริสมชฺเฌ ตํ คายนฺตี ชีวิตํ กปฺเปสฺสามีติ จินฺเตตฺวา สามิ ตฺวํ อุทเก นิมฺมุชฺชสิ, เอกํ เม คีตํ เทหิ, เตน ชีวิตํ กปฺเปสฺสามีติ วตฺวา–

พหุสฺสุตํ จิตฺตกถํ, คงฺคา วหติ ปาฏลิํ;

วุยฺหมานกํ ภทฺทนฺเต, เอกํ เม เทหิ คาถกนฺติฯ

อถ นํ นฏปาฏลิ ภทฺเท กถํ ตว คีตํ ทสฺสามิ, อิทานิ มหาชนสฺส ปติสรณภูตํ อุทกํ มํ มาเรตีติ วตฺวา–

เยน สิญฺจนฺติ ทุกฺขิตํ, เยน สิญฺจนฺติ อาตุรํ;

ตสฺส มชฺเฌ มริสฺสามิ, ชาตํ สรณโต ภยนฺติฯ

อถ อตุลตฺเถโร อตฺตโน ปติสรณภูตา จูฬคณฺฐิปทโต ภยํ อุปฺปชฺชิตฺวา กิญฺจิ วตฺตพฺพํ อชานิตฺวา อโธมุโข หุตฺวา ปราชายํ ปตฺโตติฯ

อยํ อตุลตฺเถรสฺส ตติโย ปราชโยฯ

อถ ราชา เตสํ ทฺวินฺนํ ปกฺขานํ วจนํ สุตฺวา จูฬคณฺฐิปทสฺส ปุพฺพาปรวิโรธิโทสหิ อากุลตฺตา สุตฺตสุตฺตานุโลมาทีสุ อปฺปวิฏฺฐตฺตา อาคมสุทฺธิยา จ อภาวโต ปโรวสฺสสตํ จิรํ ฐิตสฺส เคหสฺสวิย อติทุพฺพลวเสน อถิรตํ ชานิตฺวา อิทานิ สาสนํ ปริสุทฺธํ ภวิสฺสตีติ โสมนสฺสปฺปตฺโต หุตฺวา มม วิชิเต สพฺเพปิ ภิกฺขู ปารุปนวเสน สมานวาทิกา โหนฺตูติ อาณํ ฐเปสิฯ

ตโต ปฏฺฐาย ยาวชฺชตนา สกเลปิ มรมฺมรฏฺเฐ ปารุปนวเสน สมานวาทิกา ภวนฺตีติฯ

อยเมตฺถ สงฺเขโป,-เตสญฺหิ ทฺวินฺนํ ปกฺขานํ สนฺนิปติตฺวา วจนปฺปฏิวจน วเสน วิวาทกถา วิตฺถาเรน วุจฺจมานา ฉปญฺจสาณวารมตฺตมฺปิ ปตฺวา นิฏฺฐํ น ปาปุเณยฺยฯ ยสฺมา ปน สพฺพํ อนวเสเสตฺวา วุจฺจมานํ อยํ สาสนวํสปฺปฏีปิกา อติปฺปปญฺจา ภวิสฺสติ, ตสฺมา เอตฺถ อิจฺฉิตมตฺตเมว ทสฺสยิตฺวา อชฺฌุเปกฺขามาติฯ

ญาณาภิวํสธมฺมเสนาปติมหาธมฺมราชาธิราช คุรุ ปน สงฺฆราชา มหาเถโร สีหฬทีเป อมรปุรนิกายิกานํ ภิกฺขูนํ อาทิภูโต อาจริโย พหูปกาโรฯ อมรปุรนิกาโยติ ตตฺเถรปฺปภโวติฯ

กลิยุเค ปน เอกาสีตาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต ตสฺส รญฺโญ นตฺตา สิริตฺริภวนาทิตฺยปวรปณฺฑิตมหาธมฺมราชาธิราชา นาม รชฺชํ กาเรสิฯ โส ปน อมรปุรโต สงฺกมิตฺวา รตนปูรํ จตุตฺถํ มาเปสิฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล คุณมุนินฺทาธิปติมหาธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถรสฺส สีสฺสํ สชีวคามวาสิํ สีลาจารํ นาม เถรํ อรญฺญวาสีนํ ภิกฺขูนํ ปาโมกฺขฏฺฐาเน ฐเปสิฯ ราชาคารนามเก เทเส วิหารํ การาเปตฺวา ตสฺเสว อทาสิฯ

กลิยุเค เอกาสีตาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต จลงฺคปุรโต ปญฺญาสีหํ นาม เถรํ อาเนตฺวา อโสการาเม รตนภูมิกิตฺติวิหาเร ปติฏฺฐาเปสิ, มุนินฺทาภิสิริสทฺธมฺมธชมหาธมฺมราชาธิราชคุรูติ นามลญฺฉมฺปิ อทาสิฯ

กลิยุเค จตูสีสาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต มุนินฺทาภิวํสธมฺมเสนาปติมหาธมฺมราชาธิราชคุรูติ นามลญฺฉํ ทตฺวา มหาเชยฺยภูมิวิหารรมฺมณียํ นาม วิหารํ ทตฺวา ตํเยว มหาเถรํ สงฺฆราชฏฺฐาเน ฐเปสิฯ

เอกสฺมิญฺจ สมเย มหาเถเร ราชา ปุจฺฉิ,-จตสฺโส ทาฐา นาม จตฺตาลีสาย ทนฺเตสุ อนฺโตคธา วา, อุทาหุ จตฺตาลีสาย ทนฺเตหิ วิสุํ ภูตาติ ปุจฺฉิฯ

อถ เอกจฺเจ เถรา เอวมาหํสุ,-จตสฺโส ทาฐา นาม จตฺตาลีสาย ทนฺเตสุ อนฺโตคธาติฯ เอกจฺเจ ปน จตสฺโส ทาฐา นาม จตฺตาลีสาย ทนฺเตหิ วิสุํ ภูตาติ อาหํสุฯ อถ ราชา คนฺถํ อาหรถาติ อาหฯ อถ อนฺโตคธวาทิกา เถรา คนฺถํ อาหริํสุ,- อญฺเญสํ ปริปุณฺณทนฺตานมฺปิ ทฺวตฺติํสทนฺตา โหนฺติ, อิมสฺส ปน จตฺตาลีสํ ภวิสฺสนฺตีติ จฯ

ทนฺตาติ ปริปุณฺณทนฺตสฺส ทฺวตฺติํสทนฺตฏฺฐิกานิฯ เตปิ วณฺณโต เสตา, สณฺฐานโต อเนกสณฺฐานาฯ เตสญฺหิ เหฏฺฐิมาย ตาว ทนฺตปาฬิยา มชฺเฌ จตฺตาโร ทนฺตา มตฺติกาปิณฺเฑ ปฏิปาฏิยา ฐปิตอาลาพุพีชสณฺฐานา, เตสํ อุโภสุ ปสฺเสสุ เอเกโก เอกมูลโก เอกโกฏิโก มลฺลิกมกุฬสณฺฐาโน, ตโต เอเกโก ทฺวิมูลโก ทฺวิโกฏิโก ยานกอุปตฺถมฺผินิสณฺฐาโน, ตโต ทฺเว ทฺเว ติมูลกา ติโกฏิกา, ตโต ทฺเว ทฺเว จตุมูลกา จตุโกฏิกาติฯ อุปริมาย ทนฺตปาฬิยาปิ เอเสว นโยติ จฯ

ตสฺส กิร อุตฺตโรฏฺฐอปฺปกตาย ติริยํ ผาเลตฺวา อปนีตทฺธํวิย ขายติ, จตฺตาโร ทนฺเต ทฺเว จ ทาฐา น ฉาเทติ, เตน นํ โอฏฺฐทฺโธติ โวหรนฺตีติ จฯ

ตตฺถ ตสฺสาติ ลิจฺฉวิโน นาม ราชกุมารสฺส, อุตฺตโรฏฺฐอปฺปกตายาติ อุปริ โอฏฺฐสฺส อปฺปกตายฯ อปนีตทฺธํ วิยาติ อุปริ โอฏฺฐสฺส อุปฑฺฒภาคํ อปนีตํ วิย ขายตีติ อตฺโถฯ น ฉาเทตีติ อุปริ โอฏฺฐสฺส อุปฑฺฒภาเค ปน น ปฏิจฺฉาเทติฯ

เตนาหิ เยน จตฺตาโร ทนฺเต ทฺเว จ ทาฐา น ฉาเทติ, เตน นํ ลิจฺฉวีราชกุมารํ โอฏฺฐทฺโธติ โวหรนฺตีติ ฯ เอวํ อนฺโตคธวาเทหิ เถเรหิ คนฺถํ อาหริตฺวา ทสฺสิเต สพฺเพปิ ตสฺมิํ วาเท ปติฏฺฐหิํสูติฯ

เอกสฺมิญฺจ กาเล ราชา มนฺตินิํ อมจฺจํ ปุจฺฉิ,-ปุพฺพราชูหิ วิหารสฺส เจติยสฺส วา ทินฺนานิ เขตฺตวตฺถุอาทีนิ ปจฺฉิมราชูนํ กาเล ยถาทินฺนํ ตานิ ปติฏฺฐหนฺติ วา มา วาติฯ

อถ มนฺตินิอามจฺโจ เอวํ กเถสิ,- สงฺฆิกาย ภูมิยา ปุคฺคลิกานิ พีชานิ โรปยนฺติ, ภาคํ ทตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพานีติ ทสโกฏฺฐาเส กตฺวา เอโก โกฏฺฐาโส ภูมิสฺสามิกานํ ทาตพฺโพติ จ วินยปาฬิอฏฺฐกถาสุ วุตฺตตฺตา ปุพฺเพ เอเกน รญฺญา ทินฺนานิ เขตฺตวตฺถุอาทีนิ ปจฺฉา เอกสฺส รญฺโญ กาเล ยถาทินฺนํ ฐิตานิฯ เอตฺถ หิ สงฺฆิกาย ภูมิยาติ วุตฺตตฺตา ลาภสีมายํวิย พลิํเยว อทตฺวา สห ภูมิยา ทินฺนตฺตา ปเวณีวเสน สงฺฆิกา ภูมิ อตฺถีติ วิญฺญายติฯ เอตฺถจ ปฏิคฺคาหเกสุ มเตสุ ตทญฺโญ จตุทฺทิสสงฺโฆ อนาคตสงฺโฆ จ อิสฺสโร, ตสฺส สนฺตโก, เตน วิจาเรตพฺโพติฯ

เจติย ปทีปตฺถาย ปฏิสงฺขารณตฺถาย วา ทิอินฺนอาราโมปิ ชคฺคิตพฺโพ, เวตฺตนํ อตฺวาปิ ชคฺคาเปตพฺโพติ เจติเย ฉตฺตํ วา เวทิกํ วา ชิณฺณํ วา ปฏิสงฺขโรนฺเตน สุธากมฺมาทีนิ วา กโรนฺเตน เจติยสฺส อุปนิกฺเขปโต กาเรตพฺพนฺติ จ อฏฺฐกถายํ วุตฺตตฺตา ปุพฺพราชูหิ เจติยสฺส ทินฺนานิ เขตฺตวตฺถุอาทีนิ ปจฺฉิมราชูนํ กาเลปิ เจติยสนฺตกสาเวเนว ฐิตานีติ เวทิตพฺพานิฯ

อถาปรมฺปิ ปุจฺฉิ,- กทา กสฺส รญฺโญ กาเล อาทิํ กตฺวา เขตฺตวตฺถุอาทีนิ วิหารสฺส เจตฺยสฺส วา ทินฺนานีติฯ

อถ มนฺตินมจฺโจ เอวมาห,-ปุริมกปฺเปสุ ปุริมานํ ราชูนํ กาเลปิ วิหารสฺส เจติยสฺส วา ทินฺนานีติ เวทิตพฺพานิ, เตเนว สุชาตสฺส นาม ภควโต อมฺหากํ โพธิสตฺโต จกฺกวตฺติราชา สทฺธิํ สตฺตหิ รตเนหิ ทฺวิสหสฺเส ขุทฺทกทีเป จตฺตาโร มหาทีเป จ อทาสิ, รฏฺฐวาสิโน จ อารามโคปกกิจฺจํ การาเปสีติ คนฺเถสุ อาคตํ, ตสฺมา จิรกาลโตเยว ปฏฺฐาย ปุพฺพราชูหิ เขตฺตวตฺถุอาทินิ ทินฺนานีติ เวทิตพฺพานิฯ

ราชวํเสสุปิ ภควโต ปรินิพฺพานโต วสฺสสตานํ อุปริ สิริเขตฺตนคเร เอกาย อาปูปิกาย ปญฺจกรีส มตฺตํ เขตฺตํ เอกสฺส เถรสฺส ทินฺนํ, ตํ ทฺวตฺตโปงฺโก นาม ราชา วิลุมฺปิตฺวา คณฺหิฯ อถ ปหารฆณฺฏเภริโย ปหริตาปิ สทฺทํ น อกํสุฯ รญฺโญ กุนฺตจกฺกมฺปิ ยถา ปุพฺเพ, ตถา เปสิตฏฺฐานํ น คจฺฉิฯ อถ ตํ การณํ ญตฺวา อาปูปิกาย ยถาทินฺนเมว เถรสฺส นิยฺยาเทสีติฯ

กลิยุเค ปน นวนวุตาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต ตสฺส กนิฏฺโฐ สิริปวราทิตฺยโลกาเปติ วิชยมหาธมฺมราชาธิรานา รชฺชํ กาเรสิ, โส ปน ราชา รตนปูรโต สงฺกมิตฺวา อมรปุรํ ทุติยํ มาเปสิฯ ตสฺส รญฺโญ รชฺชํ ปตฺตสํวจฺฉเรเยว เชฏฺฐมาสสฺส ชุณฺหปกฺขปญฺจมิยํ รตนปูรนคเร มารวิชยรตนสุธมฺมาย นาม ปิฏกสาลาย สูริยวํสสฺส นาม เถรสฺส ปริสมชฺเฌ ราชเลขนํ วาจาเปตฺวา สงฺฆรชฺชํ นิยฺยาเทสิฯ สูริยวํสาภิสิริปวราลงฺการธมฺมเสนาปติมหาธมฺมราชาธิราชคุรูติ นา มลญฺฉมฺปิ อทาสิฯ

โส ปน เถโร กลิยุเค ปญฺจวีสาธิเก วสฺสสเต สหสฺเส จ สมฺปตฺเต มิคสิรมาสสฺส ชุณฺหปกฺขสตฺตมิยํ สุตฺตวาเร วาลุกวาปิคาเม ปฏิสนฺธิยา วิชาโตติสตฺตติวยํ สมฺปตฺเต สงฺฆรชฺชํ ปตฺโต สนฺตินฺทฺริโย ขนฺตี ธมฺโม สิกฺขากาโม ปริยตฺติวิหารโท ติปิฏกาลงฺการมหาธมฺมราชคุรุตฺเถรสฺส สิสฺโสฯ

โส ปน กลิยุเค ปนฺนรสาธิเก ทฺวิวสฺสสเต สหสฺเสจ สมฺปตฺเต ตสฺส รญฺโญ กาเลเยว มจฺจุวสํ ปตฺโตฯ

อถ ราชา อเนกสหสฺเสหิ ปาสาเทหิ อภูตปุพฺเพหิ อจฺฉริยกมฺเมหิ สรีรฌาปนกิจฺจํ อกาสิฯ อถ กลิยุเค เสฬสาธิเก วสฺสสเต สหสฺเสจ สมฺปตฺเต ตสฺส มหาเถรสฺส สิสฺสํ เญยฺยธมฺมํ นาม เถรํ ปุน สงฺฆราชฏฺฐาเน ฐเปสิฯ ปฐมํ เญยฺยธมฺมาลงฺการธมฺม เสนาปติมหาธมฺมราชาธิราชคุรูติ นามลญฺฉํ อทาสิฯ ตโต ปจฺฉา ทุติยํ เญยฺยธมฺมาภิวํสสิริปวราลงฺการธมฺมเสนาปติมหาธมฺมราชาธิราช- คุรูติ นามลญฺฉํ อทาสิฯ

โส ปน เถโร กลิยุเค เอกสฏฺฐาธิเก วสฺสสเต สหสฺเสจ เทวสูรคาเม ปฏิสนฺธิยา วิชาโต หุตฺวา อสีตาธิเก วสฺสสเต สหสฺเสจ ปฐมอาสาฬิมาสสฺส ชุณฺหปกฺขจุทฺทสมิยํ อุปสมฺปทภูมิํ ปตฺโตฯ

ตสฺส รญฺโญ กาเล กลิยุเค นวนวุตาธิเก วสฺสสเต สหสฺเสจ สมฺปตฺเต สีหฬทีปโต ปญฺญาติสฺโส นาม เถโร สทฺธิํ สุนนฺเทน นาม ภิกฺขุนา อินฺทสาเรน นาม สามเณเรน เอเกน อุปาสเกน เอเกน ทารเกนจ อมรปุรํ นาม นครํ สมฺปตฺโตฯ อถ สงฺฆราชา เตสํ ปจฺจยานุคฺคเหน ธมฺมานุคฺคเหจ อนุคฺคเหสิฯ เตสุ อปรภาเค กลิยุเค ทฺวิวสฺสาธิเก ทฺวิสเต วสฺสสหสฺเสจ สมฺปตฺเต ปญฺญาติสฺสตฺเถโร ชรโรเคน อภิภูตตฺตา สงฺขารธมฺมานํ สภาวํ อนติวตฺตตฺตา กาลมกาสิฯ ตสฺส ปุน สิกฺขํ คณฺหิสฺสามีติ ปริวิตกฺโก มตฺถกํ อปฺปตฺโต หุตฺวา วินสฺสยิฯ เตนาหภควา, –

อจินฺติตมฺปิ ภวติ, จินฺติ ตมฺปิ วินสฺสติ;

น หิ จินฺตามยา โภคา, อิตฺถิยา ปุริสสฺส วาติฯ

อิมสฺมิํ ปน โลเก ปณฺฑิโต ปุญฺญํ กตฺตุกาโม อภิตฺถเรว กเรยฺยฯ โก นาม ชญฺญา อชฺเช วา สุเว วา ปรสุเว วา มรณํ ภวิสฺสภีติฯ เตนาห ภควา, –

อภิตฺถเรถ กลฺยาเณ, ปาปา จิตฺตํ นิวารเย;

ทนฺทญฺหิ กรโต ปุญฺญํ, ปาปสฺมิํ รมตี มโนติฯ

อถ มหาราชา ตสฺส สรีรฌาปนกิจฺจํ พหูหิ สาธุกีฬนสภาเยหิ อกาสิฯ ตโต ปจฺฉา สุนนฺทสฺส นาม ภิกฺขุสฺส ปุน สิกฺขํ อทาสิฯ สามเณรํ ปน อุปสมฺปทภูมิยํ ปติฏฺฐาเปสิฯ ทารกญฺจ สามเณรภูมิยนฺติฯ

เต ปน มหาราชา กลิยุเค ติวสฺสาธิเก ทฺวิสเต สหสฺเสจ สมฺปตฺเต มาฆมาเส พหูหิ ปจฺจเยหิ อุปตฺถมฺเภตฺวา ตานิตานิ สพฺพานิ กมฺมานิ ตีเรตฺวา กุสิมนครเชฏฺฐสฺส เอกสฺส อมจฺจสฺส ภารํ กตฺวา ตสฺเสว สพฺพานิ กิจฺจานิ นิยฺยาเทตฺวา สีหฬทีปํ ปหิณีติฯ

สงฺฆราชามหาเถโร ปน สาสนสฺส จิรฏฺฐิตตฺถาย โสตารานํ สุขปฺปฏิโพธนตฺถาย นานาคนฺเถหิ ปาฐํ วิโสเธตฺวา สทฺธมฺมปฺปชฺโชติกาย นาม มหานิทฺเทสฏฺฐกถาย อตฺถโยชนํ มรมฺมภาสาย อกาสิฯ พหูนํ สิสฺสานํ ปริยตฺติวาจนวเสน ชินสาสนสฺส อนุคฺคหํ อกาสีติฯ

อปรภาเค กลิยุเค อฏฺฐวสฺสาธิเก ทฺวิสเก สหสฺเสจ สมฺปตฺเต มิคสิรมาสสฺส ชุณฺหปกฺขอฏฺฐมิยํ ตสฺส ปุตฺโต สีริปวราทิตฺยวิชยานนฺตยสมหาธมฺมราชาธิราชา นาม รชฺชํ กาเรสิฯ

ตทา สูริยวํสาภิสิริปวราลงฺการธมฺมเสนาปติมหาธมฺมราชาธิราชคุรุ- มหาเถรสฺส สิสฺสํ ปญฺญาโชตาภิธชมหาธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถรํ สงฺฆราชฏฺฐาเน ฐเปสิฯ

โสปิ สีลวา ปริยตฺติโกวิโท สิกฺขากาโม ลชฺชีเปสโลฯ องฺคุตฺตรนิกายปาฬิยา ตทฏฺฐกถายจ อตฺถ โยชนํ มรมฺมภาสาย อกาสิฯ

ตสฺส รญฺโญ กาเล เญยฺยธมฺมาภิวํสสิริปวราลงฺการธมฺมเสนาปติมหาธมฺมราชาธิราช- คุรุตฺเถโร สทฺธมฺมวิลาสินิยา นาม ปฏิสมฺภิทามคฺคฏฺฐกถาย อตฺถโยชนํ มรมฺมภาสาย อกาสิฯ

มณิโชตสทฺธมฺมาลงฺการมหาธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถโรสํยุตฺต- นิกายปาฬิยา ตทฏฺฐกถายจ อตฺถโยชนํ มรมฺมภาสาย อกาสิฯ

เมธาภิวํสสทฺธมฺมธชมหาธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถโร ทีฆนิกายปาฬิยา ตทฏฺฐกถายจ อตฺถโยชนํ มรมฺมภาสาย อกาสิฯ

เญยฺยธมฺมาภิวํสสิริปวราลงฺการธมฺมเสนาปติมหา ธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถรสฺส สิสฺโส อุปสมฺปทาวเสน ปญฺจวสฺสิโก ปญฺญาสามิ นามาหํ สทฺทตฺถเภทจินฺตานามกสฺสคนฺถสฺส คณฺฐิปทตฺถวณฺณนํ มรมฺมภาสาย อกาสิํฯ ทสวสฺสิกกาเล ปน อภิธานปฺปทีปิกาสํวณฺณนาย อตฺถโยชนํ มรมฺมภาสาย อกาสิํฯ ตสฺสาจ ปาฐํ พหูหิ คนฺเถหิ สํสทฺทิตฺวา วิโสเธสินฺติฯ

อปรภาเค สกฺกราเช จุทฺทสาธิเก ทฺวิสเต สหสฺเสจ สมฺปตฺเต อยํ อมฺหากํ ธมฺมิโก ราชา อเนกสตชาตีสุ อุปจิตปุญฺญานุภาเวน ชินสาสนสฺส ปคฺคณฺหนตฺถาย สมฺมาเทวโลกปาเลหิ อุยฺโยชิยโนวิยรชฺชสมฺปตฺติํ ปฏิลภิฯ ทสพลสฺสสาสนํ ปคฺคณฺหิตุกามสฺส ธมฺมราชสฺส มโนรโถ มตฺถกํ ปตฺโต อโหสิฯ

มริยาทํ ภินฺทิตฺวา ทินฺนกตมคฺคํวิย อุทกํ ลทฺโธกาสตาย สทฺธา มโหโฆ อวตฺถริตฺวา ติฏฺฐติฯ จตฺตาริจ วสฺสานิ อติกฺกมิตฺวา เพสาขมาเส ปญฺจกกุธภณฺฑาทีหิ อเนเกหิ ราชโภคฺคภณฺเฑหิ ปริวาเรตฺวา อุทุมฺพรภทฺทปิฏฺเฐ สทฺธิํ มเหสิยา อภิเสกํ ปตฺโตฯ เตนาโวจุมฺหา นาคราชุปฺปตฺติกถายํ,-

มหาปุญฺโญว ราชายํ, กฏฺฐฏเฆว อาคเต;

สกฺกราเช หิ สมฺปตฺติํ, ปตฺวา ทาเน รโต วเตฯ

ตทา จตฺตาริ วสฺสานิ, อติกฺกมิตฺวา วิสาธิเก;

สทฺธิํ มเหสิยา เสกํ, ปตฺโต หุตฺวา มหาตเลฯ

ชินจกฺกญฺจ โชเตสิ, มหาโสกาทโย ยถา;

อลชฺชิโนจ นิคฺคยฺห, ปคฺคเหตฺวาน ลชฺชิโนฯ

รฏฺเฐจ ทานสีเลสุ, ภาวนายาภิยุญฺจเย;

นิมิราชาทโย ยถาติฯ

ตทา ยสฺมา อลชฺชิโน นิคฺคหิตพฺพปุคฺคเล อวีจินรเก นิกฺขิปนฺโตวิย นิคฺคหกมฺมํ อกาสิ, ตสฺมา เต อลทฺโธกาสา นิลียนฺติ, ยถา อรุณุคฺคมนกาเล โกสิยาติฯ เตนาโวจุมฺหา นาคราชุปฺปตฺติกถายํ,-

ตทา ปน ชินจกฺกํ, นเภ จนฺโทว ปากฏํ;

อลชฺชิโน นิลียนฺติ, อรุณุคฺเคว โกสิยาติฯ

ยสฺมาจ ลชฺชิโน ปคฺคหิตพฺพปุคฺคเล ภวคฺเคอุกฺขิปนฺโตวิย ปคฺคหกมฺมํ กโรติ, ตสฺมา เต ลทฺโธกาสา อุฏฺฐิตสีสา นิราสงฺกา หุตฺวา ติฏฺฐนฺติ, ยถา จนฺทิมสูริยาโลกานํ ปฏิลทฺธกาเล อาทิกปฺปิกาติฯ เตนาโวจุมฺหา, –

ตทาปิจ ชินจกฺกํ, เข ภาณุมาว ปากฏํ;

ลชฺชิโนปิ อุฏฺฐหนฺติ, โอภาลทฺเธว กปฺปิกาติฯ

เตปิฏกมฺปิ นวงฺคํ พุทฺธวจนํ จิรฏฺฐิติกํ กตฺตุกาโม ปริยตฺติวิสฺสรเทหิ มหาเถเรหิ วิโสธาเปตฺวา เลขกานํ ภติํ ทตฺวา กณฺฐชมุทฺธชาทิวิธานํ สิถิลธนิตาทิวิธานญฺจ ปุนปฺปุนํ วิจาเรตฺวา อนฺตมโส ปริจฺเฉทเลขมตฺตมฺปิ อวิราเธตฺวา อนฺเตปุรํ ปวิเสตฺวา สุวณฺณมเยสุ โลหมเยสุจ โปตฺถเกสุ ลิขาเปสิฯ ญาณถามสมฺปนฺเนจ ภิกฺขู วิจิเนตฺวา ยถาพลํ วินยปิฏกํ วิสุํ วิสุํ ธาเรติ วาจุคฺคตํ การาเปติฯ อคฺคมเหสิํ อาทิํ กตฺวา สกล โอโรธาทโย พหู ราชเสวกา อมจฺจาทโย นาคริเกจ ยถาพลํ สุตฺตนฺตปิฏกํ อภิธมฺมปิฏกญฺจ วิสุํ วิสุํ เอเกกสุตฺตมาติกาปทภาชนีจิตฺตวาราทิวเสน วิภาเชตฺวา ธาเรติ วาจุคฺคตํ การาเปติฯ สยญฺจ อนตฺตลกฺขณาทิกํ อเนกวิธํ สุตฺตํ เทวสิกํ สชฺฌายํ กโรติฯ ชินสาสนสฺส จิรฏฺฐิตตฺถายสกลวิชิเตจ อรญฺญวาสีนํ ภิกฺขูนํ อสฺสมสฺส สมนฺตโต ปญฺจธนุสตปฺปมาเณ ฐาเนถลทกจรานํ สพฺเพสํ สตฺตานํ อภยํ อทาสิฯ ปริยตฺติ วิสารทานญฺจ เถรานุเถรานํ มาตาปิตาทโย ญาตเก สพฺพราชกิจฺจโต พลิกมฺมโตจ โมจาเปตฺวา ยถาสุขํ วสาเปติฯ เอกาเหเนวาปิ สหสฺสมตฺเต กุลปุตฺเต ปพฺพชูปสมฺปทภูมีสุ ปติฏฺฐาเปตฺวา สาสนํ ปคฺคณฺหิฯ อญฺญานิปิ พหูนิ ปุญฺญกมฺมานิ กโรติฯ กตฺวาจ วิวฏฺฏเมว ปตฺเถติ, โน วฏฺฏํฯ อญฺเญจ โอโรธาทโย ตุมฺเห ยานิ กานิจิ ปุญฺญกมฺมานิ กตฺวา วิวฏฺฏเมว ปตฺเถต, มา วฏฺฏนฺติ อภิณฺหํ โอวทติฯ อนิจฺจลกฺขณาทิสํยุตฺตาย ธมฺมกถาย นิจฺจํ โอวทติฯ สยมฺปิ สมถวิปสฺสนาสุ นิจฺจารทฺธํ อกาสิฯ ราชูนํ ปน รฏฺฐสามิกานํ ธมฺมตาย กิจฺจพาหุลฺลตาย กทาจิ กทาจิ โอกาสํ น ลภติ กมฺมฏฺฐานมนุยุญฺชิตุํ, เอวมฺปิ สมาโน สรีรมลปริชคฺคนกาเลปิ กมฺมฏฺฐานมนุยุญฺชติเยว, น โมฆวเสน กาลํ เขเปติฯ โลเก หิ อมงฺคลสมฺมตานิปิ มนุสฺสสีสกปาลฏฺฐิอาทีนิ สุสาสนโต อาเนตฺวา ทนฺตกฏฺฐาทีนิ วา ตํสทิสานิ การาเปตฺวา อตฺตโน สมีเป ฐเปตฺวา อฏฺฐิกาทิภาวนามยปุญฺญํ วิจินาติฯ

ตทา ปน อมฺหากํ อาจริยวรํ ปริยตฺติวิสารทํ ติกฺข ชวนคจฺฉิราทิญาโณเปตํ วิจิตฺรธมฺมเทสนากถํ สกล มรมฺมิกภิกฺขูนํ โอนมิตฏฺฐานภูตํ วุทฺธาปจายิํ รูปโสภคฺคปตฺตํ ยุตฺตวาทิกํ เญยฺยธมฺมาภิมุนิวรญาณกิตฺติสิริธชธมฺมเสนาปติ- มหาธมฺมราชาธิราชคุรูติ ตติยํ ลทฺธลญฺฉํ ตํ ภิกฺขุสงฺฆานํ สกลรฏฺฐวาสีนํ ปาโมกฺขภาเว ปติฏฺฐาเปสิ อโสกมหาราชาวิย มหาโมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถรํฯ เตนาโวจุมฺหา นาคราชุปฺปตฺติกถายํ,–

ตทาจ ภิกฺขุสงฺฆานํ, เถรํ ปาโมกฺขภาวเก;

เญยฺยาทิลทฺธลญฺฉํ ตํ, ปติฏฺฐาเปสิ สาธุกนฺติฯ

ตทาจ อมฺหากํ ธมฺมิกมหาราชา สกฺกราเช เอกูนวีสตาธิเก สหสฺเส ทฺวิสเตจ สมฺปตฺเต มนฺตลาขฺยาตาจลสฺส สมีเป สุภูมิลกฺขโณเปตํ เอกนิปาตติตฺถมิว พหุชนนยนวิหงฺคานํ สพฺพนคราลงฺกาเรหิ ปริกฺขิตฺตํ มนุสฺสานํ จกฺขุโลลตาชนกํ นานารตเนหิ สมฺปุณฺณํ นานา เวรชฺชวาณิชานํ ปุฏเภทนฏฺฐานภูตํ รตนปุณฺณนามกํ มหาราชฏฺฐานิกํ มาเปสิ, มนฺธาตุวิย ราชคหํ, สุทสฺสโน วิยจ กุสาวตีนครนฺติฯ เตนาโวจุมฺหา นาคราชุปฺปตฺติกถายํ,–

ตทา กฏฺฐฏเฌ สมฺปตฺเต, มนฺตลาขฺยาจลสฺสจ;

เอราวตีติ นามาย, มาเปสิ สมีเป นครํฯ

สุภูมิลกฺขโณเปตํ , รตนปุณฺณนามกํ;

ราชคหํว มนฺธาตุ, อกิรมฺมณิยํ สุภนฺติฯ

เสยฺยถาปิ นาม โลเก อาโลกตฺถิกานํ สตฺตานํ ปีติโสมนสฺสํ อุปฺปาเทนฺโต อุปกโรนฺโต อุทยปพฺพตโต สหสฺสรํสี ทิวากโร อุฏฺฐหติ, เอวเมวํ มรมฺมรฏฺฐิกานํ ลชฺชีเปสลานํ สิกฺขากามานํ ภิกฺขูนํ คิหีนญฺจ ปีติโสมนสฺสํ อุปฺปาเทนฺโต อุปกาโรนฺโต อยํ ธมฺมิโกราชา อิมสฺมิํ มรมฺมรฏฺเฐ อุปฺปชฺชติฯ

อิมญฺจ ธมฺมิกราชานํ นิสฺสาย มรมฺมรฏฺเฐ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สาสนํ อติวิย โชเตติฯ วุฑฺฒิํ วิรูฬิํ เวปุลฺลํ อาปชฺชติฯ

สาสนญฺจ นาเมตํ ราชานํ นิสฺสาย ติฏฺฐตีติฯ อยํ ธมฺมิกราชาเยว น สาสนสฺสูปกาโร ธมฺมจารี ธมฺมมานี, อปิจ โข ธมฺมิกราชานํ นิสฺสิตาปิ สพฺพรฏฺฐวาสิกา สาสนสฺสูปการาเยว ธมฺมจาริโน ธมฺมมานิโน ราชานุคตา หุตฺวาฯ เตเนวาห มหาโพธิชาตกาทีสุ, –

ควญฺเจ ตรมานานํ, อุชุํ คจฺฉติ ปุงฺคโว;

สพฺพา คาวี อุชุํ ยนฺติ, เนตฺเต อุชุํ คเต สติฯ

เอวเมว มนุสฺเสสุ, โย โหติ เสฏฺฐสมฺมโต;

โส เจปิ ธมฺมํ จรติ, ปเคว อิตรา ปชา;

สพฺพรฏฺฐํ สุขํ เสติ, ราชา เจ โหติ ธมฺมิโกติฯ

วิเสสโต ปน ทุติยํ อมรปุรํ มาเปนฺตสฺส มหาธมฺมรญฺโญ อคฺคมเหสิยา อชฺชวมทฺทวโสหชฺชาทิคุณยุตฺตาย ธิตา อมฺหากํ รญฺโญ อคฺคมเหสี สมฺมาจารินี ปติพฺพตาฯ สพฺพนารีนํ อคฺคภาวํ ปตฺตาปิ สมานา กามคุณสงฺขาเตน สุรามเทน อปฺปมชฺชิตฺวา ปุญฺญกมฺเมสุ อปฺปมาทวเสน นิจฺจารทฺธวีริยา โหติฯ นิจฺจํ ปริยตฺติยา อุคฺคหณํ อกาสิฯ

เวทปารคูจ อโหสิฯ สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน อติวิย ปสนฺนา อญฺญาปิ โอโรธาทโย มหาธมฺมรญฺโญ โอวาเท ฐตฺวา ธมฺมํ จริํสุฯ สาสนํ ปสีทิํสุเยวฯ อุปราชาปิ มหาธมฺมราชสฺส เอกมาตาปีติโก มหาธมฺมราชิจฺฉาย อวิโรเธตฺวาเยว สกลรฏฺฐวาสีนํ คิหีนํ ภิกฺขูนญฺจ อตฺถหิตมาวหติ, เสยฺยถาปิ จกฺกวตฺติรญฺโญ สนฺติเก เชฏฺฐปุตฺโต ถามชวสมฺปนฺโน อติสูโร อุฏฺฐานวีริโยฯ อญฺเญปิ อมจฺจา อเนกสหสฺสปฺปมาณา มหาธมฺมรญฺญา ลทฺเธสุ ลทฺเธสุ ฐานนฺตเรสุ ฐิตา มหาธมฺมรญฺโญ ตํ ตํ กิจฺจมาวหนฺติ ปุญฺญกมฺเมสุ อภิรมนฺติฯ สกลรฏฺฐวาสิโนจ มนุสฺสา ทานสีลภาวนาสุเยว จิตฺตํ ฐเปนฺติฯ ภิกฺขูจ สงฺฆราชปฺปมุขาทโย เถรนวมชฺฌิมา คนฺถธุรวิปสฺสนาธุเรสุ อภิยุญฺชนฺติฯ

เอวเมกสฺส สาธุชฺชนสฺส คุณํ มหนฺเตน อุสฺสาเหน กเถนฺโตปิ ทุกฺกรํตาว นิฏฺฐํ ปาเปตุํ, ภควโต ปน ติโลกคฺคสฺส อเนกสหสฺสปารมิตานุภาเวน ปวตฺตํ คุณํ โก นาม ปุคฺคโล สกฺขิสฺสติ นิฏฺฐํ ปาเปตฺวา กเถตุนฺติฯ เอวํ มหาธมฺมราชสฺสจ อคฺคมเหสิยาเจว อุปราชาทีนญฺจ คุเณ วิสฺสฏฺเฐน วิตฺถารโต กถิยมาเน อิมิสฺสา สาสนวํสปฺปทีปิกาย อเนกสตภาณวารมตฺตมฺปิ ปตฺวา ปริยนฺโต น ปญฺญาเยยฺย, ยสฺมาจ อติปฺปปญฺจา ภเวยฺย, ตสฺมา สงฺเขเปเนวายํ กถิตา สาธุชฺชนานํ มหาปุญฺญมยาย ปีติยา อนุโมทนตฺถายฯ อิทญฺหิ สุณนฺเตหิ สาธุชฺชเนหิ อนุโมทิตพฺพํ,- อสุกสฺมิํ กิร กาเล อสุกสฺมิํ รฏฺเฐ อสุโก นาม ราชา สาสนํ ปคฺคณฺหิตฺวา วุฑฺฒิํ วิรูฬิํ เวปุลฺลมาปชฺชิ, เสยฺยถาปิ นาม รุกฺโข ภูโมทกานํ นิสฺสาย วุฑฺฒิํ วิรูฬิํ เวปุลฺลมาปชฺชีติฯ

อิมสฺส รญฺโญ กาเล เญยฺยธมฺมาภิมุนิวรญฺญาณกิตฺติ สิริธชธมฺมเสนาปติมหาธมฺมราชาธิราชคุรุ นาม สงฺฆราชา มหาเถโร รญฺญา อภิยาจิโต สุราชมคฺคทีปนิํ นาม คนฺถํ อกาสิฯ มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย อตฺถํ สิสฺสานํ วาเจตฺวา ยถาวาจิตนิยาเมน อตฺถโยชนานยํ โปตฺถเก อาโรปาเปสิฯ

เมธาภิวํสสทฺธมฺมธชมหาธมฺมราชาธิราชคุรุ นาม มหาเถโร ชาตกปาฬิยา อตฺถโยชนานยํ มรมฺมภาสาย อกาสิฯ

สงฺฆราชสฺส สิสฺโส ปญฺญาสามิสิริกวิธชมหาธมฺมราชาธิราชคุรูติ รญฺญา ลทฺธนามลญฺโฉ โสเยวาหํ ธมฺม รญฺญา อคฺคมเหสิยาจ อภิยาจิโต สีลกถํ นาม คนฺถํ อุปายกถํ นาม คนฺถญฺจ อกาสิํฯ รญฺโญ อาจริยภูเตน ทิสาปาโมกฺเขน นาม อุปาสเกน อภิยาจิโต โสเยวาตํ อกฺขรวิโสธนิํ นาม คนฺถํ อาปตฺติวินิจฺฉยํ นาม คนฺถญฺจฯ ตถา สงฺฆรญฺญา โจทิโต โสเย วาหํ นาคราชุปฺปติกถํ โวหารตฺถเภทญฺจ วิวาทวินิจฺฉยญฺจ อกาสิํฯ ตถา ปญฺจชมฺพุคามโภชเกน เลขกามจฺเจน ทฺวีหิจ อาโรจนเลขกามจฺเจหิ อภิยาจิโต โส เยวาหํ ราชเสวกทีปนิํ นาม คนฺถํ อกาสิํฯ ตถา ทีฆนาวานครโภชเกน มหาอมจฺเจน อภิยาจิโต โสเยวาหํ นิรยกถาทีปกํ นาม คนฺถํ อกาสิํฯ ตถา สิลาเลฑฺฑุกนามเกน อุปาสเกน อภิยาจิโต โสเยวาหํ อุโปสถวินิจฺฉยํ นาม คนฺถํ อกาสิํฯ ตถา พหูหิ โสตุชเนหิ อภิยาจิโต โสเยวาหํ สทฺทนีติยา สํวณฺณนํ ปาฬิภาสาย อกาสินฺติฯ

เอกสฺมิญฺจ สมเย กลิยุเค วีสาธิเก ทฺวิสเต สหสฺเสจ สมฺปตฺเต รญฺโญ เอตทโหสิ,- อิทานิ พุทฺธสฺส ภควโต สาสเน เกสญฺจิ ภิกฺขูนํ สามเณรานญฺจ กุลทูสนาทิอสารุปฺปกมฺเมหิ อุปฺปาทิตา จตฺตาโร ปจฺจยา พหู ทิสฺสนฺติ , เกจิปิ อลชฺชี ปุคฺคลา ชาตรูปาทินิสฺสคฺคิยวตฺถุมฺปิสาทิยนฺติ, เกจิปิ วินา ปจฺจยํ วิกาเล ตมฺพุลํ ขาทนฺติ, สนฺนิธิญฺจ กตฺวา ธูมานิจ ปิวนฺติ, อคิลานา หุตฺวา สอุปาหนา คามํ ปวิสนฺติ, ฉตฺตํ ธาเรนฺติ, อญฺเญปิ อวินยานุโลมาจาเร จรนฺติ, อิทานิ ภิกฺขูนํ สามเณรานญฺจ พุทฺธสฺส สมฺมุเข พุทฺธํ สกฺขิํ กตฺวา อิเม อนาจาเร น จริสฺสามาติ ปฏิญฺญํ การาเปตฺวา ภควโต สิกฺขาปทานิ รกฺขาเปตุํ วฏฺฏติ, เอวญฺจ สติ ภิกฺขู สามเณราจ มยํ พุทฺธสฺส สมฺมุเข เอวํ ปฏิญฺญํ กโรม, ปฏิญฺญญฺจ กตฺวา วิการํ อาปชฺชนฺตานํ อมฺหากํ อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเว อิมสฺมิํเยว ปจฺจกฺเข กิญฺจิ ภยํ อุปฺปชฺเชยฺยาติ ปจฺจกฺขภยํ อเปกฺขิตฺวา เต สิกฺขาปทํ รกฺขิสฺสนฺตีติฯ เอวํ ปน จินฺเตตฺวา ภิกฺขูนํ สามเณรานญฺจ เอวํ ปฏิญฺญํ การาเปตุํ ยุชฺชติ วา มา วาติ มยํ น ชานาม, อิทานิ สงฺฆราชาทโย มหาเถเร สนฺนิปาตาเปตฺวา ปุจฺฉิสฺสามีติ ปุน จินฺเตสิฯ

อถ สพฺเพปิ มหาเถเร สงฺฆราชสฺส วิหาเร สนฺนิปาตาเปตฺวา อิมํ การณํ ปุจฺฉถาติ อมจฺเจ อาณาเปสิฯ อถ อมจฺจา มหาเถเร สนฺนิปาตาเปตฺวา ปุจฺฉิํสุ,-อิทานิ ภนฺเต สาสเน ภิกฺขูนํ สามเณรานญฺจ อวินยานุโลมาจารานิ ทิสฺวา พุทฺธสฺส สมฺมุเข พุทฺธํ สกฺขิํ กตฺวา ราชา ยถา อิเม อนาจาเร น จริสฺสามาติ ปฏิญฺญํ การาเปตฺวา ภควโต สิกฺขาปทานิ รกฺขาเปตุํ อิจฺฉติ, ตถา การาเปตุํ ยุชฺชติ วา มา วาติฯ

อถ สงฺฆราชปฺปมุขาทโย มหาเถรา เอวมาหํสุ,- ยสฺมา สาสนสฺส ปริสุทฺธภาวํ อิจฺฉนฺโต เอวํ กโรติ, ตสฺมา ตถา การาเปตุํ ยุชฺชตีติฯ

ปณฺฑิตาภิธชมุนินฺทโฆสมหาธมฺมราชคุรุตฺเถราทโย ปน กติปยตฺเถรา เอวมาหํสุ, – อิทานิ ภิกฺขู นาม สทฺธาพลาทีนํ โถกตาย ภควโต อาณาสงฺขาตํ สจิตฺตกาจิตฺตกาปตฺติอิํ อาปชฺชิตฺวา ภควตาเยว อนุญฺญาเตหิ เทสนาวุฏฺฐานกมฺเมหิ ปฏิกริตฺวา สีลํ ปริสุทฺธํ กตฺวา ลชฺชีเปสลภาวํ กโรนฺติ, น กทาจิ อาปตฺติํ อนาปชฺชิตฺวา, ตสฺมา ภควตา ปฏิกฺขิตฺตํ กมฺมํ สญฺจิจฺจน วีติกฺกมิสฺสามาติ พุทฺธสฺส สมฺมุเข ปฏิญฺญากรณํ อติภาริยํ โหติ, สเจปิ ปุพฺเพ ปฏิญฺญํ กตฺวา ปจฺฉา วิสํวาเทยฺย, เอวํ สติ ปฏิสฺสววิสํวาเท สุทฺธจิตฺตสฺส ทุกฺกฏํ ปฏิสฺสวกฺขเณเอว ปาจิตฺติ อิตรสฺสจาติ วจนโต ตํ ตํ อาปตฺติํ ปฏิสฺสววิสํวาทนทุกฺกเปตฺติยา สเหว อาปชฺเชยฺย, อถ ปฏิญฺญากรณโตเยว อาปตฺติพหุลตา ภเวยฺย, ยถา ปน โรคํ วูปสมิตุํ อสปฺปายเภสชฺชํ ปฏิเสวติ, อถสฺส โรโค อวูปสมิตฺวา อติกฺกเมยฺย, เอวํ อาปตฺติํ อนาปชฺชิตุกาโม พุทฺธสฺส สมฺมุเข ปฏิญฺญํ กโรติ, อถสฺส อาปตฺติพหุลาเยว ภเวยฺยาติ, กิญฺจ ภิยฺโย อภยทสฺสาวิโน ภิกฺขู อเนกสตพุทฺธสฺส สมฺมุเข อเนกสตวารานิปิ ปฏิญฺญํ กตฺวา สิกฺขาปทํ วีติกฺกมิตุํ วิสหิสฺสนฺติเยวาติฯ

อถ สงฺฆราชา มหาเถโร อตฺตโน สิสฺสํ ปญฺญาสามิสิริกวิธชมหาธมฺมราชาธิราชคุรุํ นาม มํ อุยฺโยเชสิ, ตสฺส เถรสฺส วจเน ปฏิวจนํ ทาตุํฯ

อถาหํ เอวํ วทามิ,- ทฺเว ปุคฺคลา อภพฺพา สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ อาปชฺชิตุํ ภิกฺขูจ ภิกฺขุนิโยจ อริยา ปุคฺคลา, ทฺเว ปุคฺคลา สพฺพา สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ อาปชฺชิตุํ ภิกฺขูจ ภิกฺขุนิโยจ ปุถุชฺชนาติ ปริวารปาฬิยํ วุตฺตตฺตา อริยปุคฺคลานํวิย ปุถุชฺชนานํ วิสฺสฏฺเฐน ปฏิญฺญํ กาตุํ น วฏฺฏตีติ มนสิกริตฺวา ปุถุชฺชนภิกฺขูนํ ปฏิญฺญากรณํ อติภาริยนฺติ เวเทยฺยเจ, สพฺเพหิปิ อริยปุถุชฺชเนหิ ภิกฺขูหิ อุปสมฺปทามาฬเก อาทิโตว จตฺตาริ อกรณียานิ อาจิกฺขิตพฺพานีติ วุตฺเตสุ จตูสุ อกรณีเยสุ อนฺตมโส ติณสลากํ อุปาทาย โย ภิกฺขุ ปาทํ วา ปาทารหํ วา อติเรกปาทํ วา อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยติ, อสฺสมโณ โหติ อสกฺยปุตฺติโยติ, อนฺตมโส กุนฺตกิปิลฺลิกํ อุปาทาย โย ภิกฺขุ สญฺจิจฺจ มนุสฺสวิคฺคหํ ชีวิตํ โวโรเปสิ, อนฺตมโส คพฺภปาตนํ อุปาทาย อสฺสมโณ โหติ อสกฺยปุตฺติโยติ, อนฺตมโส สุญฺญาคาเร อภิรมามีติ โย ภิกฺขุปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโต อสนฺตํ อภูตํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อุลฺลปติ, อสฺสมโณ โหติ อสกฺยปุตฺติโยติจ อุปชฺฌาจริเยน โอวทิยมาเนหิ อภินโวปสมฺปนฺเนหิ อาม ภนฺเตติ ปฏิญฺญากถาเยวฯ สามเณเรหิปิ ปพฺพชฺชกฺขเณเยว อุปชฺฌายสฺส สนฺติเก ปาณาติปาตาเวรมณิสิกฺขาปทํ สมาทิยามีติอาทินา ปฐมํ ปฏิญฺญา กตาเยวฯ ตถา ภิกฺขูหิ ตํตํอาปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา เทสนาย ปฏิกรณกาเล สาธุ สุฏฺฐุ ภนฺเต สํวริสฺสามีติ อภิณฺหํ ปฏิญฺญา กตาเยวฯ สามเณเรหิปิ อุปชฺฌาจริยสฺส สนฺติเก สิกฺขาคฺคหณกาเลปิ ปาณาติปาตาเวร มณิสิกฺขาปทํ สมาทิยามีติอาทินา อภิณฺหํ ปฏิญฺญา กตาเยวฯ ตาหิ ปน ปฏิญฺญาหิ อภายิตฺวา อิโตเยว ภายามีติ วุตฺตวจนํ อจฺฉริยํวิย หุตฺวา ขายติฯ อิมาย หิ ปฏิญฺญาย ตาสํ ปฏิญฺญานํ วิเสสตา น ทิสฺสตีติฯ

อยํ ปเนตฺถ สนฺนิฏฺฐานตฺโถ,- ปฏิสฺสวทุกฺกฏาปตฺติ นาม สาวตฺถิยํ ปสฺเสนทิโกสลรญฺญา อิมสฺมิํ วิหาเร วสฺสํ อุปคจฺฉาหีติ อายาจิเต สาธูติ ปฏิชานิตฺวา ลาภพหุลตํ ปฏิจฺจ อนฺตรามคฺเค อญฺญสฺมิํ วิหาเร วสฺสํ อุปคนฺตฺวา ปฏิสฺสววิสํวาทนปจฺจยา อุปนนฺทํ นาม ภิกฺขุํ อารพฺภ ปญฺญตฺตาฯ

สมนฺตปาสาทิกญฺจ นาม วินยฏฺฐกถาย วสฺสูปนายิกกฺขนฺธกวณฺณนายํ ปฏิสฺสเวจ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอตฺถ น เกวลํ อิมํ เตมาสํ อิธ วสฺสํ วสถาติ เอตสฺเสว ปฏิสฺสเว อาปตฺติ, อิมํ เตมาสํ ภิกฺขํ คณฺหถ, อุโภปิ มยํ วสฺสํ วสิสฺสาม, เอกโต อุทฺทิสฺสาเปสฺสามาติ เอวมาทินาปิ ตสฺส ตสฺส ปฏิสฺสเว ทุกฺกฏํ, ตญฺจ โข ปฐมํ สุทฺธจิตฺตสฺส ปจฺฉา วิสํวาทนปจฺจยา, ปฐมมฺปิ อสุทฺธ จิตฺตสฺส ปน ปฏิสฺสเว ปาจิตฺติยนฺติ วุตฺตํฯ

อิจฺเจวํ ภิกฺขูนํ อญฺญมญฺญํ ทายเกหิจ สทฺธิํ ปฏิชานิตฺวา วิสํวาทนปจฺจยา อญฺเญสํ อตฺถหิตเภเทเยว ทุกฺกฏาปตฺติ วุตฺตา, น อตฺตโน อิจฺฉาวเสน สยเมว อหํ ภุญฺชิสฺสามิ สยิสฺสามีติ เอวมาทินา วตฺวา ยถาวุตฺตานุรูปํ อกตฺวา วิสํวาทเนติฯ สเจ ปน ภิกฺขุสามเณรานํ ปฐมเมว อาม ภนฺเตติอาทินา ปฏิญฺญํ กตฺวา ปจฺฉา เกนจิเทว กรณีเยน ตํตํอาปตฺติํ อาปชฺชนฺโต สห ปฏิสฺสววิสํวาเทน ทุกฺกฏาปตฺติยา อาปชฺเชยฺย, เอวํ สติ ตตฺถ ตตฺถ สิกฺขาปเทสุ ทฺเว ทฺเว อาปตฺติโย ปญฺญาเปยฺย, น จ เอวมฺปิ ปญฺญตฺตา, เตเนว ปฏิสฺสวทุกฺกฏาปตฺติ นาม ปเรสํ สนฺติเก ปเรสํ มติํ คเหตฺวา ปฏิชานิตฺวา วิสํวาทนฏฺฐาเนเยว ปญฺญตฺตาติ ทฏฺฐพฺพาฯ

อิทานิ ราชา สาสนสฺส สุทฺธิํ อิจฺฉนฺโต อิมินา อุปาเยน ภิกฺขุสามเณรานํ สีลํ สํวราเปนฺโต ปจฺจกฺขสมฺปรายิกภยํ อนุเปกฺขิตฺวา สํวรํ อาปชฺเชยฺยุนฺติ จินฺเตตฺวา พุทฺธสฺส สมฺมุเข ปฏิญฺญํ การาปิตตฺตา น โกจิ โทโส ทิสฺสติฯ ภิกฺขุสามเณรานมฺปิ ภิยฺโยโสมตฺตายสีลํ สํวริตฺวา สีลปริสุทฺธิ ภเวยฺยาติฯ อถ ราชา สพฺเพสํ ภิกฺขุสามเณรานํ พุทฺธสฺส สมฺมุเข ปฏิญฺญํ การาเปตฺวา สีลํ รกฺขาเปสีติฯ

อิจฺเจวํ อิมสฺส รญฺโญ กาเล ปุพฺเพ อลชฺชิโนปิ สมานา ภยํ อนุเปกฺขิตฺวา เยภุยฺเยน ลชฺชิโนว ภวนฺตีติฯ

พุทฺธสฺส ภควโต ปรินิพฺพานโต ติสตาธิกานํ ทฺวิวสฺสสหสฺสานํ อุปริ นวุติเม สํวจฺฉเร พหินทีตีเร คามสีมโต ปฏฺฐาย ยาว อนฺโตอุทกุกฺเขปา, ตาว กมฺมํ กโรนฺตานํ ภิกฺขูนํ สุเขน คมนตฺถาย คหฏฺฐา คามสีมาย อุทกุกฺเขปสีมํ สมฺพนฺธิตฺวา เสตุํ อกํสุฯ

อถ ตตฺถ ญาณาลงฺการสุมนมหาธมฺมราชคุรุคณา จริยนามโก เถโร อุปสมฺปทาทิวินยกมฺมานิ กติปย วสฺเสสุ อกาสิฯ

ธีรานนฺทตฺเถโร ปน ตตฺถ สงฺกรโทโส โหตีติ กมฺมํ กาตุํ น อิจฺฉติฯ ตถา ปฏฺฐาย เย เย ญาณาลงฺการสุมนมหาธมฺมราชคุรุคณาจริยสฺส มติํ รุจฺจนฺติ, เต เต ตสฺส ปกฺขิกา ภวนฺติฯ เย เย ปน ธีรานนฺทตฺเถรสฺสมติํ รุจฺจนฺติ, เตเต ตสฺส ปกฺขิกา ภวนฺติฯ เอวํลงฺกาทีเป อมรปุรนิกายิกา ภิกฺขูฯ ทฺเวธา ภินฺทิตฺวา ติฏฺฐนฺติฯ

อถ ธีรานนฺทปกฺเข ภิกฺขุ ตปฺปกฺขิกสฺส สีลกฺขนฺธตฺเถรสฺส สิสฺเส ธมฺมกฺขนฺธวนรตนภิกฺขู อมฺหากํ ชมฺพุทีเป รตนปุณฺณนครํ เปเสสุํ สงฺฆราชมหาเถรสฺส สนฺติเก โอวาทสฺส ปฏิคฺคาหณตฺถายฯ เต จ กลิยุเค อฏฺฐารสาธิเก ทฺวิวสฺสสเต สหสฺเสจ สมฺปตฺเต กตฺติกมาสสฺส ชุณฺหปกฺขอฏฺฐมิยํ สีหฬทีปโต นิกฺขมิตฺวา อาคจฺฉนฺตา เอกูนวีสาธิเก ทฺวิวสฺสสเต สหสฺเสจ สมฺปตฺเต ผคฺคุนมาสสฺส ชุณฺหปกฺขสตฺตมิยํ รตนปุณฺณนครํ สมฺปตฺตาฯ

อถ ธมฺมราชา สงฺฆราชสฺส อาราเม จตุภูมิกํ วิหารํ การาเปตฺวา ตตฺถ เต วสาเปสิฯ จตูหิ ปจฺจเยหิจ สงฺคหํ อกาสิฯ สงฺฆราชาจ เตสํ ทฺวินฺนํ ปกฺขิกานํ วจนํ สุตฺวา พหูหิ คนฺเถหิ สํสนฺทิตฺวา วิวาทํ วินิจฺฉินฺทิฯ ตาทิเส ฐาเน สงฺกรโทสสฺส อตฺถิภาวํ ปกาเสตฺวา สนฺเทสปณฺณมฺปิ เตสํ อทาสิฯ

มหาธมฺมราชาจ เตสํ ปุน สิกฺขํ สงฺฆราชสฺส สนฺติเก คณฺหาเปตฺวา ปิฏกตฺตยโปตฺถกาทีนิ ทาตพฺพวตฺถูนิ ทตฺวา ตสฺมิํเยว สํวจฺฉเร ปฐมอาสาฬิมาสสฺส กาฬปกฺขทสมิยํ นาวาย เต เปเสสิฯ

ตโต ปจฺฉาจ ญาณาลงฺการสุมนมหาธมฺมราชคุรุคณาจริยปกฺเข ภิกฺขูปิ ตปฺปกฺขิกสฺส ปญฺญาโมลิตฺเถรสฺส สิสฺเส วิมลโชติธมฺมนนฺทภิกฺขู เปเสสุํ สทฺธิํ อริยาลงฺกาเรน นาม สามเณเรน จตูหิจ อุปาสเกหิฯ เตจ กลิยุเค วีสาธิเก ทฺวิสเต สหสฺเสจ สมฺปตฺเต กตฺติกมาสสฺส ชุณฺหปกฺขปญฺจมิยํ สมฺปตฺตาฯ

ตทาปิ สงฺฆราชสฺส อาราเมเยว เอกํ วิหารํ การาเปตฺวา เต วสาเปสิฯ จตูหิ ปจฺจเยหิจ สงฺคหํ อกาสิฯ สงฺฆราชาปิ ปุน วินิจฺฉยํ อทาสิ ยถาวุตฺตนเยนฯ ธมฺมราชา เตสมฺปิ ภิกฺขูนํ สงฺฆราชสฺส สนฺติเก ปุน สิกฺขํ คณฺหาเปตฺวา สามเณรญฺจ อุปสมฺปาเทตฺวา จตูหิ ปจฺจเยหิ สงฺคหํ กตฺวา ปหิณิฯ

ตโต ปจฺฉาจ กลิยุเค พาวีสาธิเก ทฺวิวสฺสสเต สหสฺเสจ สมฺปตฺเต มาฆมาสสฺส กาฬปกฺขเอกาทสมิยํ สีหฬทีปโตเยว ทฺเว ภิกฺขู ตโย สามเณรา จตฺตาโร อุปาสกา สรชตสุวณฺณกรณฺฑกํ สรชตสุวณฺณเจติยทาตุํ หตฺถิทนฺตมยํ พุทฺธรูปํ มหาโพธิปตฺตานิ มหาโพธิตจํ มหาโพธิปติฏฺฐานสูมิํ สีหฬทกฺขิณสาขาโพธิปตฺตานิ ทุติยสตฺตาหอนิมิสฏฺฐานภูมิญฺจ ธมฺมปณฺณาการตฺถาย คเหตฺวา รตนปุณฺณํ นาม มหาราชฏฺฐานีนครํ สมฺปตฺตาฯ เตสมฺปิ ธมฺมราชา จตูหิ ปจฺจเยหิ สงฺคหํ กตฺวา สงฺฆรญฺโญ อาราเม วสาเปสิฯ ภิกฺขุนญฺจ ปุน สิกฺขํ คณฺหาเปสิฯ สามเณรานญฺจ อุปสมฺปทกมฺมํ คหฏฺฐานญฺจ ปพฺพชฺชกมฺมํ คณฺหาเปสิฯ

อิจฺเจวํ มรมฺมรฏฺเฐ ภควโต ปรินิพฺพานโต ปฏฺฐาย ยาวชฺชตนา สาสนสฺส เถรปรมฺปรวเสน ปติฏฺฐานตา เวทิตพฺพาฯ

อิจฺเจวํ มรมฺมมณฺฑเล อริมทฺทนปุเร อรหนฺตตฺเถรคโณ อุตฺตราชีวตฺเถรฉปฺปทตฺเถรคโณ สิวลิตฺเถรคโณ อานนฺทตฺเถรคโณ ตามลินฺทตฺเถรคโณติ ปญฺจ คณา อเหสุํฯ

อิทานิ อริมทฺทนนคเร ปญฺจคณโต ปฏฺฐาย วิชยปุรเชยฺยปุรรตนปูเรสุ เถรปรมฺปรวเสน สาสนสฺส อนุกฺกเมน อาคตภาวํ ทสฺสยิสฺสามิฯ สิริเขตฺตนคเร หิ ‘โส ยาํ โนํ’ นาม ราชา ปรกฺกมวํสิกสฺส สารทสฺสิตฺเถรสฺส อนฺเตวาสิกํ สทฺธมฺมฏฺฐิติตฺเถรํ อตฺตโน อาจริยํ กตฺวา ปูเชสิฯ

กลิยุคสฺส จตุวสฺสาธิกอฏฺฐสตกาเล สิริเขตฺตนครโต อาคนฺตฺวา โส รตนปูเร รชฺชํ กาเรสิฯ อถ อตฺตโน ปุตฺตํ อเนกิภํ นาม ราชกุมารํ มหาราช นาเมน สิริเขตฺตนครํ ภุญฺชาเปสิฯ ทกฺขิณทิสาภาเค ‘กู วฺเฐ ฏ-โย โม’ นครํ, ปจฺฉิมทิสาภาเค ‘โผ โขํ’ นาม ฐานํ, อุตฺตรทิสาภาเค ‘ม โลํ’ นครํ, ปุรตฺถิมทิสาภาเค ‘โกํ โขํ’ นาม ฐานํ, เอตฺถนฺตเร นิสินฺนานํ คิหีนํ มม ปุตฺตสฺส อาณา ปวตฺตตุ, ภิกฺขูนํ มมาจริยสฺส สทฺธมฺมฏฺฐิติตฺเถรสฺส อาณา ปวตฺตตูติ นิยฺยาเทสิฯ

ตสฺสจ สทฺธมฺมฏฺฐิติตฺเถรสฺส อริยวํสตฺเถโร มหาสามิตฺเถโรติ ทฺเว สิสฺสา อเหสุํฯ เตสุ มหาสามิตฺเถโร ปุพฺเพ วุตฺตนเยน สาสนวํสํ อาเนสฺสามีติ สีหฬทีปํ คนฺตฺวา สีหฬทีปโต สทฺธิํ ปญฺจหิ ภิกฺขูหิ สทฺธมฺมจาริํ นาม เถรํ อาเนตฺวา อภินวสิกฺขํ คณฺหิตฺวา สิริเขตฺตนคเร สีหฬทีปวํสิกํ สาสนํ วฑฺฒาเปตฺวา นิสีทิฯ

ตสฺส มหาสาริตฺเถรสฺส สิสฺโส อตุลวํโส นาม เถโร จตูสุ ทิสาสุ อหิณฺฑิตฺวา ปริยตฺติํ อุคฺคณฺหิตฺวา สิริเขตฺตนคเรเยว ตมฺพุลภุญฺชมาติกาสมีเป สาสนํ ปคฺคณฺหิตฺวา นิสีทิฯ ตสฺส อตุลวํสตฺเถรสฺส สิสฺโส รตนรํสี นาม เถโรจ ปริยตฺติเวสารชฺชํ ปตฺวา สิริเขตฺตนคเรเยว สาสนํ ปคฺคณฺหิตฺวา นิสีทิฯ ตสฺสจ รตนรํ สิตฺเถรสฺส สิสฺโส สตฺววธมฺมราชสฺส อาจริโย อภิสงฺเกโต นาม เถโร ปริยตฺติเวสารชฺชํ ปตฺวา สิริเขตฺตนครเยว สาสนํ ปคฺคณฺหิตฺวา นิสีทิฯ ตสฺส ปน สิสฺโส มุนินฺทโฆโส นาม เถโร อตฺถิฯ กลิยุเค สตฺตตาธิเก นวสเต สมฺปตฺเต ปจฺฉิมปกฺขาธิกราชา สิริเขตฺตนครํ อภิภวิตฺวา นนฺทโยเธน นาม อมจฺเจน สทฺธิํ ตํ มุนินฺทโฆสตฺเถรํ อาเนตฺวา รตนปูเร ปติฏฺฐาเปสิฯ

โส กิร ปจฺฉิมปกฺขาธิกราชา เอวํ กเถสิ,- อหํ สิริเขตฺตนครํ ลภิตฺวา เอกํเยว ภิกฺขุํ เอกํเยว คิหิํ ลภามีติฯ

โส ปน เถโร สามเณรนาเมน มุนินฺทโฆโส นามฯ อุปสมฺปนฺนกาเล ปน มาตุลภูตสฺส เถรสฺส นาเมน อุปาลิ นามฯ ทินฺนนาเมน ปน ติปิฏกาลงฺกาโร นามฯ ติริยปพฺพตวิหาเร ปน วาสตฺตา ฐานนาเมน ติริยปพฺพตตฺเถโร นามฯ

โส กิร เอราวตีนทีตีเร จตุภูมิกวิหาเร ปฐมํ นิสีทิตฺวา ปจฺฉา กลิยุคสฺส วสฺสสหสฺเส กาเลสฏฺฐิวสฺสายุโก หุตฺวา ติริยปพฺพตวิหาเร นิสีทิฯ สามเณรกาเล โส ชลุมสฺยามภเยน รตนปูรโต นิกฺขมิตฺวา เกตุมตีนครํ ปตฺวา ตตฺถ ติสาสนธชตฺเถรสฺส สิสฺสภูตสฺส ธมฺมราชคุรุตฺเถรสฺส สนฺติเก คนฺถํ อุคฺคณฺหิํฯ ปาฬิอฏฺฐกถาฏีกาสุ อติเฉกตาย ทหรกาเลเยวจ เวสฺสนฺตรชาตกํ กพฺยาลงฺกาเรน พนฺธิตฺวา กถนโต อติวิย ปากโฏ อโหสิฯ

ตสฺส ปน เถรสฺส สิสฺโส อุจฺจนครวาสี มหาติสฺสตฺเถโรติ สงฺคิรชนปเท อรญฺญวาสํ วสิตฺวา ปริยตฺติํ วาเจตฺวา สาสนํ ปคฺคณฺหิฯ ตสฺส ปน สิสฺโส เรมินคาเม คามวาสี จนฺทตฺเถโร นามฯ ตสฺส สิสฺโส ตํคามวาสี คุณสิริตฺเถโร นามฯ ตสฺส สิสฺโส ตํคามวาสี กลฺยาณธชตฺถโร นามฯ โส ปน เถโร ปทุมนคเร สหสฺโสโรธโพโธทธิคาเมสุ ปริยตฺติํ วาเจตฺวา นิสีทิฯ ตสฺส สิสฺโส โพโธทธิคามวาสิโน อินฺโทภาสกลฺยาณจกฺกวิมลาจารตฺเถรา สหสฺโสโรธคามวาสิโน คุณสารจนฺทสารตฺเถรา วํตุมคามวาสี วรเอสิตฺเถโร กนฺนินคเร ชรราชคาม วาสี คุณสิริตฺเถโรจาติ อิเม เถรา กลฺยาณธชตฺเถรสฺส สนฺติเก ปุน สิกฺขํ คเหตฺวา ปริยตฺติํ อุคฺคณฺหิตฺวา โกวิทา อเหสุํฯ

ตสฺเสว กลฺยาณธชตฺเถรสฺส สิสฺโส สงฺคิรชนปเท สมิวนคาเม นิสินฺโน ธมฺมธโร นาม เถโร มหลฺลกกาเล ปทุมนคเร กุสุมมูลคาเม นิสีทิตฺวา คนฺถํ วาเจตฺวา สาสนํ ปคฺคณฺหิฯ

เตสุ คุณสิริตฺเถโร อมรปุรมาปกสฺส รญฺโญ กาเล คุณาภิลงฺการสทฺธมฺมมหาราชาธิราชคุรูติ นามลญฺฉํ คณฺหิตฺวา เชยฺยภูมิวาสกิตฺติวิหาเร ปฏิวสิฯ

ตสฺส ปน เถรสฺส สิสฺโส ญาณาภิวํสธมฺมเสนาปติมหาธมฺมราชาคุรุ นาม มหาเถโรฯ ตสฺเสว รญฺโญ กาเล สงฺฆราชา อโหสิฯ โส ปน เถโร สีหฬทีเป อมรปุรนิกายิกานํ ปภโวฯ คุณาภิลงฺการสทฺธมฺมมหาธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถรสฺเสว สิสฺโส ติปิฏกาลงฺการมหาธมฺมราชคุรุ นาม เถโรฯ

ตสฺส สิสฺโส สูริยวํสาภิสิริปวราลงฺการธมฺมเสนาปติ มหาธมฺมราชาธิราชคุรุ นาม เถโร อมรปุรทุติยมาปกสฺส รญฺโญ กาเล สงฺฆราชา อโหสิฯ ตสฺส ปน สิสฺโส เญยฺย ธมฺมาภิวํสมุนิวรญาณกิตฺติสิริปวราลงฺการธมฺมเสนาปติ- มหาธมฺมราชาธิราชคุรุ มหาเถโร ทุติยํ อมรปุรมาปกสฺส รตนปุณฺณมาปกสฺสจ รญฺโญ กาเลสุ สงฺฆ ราชา อโหสิฯ โส ปน ญาณาภิวํสธมฺมเสนาปติมหาธมฺมราชาธิราชคุรุตฺเถรสฺส สงฺฆรญฺโญ สิสฺโสปิ วรเอสิตฺเถรสฺส สิสฺโสจ อโหสิฯ

อยํ สีหฬทีปโต สพฺพปจฺฉิมาคเตหิ สทฺธมฺมจารีมหาสามิตฺเถเรหิ ยาว อมฺหากํ อาจริยา เถรปรมฺปรา ทสฺสนกถาฯ

อยมฺปิ อปรา เถรปรมฺปรา เวทิตพฺพาฯ ฉปฺปทตฺเถรวํสิโก สทฺธมฺมกิตฺติ นาม เถโร เชยฺยปุรํ อาคนฺตฺวา จตุทีปภูมิฏฺฐาเน นิสีทิตฺวา มหาอริยวํสตฺเถรสฺส สนฺติเก ปริยตฺติํ อุคฺคณฺหิตฺวา ตโต ปจฺฉา เชตวนวิหารํ สงฺกมิตฺวา ตตฺถ นิสีทิตฺวา ปริยตฺติํ วาเจตฺวา สาสนํ ปคฺคณฺหิฯ

ตสฺส สทฺธมฺมกิตฺติตฺเถรสฺส สิสฺโส ติสาสนธโช นามฯ ตสฺส สิสฺโส ธมฺมราชคุรุ นามฯ ตสฺส สิสฺโส มุนินฺทโฆโส นามฯ ตสฺส สิสฺโส มหาติสฺโส นามฯ ตสฺส สิสฺโส จนฺทปญฺโญ นามฯ ตสฺส สิสฺโส คุณสิริ นามฯ ตสฺส สิสฺโส ญาณธโช นามฯ ตสฺส สิสฺโส ธมฺมธโร นามฯ ตสฺส สิสฺโส อินฺโทภาโส นามฯ ตโต ปฏฺฐาย กลฺยาณจกฺก วิมลาจาร คุณสาร จนฺทสาร วรเอสี คุณสิริ ญาณาภิวํส เญยฺยธมฺมาภิวํสตฺเถรานํ วเสน สาสนวํโส เวทิตพฺโพติฯ

อยํ ปตฺตลงฺกสฺส ฉปฺปทตฺเถรสฺส สิสฺสภูตา สทฺธมฺมกิตฺติตฺเถรโต ปฏฺฐาย เถรปรมฺปรทสฺสนกถาฯ

อิทํ รตนปุณฺณนคเร สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

เอวํ อปรนฺตรฏฺฐสงฺขาเตน เอกเทเสน สกลมฺปิ มรมฺมรฏฺฐํ คเหตฺวา สาสนวํโส ทสฺเสตพฺโพฯ ภควาปิ หิ อปรนฺตรฏฺเฐ จนฺทนวิหาเร วสิตฺวา ตมฺพทีปรฏฺเฐ ตํตํเทสมฺปิ อิทฺธิยา จริตฺวา สตฺตานํ ธมฺมํ เทเสสิเยวาติฯ

อิติ สาสนวํเส อปรนฺตรฏฺฐสาสนวํสกถามคฺโค

นาม ฉฏฺโฐ ปริจฺเฉโทฯ

7. กสฺมิรคนฺธารรฏฺฐสาสนวํสกถามคฺโค

[7] อิทานิ ยถาวุตฺตมาติกาวเสน กสฺมีรวนฺธารรฏฺฐสาสนวํสกถามคฺคํ วตฺตุํ โอกาโส อนุปฺปตฺโต, ตสฺมา ตํ วกฺขามิฯ

ตติยสงฺคีตาวสาเน หิ มหาโมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร มชฺฌนฺติ กตฺเถรํ กสฺมีรคนฺธารรฏฺฐํ เปเสสิ,-ตฺวํ เอตํ รฏฺฐํ คนฺตฺวา เอตฺถ สาสนํ ปภิฏฺฐาเปหีติฯ เอตฺถ จ กสฺมีรคนฺธารรฏฺฐํ นาม จีนรฏฺฐสมีเป ติฏฺฐติฯ เตเนว หิ อธุนา กสฺมีรคนฺธารรฏฺฐวาสิโน จินรฏฺฐวาสิโนจ มนุสฺสา อรวาฬสฺส นาม นาคราชสฺส อุปฺปชฺชนกาลโต ปฏฺฐาย ยาวชฺชตนา นาครูปํ กตฺวา มาเนนฺติ ปูเชนฺติ สกฺกโรนฺติ, วตฺถภาชนาทีสุปิ นาครูปเมว เต เยภุยฺเยน กโรนฺตีติฯ

โสจ มชฺฌนฺติกตฺเถโรปิ จตูหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ อตฺถ ปญฺจโม หุตฺวา ปาฏลิปุตฺตโต เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา หิมวติ อรวาฬทหสฺส อุปริ โอตริฯ เตน โข ปน สมเยน กสฺมีรคนฺธารรฏฺเฐ สสฺสปากสมเย อรวาโฬ นาม นาคราชา อรวาฬทเห นิสีทิตฺวา กรกวสฺสํ นาม วสฺสาเปตฺวา สสฺสํ หราเปตฺวา มหาสมุทฺทํ ปาเปสิฯ เตโรจ อรวาฬทหสฺส อุปริ โอตริตฺวา อรวาฬทหปิฏฺฐิกํ จงฺกมติปิ ติฏฺฐติปิ นิสีทติปิ เสยฺยมฺปิ กปฺเปติฯ นาคมาณวกา ตํ ทิสฺวา อรวาฬสฺส นาคราชสฺส อาโรเจสุํ, - มหาราช เอโก ฉินฺนภินฺนปฏธโร ภณฺฑุกาสาววสโน อมฺหากํ อุทกํ ทูเสตีติฯ