ตตฺถ นคเร ญาณวิลาสตฺเถโร สงฺขฺยาปกาสกํ นาม ปกรณํ อกาสิฯ ตํฬีกํ ปน ปตฺตลงฺกตฺเถรสฺส วิหาเร วสนฺโต สิริมงฺคโลนาม เถโร อกาสิฯ

วิสุทฺธิมคฺคทีปนิํ ปน สํญฺญฺวตฺตอรญฺญวาสี อุตฺตราราโม นาม เอโก เถโรฯ มงฺคลทีปนิํ สิริมงฺคลตฺเถโรฯ อุปฺปาตสนฺติํ อญฺญตโร เถโรฯ ตํ กิร อุปฺปาตสนฺติํ สชฺฌายิตฺวา จีนรญฺโญ เสนํ อชินีติฯ อิจฺเจวํ โยนกรฏฺเฐ อภิญฺญาลาภีนํ คนฺถการานญฺจ เถรานํ อานุภาเวน ชินสาสนํ ปริสุทฺธํ หุตฺวา ปติฏฺฐาติฯ เอวํ เหตุผลสมฺพนฺธวเสน อาทิ อนฺต สมฺพนฺธวเสน จ ยถาวุตฺเตหิ ตีหิ นเยหิ เถรปรมฺปรา ฆฏฺเฏตฺวา คเหตพฺพาฯ

อิติ สาสนวํเส โยนกรฏฺฐสาสนวํสกถา

มคฺโค นาม จตุตฺโถ ปริจฺเฉโทฯ

5. นววาสีรฏฺฐสาสนวํสกถามคฺโค

[5] อิทานิ วนวาสีรฏฺเฐ สิริเขตฺตนครสาสนวํสํ วกฺขามิฯ ชินจกฺเก หิ เอกาธิเก วสฺสสเต สมฺปตฺเต ชฏิโล สกฺโก นาโค ครุโฬ กุมฺภณฺโฑ จนฺที ปรมีสฺวโรจาติ อิเม สตฺต สิริเขตฺตํ นาม นครํ มาเปสุํฯ ตตฺถ ทฺวตฺตโปงฺโก นาม ราชา รชฺชํ กาเรสิฯ ตสฺส กิร ตีณิ อกฺขีนิ สนฺตีติฯ ตทา ภควโต สาวกา อรหนฺตา ติสหสฺสมตฺตา ตตฺถ วสิํสุฯ โส ราชา เตสํ อรหนฺตานํ เทวสิกํ จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปตฺถมฺภิฯ ฉ สรีรธาตุโย จ เอเกกํ เอเกกสฺมิํ นิทหิตฺวา ฉ เจติอิยานิ การาเปสิฯ ทกฺขิณพาหุํ ปน นิทหิตฺวา เอกมฺปิ เจติยํ การาเปสิฯ

อุณฺหีสธาตุํ ปน กงฺครนฺนครโต อาเนตฺวา เอกมฺปิ เจติยํ การาเปสิฯ ตํ ปน ตาว น นิฏฺฐิตํฯ

ปจฺฉา อนุรุทฺธราชา คเหตฺวา อริมทฺทนนครํ อาเนตฺวา จญฺญิงฺขุ นาม เจติเย นิธานํ อกาสิฯ ตสฺมา รกฺขิตตฺเถรสฺส อาคมนโต ปุพฺเพปิ สาสนํ ปติฏฺฐาสีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ตโต ปจฺฉา สาสนํ ทุพฺพลํ หุตฺวา อฏฺฐาสิฯ

อิทํ วนวาสีรฏฺเฐ ปฐมํ สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

มหาโมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถเรน ปน เปสิโต รกฺขิตตฺเถโร วนวาสีรฏฺฐํ คนฺตฺวา อากาเส ฐตฺวา อนมตคฺคปริยายกถาย วนวาสิเก ปสาเทสิฯ กถาปริโยสาเน ปนสฺส สฏฺฐิสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิฯ สตฺตติสหสฺสมตฺตา ปพฺพชิํสุฯ ปญฺจวิหารสตานิ ปติฏฺฐาเปสุํฯ เอวํ โส ตตฺถ สาสนํ ปติฏฺฐาเปสิฯ เตเนว อฏฺฐ กถายํ –

คนฺตฺวาน รกฺขิตตฺเถโร,

วนวาสิํ มหิทฺธิโก;

อนฺตลิกฺเข ฐิโต ตตฺถ,

เทเสสิ อนมตคฺคิยนฺติ วุตฺตํฯ

เอวํ วนวาสีรฏฺเฐ ปุพฺเพเยว สาสนํ โอคาเหตฺวา ปติฏฺฐหิฯ น ปน ตาว สกลํ พฺยาเปตฺวา ปติฏฺฐหิฯ

อิทํ ตาว วนวาสีรฏฺเฐ สิริเขตฺตนคเร ทุติยํ

สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

ชินจกฺเก ปน เตตฺติํสาธิเก จตุวสฺสสเต กุกฺกุฏ สีโส นาม เอโก ราชา รชฺชํ กาเรสิฯ ตสฺส รญฺโญ กาเล ภควโต สาวกา อรหนฺตา ปญฺจสตมตฺตา อเหสุํฯ เตสมฺปิ โส ราชา เทวสิกํ จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปตฺถมฺเภสิฯ

โสตาปนฺนสกทาคามิอนาคามิโน ปน คณนปถํ วีติวตฺตา อเหสุํฯ

อิทํ วนวาสีรฏฺเฐ สิริเขตฺตนคเร ปรมฺปราภตวเสน

ตติยํ สาสนสฺส ปติฏฺฐานํฯ

อิจฺเจวํ วนวาสีรฏฺเฐ อเนกสเตหิ อรหนฺตตฺเถเรหิ สาสนํ ปุณฺณินฺทุสงฺกาสํ หุตฺวา อติวิย วิชฺโชเตสิฯ สาสนิก คนฺถการา ปน มหาเถรา ตตฺถ น สนฺทิสฺสนฺติฯ อรหนฺตตฺเถรา ปน ราชูนํ อายาจนํ อารพฺภ ธมฺมสตฺถํ เอกํ วิรจยิํสูติ โปราณา วทนฺตีติฯ อิจฺเจวํ–

เตจ เถรา มหาปญฺญา,

ปคฺคเหตฺวาน สาสนํ;

สูริโย วิย อตฺถงฺโค,

อุปคา มจฺจุสนฺติกํฯ

ตสฺมา หิ ปณฺฑิโต โปโส,

ยาว มจฺจุ นจาคโต;

ตาว ปุญฺญํ กเร นิจฺจํ,

มา ปมชฺเชยฺย สพฺพทาติฯ

อิติ สาสนวํเส วนวาสีรฏฺฐสาสนวํสกถามคฺโค

นาม ปญฺจโม ปริจฺเฉโทฯ

6. อปรนฺตรฏฺฐสาสนวํสกถามคฺโค

[6] อิทานิ ปน มรมฺมมณฺฑเล อปรนฺตรฏฺเฐ สาสนวํสํ วกฺขามิฯ อมฺหากญฺหิ มรมฺมรฏฺเฐ สุปฺปาทกติตฺเถ วาณิชคาเม วสนฺเต จูฬปุณฺณ มหาปุณฺเณทฺเว ภาติเก ปฏิจฺจ ภควโต ธรมานสฺเสว อติเรกวีสติวสฺสกาลโต ปภุติ สาสนํ ปติฏฺฐาสิฯ น ปน ตาว พฺยาเปตฺวา ปติฏฺฐาสิฯ เตเนว ปุน สาสนสฺส ปติฏฺฐาปนตฺถาย มหาโมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร โยนกธมฺมรกฺขิตตฺเถรํ เปเสสีติฯ

ภควา ปน โลหิตจนฺทนวิหารํ ปฏิคฺคเหตฺวา สตฺตสตฺตาหานิ นิสีทิตฺวา สมาคตานํ เทวมนุสฺสานํ ธมฺมรสํ อทาสิฯ สตฺตาเหสุ จ เอกสฺมิํ อหุ จตุราสีติปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิฯ ปญฺจสตมตฺเตหิ จ ปาสาเทหิ อาคจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค สจฺจพนฺธปพฺพเต นิสินฺนสฺส สจฺจพนฺธสฺส นาม อิสิโน ธมฺมํ เทเสตฺวา ฉหิ อภิญฺญาหิ สทฺธิํ อรหตฺตํ ปาเปสิฯ วาณิชคาเม จ อิสิทินฺนเสฏฺฐิ อาทีนมฺปิ ธมฺมรสํ ปาเยสิฯ อิจฺเจวํ สจฺจพนฺธอิสิทินฺนมหาปุณฺณาทโย ปฏิจฺจ อมฺหากํ มรมฺมมณฺฑเล สาสนํ ปติฏฺฐาสิฯ

อิทํ มรมฺมมณฺฑเล อปรนฺตรฏฺเฐ ปฐมํ สาสนสฺส

ปติฏฺฐานํฯ

ภควโต ปรินิพฺพุตโต ปญฺจติํสาธิเก ทฺวิวสฺสสเต สมฺปตฺเต ตติยสงฺคีติํ สงฺคายิตฺวา อวสาเน มหาโมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร อตฺตโน สทฺธิวิหาริกํ โยนกธมฺมรกฺขิตตฺเถรํ สทฺธิํ จตูหิ ภิกฺขูหิ อปรนฺตรฏฺฐํ เปเสสิฯ อปรนฺตรฏฺฐญฺจ นาม อมฺหากํ มรมฺมมณฺฑเล สุนาปรนฺตรฏฺฐเมวฯ ตมตฺถํ ปน เหฏฺฐา อโวจุมฺหาฯ

โยนกธมฺมรกฺขิตตฺเถโรปิ อปรนฺตรฏฺฐํ อาคนฺตฺวา อคฺคิกฺขนฺโธปมสุตฺเตน รฏฺฐวาสีนํ ปสาเทสิฯ สตฺตติมตฺตานํ ปาณสหสฺสานํ ธมฺมรสํ ปาเยสิฯ รฏฺฐวาสิโน จ พหโว สาสเน ปพฺพชิํสุฯ ราชกุลโตปิ สหสฺสมตฺตา ปพฺพชิํสุฯ อิตฺถีนํ ปน อติเรกสฏฺฐิสหสฺสมตฺตา ปพฺพชิํสุฯ ตญฺจ น อคฺคิกฺขนฺโธปมสุตฺตนฺตํ สุตฺวา ปพฺพชนฺตีนํ อิตฺถีนํ วเสน วุตฺตํ, อถ โข อาทิโต ปฏฺฐาย ยาวจิรกาลา สาสนํ ปสีทิตฺวา ปพฺพชนฺตีนํ อิตฺถีนํ วเสน วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ