วิชยาภิเสโก
[1]
สพฺพโลกหีตํ กตฺวา, ปตฺวา สนฺติกรํ ปทํ;
ปรินิพฺพานมญฺจมฺหิ, นิปนฺโน โลกนายโกฯ
[2]
เทวตาสนฺนิปาตมฺหิ, มหนฺตมฺหิ มหามุนิ;
สกฺก ตตฺรสมีปฏฺฐํ, อโวจ วทตํ วโรฯ
[3]
วิชโย ลาฬาวิสยา, สีหพาหุนรินฺทโช;
เอสลงฺกาธนุปตฺโต, สตฺตภจฺจสตานุโคฯ
[4]
ปติฏฺฐหิสฺสติ เทวินฺทํ, ลํกายํ มม สาสนํ;
ตสฺมา สปริวารํ ตํ, รกฺขลํกญฺจ สาธุกํฯ
[5]
ตถาคตสฺส เทวินฺโท, วโจ สุตฺวาว สาทโร;
เทวสฺสุปฺปลวณฺณสฺส, ลํการกฺขํ สมปฺปยิฯ
[6]
สกฺเกน วุตฺตมตฺโตโส, ลงฺกามาคมฺมสชฺชุกํ;
ปริพฺพาชก เวเสน, รุกฺขมูล มูปวิสิํฯ
[7]
วิชยสมฺมุขา สพฺเพ,
ตํ อุปจฺจ อปุจฺฉิสุํ;
อยํ โภ โกนุ ทีโปตี,
ลํกาทีโปติ โส พฺรวิฯ
[8]
น สนฺติ มนุชา เหตฺถ, น จ เหสฺสติ โว ภยํ;
อิติ วตฺวา กุณฺฑีกาย, เต ชเลน นิสิญฺจิยฯ
[9]
สุตฺตญฺจ เตสํ หตฺเถสุ, ลเคตฺวานภสา’คมา;
ทสฺเสสิ โสณิรูเปน, ปริวาริกยกฺขินีฯ
[10]
เอโก ตํ วาริยนฺโตปิ, ราชปุตฺเตน อนฺวคา;
คามมฺหิ วิชฺชมานมฺหิ, ภวนฺติ สุนขา อิติฯ
[11]
ตสฺสา จ สามีนี ตตฺถ, กุเวณีนาม ยกฺขินี;
นิสีทิ รุกฺขมูลมฺหิ, กนฺตนฺติ ตาปสี วิยฯ
[12]
ทิสฺวาน โส โปกฺขรณี, นิสินฺนํ ตญฺจ ตาปสิํ;
ตตฺถ นฺหาตฺวา ปิวิตฺวา จ, อาทาย จ มุลาลิโยฯ
[13]
วาริญฺจ โปกฺขเรเหว, วุฏฺฐาสิ สาตมพฺรวิ;
ภกฺโข’สิ มม ติฏฺฐาติ, อฏฺฐา พทฺโธ วโส นโรฯ
[14]
ปริตฺตสุตฺต เตเชน, ภกฺขิตุํ สา น สกฺกุณี;
ยาจิยนฺโตปิ ตํ สุตฺตํ, นา’ทายกฺขินิยา นโรฯ
[15]
ตํ คเหตฺวา สุรุงฺคายํ, รุทนฺตํ ยกฺขินี ขิปิ;
เอวํ เอเกกโส ตตฺถ, ขิปี สตฺตสตานิปิฯ
[16]
อนายนฺเตสุ สพฺเพสุ, วิชโย ภยสํกิโต;
นนฺตปญฺจายุโธ คนฺตฺวา, ทิสฺวา โปกฺขรณิํ สุภํฯ
[17]
อปสฺส มุตฺติณฺณปทํ, ปสฺสํ ตญฺเจว ตาปสิํ;
‘‘อิมาย ขลุ ภจฺจา เม, คหิตานุ’’ติ จินฺติยฯ
[18]
กิํ น ปสฺสสิ ภจฺเจ เม,
โหติ ตฺวํ อิติ อาหตํ;
‘‘กิํ ราชปุตฺต ภจฺเจหิ,
ปิว นหายา’’ติ อาหสาฯ
[19]
ยกฺขินี ตาว ชานาติ, มม ชาตินฺติ นิจฺฉิโต;
สงฺฆํ สนามํ สาเวตฺวา, ธนุํ สนฺธายุ’ ปาคโตฯ
[20]
ยกฺขิํ อาทาย คีวาย, นารา จ วลเยน โส;
วามหตฺเถน เกเสสุ, คเหตฺวา ทกฺขิเณ น ตุฯ
[21]
อุกฺขิปิตฺวา อสิํอาห, ‘‘ภจฺเจ เม เทหิ ทาสิตํ;
มาเรมี’’ติ ภยฏฺฏาสา, ชีวิตํ ยาจิ ยกฺขินีฯ
[22]
ชีวิตํ เทหิ เม สามิ, รชฺชํ ทชฺชามิ เต อหํ;
กริสฺสมิ’ตฺติ กิจฺจญฺจ, กิจฺจํ อญฺญํ ยถิจฺฉิตํฯ
[23]
อทุพฺภาตฺถาย สปถํ, โส ตํ ยกฺขิํ อการยิ;
‘‘อาเนหิ ภจฺเจ สีฆ’’นฺติ, วุตฺตมตฺตาว สา’นยิฯ
[24]
‘‘อิเม ชาตา’’ติ วุตฺตาสา,
ตณฺฑุลาทิํ วินิทฺทิสิ;
ภกฺขิตานํ วาณิชานํ,
นาวฏฺฐํ วิวิขํ พหุํฯ
[25]
ภจฺจา เต สาธยิตฺวาน, ภตฺตานิ พฺยญฺชนานิจ;
ราชา ปุตฺตํ โภชยิตฺวา, สพฺเพจาปิ อภุญฺชิสุํฯ
[26]
ทาปิตํ วิชเยน’คฺคํ, ยกฺขี ภุญฺชิย ปีณิตา;
โสฬสวสฺสิกํ รูปํ, มาปยิตฺวา มโนหรํฯ
[27]
ราชปุตฺต มุปคญฺฉิ, สพฺพาภรณภูสิตา;
มาเปสิ รุกฺขมูลสฺมิํ, สยนญฺจ มหารหํฯ
[28]
สาณิยา สุปริกฺขิตฺตํ, วิตานสมลงฺกตํ;
ตํ ทิสฺวา ราชตนโย, เปกฺขํ อตฺถมนาคตํฯ
[29]
กตฺวาน ตายนาวายํ, นิปชฺช สยเน สุขํ;
สาณี ปริกฺขิปิตฺวาน, สพฺเพ ภจฺจา นิปชฺชิสุํฯ
[30]
รตฺติํ ตูริยสทฺทญฺจ, สุตฺวา คีตรวญฺจ โส;
อปุจฺฉิ สหเสมานํ, กิํ สทฺโท อิติ ยกฺขินิํฯ
[31]
รชฺชญฺจ สามิโน เทยฺยํ, สพฺเพ ยกฺเข จ ฆาติย;
มนุสฺสา วาสกรณา, ยกฺขา มํ ฆาตยนฺติหิฯ
[32]
อิติ จินฺติย ยกฺขี สา, อพฺรวิ ราชนนฺทนํ;
สีรีสวตฺถุนา เมตํ, สามิ ยกฺขปุรํ อิธฯ
[33]
ตตฺถ เชฏฺฐสฺส ยกฺขสฺส, ลํกานครวาสินี;
กุมาริกา อิธา’นีตา, ตสฺสา มาตา จ อาคตาฯ
[34]
อาวาห มงฺคเล ตตฺถ, อิธาปิ อุสฺสเว มหา;
วตฺตเต ตตฺถ สทฺโทยํ, มหาเหส สมาคโมฯ
[35]
อชฺเชว ยกฺเข ฆาเตหิ,
น หิ สกฺขา อิโต ปรํ;
โส อาหา’ทิสฺส มาเนเต,
ฆาเตสฺสามิ กถํ อหํฯ
[36]
ยตฺถ สทฺทํ กริสฺสาม, เตน สทฺเทน ฆาตย;
อายุธํ เม’นุภาเวน, เตสํ กาเย ปติสฺสติฯ
[37]
ตสฺสา สุตฺวา ตถา กตฺวา, สพฺเพ ยกฺเข อฆาตยิ;
สยมฺปิ ลทฺธวิชโย, ยกฺขราช ปสาธนํฯ
[38]
ปสาธเนหิ เสเสหิ, ตํตํ ภจฺจํ ปสาธยิ;
กติปหํ วสิตฺเว’ตฺถ, ตมฺพปณฺณิมุปาคมิฯ
[39]
มาปยิตฺวา ตมฺปปณฺณิ-นครํ วิชโย ตหิํ;
วสี ยกฺขินิยา สทฺธิํ, อมจฺจ ปริวาริโตฯ
[40]
นาวาย ภูมิโมติณฺณา, วิชยปมุขา ตทา;
กิลนฺตา ปาณินาภูมิํ, อาลมฺพิย นิสีทิสุํฯ
[41]
ตมฺพภูมิรโชผุฏฺโฐ, ตมฺโพปาณิ ยโต อหุํ;
โส เทโสเจว ทีโป จ, เตน ตนฺนามโก อหุฯ
[42]
สีหพาหุ นรินฺโท โส, สีหมาทินฺนวา อิติ;
สีหโฬ เตน สมฺพนฺธา, เอเต สพฺเพปิ สีหฬาฯ
[43]
ตตฺถ ตตฺถ จ คาเม เต, ตสฺสา’มจฺจา นิเวสยุํ;
อนุราธคามํ ตนฺนาโม, กทมฺพ นทียนฺติเกฯ
[44]
คมฺภีรนทียา ตีเร, อุปติสฺโส ปุโรหิโต;
อุปติสฺสคามํ มาเปสิ, อนุราธสฺส อุตฺตเรฯ
[45]
อญฺเญ ตโย อมจฺจา เต, มาปยิํสุ วิสุํ วิสุํ;
อุชฺเชนิํ อุรุเวลญฺจ, วิชิตํ นครํ ตถาฯ
[46]
นิวาเสตฺวา ชนปทํ, สพฺเพ’มจฺจา สมจฺจตํ;
อโวจุํ ราชตนยา, สามิ รชฺเชภิเสจยฯ
[47]
อิติ วุตฺโต ราชปุตฺโต, น อิจฺฉิ อภิเสจนํ;
วินา ขตฺติยกญฺญาย, อภิเสกํ มเหสิยาฯ
[48]
อถามจฺจา สามิโน เห, อภิเสก กตา ทรา;
ทุกฺกเรสุปิ กิจฺเจสุ, ตทตฺถภิรุตา ติคาฯ
[49]
ปณฺณากาเร มหาสาเร, มณิมุตฺตาทิเก พหู;
คาหาปยิตฺวา ปาเหสุํ, ทกฺขิณํ มธุรํ ปุรํฯ
[50]
ปณฺฑุราชสฺส ธีตตฺถํ, สามิโน สามิภตฺติโน;
อญฺเญสํ จาปิ ธีตตฺถํ, อมจฺจานํ ชนสฺส จฯ
[51]
สีฆํ นาวาย คนฺตฺวาน, ทูตา เต มธุรํ ปุรํ;
ปณฺณากาเร จ เลขญฺจ, ตสฺส รญฺโญ อทสฺสยุํฯ
[52]
ตโต ราชาอมจฺเจหิ, มนฺตยิตฺวา สธีตรํ;
ปาเหตุกาโม’มจฺจานํ, อญฺเญสํ จาปิ ธีตโรฯ
[53]
ลทฺธา อูนสตํ กญฺญา, อถเภริํ จราปยิ;
ลํกาย ธีตุคมนํ, อิจฺฉมานา นรา อิธฯ
[54]
นิวาสยิตฺวา ทิคุณํ, ฆรทฺวาเรสุ ธีตโร;
ฐเปนฺตุ เตน ลิงฺเคน, อาทียิสฺสามิตา อิติฯ
[55]
เอวํ ลทฺธา พหูกญฺญา, ตปฺปยิตฺวาน ตํ กุลํ;
สมฺปนฺนสพฺพาลงฺการํ, ธีตรํ สมฺปฏิจฺฉทํฯ
[56]
สพฺพา ตา ลทฺธสกฺการา, กญฺญาโย จ ยถารหํ;
ราชารเห จ หตฺถสฺส-รถเปสฺสิย การเกฯ
[57]
อฏฺฐารสนฺนํ เสณีนํ, สหสฺสญฺจ กุลานิ โส;
เลขํ ทตฺวาน เปเสสิ, วิชยสฺส ชิตา’ริโนฯ
[58]
สพฺโพโส’ตรี นาวาหิ, มหาติตฺเถ มหาชโน;
เตเนว ปฏฺฏนํ ตญฺหิ, มหาติตฺถํติ วุจฺจติฯ
[59]
วิชยสฺส สุโตธีตา, ตสฺสา ยกฺขินิยา อหุ;
ราชกญฺญาคมํ สุตฺวา, วิชโย อาห ยกฺขินิํฯ
[60]
‘‘คจฺฉ ทานิ ตุวํ โภติ, ฐเปตฺวา ปุตฺตเก ทุเว;
มนุสฺสา อมนุสฺเสหิ, ภายินฺตีหิ สทา’’ อิติฯ
[61]
สุตฺวา ตํ ยกฺขภยโต, ภีตํ ตํ อาห ยกฺขินิํ;
มา จินฺตยิ สาหสฺเสน, ทาปยิสฺสามิ เต พลิํฯ
[62]
ปุนปฺปุนํ ตํ ยาจิตฺวา, อุโภ อาทาย ปุตฺตเก;
ภีตาปิ สา อคติยา, ลํกาปุรมุปาคมิฯ
[63]
ปุตฺเต พิหิ นิสีเทตฺวา, สยํ ปาวิสิ ตํ ปุรํ;
สญฺชานิตฺวาน ตํ ยกฺขิํ, ภีตา โจรีติ สญฺญิโตฯ
[64]
สํขุภิํสุ ปุเร ยกฺขา, เอโก สาหสิโก ปน;
เอกปาณิปฺปหาเรน, วิลยํ นยิ ยกฺขินิํฯ
[65]
ตสฺสาตุ มาตุโล ยกฺโข, นิกฺขมฺม นครา พหิ;
ทิสฺวา เต ทารเก ปุจฺฉิ, ตุมฺเห กสฺส สุตา อิติฯ
[66]
กุเวณิยา’ติ สุตฺวา’ห, มาตา โว มาริตา อิธ;
ตุมฺเหปิ ทิสฺวา มาเรยฺยุํ, ปลายถ ลหุํ อิติฯ
[67]
อาคุํ สุมนกูฏํ เต, ปลายิตฺวา ตโต ลหุํ;
วาสํ กปฺเปสิ เชฏฺโฐ โส, วุทฺโธ ตาย กณิฏฺฐิยาฯ
[68]
ปุตฺตธีตาหิ วฑฺฒิตฺวา, ราชานุญฺญาย เต วสุํ;
ตตฺเถว มลเย เอโส, ปุลินฺทานญฺหิ สมฺภโวฯ
[69]
ปณฺฑุราชสฺส ทูตา เต, ปณฺณาการํ สมปฺปยุํ;
วิชยสฺส กุมารสฺส, ราชาธิการิกา จ ตาฯ
[70]
กตฺวา สกฺการสมฺมานํ, ทูตานํ วิชโย ปน;
อทา ยาถารหํ กญฺญา, อมจฺจานํ ชนสฺส จฯ
[71]
ยถา วิธิ จ วิชยํ, สพฺเพ มจฺจาสมาคตา;
รชฺเชสมภิสิญฺจิํสุ, กริํสุจ มหาฉณํฯ
[72]
ตโต โส วิชโย ราชา, ปณฺฑุราชสฺส ธีตรํ;
มหตา ปริหาเรน, มเหสิตฺเต’ภิเสจยิฯ
[73]
ธนาน’ทา อมจฺจานํ, อทาสิ สสุรสฺสตุ;
อนุวสฺสํ สงฺขมุตฺตํ, สตสหสฺส ทฺวยารหํฯ
[74]
หิตฺวา ปุพฺพาจริตํ วิสมํ สเมน;
ธมฺเมน ลํกมขิลํ อนุสาสมาโน;
โส ตมปณฺณินคเร วิชโย นรินฺโท;
รชฺชํ อการยิ สมา ขลุ อฏฺฐติํสา’ติฯ
สุชนปสาทสํเว คตฺถาย กเต มหาวํเส
วิชยาภิเสโก นาม
สตฺตโม ปริจฺเฉโทฯ
อฏฺฐม ปริจฺเฉท