ติราชโกนาม
[1]
ตโต ลงฺกาภิเสกํ โส, ปตฺวา เสโน กมาคตํ;
มหินฺทสฺสาทิปาทสฺส, ยุวราชปทํ อทาฯ
[2]
ปญฺโญ มหากวี พฺยตฺโต, มชฺฌตฺโต มิตฺตสตฺตุสุ;
ยุตฺโต ทยาย เมตฺตาย, ราชา โส สพฺพทา อหุฯ
[3]
กาลํ เทโว’นติกฺกมฺม, สมฺมา ธาราภิวสฺสติ;
รฏฺเฐ ตสฺมิํ วสนฺตา’สุํ, สุขิตา นิพฺภยา สทาฯ
[4]
สุตฺตนฺตํ โลหปาสาเท, นิสินฺโน วณฺณยี ตทา;
นิกายตฺตยวาสีหิ, ราชา โส ปริวาริโตฯ
[5]
ทาฐธาตุกรณฺฑํ โส, นานารตนภูสิตํ;
อกา จตุวิหาเรสุ, ธาตุปูชา จ’เนกธาฯ
[6]
ปริเวณํ สิตฺถคามํ, กาเรตฺวา วุตฺถมตฺตนา;
โลกํ ปุตฺตํว ปาเลตฺวา, ติวสฺเสน ทิวงฺคโตฯ
[7]
ยุวราชา มหินฺโท โส, ราชาสิ ตทนนฺตรํ;
มหาปุญฺโญ มหาเตโช, มหาเสโน มหายโสฯ
[8]
เอกจฺฉตฺตํ อกา ลงฺกํ, ฆาเตตฺวา โจรุปทฺทวํ;
อกํสุ ตมุปฏฺฐานํ, นิจฺจมณฺฑลนายกํฯ
[9]
วิชฺชมาเนปิ ลงฺกายํ, ขตฺติยานํ นราธิโป;
กาลิงฺคจกฺกวตฺติสฺส, วํเส ชาตํ กุมาริกํฯ
[10]
อาณาเปตฺวาน ตํ อคฺค-มเหสิํ อตฺตโน อกา;
ตสฺสา ปุตฺตา ทุเว ชาตา, ธีตา เอกา มโนรมาฯ
[11]
อาทิปาเท อกา ปุตฺเต, ธีตรํ โจปราชินิํ;
อิติ สีหฬวํสญฺจ, ปฏฺฐเปสิ สภูปติฯ
[12]
พลกายํ อิมํ เทสํ, มทฺทนตฺถาย วลฺลโภ;
เปเสสิ นาคทีปํ โส, สุตฺวา ตํ ภูปติ อิธฯ
[13]
พลํ ทตฺวาน เสนวฺห-ราชเสนาปติํ ตทา;
วลฺลภสฺส พเลเน’ส, ยุชฺฌิตุํ ตตฺถ เปสยิฯ
[14]
คนฺตฺวา เสนาปตี ตตฺถ, พเลเน’ตสฺส ราชิโน;
ยุชฺฌิตฺวา ตํ วินาเสตฺวา, คณฺหิ โส ยุทฺธมณฺฑเลฯ
[15]
อสกฺเกนฺโต อิมํ เชตุํ, ราชา นํ วลฺลภาทโย;
ราชาโน มิตฺตสมฺพนฺธํ, ลํกินฺเทน อกํสุ เตฯ
[16]
อิจฺเฉวํ ราชิโน เตโช, ชมฺพุทีปมวตฺถริ;
ปตฺถริตฺวาน ลํกายํ, อุลฺลงฺฆิตฺวาน สาครํฯ
[17]
สทฺธมฺมํ กถายนฺตานํ, กตฺวา สมฺมา น มุตฺตมํ;
ธมฺมํ สุตฺวาน โส ราชา, ปสนฺโน พุทฺธสาสเนฯ
[18]
ราชา โส สนฺนิปาเตตฺวา, ปํสุกูลิกภิกฺขโว;
ยาจิตฺวา อตฺตโน เคหํ, อาณาเปตฺวาน สาธุกํฯ
[19]
อาสนํ ปญฺญเปตฺวาน, นิสีทาปิย โภชนํ;
ทาเปสิ วิปุลํ สุทฺธํ, สทา เอกทิเน วิยฯ
[20]
อเนกพฺยญฺชนํ ราชา-รญฺญกานํ ตปสฺสินํ;
เปเสสิ โภชนํ สุทฺธํ, มหคฺฆํ วิปุลํ สทาฯ
[21]
เวชฺเชว เปสยิตฺวาน, วิลานานํ ตปสฺสินํ;
สนฺติกํ โส ทยาวาโส, ติกิจฺฉาเปสิ นิจฺจโสฯ
[22]
คุฬานิ ฆนปากานิ, ลสุณานํ รสานิ จ;
ตมฺพุลมุขวาสญฺจ, ปจฺฉภตฺเต อทา สทาฯ
[23]
ปตฺเตสุ ปูรยิตฺวาน, ลสุณํ มริจมฺปิ จ;
ปิปฺผลิสงฺคีเวรานิ, คุฬานิ ติผลานิ จฯ
[24]
ฆตํ เตลํ มธุญฺจาย, ปาปุรตฺถรณานิ จ;
ปํสุกูลิกภิกฺขูนํ, ปจฺเจกํ สพฺพทา อทาฯ
[25]
จีวราทีนิ สพฺพานิ, ปริกฺขารานิ ภูปติ;
การาเปตฺวาน ทาเปสิ, ภิกฺขูนํ ปํสุกุลินํฯ
[26]
ราชา มหาวิหารสฺมิํ, เอเกกสฺส หิ ภิกฺขุโน;
ปจฺเจกํ นววตฺถานิ, จีวรตฺถาย ทาปยิฯ
[27]
นิกายตฺตยวาสีนํ, ภิกฺขูนํ ลาภวาสินํ;
ตุลาภารมทา ทฺวีสุ, วาเรสุ สมหีปติฯ
[28]
ราชา โส นาคเตโภคํ,
ราชาโน สงฺฆโภคโต;
น คณฺหนฺตูนิ ปาสาเณ,
ลิขาเปตฺวา นิธาปยิฯ
[29]
กถาเปตฺวาน พุทฺธสฺส, สรณานิ คุเณนว;
อนาเถหิ จ เตสญฺจ, ภตฺตวตฺถานิ ทาปยิฯ
[30]
ทานสาลํ กริตฺวาน, หตฺถิสาลกภูมิยํ;
ยาจกานํ อทา ทานํ, เตสญฺจ สยนาสนํฯ
[31]
เวชฺชสาลาสุ สพฺพาสุ, เภสชฺชํ มญฺจกญฺจ โส;
โจรานํ พนฺธนาคาเร, นิจฺจํ ภตฺตานิ ทาปยิฯ
[32]
วานรานํ วรหานํ, มิคานํ สุนขาน จ;
ภตฺตํ ปูวญฺจ ทาเปสิ, ทยาวาโส ยถิจฺฉกํฯ
[33]
ราชา จตุวิหาเรสุ, กตฺวา โส วีหิราสโย;
ยถิจฺฉิเตน คณฺหนฺตุ, อนาถา อิติ ทาปยิฯ
[34]
นานาปูชาหิ ปูเชตฺวา, กตฺวา มงฺคลมุตฺตมํ;
กถาเปสิ จ ภิกฺขูหิ, พฺยตฺเตหิ วินยํ ตทาฯ
[35]
เถเรน ธมฺมมิตฺเตน-สิตฺถคามกวาสินา;
ปูชยิตฺวาน กาเรสิ, อภิธมฺมสฺส วณฺณนํฯ
[36]
ทาฐานาคา’ภิธาเนน, เถเรนา’รญฺญวาสินา;
ลํกาลํการภูเตน, อภิธมฺมํ กถาปยิฯ
[37]
ปฏฺฏกญฺจุกปูชาหิ, เหมมาลิกเจติยํ;
นจฺจคีเตหิ คนฺเธหิ, ปุปฺเผหิ วิวิเธหิ จฯ
[38]
ทีปมาลาหิ ธูเปหิ, ปูชยิตฺวาน’เนกธา;
ตสฺส วตฺถานิ ภาเชตฺวา, ภิกฺขูนํ ทาปยี สยํฯ
[39]
สทา โส อตฺตโน รชฺเช, อุยฺยาเนสุ ตหิํตหิํ;
อาณาเปตฺวาน ปุปฺผานิ, ปูเชสิ รตนตฺตยํฯ
[40]
ปาสาทํ จนฺทนํ นาม, กาตุํ มริจวฏฺฏิยํ;
อการมฺภญฺจ ภิกฺขูนํ โภคคาเม จ ทาปยิฯ
[41]
เกสธาตุํ นิธาเปตฺวา, กรณฺฑํ รตเนหิ โส;
การยิตฺวาน ปูเชสิ, ฐเปตฺวา ตตฺถ ภูปติฯ
[42]
โสณฺณรชตปฏฺเฏหิ , ถูปารามมฺหิ เจติยํ;
ฉาทาเปตฺวา ยถารชฺชํ, ปูชํ กาเรสิ ภูปติฯ
[43]
ตสฺมิํ ธาตุฆเร ราชา, โสณฺณทฺวารมการยิ;
ปชฺชลนฺตํ สิเนรุํว, รํสีหิ สูริยสฺส โสฯ
[44]
ฌาปิตํ โจฬราชสฺส, พเลน ปทลญฺฉเน;
จตุนฺนํ เจติยานํ โส, รมนียํ ฆรํ อกาฯ
[45]
ฌาตํ นครมชฺฌมฺหิ, ทาฐาธาตุฆรํ อกา;
ธมฺมสงฺคณีเคหญฺจ, มหาปาฬิญฺจ ภูปติฯ
[46]
ตมฺพูลมณฺฑปํ กตฺวา, ตตฺถ สุงฺกํ มหีปติ;
ภิกฺขูนํ เถรวํเส โส, เภสชฺชตฺถาย ทาปยิฯ
[47]
อุปสฺสยํ กริตฺวาน, มหามงฺคลนามกํ;
เถรวํสมฺหิ ชาตานํ, ภิกฺขุนีนํ อทาปยิฯ
[48]
มาตุโลทยราเชน, อารทฺธํ สาธุนา ตทา;
นิฏฺฐาเปสิ มหีปาโล, ปาสาทํ มณินามกํฯ
[49]
ปริเวณานิ จตฺตาริ, ตสฺมิํ เชตวเน ตทา;
การาปยิํสุ จตฺตาโร, อมจฺจา ตสฺส ราชิโนฯ
[50]
รญฺโญ กิตฺติสมาเทวี, กิตฺตินามา มโนรมา;
ปริเวณํ อการามํ, ถูปารามสฺส ปจฺฉโตฯ
[51]
สา ตสฺมิํ ปริเวเณ จ, อกา กปฺปาสคามเก;
จีวรเจติเย เจว, ติสฺโส โปกฺขรณี สุจิฯ
[52]
ทฺวาทสรตนายามํ, ธชํ โสณฺณมยญฺจ สา;
ปูเชสิ ปุญฺญสมฺภารํ, เหมมาลิก เจติเยฯ
[53]
คิหีนํ วชฺชสาลญฺจ, ปุตฺโต ตสฺสา ปุเรอกา;
คุณวาสกฺกเสนานี, ภิกฺขูนญฺจ ปุราพหิฯ
[54]
ราชา จตุวิหาเรสุ, ทิพฺพปาสาทสนฺนิเภ;
มณฺฑเป การยิตฺวาน, ธาตุปูชา อเนกธาฯ
[55]
วสฺสเมกมติกฺกมฺม, การาเปตฺวา มหีปติ;
จาริตฺตํ ปุพฺพราชูนํ, ปริปาเลสิ สาธุกํฯ
[56]
เอวมาทีนิ ปุญฺญานิ, อุฬารานิ อเนกธา;
กตฺวา โสฬสเม วสฺเส, ราชา โส ติทิวํ คโตฯ
[57]
ชาโต ปฏิจฺจ ตํ ราชํ, เสนา ทฺวาทสวสฺสิโก;
กาลิงฺคเทวิยา ปุตฺโต, ปตฺตรชฺโช ตทา อหุฯ
[58]
อุทยสฺส กนิฏฺฐสฺส, ยุวราชปทํ อทา;
ปิตุ เสนาปติ เสโน, ตสฺส เสนาปติ อหุฯ
[59]
ปจฺจนฺตํ พลมาทาย, คเต เสนาปติมฺหิ โส;
มาตรา สห วตฺตนฺตํ, กณิฏฺฐํ ตสฺส ภาตรํฯ
[60]
มาราเปตฺวา มหามลฺลํ, อกา เสนาปติํ ตทา;
อมจฺจํ อุทยํ นาม, สกํ วจนการกํฯ
[61]
ตํ สุตฺวา กุปิโต หุตฺวา, เสโน เสนาปติ ตทา;
พลมาทาย อาคญฺฉิ, คณฺหิสฺสามีติ สตฺตโวฯ
[62]
สุตฺวาน ตํ มหีปาโล, กตวนฺตํ วาจมตฺตโน;
รกฺขามิ ตํ อมจฺจนฺติ, คโต นิกฺขมฺม โรหณํฯ
[63]
ตสฺส มายา นิวตฺติตฺวา, ยุวราชญฺจ ราชินิํ;
อาทาย กุปิตา เตน อาณาเปสิ จมูปติํฯ
[64]
ตาย โส สงฺคหีโตว, ทมิเฬ สนฺนิปาติย;
ทตฺวา ชนปทํ เตสํ, ปุฏตฺถินคเร วสีฯ
[65]
ยุชฺฌิตุํ เตน โส ราชา, พลํ เปเสสิ โรหณา;
เสนาปติ วินาเสสิ, สพฺพํ ตํ ราชิโน พลํฯ
[66]
ทมิฬา เต ชนปทํ, ปีเฬตฺวา รกฺขสา วิย;
วิลุมฺปิตฺวาน คณฺหนฺติ, นรานํ สนฺตกํ ตทาฯ
[67]
ขิตฺตา มนุสฺสา คนฺตฺวาน, โรหณํ ราชสนฺติกํ;
นิเวเทสุํ ปวตฺติํ ตํ, มนฺเตตฺวา สจีเวหิ โสฯ
[68]
รกฺขิตุํ สาสนํ รฏฺฐํ, ตมฺปหาย จมูปติํ;
สนฺธิํ กตฺวาน เสเนน, ปุฬตฺถินครํ อคาฯ
[69]
มเหสิํ อตฺตชํ กตฺวา, ปาเลตุํ วํสมตฺตโน;
ปุตฺตํ อุปฺปาทยิตฺวาน, กสฺสปํ นาม อุตฺตมํฯ
[70]
วสนฺเต ตตฺถ ลํกินฺเท, อหิตา วลฺลภา ชนา;
อลภนฺตา สุรํ ปาตุ-มาริยา ตสฺส สนฺติเกฯ
[71]
มชฺชปาเน คุณํ วตฺวา, ปาเยสุํ ตํ มหีปติํ;
ปิวิตฺวา มชฺชปานํ โส, มตฺตพฺยาโฬ อหุ ตทาฯ
[72]
อาหารานํ ขยํ ปตฺวา, จชิตฺวา ทุลฺลภํ ปทํ;
มโต โส ทสเม วสฺเส, ตรุโณเยว ภูปติฯ
[73]
อิโต วิทิตฺวา ขลุปาปมิตฺต-
วิเธยฺยภาวํ ปริหานิ เหตุํ;
สุขตฺติโตเยว อิท วา หุรํ วา;
ชหนฺตุ เต โฆรวิสํ’ว พาลํฯ
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเสติ ราชโก นาม
ทฺวิปญฺญาสติโม ปริจฺเฉโทฯ
ติวญฺญาสติม ปจฺเฉท
ลํกาวิโลโปนาม
[1]
มหินฺโท ตํ กณิฏฺโฐ โส, ราชปุตฺโต ตทจฺจเย;
อุสฺสาปิย เสตจฺฉตฺต-มนุราธปุเร วเรฯ
[2]
เสน เสนานีนา’นีต เทสนฺตรชนา กุเล;
ตตฺถ วาสมกปฺเปสิ, กิจฺเฉน ทสวจฺฉเรฯ
[3]
อเปตนีติ มคฺคสฺส, มุทุภูตสฺส สพฺพโส;
อุปฺปาทภาคํ นาทํสุ, ตสฺส ชานปทา ตทาฯ
[4]
อจฺจนฺตํ ขีณจิตฺโต โส, วสฺสมฺหิ ทสเม วิภู;
วุตฺติทาเนน นาสกฺขิ, สงฺคเหตุํ สกํ พลํฯ
[5]
อลทฺธ วุตฺติโน สพฺเพ, เกรฬา สหิตา ตโต;
น วุตฺติทานํ โน ยาว, โหติ มาตาว ภุญฺชตุฯ
[6]
อิติ ราชฆรทฺวาเร, สาหเสกรสา ภุสํ;
จาปหตา นิสีทิํสุ, สนฺนทฺธฉุริกายุธาฯ
[7]
หตฺถสารํ สมาทาย, เต วิวญฺจิย ภูปติ;
อุมฺมคฺคโต วินิคฺคมฺม, ตุริโต โรหณํ อคาฯ
[8]