เอกราชโก
[1]
ตโต ตสฺสา’นุโช เสโน, ฉตฺตํ อุสฺสาปยี ปุเร;
ปิยํ’ว ปุตฺตํ ปสฺสนฺโต, สตฺเต สพฺเพ มหาธโนฯ
[2]
จริยํ ปุพฺพราชูนํ, สมาจริ ยถาภตํ;
อปุพฺพมฺปิ จ วตฺเตสิ, จริยํ ธมฺมสํหิตํฯ
[3]
ภิกฺขูนํ ภิกฺขูนีนญฺจ, ญาตีนํ ทีปวาสินํ;
มจฺฉานํ มิคปกฺขีนํ, กตฺตพฺพํ ส สมาจริฯ
[4]
มหินฺทํ ปรตีรํ โส, คตํ โยชิยมารยิ;
เอวํ โส สุวิโสเธสิ, รชฺชปจฺจตฺถิเก’ขิเลฯ
[5]
มหาทานํ ปวตฺเตสิ, ยาจกานํ ธเนสินํ;
ภิกฺขูนํ พฺราหฺมณานญฺจ, มนุญฺญํ ราชโภชนํฯ
[6]
อเหสุํ อนุชาตสฺส, มหินฺโท กสฺสโป ตถา;
อุทโยติ ตโย เตสุ, มหินฺโท ยุวราชโกฯ
[7]
หุตฺวา ตสฺสานุวตฺตนฺโต, สกฺกจฺจํ ตมุปฏฺฐหิ;
สงฺฆานามาสิ ราชสฺส, ภริยา ตสฺส ราชินีฯ
[8]
กีฬนตฺถํ สมุทฺทสฺส, คเต ราชินิ ปฏฺฏนํ;
อุทโย อาทิปาโทโส, โอหีโน นคเร ตทาฯ
[9]
นาลนามํ คเหตฺวาน, ธีตรํ มาณิลานิยา;
รกฺขิตํ ราชรกฺขาย, ปุฬตฺถินครํ อคาฯ
[10]
ราชา ตสฺมิํ อกุชฺฌิตฺวา, สนฺธิํ กตฺวา อกุปฺปิยํ;
มหาทีปาทํ เปเสตฺวา, โตสตฺวา ตํ อิธานยิฯ
[11]
เอวํ สมคฺคา เต อาสุํ, ตโต ปฏฺฐาย ขตฺติยา;
รกฺขนฺตา สาสนํ โลกํ, วสิํสุ สุสมาหิตาฯ
[12]
ตโต เกนจิ กาเลน, ปณฺฑุราชา มหาพโล;
ชมฺพุทีปา อิธา’คมฺม, ทีป คณฺหิตุมารภิฯ
[13]
ราชา สุตฺวา มหาเสนํ, เปสุยิตฺถ ตทนฺติกํ;
อมจฺจานํ วิวาเทน, ถทฺโธตาโร นาราธิโปฯ
[14]
ปณฺฑุราชา วินาเสนฺโต, สพฺพํ ตํ เทสมุตฺตรํ;
ขนฺธาวารํ นิเวเสสิ, มหาตาลิตคามเกฯ
[15]
วสนฺตา ทมิฬา เอตฺถ, พหโว เย ตหิํ ตหิํ;
สพฺเพ ตํ ปกฺขิยาเหสุํ, ตโต โส พลวา อหุฯ
[16]
ตตฺถ คนฺตา มหาเสนา, รญฺโญ ยุชฺฌิตุมารภิ;
หตฺถิกฺขนฺธคโต ปณฺฑุ-ราชาปิ สมุปาวิสิฯ
[17]
อหุ ทมิฬเสนาสา, ปสฺสนฺติ สามิโน มุขํ;
สมฺปตฺตพลหุสฺสาหา, ตทตฺเถ จตฺตชีวิตาฯ
[18]
ทีปเสนา ตุ สามิน-มภาเวน นิรุสฺสุกฺกา;
ยุชฺฌนฺติ ปริภินฺทิตฺวา, ปลายิตฺถ ตโต ตโตฯ
[19]
โอตริตฺถมหาเสนา, ปณฺฑุราชาสฺส ตงฺขเณ;
มารเสนาว คจฺฉนฺติ, วิจุณฺเณนฺติ มหาชนํฯ
[20]
ราชา เสนาย ภินฺนตฺตํ, สุกฺกา สพฺพํ สมาทิย;
หตฺถสารํ ปุรํ หิตฺวา, มลยาภิมุโข คโตฯ
[21]
ตโต หตฺถิํ สมารุยฺห, ยุวราชา มหินฺทโก;
ยุชฺฌนฺโต สกเสนาย, ปลาตตฺตํ สเมกฺขิยฯ
[22]
เอเกนเม น สกฺกา เว, สพฺเพ เอเตหิ มาริตุํ;
เอเตสํ น จ นีจานํ, หตฺเถสุ มรณํ สุขํฯ
[23]
ตสฺมา วรํ เม มรณํ, มยา เอเวติ จินฺติย;
หตฺถิกฺขนฺธคโตเยว, ฉินฺทิ โส สีสมตฺตโนฯ
[24]
ตํ ทิสฺวา พหโว สีเส, ตตฺถ ฉินฺทิํสุ เสวกา;
ตํ ทิสฺวา ทมิฬี เสนา, หฏฺฐตุฏฺฐา ปโมทิสาฯ
[25]
เอตํ สพฺพํ สเมกฺขิตฺวา, อาทาปาโท สกสฺสโป;
ตุรงฺควรมารุยฺห, สุสนฺนทฺโธ มหายุโธฯ
[26]
วิหารมุปสงฺกมฺม, อภยํ เอกโกว โส;
ตาทิสมฺปิ มหาเสนํ, โอคาเหตฺวา วิทารยิฯ
[27]
สุปณฺโณ วิย คณฺหนฺโต, ภูชเคน สลิลาล เย;
โส ตํ สพฺพํ นิวตฺเตสิ, อตฺตานญฺจ สุโคปยิฯ
[28]
อสฺโส เอโกว ทิสฺสิตฺถ, ตุรงฺคาวลิสนฺนิโภ;
อตฺตโน โส ชนํ กญฺจิ, อปสฺสนฺโต’นุคามินํฯ
[29]
กิํ เม เอเกน เวรินํ, ปูริเตน มโนรถํ;
กาลนฺตเรหํ ชีวนฺโต, ปูเรสฺสํ เม มโนรถํฯ
[30]
ตสฺมา คนฺตุํว ยุตฺตนฺติ, นิมฺโผเฏตฺวา มหาพลํ;
นิพฺภโยว มหาโยโธ, โกณฺฑิวาตมุปาคมิฯ
[31]
ปณฺฑุราชา มหาเสนา, อคฺคเหสิ ตโต ปุรํ;
สีสํ ตํ ยุวราชสฺส, ปณฺฑุราชสฺส ทสฺสยุํฯ
[32]
โส ตํ ทิสฺวา จ ฌาเปตฺวา, ราชูนํ ปณฺฑุเทสินํ;
สพฺพมาฬาหเน กิจฺจํ, ตสฺส กาตุํ นิโยชยิฯ
[33]
สพฺพํ สารํ หราเปสิ, ภณฺฑาคารมฺหิ ราชิโน;
อคฺคณฺหิตฺถ คเหตพฺพํ, วิหาเร นคเรปิ จฯ
[34]
ปาสาเท รตเน สพฺเพ, โสวณฺณํสตฺถุพิมฺพกํ;
สิลามย มุนินฺทสฺส, จกฺขุภูก มณิทฺวยํฯ
[35]
ตถา โสวณฺณปฏฺเฏ จ, ถูปารามมฺหิ เจติเย;
สุวณฺณ ปฏิมาโย จ, วิหาเรสุ ตหิํ ตหิํฯ
[36]
สพฺพํ คเหตฺวา นิสฺสารํ, ลงฺกาทีป มกาสิ โส;
ฉฑฺฑยิตฺถ ปุรํ รมฺม, ยกฺขภกฺขิต รูปกํฯ
[37]
ราชา’ปิ รกฺขํ ทตฺวาน, มหามคฺเค ตหิํ ตหิํ;
คงฺคาทฺวย มุเข วาสํ, กปฺเปสิ ปริสงฺกิโตฯ
[38]
ปณฺฑุราชา ตโต สทฺธิํ, กาตุํ สีหฬสามินา;
อมจฺเจ ตตฺถ เปเสสิ, ทิสฺวา เต สีหลาธิโปฯ
[39]
สุณิตฺวา สาสนํ เตสํ, สพฺพํ ตํ สมฺปฏิจฺฉิย;
ทูตานํ การยิตฺวาน, ยถากาเมน สงฺคหํฯ
[40]
หตฺถิทฺวยํ สทตฺวาน, สพฺพมาภรณมฺปิ จ;
ตสฺส เปเสสิ ทูเตโส, อตฺตโนปิ หิตาวเหฯ
[41]
ปณฺฑุราชา สิตํ สพฺพํ, ทิสฺวา สนฺตุฏฺฐมานโส;
นิยฺยาเตตฺวาน ทูตานํ, ตทเหว มหาปุรํฯ
[42]
นิกฺขมิตฺวา ปุรา คนฺตฺวา, น จิเรเนว ปฏฺฏนํ;
ตตฺถ อารุยฺห นาวํ โส, สก เทส มุปาคมิฯ
[43]
ตโต อาคมฺม นครํ, สีลาเมโฆ มหีปติ;
ยถาฐาเน ฐเปตฺวาน, ทีปํ วสิ สมาหิโตฯ
[44]
ภาตรํ ทุติยํ กตฺวา, อุทยํ นาม ขตฺติยํ;
มหาทีปาทํ ตสฺสา’ทา, โสคตฺถํ ทกฺขิณํ ทิสํฯ
[45]
โสปิ โข น จิเรเนว, กตฺวา ปุญฺญํ ยถารหํ;
โรเคเนเกน สมฺผุฏฺโฐ, ปวิฏฺโฐ มจฺจุโน มุขํฯ
[46]
กสฺสโป อาทิปาโทปิ, ปุลตฺถินคเร วสํ;
โยเชตฺวา ปณฺฑุราเชน, อโหสิ กิร มาริโตฯ
[47]
ตทา กสฺสปนามสฺส, ปุตฺตา อาสุํ มหารหา;
อาทิปาทสฺส จตฺตาโร, ธญฺญลกฺขณ สญฺญุตาฯ
[48]
โย เสนํ สพฺพปฐโม, เสโน นาม กุมารโก;
สูโร วีโร มหุสฺสาโห, ราชภารกฺขโม สโมฯ
[49]
ราชา มหาทีปาทตฺตํ, ตสฺส ทตฺวา ยถาวิธิํ;
โภคตฺถํ ทกฺขิณํ เทสํ, สวาหน มุปาทิสิฯ
[50]
โรหณาธิปติสฺสา’สุํ, ปุตฺตา กิตฺตคฺคโพธิโต;
จตฺตาโร ธีตโร ติสฺโส, ทสฺสเนยฺยา มโนรมาฯ
[51]
ตทา เชฏฺฐสุตํ ตสฺส, มหินฺทํ นาม ขตฺติยํ;
ปิตุจฺฉา มารยิตฺวาน, เทสํ คณฺหิ สสาธนํฯ
[52]
ภาตโร เต ตโย ตสฺมิํ,
สํรุฏฺฐา ภาตุ ฆาตเน;
อาทาย ภคีนี ติสฺโส,
รญฺโญ สนฺติกมาคมุํฯ
[53]
ราชาปิ ทิสฺวา เตตีว, มมายนฺโต ทยาลุโก;
สพฺเพ เทวกุมาเรว, สุขํ วฑฺเฒสิ เปมวาฯ
[54]
ตโต กสฺสปนามํ โส, เตสํ เชฏฺฐํ นริสฺสโร;
เทสํ ตํ คณฺห ยาหีติ, ทตฺวา พลมเปสยิฯ
[55]
โส’ปิ คนฺตฺวาน ตํ หนฺตฺวา, โรหณํ กสิณมฺปิ ตํ;
กตฺวา หตฺถคตํ ตตฺถ, วสิตฺถ นิรุปทฺทโวฯ
[56]
อถ โส ภาตโร ทฺเว’ปิ, เสนญฺจ อุทยํ ตถา;
ปกฺโกสิตฺวาน, ภาเชตฺวา, เทสํ เตหิ สหาวสิฯ
[57]
ราชา ตา สาธุ วฑฺเฒตฺวา, วยปตฺตาสุ ตีสุ โส;
ราชกญฺญาสุ ธญฺญาสุ, เทวจฺฉรสู รูปิสุฯ
[58]
ฐเปตฺวา ราชินิ ฐาเน, อุปราชสฺส ทาปยิ;
สงฺฆนามํ มหาโภคํ, ทตฺวา รชฺชสริกฺขกํฯ
[59]
กณิฏฺโฐ อุปราชสฺส, มหินฺโท นาม ภาตุโก;
อตฺถิ สพฺพคุโณเปโต, สพฺพสตฺถวิสารโทฯ
[60]
ตสฺสา’ทาสิ ทุเว ราชา, ราชกญฺญา มโนหรา;
ติสฺสวฺหกิตฺต นามญฺจ, ทตฺวา โภคํ ยถารุจิํฯ
[61]
เอวํ กโรนฺโต ญาตีนํ, สํคหํ โส ยถารหํ;
อาราเธนฺโต จ ทานาทิ-สงฺคเหหิ มหาชนํฯ
[62]
ราชา ทสยิ ราชูนํ, ธมฺเมหิ สมุปาคโต;
สมาจรนฺโต ปุญฺญานิ, ปริภุญฺชิตฺถ เมทินิํฯ
[63]
ปํสุกูลิก ภิกฺขูนํ, กตฺวา’ริฏฺฐมฺหิ ปพฺพเต;
มหาโภคํ อทารามํ, นิมฺมิตํ วิย อิทฺธิยาฯ
[64]
ปริหารญฺจ ตสฺสทา, ราชารหมเสสโต;
อารามิเก จ พหโว, ทาเส กมฺมกเรปิ จฯ
[65]
ปาสาทํ โสว กาเรสิ, วิหาเร เชตนามเก;
อเนกภูมิํ ภูมินฺโท, พุทฺธภูมิคตาสโยฯ
[66]
วฑฺเฒตฺวา ตตฺถ กาเรตฺวา, สพฺพ โสวณฺณยํ ชินํ;
สณฺฐเปตฺวา มหาโภคํ, วสาเปสิ จ ภิกฺขโวฯ
[67]
มหาทิ ปริเวณมฺหิ, กาเรสิ สุมโนหรํ;
ปาสาท มคฺคิสนฺทํฑฺฒํ, ตสฺมิํเยว วิหารเกฯ
[68]
กตฺวา วีรงฺกุรารามํ, วิหาเร อภยุตฺตเร;
มหาสงฺฆิก ภิกฺขูนํ, เถริยานญฺจ ทาปยิฯ
[69]
ปุพฺพารามญฺจ กาเรสิ, สมฺปนฺน จตุปจฺจยํ;
สทฺธิํ โส สงฺฆนามาย, เทวิยาปิ จ อตฺตโนฯ
[70]
มหาวิหาเรตาเยว, สทฺธิํ กาเรสิ ภูมิโป;
อาวาสํ สงฺฆเสนวฺหํ, มหาโภคํ มหามติฯ
[71]
กาเรตฺวา สพฺพโสวณฺณํ, เกสธาตุ กรณฺฑกํ;
มหาปูชํ ปวตฺเตสิ, รชฺชํ วิสฺสชฺชิ อุตฺตโมฯ
[72]
เจติยสฺส คีริสฺสาทา, กาณวาปิํ พหุทยํ;
ภิกฺขูนํ ทิปวาสีนํ, ทาเปสิ จ ติจีวรํฯ
[73]
ปุลตฺถิ นคเร กาสิ, วาปิโย ถุสวาปิยา;
เสนคฺคโพธิมาวาสํ, คามารามิก สญฺญุตํฯ
[74]
ตสฺมิํเยว จ กาเรสิ, มหาปาฬิํ สุโภชนํ;
มหาปาฬิญฺจ สพฺเพสํ, มหาเนตฺตมฺปิ ปพฺพเตฯ
[75]
เวชฺชสาลมฺปิ กาเรสิ, นครสฺส จ ปจฺฉิเม;
อนาถานํ ปวตฺเตสิ, ยาคุทานํ สขชฺชกํฯ
[76]
ปํสุกูลิก ภิกฺขูนํ, ปจฺเจกญฺจ มหานสํ;
กตฺวา ทาเปสิ สกฺกจฺจํ, นิจฺจํ โภชนมุตฺตโมฯ
[77]
หุตฺวา มหาทิปาโท’ยํ, กปฺปูร ปริเวณเก;
อุตฺตราฬฺเห จ กาเรสิ, ปริจฺเฉเท สนามเกฯ
[78]
ตุลาภารญฺจ ปาทาสี, ติกฺขตฺตุํ โส มหาธเน;
ปุญฺญมญฺญมฺปิ โส’กาสิ, ราชา นานปฺปการกํฯ
[79]
สงฺฆนามาปิ สา เทวี, อุตฺตรมฺหิ วิหารเก;
กตฺวา มหินฺทเสนวฺหา-วาสํ วาเสสิ ภิกฺขโวฯ
[80]
อารทฺโธ ทปฺปุลวฺหสฺส, กาเล ราชสฺส ธีมโภ;
มหาเทเวน โส อาสิ, รมฺโม ทปฺปุล ปพฺพโตฯ
[81]
ทารุกสฺสปนาเมน, ตถา กสฺสปราชิกํ;
อุโภปิ เต วิปฺปกเต, ราชา โส วสมาปยิฯ
[82]
ภทฺโท เสนาปติ ตสฺส, ภทฺทเสนาปติ’วฺหยํ;
ปริเวณมฺปิ กาเรสิ, ทาสโภคสมายุตํฯ
[83]
อุตฺตโร จ อมจฺโจ’กา, วิหาเร อภยุตฺตเร;
วาสมุตฺตรเสนวฺหํ, รมฺม มุตฺตรปจฺจยํฯ
[84]
วชิโร นาม ตตฺเถวา-วาสํ วชิรเสนกํ;
กาสิ รกฺขสนาโมจา-วาสํ รกฺขสนามกํฯ
[85]
ตโต วีสติ วสฺเสสุ, ปุลตฺถิ นคเร วสํ;
ปณฺฑุราชกตํ การํ, สรนฺโต สรทสฺสโนฯ
[86]
ททนฺโต วิย เสนสฺส, สูรสฺสาวสรญฺจโส;
ปหาย ทีปํ ทีโป’ว, มหาวาต หโต คโตฯ
[87]
โภโค อนิจฺจา สห ชีวิเตน;
ปเคว เต พนฺธุชนา สหายา;
นราธีปํ ปสฺสถ เอกเมว;
สมาคตํ มจฺจุมุขํ สุโฆรํฯ
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เอก ราชโก นาม
อฏฺฐจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโทฯ
เอกูนปญฺญาสติม ปริจฺเฉท
ราชทฺวยทีปโน
[1]
เอวํ ตสฺมิํ มเต ตสฺส, กาตพฺพํ สาธุการิย;
มหาทีปาโท เสนวฺโห, อาทาย พลวาหนํฯ
[2]
อาคมฺม นครํ ราชา, อโหสิ ธรณี ตเล;
อาทิกปฺปมฺหิ ราชูนํ, ทสฺสนฺโต จริยํ ปิยฯ
[3]
สทฺโธ มหาธโน สูโร, มุตฺตจาคี นิราลโย;
ยาจโยโค มหาโภโค, สมฺปนฺนพลวาหโนฯ
[4]
กิตฺติยา’มลภูตาย, ตถา เตโช คุเณน จ;
สนฺนิปาตํว โส จนฺท-สูริยานํ นิทสฺสยิฯ
[5]
อสงฺกิณฺณ คุณากิณฺโณ, สุวิจิณฺณ คุณาคุโณ;
นิตฺถิณฺณปาโป นิพฺพิณฺณ-สํสาโร สารทสฺสโนฯ
[6]
ภริยา ตสฺส ยา อาสิ, สงฺฆาตํ โส ภิเสจยิ;
มเหสีภาเว ทตฺวาน, ปริหารํ ยถาภตํฯ
[7]
มหินฺทํ นาม สปฺปญฺญํ, กณิฏฺฐํ ภาตรํ สกํ;
ทตฺวา ทกฺขิณภาคํ โส, โอปรชฺเช’ภิเสจยิฯ
[8]
อนฺเตปุเร’ปรชฺฌิตฺวา, โส รญฺญา อวธาริเต;
สปุตฺตทาโร วุฏฺฐาย, อญฺญาโต มลยํ อคาฯ
[9]