เขทมฺปิ กายชมสยฺหมจินฺตยิตฺวา,
ปุญฺญํ ปสนฺนมนโส ปจิต หิ เอวํ;
สาเธติ สาธน สตานิ สุขา กรานิ,
ตสฺมา ปสนฺนมนโส’ว กเรยฺย ปุญฺญนฺติฯ
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหาถูปสาธนลาโภ นาม
อฏฺฐวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ
เอกูนติํสติม ปริจฺเฉท
ถูปารมฺโภ
[1]
เอวํ สมตฺเต สมฺภาเร, เวสาขปุณฺณมาสียํ;
ปตฺเต วิสาขนกฺขตฺเต, มหาถูปตฺถมารภิฯ
[2]
หาเรตฺวาน ตหิํ ถูปํ, ถูปฐานมขาณยิ;
สตฺถหตฺโถ มหีปาโล, ถิรี กาตุํ มเนกธาฯ
[3]
โยเธหิ อาหราเปตฺวา, คุฬปาสาณเก ตหิํ;
กูเฏหิ อาหนาเปตฺวา, ปาสาเณ จุณฺณิเต อถฯ
[4]
จมฺมวนทฺธ ปาเทหิ, มหาหตฺถีหิ มทฺทยิ;
ภูมิยา ถิรีภาวตฺถํ, อตฺถานตฺถวิจกฺขโณฯ
[5]
อากาส คงฺคาปติต-ฏฺฐาเน สตตตินฺตเก;
มตฺติกา สุขุมา ตตฺถ, สมนฺตา ติํ สโยชเนฯ
[6]
นวนีต มตฺติกา’เตสา, สุขุมตฺตา ปปุจฺจติ;
ขีณาสวา สามเณรา, มตฺติกา อาหรุํ ตโตฯ
[7]
มตฺติกา อตฺถราเปสิ, ตตฺถ ปาสาณโกฏฺฏิเม;
อิฏฺฐกา อตฺถราเปสิ, มตฺติโก ปริอิสฺสโรฯ
[8]
ตสฺโส ปริขรสุธํ, กุรุวินฺทํ ตโตปริ;
ตสฺโส ปริอโยชาลํ, มรุมฺพนฺตุ ตโตปรํฯ
[9]
อาหฏํ สามเณเรหิ, หิมวนฺตา สุคนฺธกํ;
สนฺถราเปสิ ภูมินฺโท, ผฬิกนฺตุ ตโตปริฯ
[10]
สีลาโย สนฺถราเปสิจฺฉ ผฬิกสนฺถโร ปริ;
สพฺพตฺถ มตฺติกากิจฺเจ, นวนีตวฺหยา อหุฯ
[11]
นิยฺยาเสน กปิฏฺฐสฺส, สนฺนิเตน รโสทเก;
อฏฺฐงฺคุลํ พหลเอตา, โลหปฏฺฏํ สีโลปริฯ
[12]
มโนสิลายติลเต-ลสนฺนิตาย ตโต ปริ;
สตฺตงฺคุลํ สชฺชุปฏฺฏํ, สนฺถเรสิ รเถสโภฯ
[13]
มหาถูป ปติฏฺฐาน-ฐาเน เอวํ มหีปติ;
กาเรตฺวา ปริกมฺมานิ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ
[14]
อาสฬฺหี สุกฺกปกฺขสฺส, ทิวสมฺหิ จตุทฺทเส;
กาเรตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส, สนฺนิปาตมิทํ วทิฯ
[15]
มหาเจติย มตฺถาย, ภทนฺตามงฺคลิฏฺฐกํ;
ปติฏฺฐาเปสฺสํ สฺเว เอตฺถ, สพฺโพ สงฺโฆ สเมตุโนฯ
[16]
พุทฺธ ปูชา ปโยเคน, มหาชนหีตตฺถิโก;
‘‘มหาชโน’ โปสถิโก, คนฺธมาลาทิคณฺหิยฯ
[17]
มหาถูป ปติฏฺฐาน-ฐานํ ยาตุ สุเว’’อิติ;
เจติย ฐาน ภูสาย, อมจฺเจ จ นิโยชยิฯ
[18]
อาณาปิตา นรินฺเทน, มุนิโน ปิยคารวา;
อเนเกหิ ปกาเรหิ, เต ตํ ฐานมลงฺกรุํฯ
[19]
นครํ สกลญฺเจว, มคฺคญฺเจว อิธาคตํ;
อเนเกหิ ปกาเรหิ, อลงฺการยิ ภูปติฯ
[20]
ปภาเต จ จตุทฺวาเร, นครสฺส ฐปาปยิ;
นหาปิเต นหาปเก จ, อปฺปเก จ พหูตถาฯ
[21]
วตฺถานิ คนฺธมาลา จ, อนฺนานิ มธุรานิ จ;
มหาชนตฺถํ ภูมินฺโท, มหาชนหิเต รโตฯ
[22]
ปฏิยตฺตานิ เอตานิ, สาทิยิตฺวา ยถารุจิ;
โปราชานปทาเจว ถูปฐานมุปาคมุํฯ
[23]
สุมณฺฑิเตหิ เนเกหิ, ฐานนฺตร วิธานโต;
อารกฺขิโต อมจฺเจหิ, ยถาฐานํ มหีปติฯ
[24]
สุมณฺฑิตาหิ เนกาหิ, เทวกญฺญูปมาหิ จ;
นาฏกีหิ ปริพฺพุฬฺโห, สุมณฺฑิต ปสฺสาธิโตฯ
[25]
จตฺตาลีส สหสฺเสหิ, นเรหิ ปริวาริโต;
นานา ตูริย สงฺฆุฏฺโฐ, เทวราช วิลาสวาฯ
[26]
มหาถูป ปติฏฺฐานํ, ฐานาฐาน วิจกฺขโณ;
อปรณฺเห อุปาคญฺฉิ, นนฺทยนฺโต มหาชนํฯ
[27]
อฏฺฐุตฺตรสหสฺสํ โส, สาฏกานิฏฺฐปาปิย;
ปุฏพทฺธานิ มชฺฌมฺหิ, จตุปสฺเส ตโต ปนฯ
[28]
วตฺถานิ ราสีํกาเรสิ, อเอนกานิ มหีปติ;
มธุสปฺปิ คุฬาทีหิ จ, มงฺคลตฺถํ ฐปาปยิฯ
[29]
นานาเทเสหิปา’คญฺฉุํ, พหโว ภิกฺขโว อิธ;
อิธ ทีปฏฺฐสงฺฆสฺส, กา กถาว อิธาคเมฯ
[30]
เถโร’ สีติ สหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมา;
ราชคหสฺส สามนฺตา, อินฺทคุตฺโต มหาคณีฯ
[31]
สหสฺสานิ’สิปตนา, ภิกฺขูนํ ทฺวาทสา’ทิย;
ธมฺมเสโน มหาเถโร, เจติยฐานมาคมาฯ
[32]
สฏฺฐิภิกฺขุสหสฺสานิ, อาทาย อิธมาคมา;
ปียทสฺสี มหาเถโร, เชตาราม วิหารโตฯ
[33]
เวสาลี มหาวนโต, เถโรรุ พุทฺธรกฺขิโต;
อฏฺฐารส สหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมาฯ
[34]
โกสมฺพี โฆสิตารามา, เถโรรุ ธมฺมรกฺขิโต;
ติํสภิกฺขุสหสฺสานิ, อาทาย อิธ อาคมาฯ
[35]
อาทายุชฺเชนียํ เถโร, ทกฺขิณ คิริโต ยติ;
จตฺตารีส สหสฺสานิ, อโครุ สงฺฆรกฺขิโตฯ
[36]
ภิกฺขูนํ สตสหสฺสํ, สฏฺฐสหสฺสานิ จา’ทิย;
ปุปฺผปุเร’โสกรามา, เถโร มิตฺติณฺณ นามโกฯ
[37]
ทุเว สตสหสฺสานิ, สหสฺสานิ อสีติ จ;
ภิกฺขู คเหตฺวานุ’ตฺติณฺโณ, เถโร กสฺมิรมณฺฑลาฯ
[38]
จตฺตารีสต สหสฺสานิ, สหสฺสานิ จ สฏฺฐิ จ;
ภิกฺขู ปลฺลวโภคมฺหา, มหาเทโว มหามตีฯ
[39]
โยนนครา’ลสนฺทาโส, โยน มหาธมฺมรกฺขิโต;
เถโร ติํส สหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมาฯ
[40]
วญฺฌาฏวิวตฺตนิยา, เสนาสนา ตุ อุตฺตโร;
เถโร สฏฺฐิสหสฺสานิ, ภิกฺขู อาทาย อาคมาฯ
[41]
จิตฺตคุตฺโต มหาเถโร, โพธิมณฺฑวิหารโต;
ติํส ภิกฺขุสหสฺสานิ, อาทิยิตฺวา อิธาคมาฯ
[42]
จนฺทคุตฺโต มหาเถโร, วนวาสปเทสโต;
อาคาสีติ สหสฺสานิ, อาทิยิตฺวา ยตี อิธฯ
[43]
สูริยคุตฺโตมหาเถโร, เกลาสมฺหา วิหารโต;
ฉนฺนวุติ สหสฺสานิ, ภิกฺขูอาทาย อาคมาฯ
[44]
ภิกฺขูนํ ทีปวาสินํ, อาคตานญฺจ สพฺพโส;
คณนาย ปริจฺเฉโท, โปราเณหิ น ภาสิโตฯ
[45]
สมาคตานํ สพฺเพสํ, ภิกฺขุนํ ตํ สมาคเม;
วุตฺตา ขีณาสวาเยว, เต ฉนฺนวุติโกฏิโยฯ
[46]
เต มหาเจติยฐานํ, ปริวาเรตฺวา ยถารหํ;
มชฺเฌ ฐเปตฺวา โอกาสํ, รญฺโญ อฏฺฐํสุ ภิกฺขโวฯ
[47]
ปวิสิตฺวา ตหิํ ราชา, ภิกฺขุสงฺฆํ ตถา ฐิตํ;
ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺเตน, วนฺทิตฺวา หฏฺฐมานโสฯ
[48]
คนฺธมาลาหิ ปูเชตฺวา, กตฺวาน ติปทกฺขิณํ;
มชฺเฌ ปุณฺณฆฏฐานํ, ปวิสิตฺวา สมงฺคลํฯ
[49]
สุวณฺณขีเล ปฏิมุกฺกํ, ปริพฺภมนทณฺฑกํ;
ราชเตน กตํ สุทฺธํ, สุทฺธปีติ พโลทโยฯ
[50]
คาหยิตฺวา อมจฺเจน, มณฺฑิเตน สุชาตินา;
อภิมงฺคลภูเตน, ภูตภูติปรายโณฯ
[51]
มหนฺตํ เจติยาวฏฺฏํ, กาเรตุํ กตนิจฺฉโย;
ภมาปยิตุ มารทฺโธ, ปริกมฺมิต ภูมิยํฯ
[52]
สิทฺธตฺโถ นาม นาเมน, มหาเถโร มหิทฺธิโก;
ตถากโรนฺตํ ราชานํ, ทีฆทสฺสี นิวารยิฯ
[53]
‘‘เอวํ มหนฺตํ ถูปญฺจ, อยํ ราชา’รภิสฺสติ;
ถูเป อนิฏฺฐิเตเยว, มรณํ อสฺส เหสฺสติฯ
[54]
ภวิสฺสติ มหนฺโต จ, ถูโปทุปฺปฏิสงฺขโร;
อิติ โส นาคตํ ปสฺสํ, มหนฺตตฺตํ นิวารยิฯ
[55]
สงฺฆสฺส จ อนุญฺญาย, เถโร สมฺภาวนายจ;
มหนฺตํ กตฺตุกาโม’ปิ, คณฺหิตฺวา เถรภาสิตํฯ
[56]
เถรสฺส อุปเทเสน, ตสฺส ราชา อการยิ;
มชฺฌิมํ เจติยาวฏฺฏํ, ปติฏฺฐาเปตุมิฏฺฐิกาฯ
[57]
โสวณฺณรชเต เจว, ฆเฏ มชฺเฌฏฺฐปาปยิ;
อฏฺฐฏฺฐ อฏฺฐิตุสฺสาโห, ปริวาริย เต ปนฯ
[58]
อฏฺฐุตฺตรสหสฺสญฺจ, ฐปาเปสิ นเว ฆเฏ;
อฏฺฐุตฺตเร อฏฺฐุตฺตเร, วตฺถานํ ตุ สเต ปนฯ
[59]
อิฏฺฐิกาปวรา อฏฺฐ, ฐปาเปสิ วิสุํ วิสุํ;
สมฺมเตน อมจฺเจน, ภูสิเตน อเนกธาฯ
[60]
ตโต เอกํ คาหยิตฺวา, นานามงฺคลสงฺขเต;
ปุริตฺถิมทิสาภาเค, ปฐมํ มงฺคลิตฺถิกํฯ
[61]
ปติฏฺฐาเปสิ สกฺกจฺจํ, มนุญฺเญ คนฺธกทฺทเม;
ชาติสุมน ปุปฺเผสุ, ปูชิเตสุ ตหิํ ปนฯ
[62]
อโหสิ ปุถวีกมฺโป, เสสา สตฺตาปิ สตฺตหิ;
ปตฺติฏฺฐาเปส’ มจฺเจหิ, มงฺคลานิ จ การยิฯ
[63]
เอวํ อสาฬฺหมาสสฺส, สุกฺกปกฺเข’ภิสมฺมเต;
อุโปสเถ ปนฺนรเส, ปติฏฺฐาเปสิ อิฏฺฐิกาฯ
[64]
จตุทฺทิสํ ฐิเต ตตฺถ, มหาเถเร อนาสเว;
วนฺทิตฺวา ปูชยิตฺวา จ, สุปฺปติโต กเมน โสฯ
[65]
ปุพฺพุตฺตรํ ทิสํ คนฺตฺวา, ปิยทสฺสิํ อนาสวํ;
วนฺทิตฺวาน มหาเถรํ, อฏฺฐาสิ ตสฺส สนฺติเกฯ
[66]
มงฺคลํ ตตฺถ วฑฺเฒนฺโต, ตสฺส ธมฺมมภาสิโส;
เถรสฺส เทสนา ตสฺส, ชนสฺสา’โหสิ สาตฺถิกาฯ
[67]
จตฺตาลีสสหสฺสานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
จตฺตาลีสสหสฺสานํ, โสตาปตฺติผลํ อหุฯ
[68]
สหสฺสํ สกทาคามิ, อนาคามิ จ ตตฺตกา;
สหสฺสํเยว อรหนฺโต, ตตฺถ’เหสุํ คิหีชนาฯ
[69]
อฏฺฐารสสหสฺสานิ, ภิกฺขูภิกฺขุนิโย ปน;
จุทฺทเสว สหสฺสานิ, อรหตฺเต ปติฏฺฐยุํฯ
[70]
เอวมฺปปสนฺนมติมา รตนตฺตยมฺหิ,
จาคามิมุตฺตมนสาชนตาหิ เตน;
โลกตฺถสิทฺธิ ปรมา ภวตีติ ญตฺวา,
สทฺธาทิเนกคุณโยค รติํ กเรยฺยาติฯ
สุชนปฺปสาทสํ เวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ถูปารมฺโภ นาม
เอกูนติํสติโม ปริจฺเฉโทฯ
ติํสติม ปริจฺเฉท