ทฺเวภาติกยุทฺธํ

[1]

หตฺถสฺส ถรุกมฺมสฺส, กุสโล กตุปาสโน;

โส คามณิราชสุโต, มหาคาเม วสี ตทาฯ

[2]

ราชา ราชสุตํ ติสฺสํ, ทีฆวาปิมฺหิ วาสยิ;

อารกฺขิตุํ ชนปทํ, สมฺปนฺน พลวาหนํฯ

[3]

กุมาโร คามณิกาเล, สมฺปสฺสนฺโต พลํ สกํ;

‘‘ยุชฺฌิสฺสํ ทมิเฬหี’’ติ, ปิตุรญฺโญ กถาปยีฯ

[4]

ราชา ตํ อนุรกฺขนฺโต, ‘‘โอรคงฺคํ อลํ’’ อิติ;

วาเรสิ ยาวตติยํ, โส ตเถว กถาปยีฯ

[5]

ปิตา เม ปุริโส โหนฺโต, เน’วํ วกฺขติ เตนิ’ทํ;

ปิลนฺธตูติ เปเสสิ, อิตฺถาลงฺการมสฺส โสฯ

[6]

ราชา’ห ตสฺส กุชฺฌิตฺวา, ‘‘กโรถ เหมสงฺขลิํ;

ตาย ตํ พนฺธยิสฺสามิ, นา’ญฺญถา รกฺขิโย หิ โสฯ

[7]

ปลายิตฺวาน มลยํ, กุชฺฌิตฺวา ปิตุโน อคา;

ทุฏฺฐตฺตาเยว ปิตริ, อาหุ ตํ ทุฏฺฐคามณิฯ

[8]

ราชา’ถ อารภี กาตุํ, มหามงฺคลเจติยํ;

นิฏฺฐิเต เจติเย สงฺฆํ, สนฺนิปาตยิ ภูปติฯ

[9]

ทฺวาทสา’สุํ สหสฺสานิ, ภิกฺขู จิตฺตลปพฺพตา;

ตโต ตโต ทฺวาทเสว, สหสฺสานิ สมาคมุํฯ

[10]

กตฺวาน เจติยมหํ, ราชา สงฺฆสฺส สมฺมุขา;

สพฺเพ โยเธ สมาเนตฺวา, กาเรสิ สปถํ ตทาฯ

[11]

‘‘ปุตฺตานํ กลหฏฺฐานํ, น คจฺฉิสฺสาม โน’’อิติ;

อกํสุ สปถํ สพฺเพ, ตํ ยุทฺธํ เตน นาคมุํฯ

[12]

จตุสฏฺฐิ วิหาเร โส, การาเปตฺวา มหีปติ;

ตตฺตกาเนว วสฺสานิ, ฐตฺวา มริตหิํ ตทาฯ

[13]

รญฺโญ สรีรํ คาเหตฺวา, ฉนฺนยาเนน ราชินิ;

เนตฺวา ติสฺส มหารามํ, ตํ สงฺฆสฺส นิเวทยิฯ

[14]

สุตฺวา ติสฺสกุมาโร ตํ, อาคนฺตฺวา ทีฆวาปิโต;

สรีรกิจฺจํ กาเรตฺวา, สกฺกจฺจํ ปิตุโน สยํฯ

[15]

มาตรํ กณฺฑุลํ หตฺถิํ, อาทิยิตฺวา มหพฺพโล;

ภาตุภยา ทีฆวาปิํ, อคมาสิ ลหุํ ตโตฯ

[16]

ตํ ปวตฺติํ นิเวเทตุํ, ทุฏฺฐคามณิ สนฺติกํ;

เลขํ ทตฺวา วิสชฺเชสุํ, สจฺเจมจฺจา สมาคตาฯ

[17]

โส คุตฺตหาลมาคนฺตฺวา, ตตฺถ จาเร วิสชฺชิย;

มหาคามมุปคนฺตฺวา, สยํ รชฺเช’ภิเสจยิฯ

[18]

มาตตฺถํ กณฺฑูลตฺถญฺจ, ภาตุเลขํ วิสชฺชยิ;

อลทฺธา ยาวตติยํ, ยุทฺธาย สมุปาคมิฯ

[19]

อหุ ทฺวินฺนํ มหายุทฺธํ, จูฬงฺคณิยปิฏฺฐิยํ;

ตตฺถ เนกสหสฺสานิ, ปติํสุ ราชิโน นราฯ

[20]

ราชา จ ติสฺสามจฺโจ จ, วฬวาทีฆุตุนิกา;

ตโยเยว ปลายิํสุ, กุมาโร อนุพนฺธิเตฯ

[21]

อุภินฺนมนฺตเร ภิกฺขู, มนฺตยิํสุ มหีธรํ;

ตํ ทิสฺวา ‘‘ภิกฺขุสงฺฆสฺส, กมฺมํ’’ อิติ นิวตฺติ โสฯ

[22]

กปฺปกนฺทรนชฺชาโส, ชวมาลิติตฺถมาคโต;

ราชา’ห ติสฺสมจฺจํ ตํ, ‘‘ฉาตชฺฌตฺตา มยํ’’อิติฯ

[23]

สุวณฺณสรเก ขิตฺต-ภตฺตํ นีหริตสฺส โส;

สงฺเฆ ทตฺวา ภุญฺชนโต, กาเรตฺวา จตุภาคกํฯ

[24]

‘‘โฆเสหิ กาล’’มิจฺจา’ห,

ติสฺโส กาลมโฆสยิ;

สุณิตฺวา ทิพฺพโสเตน,

รญฺโญ สกฺขาย ทายโกฯ

[25]

เถโร ปิยงฺคุ ทีปฏฺโฐ, เถรํ ตตฺถ นิโยชยิ;

ติสฺสํ กุฏุมฺพิกสุตํ, โส ตตฺถ นภสา’คมาฯ

[26]

ตสฺส ติสฺโส กราปตฺต-อาทายา’ทาสิ ราชิโน;

สงฺฆสฺส ภาคํ สมฺภาคํ, ราชา ปตฺเต ขิปาปยิฯ

[27]

สมฺภาคํ ขิปิ ติสฺโส จ, สมฺภาคํ วฬวาปิ จ;

น อิจฺฉิตสฺสาภาคญฺจ, ติสฺโส ปตฺตมฺหิ ปกฺขิปิฯ

[28]

ภตฺตสฺส ปุณฺณปตฺตํ ตํ, อทาเถรสฺส ภูปติ;

อทา โคตมเถรสฺส, โส คนฺตฺวา นภสา ลหุํฯ

[29]

ภิกฺขูนํ ภุญฺชมานานํ, ทตฺวา อาโลปภาคโส;

ปญฺจสตานํ โส เถโร, ลทฺเธหิ ตุ ตทนฺติกาฯ

[30]

ภาเคหิ ปตฺตํ ปูเรตฺวา, อากาเส ขิปิ ราชิโน;

ทิสฺวา’ คตํ คเหตฺวา ตํ, ติสฺโส โภชิสิ ภูปติํฯ

[31]

ภุญฺชิตฺวาน สยญฺชาปิ, วฬวญฺจ อโภชยิ;

สตฺตาหํ จุมฺพฏํ กตฺวา, ราชา ปตฺตํ วิสชฺชยิฯ

[32]

คนฺตฺวาน โส มหาคามํ, สมาทาย พลํ ปุน;

สฏฺฐิสหสฺสํ ยุทฺธาย, คนฺตฺวา ยุชฺฌิ สภาตราฯ

[33]

ราชา วฬวมารุยฺห, ติสฺโส กณฺฑูล หตฺถินํ;

ทฺเว ภาตโร สมาคญฺฉุํ, ยุชฺฌมานา รเณ ตทาฯ

[34]

ราชา กริํ กริตฺว’นฺโต, วฬวามณฺฑลํ อกา;

ตถาปิ ฉิทฺทํ โน ทิสฺวา, ลงฺฆา เปตุํ มติํอกาฯ

[35]

วฬวํ ลงฺฆยิตฺวาน, หตฺถินํ ภาติโก’ปริ;

โตมรํ ขิปิ จมฺมํว, ยถา ฉิชฺชติ ปิฏฺฐิยํฯ

[36]

อเนกานิ สหสฺสานิ, กุมารสฺส นราตหิํ;

ปติํสุ ยุทฺเธ ยุชฺฌนฺตา, ภิชฺช เจว มหพฺพลํฯ

[37]

‘‘อาโรหกสฺส เวกลฺลา, อิตฺถี มํ ลงฺฆยี’’อิติ;

กุทฺโธกรี ตํ จาเลนฺโต, รุกฺขเมก มุปาคมิฯ

[38]

กุมาโร อารุหี รุกฺขํ, หตฺถี สามิมุปาคมิ;

ตมารุยฺห ปลายนฺตํ, กุมาโร มนุพนฺธิ โสฯ

[39]

ปวิสิตฺวา วิหารํ โส, มหาเถร ฆรํคโต;

นิปชฺชเหฏฺฐา มญฺจสฺส, กุมาโร ภาตุโนภยาฯ

[40]

ปสารยิ มหาเถโร, จีวรํ ตตฺถ มญฺจเก;

ราชา อนุปทํ คนฺตฺวา, ‘‘กุหิํ ติสฺโส’’ติ ปุจฺฉถฯ

[41]

‘‘มญฺเจ ตตฺถ มหาราช’’, อิติ เถโร อโวจ ตํ;

เหฏฺฐา มญฺเจติ ชานิตฺวา, ตโต นิกฺขมฺม ภูปติฯ

[42]

สมนฺตโต วิหารสฺส, รกฺขํ การยิ ตํ ปน;

ปญฺจกมฺหิ นิปชฺเชตฺวา, ทตฺวา อุปริ จีวรํฯ

[43]

มญฺจปาเทสุ คณฺหิตฺวา, จตฺตาโร ทหรา ยตี;

มตภิกฺขุนิยาเมน, กุมารํ พหิ นีหรุํฯ

[44]

นียมานนฺตุ ตํ ญตฺวา, อิธ มาห มหีปติ;

‘‘ติสฺส ตฺวํ กุลเทวตานํ, สีเส หุตฺวาน นิยฺยาสิฯ

[45]

พลกฺกาเรน คหณํ, กุลเทเวหิ นตฺถิ เม;

คุณํ ตฺวํ กุลเทวานํ, สเรยฺยาสิ กทาจิปิ’’ฯ

[46]

ตโตเยว มหาคามํ, อคมาสิ มหีปติ;

อาณาเปสิ จ ตตฺเถว, มาตรํ มาตุคารโวฯ

[47]

[วสฺสานิ อฏฺฐสฏฺฐิํโส, อฏฺฐา ธมฺมฏฺฐมานโส;

อฏฺฐสฏฺฐิวิหาเร จ, การาเปสิ มหีปติฯ]

[48]

นิกฺขามิโต โส ภิกฺขูหิ, ติสฺโสราช สุโต ปน;

ทีฆวาปิํ ตโตเยว, อคม’ญฺญตโร วิยฯ

[49]

กุมาโร โคธคตฺตสฺส, ติสฺสเถรสฺส อาห โส;

‘‘สาปราโธ อหํ ภนฺเต, ขมาเปสฺสามิ ภาตรํฯ

[50]

เวยฺยาวจฺจกรา การํ, ติสฺสํ ปญฺจสตานิ จ;

ภิกฺขุนมาทิยิตฺวา โส, เถโร ราช มุปาคมิฯ

[51]

ราชปุตฺตํ ฐเปตฺวาน, เถโร โสปาน มตฺถเก;

สสงฺโฆ ปาวิสิ สทฺโธ, นิสีทาวิย ภูมิโปฯ

[52]

อุปานยี ยาคุอาทิํ, เถโร ปตฺตํ วิเธสิโส;

‘‘กินฺติ วุตฺโต’พฺรวิ ติสฺสํ, อาทาย อคตา’’อิติฯ

[53]

‘‘กุหิํ โจโร’’ติ วุตฺโต จ, ฐิตฐานํ นิเวทยิ;

วิหารเทวี คนฺตฺวาน, ฉาทิยฐาสิ ปุตฺตกฯ

[54]

ราชา’ห เถรํ ‘‘ญาโต โว,

ทาสภาโว อิทานิ โน;

สามเณรํ เปสเยถ,

ตุมฺเห เม สตฺตวสฺสิกํฯ

[55]

ชนกฺขยํ วินาเยว, กลโห น ภเวยฺย โน;

ราชา สงฺฆสฺส โทเสโส, ภํเฆ ทณฺฑํ กริสฺสติฯ

[56]

เหสฺสตา’คตกิจฺจา โว,

ยาคาทิํ คณฺหาถาติ โส;

ทตฺวา ตํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส,

ปกฺโกสิตฺวาน ภาตรํฯ

[57]

ตตฺเถว สงฺฆมชฺฌมฺหิ, นิสินฺโน ภาตรา สห;

ภุญฺชิตฺวา เอกโตเยว, ภิกฺขุ สงฺฆํ วิสชฺชยิฯ

[58]

สสฺสกมฺมานิ กาเรตุํ, ติสฺสํ ตตฺเถว ปาหิณิ;

สยมฺปิ เภริํ จาเรตฺวา, สสฺสกมฺมานิ การยิฯ

[59]

อิติ เวรมเนกวิกปฺปจิตํ,

สมยนฺติ พหุํ อปิ สปฺปุริสํ;

อิติ จินฺติย โกหิ นโร มติมา,

น ภเวยฺย ปเรสุ สุสนฺต มโนติฯ

สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส

ทฺเวภาติกยุทฺธํ นาม

จตุวีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

ปญฺจวีสติม ปริจฺเฉท