เมนู

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

จูฬคนฺถวํสปาฬิ

1. ปิฏกตฺตยปริจฺเฉโท

นมสฺเสตฺวาน สมฺพุทฺธํ, อคฺควํสวรํวรํ;

นตฺวาน ธมฺมํ พุทฺธชํ, สงฺฆญฺจาปินิรงฺคณํฯ

คนฺถวํสมฺปิ นิสฺสาย, คนฺถวํสํ ปกถิสฺสํ;

ติเปฏกสมาหารํ, สาธุนํ ชงฺฆทาสกํฯ

วิมติโนทนมารมฺภํ, ตํ เม สุณาถ สาธโว;

สพฺพมฺปิ พุทฺธวจนํ, วิมุตฺติ จ สเหตุกํฯ

โหติ เอกวิธํเยว, ติวิธํ ปิฏเกน จ;

ตญฺจ สพฺพมฺปิ เกวลํ, ปญฺจวิธํ นิกายโตฯ

องฺคโต จ นววิธํ, ธมฺมกฺขนฺธคณนโต;

จตุราสีติ สหสฺส, ธมฺมกฺขนฺธปเภทนนฺติฯ

กถํ ปิฏกโต ปิฏกญฺหิ ติวิธํ โหติ?

วินยปิฏกํ, อภิธมฺมปิฏกํ สุตฺตนฺตปิฏกนฺติฯ ตตฺถ กตมํ วินย ปิฏกํ? ปาราชิกกณฺฑํ, ปาจิตฺติยกณฺฑํ, มหาวคฺคกณฺฑํ, จุลฺลวคฺคกณฺฑํ, ปริวารกณฺฑนฺติฯ อิมานิ กณฺฑานิ วินยปิฏกํ นามฯ

กตมํ อภิธมฺมปิฏกํ? ธมฺมสงฺคณี-ปกรณํ, วิภงฺค-ปกรณํ, ธาตุกถา-ปกรณํ, ปุคฺคลปญฺญตฺติ-ปกรณํ, กถาวตฺถุ-ปกรณํ, ยมก-ปกรณํ, ปฏฺฐาน-ปกรณนฺติฯ อิมานิ สตฺต ปกรณานิ อภิธมฺมปิฏกํ นามฯ กตมํ สุตฺตนฺตปิฏกํ? สีลกฺขนฺธวคฺคาทิกํ, อวเสสํ พุทฺธวจนํ สุตฺตนฺตปิฏกํ นามฯ

กถํ นิกายโต? นิกายา ปญฺจ วิธา โหนฺติฯ ทีฆนิกาโย, มชฺฌิมนิกาโย, สํยุตฺตนิกาโย, องฺคุตฺตรนิกาโย, ขุทฺทกนิกาโยติฯ

ตตฺถ กตโม ทีฆ-นิกาโย? สีลกฺขนฺธวคฺโค, มหาวคฺโค, ปาถิกวคฺโคติ, อิเม ตโย วคฺคา ทีฆนิกาโย นามฯ อิเมสุ ตีสุ วคฺเคสุ, จตุติํส วคฺคานิ จ โหนฺติฯ [จตุติํเสว สุตฺตนฺตา, สีลกฺขนฺธวคฺคาทิกา, ยสฺส ภวนฺติ โส เยว ทีฆนิกาย นาม โหติฯ]

กตโม มชฺฌิมนิกาโย? มูลปณฺณาโส, มชฺฌิมปณฺณาโส, อุปริปณฺณาโสติ, อิเม ตโย ปณฺณาสา มชฺฌิมนิกาโย นามฯ อิเมสุ ตีสุ ปณฺณาเสสุ ทฺเวปญฺญาสาธิก-สุตฺต-สตานิ โหนฺติ [ทิยฑฺฒสตสุตฺตนฺตา, ทฺวิ สุตฺตํ ยสฺส สนฺติโส, มชฺฌิมนิกาโย นาโม มูลปณฺณาสมาทิ โหติฯ]

กตโม สํยุตฺตนิกาโย? สคาถาวคฺโค, นิทานวคฺโค, ขนฺธกวคฺโค, สฬายตนวคฺโค, มหาวคฺโคติ, อิเม ปญฺจ วคฺคา สํยุตฺตนิกาโย นามฯ อิเมสุ ปญฺจสุ วคฺเคสุ ทฺวาสฏฺฐิสุตฺตสตฺตสตาธิกสตฺต-สุตฺตสหสฺสานิ โหนฺติฯ [ทฺวาสฏฺฐิ-สตฺต-สตานิ, สตฺตสหสฺสกานิ จฯ] สุตฺตานิ ยสฺส โหนฺติ โส, สคาถาทิกวคฺคโก, สํยุตฺตนิกาโย นาโม เวทิตพฺโพ จ วิญฺญูนาติฯ

กตโม องฺคุตฺตรนิกาโย? เอกฺกนิปาโต, ทุกฺกนิปาโต, ติกฺกนิปาโต, จตุกฺกนิปาโต, ปญฺจกนิปาโต, ฉกฺกนิปาโต, สตฺตกนิปาโต, อฏฺฐกนิปาโต, นวกนิปาโต, ทสกนิปาโต, เอกาทสนิปาโตติ, อิเม เอกาทส นิปาตา องฺคุตฺตรนิกาโย นามฯ อิเมสุ เอกาทส นิปาเตสุ สตฺต-ปญฺญาส-ปญฺจ-สตาธิกนว-สุตฺต-สหสฺสานิ โหนฺติฯ [นวสุตฺตสหสฺสานิ, ปญฺจสตมตฺตานิ จ, สตฺตปญฺญาสาธิกานิ, สุตฺตานิ ยสฺส โหนฺติ โส, องฺคุตฺตรนิกาโยติ, เอกฺกนิปาตกาทิโกติฯ]

กตโม ขุทฺทกนิกาโย? ขุทฺทกปาโฐ, ธมฺมปทํ, อุทานํ, อิติวุตฺตกํ, สุตฺตนิปาโต, วิมานวตฺถุ, เปตวตฺถุ, เถรกถา, เถรีกถา, ชาตกํ, มหานิทฺเทโส, ปฏิสมฺภิทามคฺโค, อปทานํ, พุทฺธวํโส, จริยาปิฏกํ, วินยปิฏกํ, อภิธมฺมปิฏกนฺติฯ อิเมสุ สตฺตรสสุ คนฺเถสุ อเนกานิ สุตฺต-สหสฺสานิ โหนฺติฯ [อเนกานิ สุตฺต-สหสฺสานิ, นิทฺทิฏฺฐานิ มเหสินา, นิกาเย ปญฺจเม อิเม, ขุทฺทเก อิติ วิสุเตติฯ]

กถํ องฺคโต องฺคหิ นว วิธํ โหติ? สุตฺตํ, เคยฺยํ, เวยฺยากรณํ, คาถา, อุทานํ, อิติวุตฺตกํ, ชาตกํ, อพฺภุตธมฺมํ, เวทลฺลนฺติ, นวปฺปเภทํ โหติฯ ตตฺถ อุภโต วิภงฺคนิทฺเทสขนฺธกปริวารา, สุตฺตนิปาเต, มงฺคลสุตฺต, รตนสุตฺต, ตุวฏฺฏกสุตฺตานิฯ อญฺญมฺปิ สุตฺตนามกํ ตถาคตวจนํ, สุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ สพฺพํ สคาถกํ เคยฺยนฺติ เวทิตพฺพํฯ วิเสสนสํยุตฺตเก สกโลปิ สคาถกวคฺโค, สกลํ อภิธมฺมปิฏกํ นิคาถกญฺจ สุตฺตยญฺจ อญฺญมฺปิ อฏฺฐหิ องฺเคหิ อสงฺคหิตํ พุทฺธวจนํ ตํ เวยฺยากรณนฺติ เวทิตพฺพํฯ ธมฺมปทํ, เถรกถา, เถรีกถา, สุตฺตนิปาเต, โน สุตฺตนามิกา สุทฺธิกคาถา, คาถาติ เวทิตพฺพาฯ โสมนสฺส ญาณมยิกคาถา ปฏิก-สํยุตฺตา ทฺเว อสีติสุตฺตนฺตา อุทานนฺติ เวทิตพฺพาฯ วุตฺตญฺเหตํ ภควตาติอาทินยปฺปวตฺตา ทสุตฺตรสตสุตฺตนฺตา, อิติวุตฺตกนฺติ เวทิตพฺพาฯ อปณฺณกชาตกาทีนิ ปญฺญาสาทิกานิฯ ปญฺจชาตกสตานิ, ชาตกนฺติ เวทิตพฺพํฯ จตฺตาโร เม ภิกฺขเว อจฺฉริยา อภูตธมฺมา, อานนฺเทติอาทินยปฺปวตฺตา สพฺเพปิ อจฺฉริย อภูตธมฺมปฏิสํยุตฺตา สุตฺตนฺตา อภูตธมฺมนฺติ เวทิตพฺพาฯ จุลฺลเวทลฺล, มหาเวทลฺล, สมฺมาทิฏฺฐิ, สกฺกปญฺห, สงฺขารภาชนิย, มหาปุณฺณมสุตฺตนฺตาทโย สพฺเพปิ เวทญฺจ ตุฏฺฐิญฺจ ลทฺธา [ปุจฺฉ] ลทฺธา ปุจฺฉิตสุตฺตนฺตา, เวทลฺลนฺติ เวทิตพฺพาฯ กตมานิ จตุราสีติ ธมฺมกฺขนฺธสหสฺสานิ ทุชานานิ, จตุราสีติ ธมฺมกฺขนฺธสหสฺสานิ สเจ วิตฺถาเรน กถิสฺสํ อติปปญฺโจ ภวิสฺสติฯ ตสฺมา นย วเสน กถิสฺสามิฯ เอกํ วตฺถุ, เอโก ธมฺมกฺขนฺโธ, เอกํ นิทานํ เอโก ธมฺมกฺขนฺโธ, เอกํ ปญฺหา ปุจฺฉนฺตํ เอโก ธมฺมกฺขนฺโธ, เอกํ ปญฺหา วิสชฺชนํ เอโก ธมฺมกฺขนฺโธ, จตุราสีติ ธมฺมกฺขนฺธสหสฺสานิ เกน ภาสิตานิ, กตฺถ ภาสิตานิ, กทา ภาสิตานิ, กมารพฺภ ภาสิตานิ, กิมตฺถํ ภาสิตานิ, เกน ธาริตานิ, เกนาภตานิ, กิมตฺถํ ปริยาปุณิตพฺพานิฯ ตตฺรายํ วิสชฺชนา, เกน ภาสิตานีติ? พุทฺธานุ พุทฺเธหิ ภาสิตานิฯ กตฺถ ภาสิตานีติ? เทเวสุ จ มานุสฺเสสุ จ, ภาสิตานิฯ กทา ภาสิตานีติ? ภควโต ธรมานกาเล เจว ปจฺฉิมกาเล จ ภาสิตานิฯ กตมารพฺภ ภาสิตานีติ? ปญฺจวคฺคิยาทิเก เวเนยฺย พนฺธเว อารพฺภ ภาสิตานีติฯ กิมตฺถํ ภาสิตานีติ? ติวชฺชญฺจ อวชฺชญฺจ ญตฺวา วชฺชํ ปหาย อวชฺเช ปฏิปตฺติตฺวา นิพฺพานปริยนฺเตฯ ทิฏฺฐ-ธมฺมิกสมฺปรายิกตฺเถ สมฺปาปุณิตุํฯ

เกน ธาริตานีติ? อนุพุทฺเธหิ เจว สิสฺสานุสิสฺเสหิ จ ธาริตานิฯ เกนา ภตานีติ? อาจริย ปรํปเรหิ อาภตานิฯ กิมตฺถํ ปริยาปุณิตพฺพานีติ? วชฺชญฺจ อวชฺชญฺจ ญตฺวา วชฺชํ ปหาย อวชฺเช ปฏิปตฺติตฺวา นิพฺพานปริยนฺเต ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกตฺเถ, สํปาปุณิตุํ, ยเทวํ ตาย นิพฺพานปริยนฺเต ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกตฺเถ สาธิกานิ โหนฺติฯ เตว ตตฺถ เกหิ อปฺปมตฺเตน ปริยาปุณิตพฺพานิ ธาเรตพฺพานิ ธาเรตพฺพานิ วาเจตพฺพานิ สชฺฌายํ กาตพฺพานีติ [อิติ จุลฺลคนฺถวํเส ปิฏกตฺตย ทีปโก นาม ปฐโม ปริจฺเฉโทฯ]