อุทฺธจฺจสมฺปยุตฺตจิตฺเตปิ วิจิกิจฺฉํ ปหาย อธิโมกฺเขน สทฺธิํ ปนฺนรเสว เจตสิกานิ, โสฬเสว นามธมฺมา โหนฺติ ฯ อิมสฺมิํ จิตฺเต เอกคฺคตา อินฺทฺริย กิจฺจญฺจ ฌานกิจฺจญฺจ มคฺคกิจฺจญฺจ สาเธติ, ตโย ปจฺจยา น ลพฺภนฺติ, เอกวีสติ ปจฺจยา ลพฺภนฺติฯ

อฏฺฐสุ โลภมูลิกจิตฺเตสุ ปน สตฺต สพฺพจิตฺติกานิ จ ฉ ปกิณฺณกานิ จ ปาเปสุ โมหจตุกฺกญฺจ โลภติกฺกญฺจ ถินมิทฺธญฺจาติ ทฺวาวีสติ เจตสิกานิ อุปฺปชฺชนฺติฯ เตสุ โลโภ จ โมโหจาติ ทฺเว มูลานิ เหตุปจฺจโยฯ ฉนฺโท จ จิตฺตญฺจ วีริยญฺจาติ ตโย อธิปติชาติกา กทาจิ อธิปติกิจฺจํ สาเธนฺติ, อารมฺมณาธิปติปิ เอตฺถ ลพฺภติฯ เจตนา กมฺมปจฺจโยฯ ตโย อาหารา อาหารปจฺจโยฯ จิตฺตญฺจ เวทนา จ เอกคฺคตา จ ชีวิตญฺจ วีริยญฺจาติ ปญฺจ อินฺทฺริยธมฺมา อินฺทฺริยปจฺจโยฯ วิตกฺโก จ วิจาโร จ ปีติ จ เวทนา จ เอกคฺคตาจาติ ปญฺจ ฌานงฺคานิ ฌานปจฺจโยฯ วิตกฺโก จ เอกคฺคตา จ ทิฏฺฐิ จ วีริยญฺจาติ จตฺตาริ มคฺคงฺคานิ มคฺคปจฺจโยฯ ปจฺฉาชาโต จ วิปาโก จาติ ทฺเว ปจฺจยา น ลพฺภนฺติฯ เสสา ทฺวาวีสติ ปจฺจยา ลพฺภนฺติฯ

ทฺวีสุ โทสมูลิกจิตฺเตสุ ปีติญฺจ โลภติกฺกญฺจ ปหาย โทสจตุกฺเกน สทฺธิํ ทฺวาวีสติ เอว เจตสิกานิ, โทโส จ โมโห จ ทฺเว มูลานิ, ตโย อธิปติ ชาติกา, ตโย อาหารา, ปญฺจ อินฺทฺริยานิ, จตฺตาริ ฌานงฺคานิ, ตีณิ มคฺคงฺคานิฯ เอตฺถาปิ ทฺเว ปจฺจยา น ลพฺภนฺติ, ทฺวาวีสติ ปจฺจยา ลพฺภนฺติฯ

อกุสลจิตฺตุปฺปาเทสุ ปจฺจยฆฏนานโย นิฏฺฐิโตฯ

จิตฺตุปฺปาเทสุ ปจฺจยฆฏนานโย

เอกนวุติ โสภณจิตฺตานิ นาม, จตุวีสติ กาม โสภณจิตฺตานิ ปนฺนรส รูปจิตฺตานิ ทฺวาทส อรูปจิตฺตานิ จตฺตาลีส โลกุตฺตรจิตฺตานิฯ ตตฺถ จตุวีสติ กามโสภณ จิตฺตานิ นาม อฏฺฐ กามกุสลจิตฺตานิ อฏฺฐ กามโสภณวิปาก จิตฺตานิ อฏฺฐ กามโสภณกิริยจิตฺตานิฯ

ปญฺจ วีสติ กลฺยาณเจตสิกานิ นาม, อโลโภ อโทโส อโมโหเจติ ตีณิ กลฺยาณมูลิกานิ จ สทฺธา จ สติ จ หิรี จ โอตฺตปฺปญฺจ ตตฺรมชฺฌตฺตตา จ กายปสฺสทฺธิ จ จิตฺต ปสฺสทฺธิ จ กายลหุตา จ จิตฺตลหุตา จ กายมุทุตา จ จิตฺต มุทุตา จ กายกมฺมญฺญตา จ จิตฺต กมฺมญฺญตา จ กายปาคุญฺญตา จ จิตฺตปาคุญฺญตา จ กายุชุกตา จ จิตฺตุชุกตา จ สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโวติ ติสฺโส วิรติโย จ กรุณา มุทิตาติ ทฺเว อปฺปมญฺญาโย จฯ

ตตฺถ ตีณิ กลฺยาณมูลานิ เหตุปจฺจโย, อโมโห ปน อธิปติปจฺจเย วีมํสาธิปตินาม, อินฺทฺริยปจฺจเย ปญฺญินฺทฺริยํ นาม, มคฺคปจฺจเย สมฺมาทิฏฺฐิ นามฯ สทฺธา อินฺทฺริยปจฺจเย สทฺธินฺทฺริยํ นามฯ สติ อินฺทฺริยปจฺจเย สตินฺทฺริยํ นาม, มคฺคปจฺจเย สมฺมาสติ นามฯ ติสฺโส วิรติโย มคฺคปจฺจโย, เสสา สตฺตรส ธมฺมา วิเสสปจฺจยา น โหนฺติฯ

อฏฺฐสุ กามกุสลจิตฺเตสุ อฏฺฐติํส เจตสิกานิ สงฺคยฺหนฺติ, สตฺต สพฺพจิตฺติกานิ ฉ ปกิณฺณกานิ ปญฺจวีสติ กลฺยาณานิฯ เตสุ จ ปีติ จตูสุ โสมนสฺสิเกสุ เอว, อโมโห จตูสุ ญาณสมฺปยุตฺเตสุ เอว, ติสฺโส วิรติโย สิกฺขาปทสีลปูรณ กาเล เอว, ทฺเว อปฺปมญฺญาโย สตฺเตสุ การุญฺญโมทนากาเรสุ เอวาติฯ อิเมสุปิ อฏฺฐสุ จิตฺเตสุ ทฺเว วา ตีณิ วา กลฺยาณมูลานิ เหตุปจฺจโย, ฉนฺโท จ จิตฺตญฺจ วีริยญฺจ วีมํสาจาติ จตูสุ อธิปติชาติเกสุ เอกเมโกว กทาจิ อธิปติปจฺจโยฯ เจตนา กมฺมปจฺจโยฯ ตโย อาหารา อาหารปจฺจโยฯ จิตฺตญฺจ เวทนา จ เอกคฺคตา จ ชีวิตญฺจ สทฺธา จ สติ จ วีริยญฺจ ปญฺญาจาติ อฏฺฐ อินฺทฺริยานิ อินฺทฺริยปจฺจโยฯ วิตกฺโก จ วิจาโร จ ปีติ จ เวทนา จ เอกคฺคตาจาติ ปญฺจฌานงฺคานิ ฌานปจฺจโยฯ ปญฺญา จ วิตกฺโก จ ติสฺโส วิรติโย จ สติ จ วีริยญฺจ เอกคฺคตาจาติ อฏฺฐ มคฺคงฺคานิ มคฺคปจฺจโยฯ อิเมสุปิ อฏฺฐสุ จิตฺเตสุ ปจฺฉาชาโต จ วิปาโกจาติ ทฺเว ปจฺจยา น ลพฺภนฺติ, เสสา ทฺวาวีสติปจฺจยา ลพฺภนฺติฯ

อฏฺฐสุ กามโสภณกิริยจิตฺเตสุ ติสฺโส วิรติโย น ลพฺภนฺติ, กุสเลสุ วิย ทฺเว ปจฺจยา น ลพฺภนฺติ, ทฺวาวีสติ ปจฺจยา ลพฺภนฺติฯ

อฏฺฐสุ กามโสภณวิปาเกสุ ติสฺโส วิรติโย จ ทฺเว อปฺปมญฺญาโย จ น ลพฺภนฺติฯ อธิปติปจฺจโย จ ปจฺฉาชาโต จ อาเสวนญฺจาติ ตโย ปจฺจยา น ลพฺภนฺติ, เอกวีสติ ปจฺจยา ลพฺภนฺติฯ

อุปริ รูปารูปโลกุตฺตรจิตฺเตสุปิ ทฺวาวีสติปจฺจยโต อติเรกํ นตฺถิฯ ตสฺมา จตูสุ ญาณสมฺปยุตฺตกามกุสล จิตฺเตสุ วิย อิเมสุ ปจฺจยฆฏนา เวทิตพฺพาฯ

เอวํ สนฺเต กสฺมา ตานิ จิตฺตานิ กามจิตฺตโต มหนฺต ตรานิ จ ปณีตตรานิ จ โหนฺตีติฯ อาเสวนมหนฺตตฺตาฯ

ตานิ หิ จิตฺตานิ ภาวนากมฺมวิเสเสหิ สิทฺธานิ โหนฺติ, ตสฺมา เตสุ อาเสวนปจฺจโย มหนฺโต โหติฯ อาเสวน มหนฺตตฺตา จ อินฺทฺริยปจฺจโยปิ ฌานปจฺจโยปิ มคฺคปจฺจโยปิ อญฺเญปิ วา เตสํ ปจฺจยา มหนฺตา โหนฺติฯ ปจฺจยานํ อุปรูปริ มหนฺตตฺตา ตานิ จิตฺตานิ อุปรูปริ จ กามจิตฺตโต มหนฺตตรานิ จ ปณีตตรานิ จ โหนฺตีติฯ

จิตฺตุปฺปาเทสุ ปจฺจยฆฏนานโย นิฏฺฐิโตฯ

รูปกลาเปสุ ปจฺจยฆฏนานโย

รูปกลาเปสุ ปจฺจยฆฏนานโย วุจฺจเตฯ อฏฺฐวีสติ รูปานิ นาม, จตฺตาริ มหาภูตานิ ปถวี อาโป เตโช วาโยฯ ปญฺจ ปสาทรูปานิ จกฺขุ โสตํ ฆานํ ชิตฺห กาโยฯ ปญฺจ โคจรรูปานิ รูปํ สทฺโท คนฺโธ รโส โผฏฺฐพฺพํฯ ตตฺถ โผฏฺฐพฺพํ ติวิธํ ปถวีโผฏฺฐพฺพํ เตโชโผฏฺฐพฺพํ วาโยโผฏฺฐพฺพํฯ ทฺเว ภาวรูปานิ อิตฺถิภาวรูปํ ปุมฺภาวรูปํฯ เอกํ ชีวิตรูปํ, เอกํ หทยรูปํฯ เอกํ อาหารรูปํฯ เอกํ อากาสธาตุรูปํฯ ทฺเว วิญฺญตฺติรูปานิ กายวิญฺญตฺติรูปํ วจีวิญฺญตฺติ รูปํฯ ตีณิ วิการรูปานิ ลหุตา มุทุตา กมฺมญฺญตาฯ จตฺตาริ ลกฺขณรูปานิ อุปจโย สนฺตติ ชรตา อนิจฺจตาฯ

ตตฺถ ฉ รูปธมฺมา รูปธมฺมานํ ปจฺจยา โหนฺติ จตฺตาริ มหาภูตานิ จ ชีวิตรูปญฺจ อาหารรูปญฺจฯ ตตฺถ จตฺตาริ มหา ภูตานิ อญฺญมญฺญสฺส ปญฺจหิ ปจฺจเยหิ ปจฺจยา โหนฺติ สหชาเตน จ อญฺญมญฺเญน จ นิสฺสเยน จ อตฺถิยา จ อวิคเตนจฯ สหชาตานํ อุปาทารูปานํ อญฺญมญฺญวชฺชิเตหิ จตูหิ ปจฺจเยหิ ปจฺจยา โหนฺติฯ ชีวิตรูปํ สหชาตานํ กมฺมชรูปานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโยฯ อาหารรูปํ สหชาตานญฺจ อสหชาตานญฺจ สพฺเพสํ อชฺฌตฺตรูปธมฺมานํ อาหารปจฺจเยน ปจฺจโยฯ

ตตฺเถว เตรส รูปธมฺมา นามธมฺมานํ วิเสสปจฺจยา โหนฺติ, ปญฺจปสาทรูปานิ จ สตฺต โคจรรูปานิ จ หทยวตฺถุรูปญฺจฯ ตตฺถ ปญฺจ ปสาทรูปานิ ปญฺจนฺนํ วิญฺญาณธาตูนํ มาตโร วิย ปุตฺตกานํ วตฺถุปุเรชาเตน จ วตฺถุปุเรชาตินฺทฺริเยน จ วตฺถุ ปุเรชาตวิปฺปยุตฺเตน จ ปจฺจยา โหนฺติฯ สตฺต โคจรรูปานิ ปญฺจนฺนํ วิญฺญาณธาตูนํ ติสฺสนฺนํ มโนธาตูนญฺจ ปิตโร วิย ปุตฺตกานํ อารมฺมณปุเรชาเตน ปจฺจยา โหนฺติฯ