เมนู

เย จ ธมฺมา อนิจฺจา โหนฺติ, เต นิจฺจกาลํ สตฺเต ติวิเธหิ ทุกฺขทณฺเฑหิ ปฏิปฺปีเฬนฺติ พาเธนฺติ, ตสฺมา เต ธมฺมา ภยฏฺเฐน ทุกฺขา เอว โหนฺติฯ ตตฺถ ติวิธา ทุกฺขทณฺฑา นาม ทุกฺขทุกฺขตา สงฺขาร ทุกฺขตา วิปริณามทุกฺขตาฯ

เย เกจิ อนิจฺจา เอว โหนฺติ, เอกสฺมิํ อิริยาปเถปิ ปุนปฺปุนํ ภิชฺชนฺติ, เต กถํ ยาวชีวํ นิจฺจสญฺญิตานํ สตฺตปุคฺคลานํ อตฺตา นาม ภเวยฺยุํ, สารา นาม ภเวยฺยุํฯ เย จ ทุกฺขา เอว โหนฺติ, เต กถํ ทุกฺขปฺปฏิกุลานํ สุขกามานํ สตฺตานํ อตฺตา นาม ภเวยฺยุํ, สารา นาม ภเวยฺยุํฯ ตสฺมา เต ธมฺมา อสารกฏฺเฐน อนตฺตา เอว โหนฺติฯ

อปิ จ ยสฺมา อิมาย จตุวีสติยา ปจฺจยเทสนาย อิมมตฺถํ ทสฺเสติฯ สพฺเพปิ สงฺขตธมฺมา นาม ปจฺจยายตฺตวุตฺติกา เอว โหนฺติ, สตฺตานํ วสายตฺตวุตฺติกา น โหนฺติฯ ปจฺจยายตฺต วุตฺติเกสุ จ เตสุ น เอโกปิ ธมฺโม อปฺปเกน ปจฺจเยน อุปฺปชฺชติฯ อถ โข พหูหิ เอว ปจฺจเยหิ อุปฺปชฺชตีติ, ตสฺมา อยํ เทสนา ธมฺมานํ อนตฺตลกฺขณทีปเน มตฺถกปตฺตา โหตีติฯ

ปจฺจยสภาคสงฺคโห นิฏฺฐิโตฯ

ปจฺจยฆฏนานโย

ปญฺจวิญฺญาเณสุ ปจฺจยฆฏนานโย

ปจฺจยฆฏนานโย วุจฺจเตฯ เอเกกสฺมิํ ปจฺจยุปฺปนฺเน พหุนฺนํ ปจฺจยานํ สโมธานํ ปจฺจยฆฏนา นามฯ เยน ปน ธมฺมา สปฺปจฺจยา สงฺขตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนาติ วุจฺจนฺติ, สพฺเพ เต ธมฺมา อุปฺปาเท จ ฐิติยญฺจ อิเมหิ จตุวีสติยา ปจฺจเยหิ สหิตตฺตา สปฺปจฺจยา นาม, สปฺปจฺจยตฺตา สงฺขตา นาม, สงฺขตตฺตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา นามฯ กตเม ปน เต ธมฺมาติฯ เอกวีสสตจิตฺตานิ จ ทฺวิปญฺญาสเจตสิกานิ จ อฏฺฐวีสติ รูปานิ จฯ

ตตฺถ เอกวีสสตจิตฺตานิ ธาตุวเสน สตฺตวิธานิ ภวนฺติ, จกฺขุ วิญฺญาณธาตุ โสตวิญฺญาณธาตุ ฆานวิญฺญาณธาตุ ชิตฺห วิญฺญาณธาตุ กายวิญฺญาณธาตุ มโนธาตุ มโนวิญฺญาณ ธาตูติฯ ตตฺถ จกฺขุวิญฺญาณทฺวยํ จกฺขุวิญฺญาณธาตุ นามฯ โสตวิญฺญาณทฺวยํ โสตวิญฺญาณธาตุ นามฯ ฆานวิญฺญาณทฺวยํ ฆานวิญฺญาณธาตุ นามฯ ชิตฺหวิญฺญาณทฺวยํ ชิตฺหวิญฺญาณธาตุ นามฯ

กายวิญฺญาณทฺวยํ กายวิญฺญาณธาตุ นามฯ ปญฺจทฺวาราวชฺชน จิตฺตญฺจ สมฺปฏิจฺฉนจิตฺตทฺวยญฺจ มโนธาตุ นามฯ เสสานิ อฏฺฐสตํ จิตฺตานิ มโนวิญฺญาณธาตุ นามฯ

ทฺวิปญฺญาสเจตสิกานิ จ ราสิวเสน จตุพฺพิธานิ ภวนฺติ, สตฺต สพฺพจิตฺติกานิ จ ฉ ปกิณฺณกานิ จ จุทฺทส ปาปานิจ ปญฺจวีสติ กลฺยาณานิ จฯ

จตุวีสติปจฺจเยสุ จ ปนฺนรสปจฺจยา สพฺพจิตฺตุปฺปาท สาธารณา โหนฺติ, อารมฺมณญฺจ อนนฺตรญฺจ สมนนฺตรญฺจ สห ชาโต จ อญฺญมญฺญญฺจ นิสฺสโย จ อุปนิสฺสโย จ กมฺมญฺจ อาหาโร จ อินฺทฺริยญฺจ สมฺปยุตฺโต จ อตฺถิ จ นตฺถิ จ วิคโต จ อวิคโต จฯ น หิ กิญฺจิ จิตฺตํ วา เจตสิกํ วา อารมฺมเณน วินา อุปฺปนฺนํ นาม อตฺถิฯ ตถา อนนฺตราทีหิ จฯ อฏฺฐปจฺจยา เกสญฺจิ จิตฺตุปฺปาทานํ ปจฺจยา สาธารณา โหนฺติ, เหตุ จ อธิปติ จ ปุเร ชาโต จ อาเสวนญฺจ วิปาโก จ ฌานญฺจ มคฺโค จ วิปฺปยุตฺโต จฯ ตตฺถ เหตุ สเหตุกจิตฺตุปฺปาทานํ เอว สาธารณา, อธิปติ จ สาธิปติชวนานํ เอว, ปุเรชาโต จ เกสญฺจิ จิตฺตุปฺปาทานํ เอว, อาเสวนญฺจ กุสลากุสลกิริยชวนานํ เอว, วิปาโก จ วิปากจิตฺตุปฺปาทานํ เอว, ฌานญฺจ มโนธาตุ มโนวิญฺญาณธาตุ จิตฺตุปฺปาทานํ เอว, มคฺโค จ สเหตุกจิตฺตุปฺปาทานํ เอว, วิปฺปยุตฺโต จ อรูปโลเก จิตฺตุปฺปาทานํ นตฺถิ, เอโก ปจฺฉาชาโต รูปธมฺมานํ เอว วิสุํภูโต โหติฯ

ตตฺรายํ ทีปนาฯ สตฺต สพฺพจิตฺติกานิ เจตสิกานิ นาม, ผสฺโส เวทนา สญฺญา เจตนา เอกคฺคตา ชีวิตํ มนสิกาโรฯ ตตฺถ จิตฺตํ อธิปติชาติกญฺจ อาหารปจฺจโย จ อินฺทฺริยปจฺจโย จฯ ผสฺโส อาหารปจฺจโยฯ เวทนา อินฺทฺริยปจฺจโย จ ฌาน ปจฺจโย จฯ เจตนา กมฺมปจฺจโย จ อาหารปจฺจโย จฯ เอกคฺคตา อินฺทฺริยปจฺจโย จ ฌาน ปจฺจโย จ มคฺคปจฺจโย จฯ ชีวิตํ อินฺทฺริยปจฺจโยฯ เสสา ทฺเว ธมฺมา วิเสสปจฺจยา น โหนฺติฯ

จกฺขุวิญฺญาเณ สตฺต สพฺพจิตฺติกานิ เจตสิกานิ ลพฺภนฺติ, วิญฺญาเณน สทฺธิํ อฏฺฐ นามธมฺมา โหนฺติฯ สพฺเพ เต ธมฺมา สตฺตหิ ปจฺจเยหิ อญฺญมญฺญสฺส ปจฺจยา โหนฺติ จตูหิ มหาสหชาเตหิ จ วิปฺปยุตฺตวชฺชิเตหิ ตีหิ มชฺฌิมสหชาเตหิ จฯ เตสฺเวว อฏฺฐสุ ธมฺเมสุ วิญฺญาณํ เสสานํ สตฺตนฺนํ ธมฺมานํ อาหารปจฺจเยน จ อินฺทฺริยปจฺจเยน จ ปจฺจโย โหติฯ

ผสฺโส อาหารปจฺจเยน, เวทนา อินฺทฺริยปจฺจยมตฺเตน, เจตนา กมฺมปจฺจเยน จ อาหาร ปจฺจเยน จ, เอกคฺคตา อินฺทฺริยปจฺจยมตฺเตน , ชีวิตํ เสสานํ สตฺตนฺนํ ธมฺมานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย โหติฯ จกฺขุวตฺถุรูปํ ปน เตสํ อฏฺฐนฺนํ ธมฺมานํ ฉหิ วตฺถุปุเรชาเตหิ ตสฺมิํ จกฺขุวตฺถุมฺหิ อาปาตมาคตานิ ปจฺจุปฺปนฺนานิ รูปารมฺมณานิ เตสํ จตูหิ อารมฺมณ ปุเรชาเตหิ, อนนฺตรนิรุทฺธํ ปญฺจทฺวาราวชฺชนจิตฺตญฺจ ปญฺจหิ อนนฺตเรหิ, ปุพฺเพ กตํ กุสลกมฺมํ วา อกุสลกมฺมํ วา กุสลวิปากานํ วา อกุสลวิปากานํ วา เตสํ นานากฺขณิกกมฺมปจฺจเยน, กมฺม สหายภูตานิ ปุริมภเว อวิชฺชาตณฺหูปาทานานิ จ อิมสฺมิํ ภเว อาวาสปุคฺคลอุตุโภชนาทโย จ เตสํ อฏฺฐนฺนํ ธมฺมานํ ปกตูปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจยา โหนฺติฯ อิมสฺมิํ จิตฺเต เหตุ จ อธิปติ จ ปจฺฉาชาโต จ อาเสวนญฺจ ฌานญฺจ มคฺโคจาติ ฉปจฺจยา น ลพฺภนฺติ, อฏฺฐารสปจฺจยา ลพฺภนฺติฯ ยถา จ อิมสฺมิํ จิตฺเต, ตถา โสตวิญฺญาณาทีสุปิ ฉ ปจฺจยา น ลพฺภนฺติ, อฏฺฐารสปจฺจยา ลพฺภนฺตีติฯ

ปญฺจวิญฺญาเณสุ ปจฺจยฆฏนานโย นิฏฺฐิโตฯ

อเหตุก จิตฺตุปฺปาเทสุ ปจฺจยฆฏนานโย

ฉ ปกิณฺณกานิ เจตสิกานิ นาม, วิตกฺโก วิจาโร อธิโมกฺโข วีริยํ ปีติ ฉนฺโทฯ ตตฺถ วิตกฺโก ฌานปจฺจโย จ มคฺคปจฺจโย จฯ วิจาโร ฌานปจฺจโยฯ วีริยํ อธิปติชาติกญฺจ อินฺทฺริยปจฺจโย จ มคฺคปจฺจโย จฯ ปีติ ฌานปจฺจโยฯ ฉนฺโท อธิปติชาติโกฯ อธิโมกฺโข ปน วิเสสปจฺจโย น โหติฯ

ปญฺจทฺวาราวชฺชนจิตฺตญฺจ สมฺปฏิจฺฉนจิตฺตทฺวยญฺจ อุเปกฺขาสนฺตีรณ ทฺวยญฺจาติ ปญฺจสุ จิตฺเตสุ ทส เจตสิกานิ ลพฺภนฺติ, สตฺต สพฺพ จิตฺติกานิ จ ปกิณฺณเกสุ วิตกฺโก จ วิจาโร จ อธิโมกฺโข จฯ วิญฺญาเณน สทฺธิํ ปจฺเจกํ เอกาทส นามธมฺมา โหนฺติฯ อิเมสุ จิตฺเตสุ ฌานกิจฺจํ ลพฺภติฯ เวทนา จ เอกคฺคตา จ วิตกฺโก จ วิจาโร จ ฌานปจฺจยํ สาเธนฺติฯ ปญฺจทฺวาราวชฺชนจิตฺตํ ปน กิริยจิตฺตํ โหติ, วิปากปจฺจโย นตฺถิฯ นานากฺขณิกกมฺมญฺจ อุปนิสฺสยฏฺฐาเน ติฏฺฐติฯ วิปากปจฺจเยน สทฺธิํ ฉ ปจฺจยา น ลพฺภนฺติฯ ฌานปจฺจเยน สทฺธิํ อฏฺฐารสปจฺจยา ลพฺภนฺติฯ เสเสสุ จตูสุ วิปากจิตฺเตสุ ปญฺจ ปจฺจยา น ลพฺภนฺติฯ วิปากปจฺจเยน จ ฌานปจฺจเยน จ สทฺธิํ เอกูนวีสติ ปจฺจยา ลพฺภนฺติฯ