เอตฺถ จ อตฺถีติ โข กจฺจาน อยเมโก อนฺโต, นตฺถีติ โข ทุติโย อนฺโตติ เอวรูเปสุ ฐาเนสุ อตฺถินตฺถิสทฺทา สสฺสตุจฺเฉเทสุปวตฺตนฺติ, ตสฺมา เอวรูปานํ อตฺถานํ นิวตฺตนตฺถํ ปุน วิคตทุกฺกํ วุตฺตํฯ

สพฺเพปิ สหชาตา จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา อญฺญมญฺญสฺส ปจฺจยา เจว โหนฺติ ปจฺจยุปฺปนฺนา จฯ

เกนฏฺเฐน สมฺปยุตฺโตฯ เอกุปฺปาทตา เอกนิโรธตา เอกวตฺถุกตา เอการมฺมณตาติ อิเมหิ จตูหิ สมฺปโยคงฺเคหิ สมนฺนาคโต หุตฺวา สํยุตฺโต เอกีภาวํ คโตติ สมฺปยุตฺโตฯ

ตตฺถ เอกีภาวํ คโตติ จกฺขุวิญฺญาณํ ผสฺสาทีหิ สตฺตหิ เจตสิเกหิ สห เอกีภาวํ คตํ โหติ, ทสฺสนนฺติ เอกํ โวหารํ คจฺฉติฯ อฏฺฐ ธมฺมา วิสุํ วิสุํ โวหารํ น คจฺฉนฺติ, วินิพฺภุชฺชิตฺวา วิญฺญาตุํ น สกฺโกติฯ เอส นโย เสเสสุ สพฺพจิตฺตุปฺปาเทสูติฯ สมฺปยุตฺตปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

20. วิปฺปยุตฺตปจฺจโย

จตุพฺพิโธ วิปฺปยุตฺตปจฺจโย, สหชาโต วตฺถุปุเร ชาโต วตฺถารมฺมณปุเรชาโต ปจฺฉาชาโตติฯ

ตตฺถ สหชาตวิปฺปยุตฺโต นาม ทฺวิสุ สหชาตปจฺจย ปจฺจยุปฺปนฺเนสุ นามรูเปสุ นามํ วา รูปสฺส รูปํ วา นามสฺส วิปฺปยุตฺตํ หุตฺวา ปจฺจโยฯ ตตฺถ นามนฺติ ปวตฺติกาเล จตุกฺขนฺธนามํ, รูปสฺสาติ จิตฺตชรูปสฺส, รูปนฺติ ปฏิสนฺธิกฺขเณ หทยวตฺถุรูปํ, นามสฺสาติ ปฏิสนฺธิจตุกฺขนฺธนามสฺสฯ เสสา ตโยปิ วิปฺปยุตฺตปจฺจยา ปุพฺเพ วิภตฺตา เอวาติฯ วิปฺปยุตฺตปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

21. อตฺถิปจฺจโย

สตฺตวิโธ อตฺถิปจฺจโย, สหชาตตฺถิปจฺจโย วตฺถุปุเร ชาตตฺถิ ปจฺจโย อารมฺมณปุเรชาตตฺถิปจฺจโย วตฺถารมฺมณปุเร ชาตตฺถิปจฺจโย ปจฺฉาชาตตฺถิปจฺจโย รูปาหารตฺถิปจฺจโย รูป ชีวิตินฺทฺริยตฺถิปจฺจโยติฯ

ตตฺถ สหชาตปจฺจโย เอว สหชาตตฺถิปจฺจโย นามฯ เอส นโย เสเสสุ ฉสุฯ ปจฺจยปจฺจยุปฺปนฺนวิภาโคปิ เหฏฺฐา ตตฺถ ตตฺถ วุตฺโตเยวฯ