เมนู

18. มคฺคปจฺจโย

ทฺวาทส มคฺคงฺคานิ มคฺคปจฺจโย สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมา วาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ มิจฺฉาทิฏฺฐิ มิจฺฉาสงฺกปฺโป มิจฺฉาวายาโม มิจฺฉาสมาธิฯ เสสา มิจฺฉาวาจา มิจฺฉากมฺมนฺโต มิจฺฉาอาชีโวติ ตโย ธมฺมา วิสุํ เจตสิกธมฺมา น โหนฺติฯ มุสาวาทาทิวเสน ปวตฺตานํ จตุนฺนํ อกุสลขนฺธานํ นามํฯ ตสฺมา เต มคฺคปจฺจเย วิสุํ น คหิตาติฯ สพฺเพ สเหตุกา จิตฺต เจตสิกธมฺมา จ สเหตุกจิตฺตสห ชาตา รูปธมฺมา จ ตสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนาฯ

เกนฏฺเฐน มคฺโคติฯ สุคติทุคฺคตินิพฺพาน ทิสาเทสสมฺปา ปนฏฺเฐน มคฺโคฯ สมฺมาทิฏฺฐิอาทิกานิ หิ อฏฺฐ สมฺมามคฺคงฺคานิ สุคติ ทิสาเทสญฺจ นิพฺพานทิสาเทสญฺจ สมฺปาปนตฺถาย สํวตฺตนฺติฯ จตฺตาริ มิจฺฉามคฺคงฺคานิ ทุคฺคติทิสาเทสํ สมฺปาปนตฺถาย สํวตฺตนฺตีติฯ

ตตฺถ ฌานปจฺจโย อารมฺมเณ จิตฺตํ อุชุํ กโรติ, ถิรํ กโรติ, อปฺปนาปตฺตํ กโรติฯ อปฺปนาปตฺตํ นาม คมฺภีเร อุทเก ปกฺขิตฺโต มจฺโฉวิย กสิณนิมิตฺตาทิเก นิมิตฺตารมฺมเณ อนุปวิฏฺฐํ จิตฺตํ ปวุจฺจติฯ มคฺคปจฺจโย วฏฺฏปเถ เจตนากมฺมํ วิวฏฺฏปเถ ภาวนากมฺมํ อุชุํ กโรติ, ถิรํ กโรติ, กมฺมปถปตฺตํ กโรติ, วุทฺธิํ วิรุฬฺหิํ เวปุลฺลํ กโรติ, ภูมนฺตรปตฺตํ กโรติฯ อย เมเตสํ ทฺวินฺนํ ปจฺจยานํ วิเสโสฯ

ตตฺถ กมฺมปถปตฺตํ นาม ปาณาติปาตาทีนํ กุสลากุสล กมฺมานํ องฺคปาริปูริยา ปฏิสนฺธิชนเน สมตฺถภาวสงฺขาตํ กมฺมคติํ ปตฺตํ เจตนากมฺมํฯ ภูมนฺตรปตฺตํ นาม ภาวนานุกฺกเมน กาม ภูมิโต ปฏฺฐาย ยาว โลกุตฺตรภูมิยา เอกสฺมิํอิริยาปเถปิ อุปรูปริภูมิํ ปตฺตํ ภาวนากมฺมํฯ อยญฺจ อตฺโถ ฌานปจฺจเย วุตฺตนเยน สมฺมาทิฏฺฐิอาทิกานํ มคฺคงฺคธมฺมานํ วิสุํ วิสุํ สภาว ลกฺขเณหิ ทีเปตพฺโพติฯ มคฺคปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

19. สมฺปยุตฺตปจฺจโย

สมฺปยุตฺตปจฺจโย วิปฺปยุตฺตปจฺจโยติ เอกํ ทุกฺกํฯ อตฺถิ ปจฺจโย นตฺถิ ปจฺจโยติ เอกํ ทุกฺกํฯ วิคตปจฺจโย อวิคต ปจฺจโยติ เอกํ ทุกฺกํฯ อิมานิ ตีณิ ปจฺจยทุกฺกานิ วิสุํ ปจฺจย วิเสสานิ น โหนฺติฯ ปุพฺเพ อาคเตสุ ปจฺจเยสุ เกจิ ปจฺจยา อตฺตโน ปจฺจยุปฺปนฺเนหิ สมฺปยุตฺตา หุตฺวา ปจฺจยตฺตํ คจฺฉนฺติ, เกจิ วิปฺปยุตฺตา หุตฺวา, เกจิ วิชฺชมานา หุตฺวา, เกจิ อวิชฺชมานา หุตฺวา, เกจิ วิคตา หุตฺวา, เกจิ อวิคตา หุตฺวา ปจฺจยตฺตํ คจฺฉนฺตีติ ทสฺสนตฺถํ อิมานิ ตีณิ ปจฺจยทุกฺกานิ วุตฺตานิฯ

เอตฺถ จ อตฺถีติ โข กจฺจาน อยเมโก อนฺโต, นตฺถีติ โข ทุติโย อนฺโตติ เอวรูเปสุ ฐาเนสุ อตฺถินตฺถิสทฺทา สสฺสตุจฺเฉเทสุปวตฺตนฺติ, ตสฺมา เอวรูปานํ อตฺถานํ นิวตฺตนตฺถํ ปุน วิคตทุกฺกํ วุตฺตํฯ

สพฺเพปิ สหชาตา จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา อญฺญมญฺญสฺส ปจฺจยา เจว โหนฺติ ปจฺจยุปฺปนฺนา จฯ

เกนฏฺเฐน สมฺปยุตฺโตฯ เอกุปฺปาทตา เอกนิโรธตา เอกวตฺถุกตา เอการมฺมณตาติ อิเมหิ จตูหิ สมฺปโยคงฺเคหิ สมนฺนาคโต หุตฺวา สํยุตฺโต เอกีภาวํ คโตติ สมฺปยุตฺโตฯ

ตตฺถ เอกีภาวํ คโตติ จกฺขุวิญฺญาณํ ผสฺสาทีหิ สตฺตหิ เจตสิเกหิ สห เอกีภาวํ คตํ โหติ, ทสฺสนนฺติ เอกํ โวหารํ คจฺฉติฯ อฏฺฐ ธมฺมา วิสุํ วิสุํ โวหารํ น คจฺฉนฺติ, วินิพฺภุชฺชิตฺวา วิญฺญาตุํ น สกฺโกติฯ เอส นโย เสเสสุ สพฺพจิตฺตุปฺปาเทสูติฯ สมฺปยุตฺตปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

20. วิปฺปยุตฺตปจฺจโย

จตุพฺพิโธ วิปฺปยุตฺตปจฺจโย, สหชาโต วตฺถุปุเร ชาโต วตฺถารมฺมณปุเรชาโต ปจฺฉาชาโตติฯ

ตตฺถ สหชาตวิปฺปยุตฺโต นาม ทฺวิสุ สหชาตปจฺจย ปจฺจยุปฺปนฺเนสุ นามรูเปสุ นามํ วา รูปสฺส รูปํ วา นามสฺส วิปฺปยุตฺตํ หุตฺวา ปจฺจโยฯ ตตฺถ นามนฺติ ปวตฺติกาเล จตุกฺขนฺธนามํ, รูปสฺสาติ จิตฺตชรูปสฺส, รูปนฺติ ปฏิสนฺธิกฺขเณ หทยวตฺถุรูปํ, นามสฺสาติ ปฏิสนฺธิจตุกฺขนฺธนามสฺสฯ เสสา ตโยปิ วิปฺปยุตฺตปจฺจยา ปุพฺเพ วิภตฺตา เอวาติฯ วิปฺปยุตฺตปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

21. อตฺถิปจฺจโย

สตฺตวิโธ อตฺถิปจฺจโย, สหชาตตฺถิปจฺจโย วตฺถุปุเร ชาตตฺถิ ปจฺจโย อารมฺมณปุเรชาตตฺถิปจฺจโย วตฺถารมฺมณปุเร ชาตตฺถิปจฺจโย ปจฺฉาชาตตฺถิปจฺจโย รูปาหารตฺถิปจฺจโย รูป ชีวิตินฺทฺริยตฺถิปจฺจโยติฯ

ตตฺถ สหชาตปจฺจโย เอว สหชาตตฺถิปจฺจโย นามฯ เอส นโย เสเสสุ ฉสุฯ ปจฺจยปจฺจยุปฺปนฺนวิภาโคปิ เหฏฺฐา ตตฺถ ตตฺถ วุตฺโตเยวฯ