18. มคฺคปจฺจโย

ทฺวาทส มคฺคงฺคานิ มคฺคปจฺจโย สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมา วาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ มิจฺฉาทิฏฺฐิ มิจฺฉาสงฺกปฺโป มิจฺฉาวายาโม มิจฺฉาสมาธิฯ เสสา มิจฺฉาวาจา มิจฺฉากมฺมนฺโต มิจฺฉาอาชีโวติ ตโย ธมฺมา วิสุํ เจตสิกธมฺมา น โหนฺติฯ มุสาวาทาทิวเสน ปวตฺตานํ จตุนฺนํ อกุสลขนฺธานํ นามํฯ ตสฺมา เต มคฺคปจฺจเย วิสุํ น คหิตาติฯ สพฺเพ สเหตุกา จิตฺต เจตสิกธมฺมา จ สเหตุกจิตฺตสห ชาตา รูปธมฺมา จ ตสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนาฯ

เกนฏฺเฐน มคฺโคติฯ สุคติทุคฺคตินิพฺพาน ทิสาเทสสมฺปา ปนฏฺเฐน มคฺโคฯ สมฺมาทิฏฺฐิอาทิกานิ หิ อฏฺฐ สมฺมามคฺคงฺคานิ สุคติ ทิสาเทสญฺจ นิพฺพานทิสาเทสญฺจ สมฺปาปนตฺถาย สํวตฺตนฺติฯ จตฺตาริ มิจฺฉามคฺคงฺคานิ ทุคฺคติทิสาเทสํ สมฺปาปนตฺถาย สํวตฺตนฺตีติฯ

ตตฺถ ฌานปจฺจโย อารมฺมเณ จิตฺตํ อุชุํ กโรติ, ถิรํ กโรติ, อปฺปนาปตฺตํ กโรติฯ อปฺปนาปตฺตํ นาม คมฺภีเร อุทเก ปกฺขิตฺโต มจฺโฉวิย กสิณนิมิตฺตาทิเก นิมิตฺตารมฺมเณ อนุปวิฏฺฐํ จิตฺตํ ปวุจฺจติฯ มคฺคปจฺจโย วฏฺฏปเถ เจตนากมฺมํ วิวฏฺฏปเถ ภาวนากมฺมํ อุชุํ กโรติ, ถิรํ กโรติ, กมฺมปถปตฺตํ กโรติ, วุทฺธิํ วิรุฬฺหิํ เวปุลฺลํ กโรติ, ภูมนฺตรปตฺตํ กโรติฯ อย เมเตสํ ทฺวินฺนํ ปจฺจยานํ วิเสโสฯ

ตตฺถ กมฺมปถปตฺตํ นาม ปาณาติปาตาทีนํ กุสลากุสล กมฺมานํ องฺคปาริปูริยา ปฏิสนฺธิชนเน สมตฺถภาวสงฺขาตํ กมฺมคติํ ปตฺตํ เจตนากมฺมํฯ ภูมนฺตรปตฺตํ นาม ภาวนานุกฺกเมน กาม ภูมิโต ปฏฺฐาย ยาว โลกุตฺตรภูมิยา เอกสฺมิํอิริยาปเถปิ อุปรูปริภูมิํ ปตฺตํ ภาวนากมฺมํฯ อยญฺจ อตฺโถ ฌานปจฺจเย วุตฺตนเยน สมฺมาทิฏฺฐิอาทิกานํ มคฺคงฺคธมฺมานํ วิสุํ วิสุํ สภาว ลกฺขเณหิ ทีเปตพฺโพติฯ มคฺคปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

19. สมฺปยุตฺตปจฺจโย

สมฺปยุตฺตปจฺจโย วิปฺปยุตฺตปจฺจโยติ เอกํ ทุกฺกํฯ อตฺถิ ปจฺจโย นตฺถิ ปจฺจโยติ เอกํ ทุกฺกํฯ วิคตปจฺจโย อวิคต ปจฺจโยติ เอกํ ทุกฺกํฯ อิมานิ ตีณิ ปจฺจยทุกฺกานิ วิสุํ ปจฺจย วิเสสานิ น โหนฺติฯ ปุพฺเพ อาคเตสุ ปจฺจเยสุ เกจิ ปจฺจยา อตฺตโน ปจฺจยุปฺปนฺเนหิ สมฺปยุตฺตา หุตฺวา ปจฺจยตฺตํ คจฺฉนฺติ, เกจิ วิปฺปยุตฺตา หุตฺวา, เกจิ วิชฺชมานา หุตฺวา, เกจิ อวิชฺชมานา หุตฺวา, เกจิ วิคตา หุตฺวา, เกจิ อวิคตา หุตฺวา ปจฺจยตฺตํ คจฺฉนฺตีติ ทสฺสนตฺถํ อิมานิ ตีณิ ปจฺจยทุกฺกานิ วุตฺตานิฯ