ยทา วิปจฺจิตุํ โอกาสํ ลภติ, ตทา โส กิริยา วิเสโส จุตินนฺตเร เอโก อตฺตภาโว หุตฺวา วิปจฺจติ ปาตุภวติฯ โอกาสํ ปน อลภมานา ภวสตํปิ ภวสหสฺสํปิ ภวสตสหสฺสํปิ ตํ สนฺตานํ อนุคจฺฉติเยวฯ มหคฺคตกมฺมํ ปน ลทฺโธกาเส สติ ทุติยภเว พฺรหฺมโลเก เอโก พฺรหฺมตฺตภาโว หุตฺวา วิปจฺจติ ปาตุภวติฯ สุปริปกฺกกมฺมตฺตา ปน ทุติยภเวเยว ขียติ, ตโต ปรํ นานุคจฺฉตีติฯ กมฺมปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

14. วิปากปจฺจโย

ฉตฺติํสวิธา วิปากภูตา สหชาตจิตฺตเจตสิกา ธมฺมา วิปาก ปจฺจโยฯ เตเยว อญฺญมญฺญญฺจ ปฏิสนฺธิกฺขเณ กมฺมชรูปานิ จ ปวตฺติกฺขเณ วิปาก จิตฺตชาตานิ จิตฺตชรูปานิ จ วิปากปจฺจยุปฺปนฺนาฯ

เกนฏฺเฐน วิปาโกติฯ วิปจฺจนฏฺเฐน วิปาโกฯ วิปจฺจนํ นาม มุทุตรุณภาวํ อติกฺกมฺม วิปกฺกภาวํ อาปชฺชนํฯ กสฺส ปน ธมฺมสฺส มุทุตรุณภาโว, กสฺส วิปกฺกภาโวติฯ นานากฺขณิกกมฺมปจฺจย สงฺขาตสฺส อตีตกมฺมสฺส มุทุตรุณภาโว, ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปกฺกภาโวฯ

ตตฺถ เอกสฺส กมฺมสฺส จตสฺโส อวตฺถาโย โหนฺติ เจตนา วตฺถา กมฺมาวตฺถา นิมิตฺตาวตฺถา วิปากาวตฺถาติฯ

ตตฺถ ตาย เจตนาย นิรุทฺธายปิ ตสฺสา กิริยา วิเสโส น นิรุชฺฌติ, ตํ จิตฺตสนฺตานํ อนุคจฺฉติเยวฯ อยํ กมฺมาวตฺถา นามฯ

นิมิตฺตาวตฺถาติ ตํ กมฺมํ ยทา วิปจฺจิตุํ โอกาสํ ลภติ, ตทา มรณาสนฺนกาเล ตสฺส ปุคฺคลสฺส ตเมว กมฺมํ วา ปจฺจุปฏฺฐาติ, โส ปุคฺคโล ตทา ทานํ เทนฺโต วิย สีลํ รกฺขนฺโต วิย ปาณฆาตํ วา กโรนฺโต วิย โหติฯ กมฺมนิมิตฺตํ วา ปจฺจุปฏฺฐาติ, ทาน วตฺถุอาทิกํ วา สตฺถาทิกํ วา อญฺญํ วาปิ ปุพฺเพ ตสฺส กมฺมสฺส อุปกรณภูตํ อารมฺมณํ ตทา ตสฺส ปุคฺคลสฺส หตฺถคตํ วิย โหติฯ คตินิมิตฺตํ วา ปจฺจุปฏฺฐาติ, ทิพฺพวิมานาทิกํ วา นิรยคฺคิชาลาทิกํ วา อุปฺปชฺชมานภเว อุปลภิตพฺพํ วา อนุภวิตพฺพํ วา อารมฺมณํ ตทา ทิสฺสมานํ โหติฯ อยํ นิมิตฺตา วตฺถา นามฯ