เมนู

เอวํ ปุริมจิตฺตํ อตฺตโน ปริวาสํ ปจฺฉิมจิตฺตํ คณฺหาเปติฯ ปจฺฉิมญฺจ จิตฺตํ ปุริมสฺส จิตฺตสฺส ปริวาสํ คเหตฺวา ปวตฺตติฯ เอวํ สนฺเตปิ โส อาเสวนเวโค ปกติยา สตฺตหิ จิตฺตวาเรหิ ปริกฺขยํ คจฺฉติ, ตโต ปรํ ตทารมฺมณวิปาก จิตฺตํ วา อุปฺปชฺชติ, ภวงฺค จิตฺตวาโร วา ปวตฺตติฯ

อิธ สุตฺตนฺตาเสวนปจฺจโยปิ วตฺตพฺโพฯ สติปฏฺฐานํ ภาเวติ, สมฺมปฺปธานํ ภาเวติ, สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ, ธมฺม วิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ, สมฺมาทิฏฺฐิํ ภาเวติ, สมฺมาสงฺกปฺปํ ภาเวตีติอาทินา พหูสุ ฐาเนสุ วุตฺโตฯ ตตฺถ ภาเวตีติ เอกํปิ ทิวสํ ภาเวติ, สตฺตปิ ทิวสานิ ภาเวติ, เอกํปิ มาสํ ภาเวติ, สตฺตปิ มาสานิ ภาเวติ, เอกํปิ สํวจฺฉรํ ภาเวติ, สตฺตปิ สํวจฺฉรานิ ภาเวตีติ อตฺโถฯ

ปุริมปุริเมสุ ภเวสุ อาเสวิตานิ ภาวิตานิ พหุลี กตานิ กุสลานิ วา อกุสลานิ วา ปจฺฉิมปจฺฉิเมสุ ภเวสุ พลวตรานํ กุสลานํ วา อกุสลานํ วา อุปฺปตฺติยา อาเสวน ปจฺจโยฯ

กาลนฺตเร วา ภวนฺตเร วา ตาทิสานํ กุสลากุสลานํ อุปฺปตฺติยา ปจฺจโย อุปนิสฺสยปจฺจโย นามฯ เตสํเยว พลวตรตฺถาย ปจฺจโย อาเสวนปจฺจโย นามฯ

โลเกปิ มหนฺเตสุ จิตฺตภาวนากมฺเมสุ วาจา ภาวนากมฺเมสุ กายภาวนากมฺเมสุ องฺคปจฺจงฺคภาวนากมฺเมสุ กมฺมายตนสิปฺปายตนวิชฺชาฐาเนสุ จ อาเสวนา ภาวนา พหุลีกมฺมานํ นิสฺสนฺทคุณา นาม สนฺทิสฺสนฺติเยวฯ

สพฺเพสํ ขณิกธมฺมานํ มชฺเฌ เอวรูปสฺส อาเสวน ปจฺจยสฺส วิชฺชมานตฺตา ปุริสพลปุริสถามานํ อุปรูปริ วฑฺฒน วเสน จิรกาลํ ปวตฺติตานิ ปุริสกมฺมานิ นิปฺผตฺติํ ปาปุณนฺติ, สพฺพญฺญุพุทฺธภาวํปิ คจฺฉนฺติฯ อาเสวนปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

13. กมฺมปจฺจโย

ทุวิโธ กมฺมปจฺจโย สหชาตกมฺมปจฺจโย นานากฺขณิก กมฺมปจฺจโยฯ

ตตฺถ ขณตฺตยสมงฺคิ ภูตา สพฺพาปิ กุสลากุสลา พฺยากตเจตนา สหชาตกมฺม ปจฺจโยฯ เจตนาสมฺปยุตฺตา สพฺเพปิ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมาจ ปฏิสนฺธิจิตฺเตน สหุปฺปนฺนา กมฺมชรูปธมฺมา จ ปวตฺติกาเล สพฺเพปิ จิตฺตชรูปธมฺมา จ ตสฺส ปจฺจยสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนาฯ

อตีตา กุสลากุสลเจตนา นานากฺขณิกกมฺม ปจฺจโยฯ พาตฺติํสวิธา โลกิยวิปาก จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา จ สพฺเพ กมฺมชรูปธมฺมา จ ตสฺส ปจฺจยสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนาฯ

เกนฏฺเฐน กมฺมนฺติฯ กิริยาวิเสสฏฺเฐน กมฺมํฯ เจตนา หิ กิริยา วิเสโส โหติ สพฺพกมฺเมสุ เชฏฺฐกตฺตาฯ ตา หิ สพฺเพสุ กายวจีมโนกมฺเมสุ ปจฺจุปฏฺฐิเตสุ ตสฺส ตสฺส กมฺมสฺส นิปฺผตฺตตฺถาย สมฺปยุตฺตธมฺเม เจเตติ กปฺเปติ สํวิทหติ, เอกโต อุฏฺฐาเปติ, ตสฺมา สพฺพกมฺเมสุ เชฏฺฐกา โหติฯ อิติ กิริยาวิเสสฏฺเฐน กมฺมํ นามฯ กโรนฺติ เอเตนาติ วา กมฺมํฯ กิํ กโรนฺติฯ กายิกกิริยํปิ กโรนฺติ, วาจสิกกิริยํปิ กโรนฺติ, มานสิกกิริยํปิ กโรนฺติฯ ตตฺถ กายิกกิริยา นาม คมนฐาน นิสชฺชาทโย อภิกฺกมนปฏิกฺกมนาทโย อนฺตมโส อกฺขิทลานํ อุกฺขิปนนิกฺขิปนานิปิฯ วาจสิกกิริยา นาม วาจาปวตฺตนกิริยาฯ มานสิกกิริยา นาม สุจินฺติต ทุจินฺติตกิริยา, อนฺตมโส ปญฺจ วิญฺญาณานํ ทสฺสนกิจฺจสวนกิจฺจาทีนิปิฯ สพฺพาปิ อิมา กิริยาโย เอตาย เจตนาย สตฺตา กโรนฺติ, สํวิทหนฺติ, ตสฺมา สา เจตนา กมฺมํ นามฯ

อตฺตโน ปจฺจยุปฺปนฺเนน สห ชายตีติ สหชาตํฯ สหชาตญฺจ ตํ กมฺมญฺจาติ สหชาตกมฺมํฯ สหชาตกมฺมํ หุตฺวา ปจฺจโย สหชาตกมฺม ปจฺจโยฯ สหชาตกมฺมภาเวน ปจฺจโยติ วุตฺตํ โหติฯ

อญฺโญ กมฺมสฺส อุปฺปตฺติกฺขโณ อญฺโญ วิปากสฺส อุปฺปตฺติกฺขโณติ เอวํ วิสุํ วิสุํ อุปฺปตฺติกฺขโณ เอตสฺสาติ นานากฺขณิกํฯ นานากฺขณิกญฺจ ตํ กมฺมญฺจาติ นานากฺขณิกกมฺมํฯ นานากฺขณิกกมฺมํ หุตฺวา ปจฺจโย นานากฺขณิกกมฺมปจฺจโยฯ นานากฺขณิกกมฺมปจฺจยภาเวน ปจฺจโยติ วุตฺตํ โหติฯ อริยมคฺคสมฺปยุตฺตา เจตนา อตฺตโน นิรุทฺธานนฺตเร เอว อริยผลวิปากํ ชเนติ, สาปิ นานากฺขณิกา เอว โหติฯ

เอตฺถ จ เอกา ทานกุสลเจตนา อตฺตนา สหชาตานํ จิตฺตเจตสิกานญฺจ กายิกวาจสิกกิริยาภูตานํ จิตฺตชรูปานญฺจ สหชาตกมฺมปจฺจโยฯ ตาย เจตนาย อายติํ กาลนฺตเร อุปฺปชฺชมานสฺส วิปากกฺขนฺธสฺส จ กมฺมชรูปกฺขนฺธสฺส จ นานากฺขณิก กมฺมปจฺจโยฯ เอวํ เอกา กมฺมปถปตฺตา สุจริตทุจฺจริตเจตนา ทฺวีสุ กาเลสุทฺวินฺนํ ปจฺจยุปฺปนฺนานํ ทฺวีหิ ปจฺจยสตฺตีหิ ปจฺจโย โหตีติฯ

เอตฺถ จ นานากฺขณิกกมฺมปจฺจเย กมฺมนฺติ กิริยาวิเสโสฯ โส ปน เจตนาย นิรุทฺธายปิ อนิรุชฺฌิตฺวา ตํ จิตฺตสนฺตานํ อนุคจฺฉติเยวฯ

ยทา วิปจฺจิตุํ โอกาสํ ลภติ, ตทา โส กิริยา วิเสโส จุตินนฺตเร เอโก อตฺตภาโว หุตฺวา วิปจฺจติ ปาตุภวติฯ โอกาสํ ปน อลภมานา ภวสตํปิ ภวสหสฺสํปิ ภวสตสหสฺสํปิ ตํ สนฺตานํ อนุคจฺฉติเยวฯ มหคฺคตกมฺมํ ปน ลทฺโธกาเส สติ ทุติยภเว พฺรหฺมโลเก เอโก พฺรหฺมตฺตภาโว หุตฺวา วิปจฺจติ ปาตุภวติฯ สุปริปกฺกกมฺมตฺตา ปน ทุติยภเวเยว ขียติ, ตโต ปรํ นานุคจฺฉตีติฯ กมฺมปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

14. วิปากปจฺจโย

ฉตฺติํสวิธา วิปากภูตา สหชาตจิตฺตเจตสิกา ธมฺมา วิปาก ปจฺจโยฯ เตเยว อญฺญมญฺญญฺจ ปฏิสนฺธิกฺขเณ กมฺมชรูปานิ จ ปวตฺติกฺขเณ วิปาก จิตฺตชาตานิ จิตฺตชรูปานิ จ วิปากปจฺจยุปฺปนฺนาฯ

เกนฏฺเฐน วิปาโกติฯ วิปจฺจนฏฺเฐน วิปาโกฯ วิปจฺจนํ นาม มุทุตรุณภาวํ อติกฺกมฺม วิปกฺกภาวํ อาปชฺชนํฯ กสฺส ปน ธมฺมสฺส มุทุตรุณภาโว, กสฺส วิปกฺกภาโวติฯ นานากฺขณิกกมฺมปจฺจย สงฺขาตสฺส อตีตกมฺมสฺส มุทุตรุณภาโว, ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปกฺกภาโวฯ

ตตฺถ เอกสฺส กมฺมสฺส จตสฺโส อวตฺถาโย โหนฺติ เจตนา วตฺถา กมฺมาวตฺถา นิมิตฺตาวตฺถา วิปากาวตฺถาติฯ

ตตฺถ ตาย เจตนาย นิรุทฺธายปิ ตสฺสา กิริยา วิเสโส น นิรุชฺฌติ, ตํ จิตฺตสนฺตานํ อนุคจฺฉติเยวฯ อยํ กมฺมาวตฺถา นามฯ

นิมิตฺตาวตฺถาติ ตํ กมฺมํ ยทา วิปจฺจิตุํ โอกาสํ ลภติ, ตทา มรณาสนฺนกาเล ตสฺส ปุคฺคลสฺส ตเมว กมฺมํ วา ปจฺจุปฏฺฐาติ, โส ปุคฺคโล ตทา ทานํ เทนฺโต วิย สีลํ รกฺขนฺโต วิย ปาณฆาตํ วา กโรนฺโต วิย โหติฯ กมฺมนิมิตฺตํ วา ปจฺจุปฏฺฐาติ, ทาน วตฺถุอาทิกํ วา สตฺถาทิกํ วา อญฺญํ วาปิ ปุพฺเพ ตสฺส กมฺมสฺส อุปกรณภูตํ อารมฺมณํ ตทา ตสฺส ปุคฺคลสฺส หตฺถคตํ วิย โหติฯ คตินิมิตฺตํ วา ปจฺจุปฏฺฐาติ, ทิพฺพวิมานาทิกํ วา นิรยคฺคิชาลาทิกํ วา อุปฺปชฺชมานภเว อุปลภิตพฺพํ วา อนุภวิตพฺพํ วา อารมฺมณํ ตทา ทิสฺสมานํ โหติฯ อยํ นิมิตฺตา วตฺถา นามฯ