ปฏิสนฺธิ จิตฺตํ ปน เตน กาเยน สหุปฺปนฺนตฺตา ปจฺฉชาตํ น โหติฯ โสฬสมภวงฺคจิตฺตญฺจ ตสฺส กายสฺส ภิชฺชนกฺเขตฺเต อุปฺปนฺนตฺตา ปจฺจโย น โหติฯ ตสฺมา ปนฺนรสภวงฺคจิตฺตานีติ วุตฺตํฯ

ปฏิสนฺธิจิตฺตสฺส ฐิติกฺขเณ ปน ทฺเว รูปกายา อุปฺปชฺชนฺติ กมฺมชรูปกาโย จ อุตุชรูปกาโยจฯ ตถา ภงฺคกฺขเณปิฯ ปฐมภวงฺคสฺส อุปฺปาทกฺขเณ ปน ตโย รูปกายา อุปฺปชฺชนฺติ กมฺมชรูปกาโย จ อุตุชรูปกาโย จ จิตฺตชรูปกาโย จฯ ยทา พหิทฺธาหารปฺผรณํ ลภิตฺวา อชฺฌตฺตาหาโร อาหารชรูปกายํ ชเนติ, ตโต ปฏฺฐาย จตุสมุฏฺฐานิกา จตฺตาโร รูปกายา ทีป ชาลา วิย ปวตฺตนฺติฯ เต อุปฺปาทกฺขณํ อติกฺกมฺม ยาว ฐิติภาเวน ธรนฺติ, ตาว ปนฺนรสจิตฺตานิ เตสํ กายานํ ปจฺฉาชาตปจฺจยา โหนฺติเยวฯ

วุฑฺฒิวิรุฬฺหิยาติ จตุสมุฏฺฐานิกรูปสนฺตติยา อุปรูปริ วุฑฺฒิยา จ วิรุฬฺหิยา จฯ ตถาหิ ปุริมา ปุริมา จตฺตาโร รูปกายา สเจ ปจฺฉาชาต ปจฺจยํ ปุนปฺปุนํ ลภนฺติ, เอวํ สติ เต นิรุชฺฌนฺตาปิ ปจฺฉารูปสนฺตติปรมฺปรานํ วุฑฺฒิยา จ วิรุฬฺหิยา จ เวปุลฺลาย จ พลว ปจฺจยา หุตฺวา นิรุชฺฌนฺตีติฯ ปจฺฉาชาตปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

12. อาเสวนปจฺจโย

ทฺวาทส อกุสลจิตฺตานิ สตฺตรส โลกิยกุสล จิตฺตานิ อาวชฺชนทฺวยวชฺชิตานิ อฏฺฐารสกิริยจิตฺตานีติ สตฺต จตฺตาลีสํ โลกิยชวนจิตฺตานิ อาเสวนปจฺจโยฯ เตสุ นิรนฺตรปฺปวตฺตํ ชวนสนฺตติํ ปตฺวา ปุริมํ ปุริมํ ชวนจิตฺตํ อาเสวน ปจฺจโยฯ จตูหิ มคฺคจิตฺเตหิ ปจฺฉิมํ ปจฺฉิมํ จิตฺตํ อาเสวนปจฺจยุปฺปนฺนํฯ

เกนฏฺเฐน อาเสวนนฺติฯ อุปรูปริปคุณภาววฑฺฒนตฺถํถาม พลวฑฺฒนตฺถญฺจ ปริวาสคฺคาหาปนฏฺเฐนฯ

ตตฺถ ปคุณภาโวติ ปุนปฺปุนํ สชฺฌายิตสฺส ปาฬิปาฐสฺส สุเขน ปวตฺตนํ วิย ชวนฏฺฐานชวนกิจฺจสงฺขาเต ฐานกิจฺจวิเสเส ปจฺฉิม ปจฺฉิมจิตฺตสฺส สุเขน ปวตฺตนํฯ ปริวาโส นาม โกเสยฺยวตฺถํ ปุนปฺปุนํ สุคนฺเธน ปริวาสนํ วิย จิตฺตสนฺตาเน ปุนปฺปุนฺนํ รชฺชนทุสฺสนาทินา วา อรชฺชน อทุสฺสนาทินา วา ปริวาสนํฯ ปุริมสฺมิํ ชวนจิตฺเต นิรุทฺเธปิ ตสฺส ชวนเวโค น นิรุชฺฌติ, ปจฺฉิมํ จิตฺตสนฺตานํ ผรมาโน ปวตฺตติเยวฯ ตสฺมา ปจฺฉิมํ ปจฺฉิมํ ชวนจิตฺตํ อุปฺปชฺชมานํ เตน เวเคน ปคฺคหิตํ พลวตรํ หุตฺวา อุปฺปชฺชติฯ

เอวํ ปุริมจิตฺตํ อตฺตโน ปริวาสํ ปจฺฉิมจิตฺตํ คณฺหาเปติฯ ปจฺฉิมญฺจ จิตฺตํ ปุริมสฺส จิตฺตสฺส ปริวาสํ คเหตฺวา ปวตฺตติฯ เอวํ สนฺเตปิ โส อาเสวนเวโค ปกติยา สตฺตหิ จิตฺตวาเรหิ ปริกฺขยํ คจฺฉติ, ตโต ปรํ ตทารมฺมณวิปาก จิตฺตํ วา อุปฺปชฺชติ, ภวงฺค จิตฺตวาโร วา ปวตฺตติฯ

อิธ สุตฺตนฺตาเสวนปจฺจโยปิ วตฺตพฺโพฯ สติปฏฺฐานํ ภาเวติ, สมฺมปฺปธานํ ภาเวติ, สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ, ธมฺม วิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ, สมฺมาทิฏฺฐิํ ภาเวติ, สมฺมาสงฺกปฺปํ ภาเวตีติอาทินา พหูสุ ฐาเนสุ วุตฺโตฯ ตตฺถ ภาเวตีติ เอกํปิ ทิวสํ ภาเวติ, สตฺตปิ ทิวสานิ ภาเวติ, เอกํปิ มาสํ ภาเวติ, สตฺตปิ มาสานิ ภาเวติ, เอกํปิ สํวจฺฉรํ ภาเวติ, สตฺตปิ สํวจฺฉรานิ ภาเวตีติ อตฺโถฯ

ปุริมปุริเมสุ ภเวสุ อาเสวิตานิ ภาวิตานิ พหุลี กตานิ กุสลานิ วา อกุสลานิ วา ปจฺฉิมปจฺฉิเมสุ ภเวสุ พลวตรานํ กุสลานํ วา อกุสลานํ วา อุปฺปตฺติยา อาเสวน ปจฺจโยฯ

กาลนฺตเร วา ภวนฺตเร วา ตาทิสานํ กุสลากุสลานํ อุปฺปตฺติยา ปจฺจโย อุปนิสฺสยปจฺจโย นามฯ เตสํเยว พลวตรตฺถาย ปจฺจโย อาเสวนปจฺจโย นามฯ

โลเกปิ มหนฺเตสุ จิตฺตภาวนากมฺเมสุ วาจา ภาวนากมฺเมสุ กายภาวนากมฺเมสุ องฺคปจฺจงฺคภาวนากมฺเมสุ กมฺมายตนสิปฺปายตนวิชฺชาฐาเนสุ จ อาเสวนา ภาวนา พหุลีกมฺมานํ นิสฺสนฺทคุณา นาม สนฺทิสฺสนฺติเยวฯ

สพฺเพสํ ขณิกธมฺมานํ มชฺเฌ เอวรูปสฺส อาเสวน ปจฺจยสฺส วิชฺชมานตฺตา ปุริสพลปุริสถามานํ อุปรูปริ วฑฺฒน วเสน จิรกาลํ ปวตฺติตานิ ปุริสกมฺมานิ นิปฺผตฺติํ ปาปุณนฺติ, สพฺพญฺญุพุทฺธภาวํปิ คจฺฉนฺติฯ อาเสวนปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

13. กมฺมปจฺจโย

ทุวิโธ กมฺมปจฺจโย สหชาตกมฺมปจฺจโย นานากฺขณิก กมฺมปจฺจโยฯ

ตตฺถ ขณตฺตยสมงฺคิ ภูตา สพฺพาปิ กุสลากุสลา พฺยากตเจตนา สหชาตกมฺม ปจฺจโยฯ เจตนาสมฺปยุตฺตา สพฺเพปิ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมาจ ปฏิสนฺธิจิตฺเตน สหุปฺปนฺนา กมฺมชรูปธมฺมา จ ปวตฺติกาเล สพฺเพปิ จิตฺตชรูปธมฺมา จ ตสฺส ปจฺจยสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนาฯ