ตตฺถ วตฺถุปุเรชาโต จ วตฺถารมฺมณปุเรชาโต จ ปุพฺเพ นิสฺสยปจฺจเย นิสฺสยนาเมน วุตฺตา เอวฯ

อารมฺมณปุเรชาโต นาม ปจฺจุปฺปนฺนานิ อฏฺฐารสนิปฺผนฺนรูปานิ เอวฯ เตสุปิ ปจฺจุปฺปนฺนานิ รูปสทฺทาทีนิ ปญฺจารมฺมณานิ ปญฺจนฺนํ ปญฺจวิญฺญาณ วีถิจิตฺตานํ นิยมโต อารมฺมณปุเรชาตปจฺจยา โหนฺติฯ ยถา หิ วีณาสทฺทา นาม วีณาตนฺตีสุ วีณาทณฺฑเกน ปหรณ ปจฺจยา เอว อุปฺปชฺชนฺติฯ เอวญฺจ สติ เต สทฺทา ปุเรชาตาหิ วีณาตนฺติ วีณาทณฺฑเกหิ วินา อุปฺปชฺชิตุํ น สกฺโกนฺติฯ เอวเมวํ ปญฺจ วิญฺญาณ วีถิจิตฺตานิปิ ปญฺจสุ วตฺถุทฺวาเรสุ ปญฺจนฺนํ อารมฺมณานํ อาปาตาคมน ปจฺจยา เอว อุปฺปชฺชนฺติฯ อาปาตาคมนญฺจ เตสํ ทฺวินฺนํ ฐิติปตฺตกาเล เอว โหติฯ น เกวลญฺจ ตสฺมิํ กาเล ตานิ ปญฺจารมฺมณานิ เตสุ ปญฺจวตฺถูสุ เอว อาปาตมาคจฺฉนฺติฯ อถ โข ภวงฺคมโนทฺวาเรปิ อาปาตํ อาคจฺฉนฺติเยวฯ ตสฺมิํ อาปาตคมนตฺตา เอว ตํ ภวงฺคมฺปิ ทฺวิกฺขตฺตุํ จลิตฺวา อุปจฺฉิชฺชติ, ภวงฺคุปจฺเฉเท เอว ตานิ วีถิจิตฺตานิ อุปฺปชฺชนฺติฯ เอวญฺจ สติ ตานิ วีถิจิตฺตานิ ปุเรชาเตหิ วตฺถุ ทฺวารารมฺมเณหิ วินา อุปฺปชฺชิตุํ น สกฺโกนฺตีติฯ ตานิ ปน สพฺพานิปิ อฏฺฐารสนิปฺผนฺนรูปานิ นิรุทฺธานิ หุตฺวา อตีตานิปิ โหนฺติ, อนุปฺปนฺนานิ หุตฺวา อนาคตานิปิ โหนฺติฯ อุปฺปนฺนานิ หุตฺวา ปจฺจุปฺปนฺนานิปิ โหนฺติฯ สพฺพานิปิ มโนวิญฺญาณวีถิจิตฺตานํ อารมฺมณานิ โหนฺติฯ เตสุ ปจฺจุปฺปนฺนานิ เอว เตสํ อารมฺมณปุเรชาตปจฺจยา โหนฺติฯ ยทา ทูเร วา ปฏิจฺฉนฺเน วา ฐิตํ ตํ ตํ อารมฺมณวตฺถุํ มนสา เอว อารมฺมณํ กโรติ, ตทา ตํ ตํ วตฺถุ สเจ ตตฺถ ตตฺถ วิชฺชมานํ โหติ, ปจฺจุปฺปนฺนํ นาม โหติฯ ปุเรชาตปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

11. ปจฺฉาชาตปจฺจโย

ปจฺฉิมํ ปจฺฉิมํ ปจฺจุปฺปนฺนํ จิตฺตํ ปุเรชาตสฺส ปจฺจุปฺปนฺนสฺส จตุ สมุฏฺฐานิกสฺส รูปกายสฺส วุฑฺฒิวิรุฬฺหิยา ปจฺฉาชาตปจฺจโยฯ ยถา ตํ ปจฺฉิมวสฺเสสุ อนุวสฺสํ วสฺสมานานิ วสฺโสทกานิ ปุริมวสฺเสสุ ชาตานํ รุกฺขโปตกานํ วุฑฺฒิวิรุฬฺหิยา ปจฺฉาชาต ปจฺจยา โหนฺตีติฯ

ตตฺถ ปจฺฉิมํ ปจฺฉิมํ จิตฺตนฺติ ปฐมภวงฺคโต ปฏฺฐาย ยาว จุติ จิตฺตา สพฺพํ จิตฺตํ วุจฺจติฯ ปุเรชาตสฺสาติ ปฏิสนฺธิจิตฺเตน สหุปฺปนฺนํ กมฺมชรูปกายํ อาทิํ กตฺวา อชฺฌตฺตสนฺตานปริยาปนฺโน สพฺโพ จตุสมุฏฺฐานิกรูปกาโย วุจฺจติฯ

ปฏิสนฺธิจิตฺเตน สหุปฺปนฺนสฺส กมฺมชรูปกายสฺส ปฐม ภวงฺคาทีนิ ปนฺนรสภวงฺคจิตฺตานิ ปจฺฉาชาตปจฺจยา โหนฺติฯ

ปฏิสนฺธิ จิตฺตํ ปน เตน กาเยน สหุปฺปนฺนตฺตา ปจฺฉชาตํ น โหติฯ โสฬสมภวงฺคจิตฺตญฺจ ตสฺส กายสฺส ภิชฺชนกฺเขตฺเต อุปฺปนฺนตฺตา ปจฺจโย น โหติฯ ตสฺมา ปนฺนรสภวงฺคจิตฺตานีติ วุตฺตํฯ

ปฏิสนฺธิจิตฺตสฺส ฐิติกฺขเณ ปน ทฺเว รูปกายา อุปฺปชฺชนฺติ กมฺมชรูปกาโย จ อุตุชรูปกาโยจฯ ตถา ภงฺคกฺขเณปิฯ ปฐมภวงฺคสฺส อุปฺปาทกฺขเณ ปน ตโย รูปกายา อุปฺปชฺชนฺติ กมฺมชรูปกาโย จ อุตุชรูปกาโย จ จิตฺตชรูปกาโย จฯ ยทา พหิทฺธาหารปฺผรณํ ลภิตฺวา อชฺฌตฺตาหาโร อาหารชรูปกายํ ชเนติ, ตโต ปฏฺฐาย จตุสมุฏฺฐานิกา จตฺตาโร รูปกายา ทีป ชาลา วิย ปวตฺตนฺติฯ เต อุปฺปาทกฺขณํ อติกฺกมฺม ยาว ฐิติภาเวน ธรนฺติ, ตาว ปนฺนรสจิตฺตานิ เตสํ กายานํ ปจฺฉาชาตปจฺจยา โหนฺติเยวฯ

วุฑฺฒิวิรุฬฺหิยาติ จตุสมุฏฺฐานิกรูปสนฺตติยา อุปรูปริ วุฑฺฒิยา จ วิรุฬฺหิยา จฯ ตถาหิ ปุริมา ปุริมา จตฺตาโร รูปกายา สเจ ปจฺฉาชาต ปจฺจยํ ปุนปฺปุนํ ลภนฺติ, เอวํ สติ เต นิรุชฺฌนฺตาปิ ปจฺฉารูปสนฺตติปรมฺปรานํ วุฑฺฒิยา จ วิรุฬฺหิยา จ เวปุลฺลาย จ พลว ปจฺจยา หุตฺวา นิรุชฺฌนฺตีติฯ ปจฺฉาชาตปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

12. อาเสวนปจฺจโย

ทฺวาทส อกุสลจิตฺตานิ สตฺตรส โลกิยกุสล จิตฺตานิ อาวชฺชนทฺวยวชฺชิตานิ อฏฺฐารสกิริยจิตฺตานีติ สตฺต จตฺตาลีสํ โลกิยชวนจิตฺตานิ อาเสวนปจฺจโยฯ เตสุ นิรนฺตรปฺปวตฺตํ ชวนสนฺตติํ ปตฺวา ปุริมํ ปุริมํ ชวนจิตฺตํ อาเสวน ปจฺจโยฯ จตูหิ มคฺคจิตฺเตหิ ปจฺฉิมํ ปจฺฉิมํ จิตฺตํ อาเสวนปจฺจยุปฺปนฺนํฯ

เกนฏฺเฐน อาเสวนนฺติฯ อุปรูปริปคุณภาววฑฺฒนตฺถํถาม พลวฑฺฒนตฺถญฺจ ปริวาสคฺคาหาปนฏฺเฐนฯ

ตตฺถ ปคุณภาโวติ ปุนปฺปุนํ สชฺฌายิตสฺส ปาฬิปาฐสฺส สุเขน ปวตฺตนํ วิย ชวนฏฺฐานชวนกิจฺจสงฺขาเต ฐานกิจฺจวิเสเส ปจฺฉิม ปจฺฉิมจิตฺตสฺส สุเขน ปวตฺตนํฯ ปริวาโส นาม โกเสยฺยวตฺถํ ปุนปฺปุนํ สุคนฺเธน ปริวาสนํ วิย จิตฺตสนฺตาเน ปุนปฺปุนฺนํ รชฺชนทุสฺสนาทินา วา อรชฺชน อทุสฺสนาทินา วา ปริวาสนํฯ ปุริมสฺมิํ ชวนจิตฺเต นิรุทฺเธปิ ตสฺส ชวนเวโค น นิรุชฺฌติ, ปจฺฉิมํ จิตฺตสนฺตานํ ผรมาโน ปวตฺตติเยวฯ ตสฺมา ปจฺฉิมํ ปจฺฉิมํ ชวนจิตฺตํ อุปฺปชฺชมานํ เตน เวเคน ปคฺคหิตํ พลวตรํ หุตฺวา อุปฺปชฺชติฯ