เอตฺถ วเทยฺยุํ, อิมสฺมิํ ปจฺจเย เต ปน อรูปธมฺมภาเวน อสณฺฐาน ชาติกตฺตา มชฺเฌปริจฺเฉทธมฺมสฺส นาม กสฺสจิ อภาวโต สพฺพโส อนฺตรรหิตา เอว โหนฺตีติ วุตฺตํฯ เอวํ สนฺเต ปุพฺเพ อารมฺมณ ปจฺจเย เภริสทฺทวีณาสทฺโทปมาหิ โย จิตฺตานํ ขเณ ขเณ อุปฺปาโท จ นิโรโธ จ วุตฺโต, โส อมฺเหหิ กถํ ปจฺเจตพฺโพติฯ อญฺญมญฺญวิรุทฺธานํ นานาจิตฺตานํ ขณมตฺเตปิ ปุพฺพาปร ปริวตฺตนสฺส โลเก ปญฺญายนโตฯ อยมตฺโถ ปุพฺเพ จิตฺต ยมกทีปนิยํ วิตฺถารโต วุตฺโตเยวาติฯ สมนนฺตรปจฺจย ทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

6. สหชาตปจฺจโย

ปจฺจยธมฺมวิภาโค จ ปจฺจยุปฺปนฺนธมฺมวิภาโคจ วุจฺจติฯ เอกโต อุปฺปนฺนา สพฺเพปิ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา อญฺญมญฺญํ สหชาต ปจฺจยา จ โหนฺติ สหชาตปจฺจยุปฺปนฺนา จฯ ปฏิสนฺธินามกฺขนฺธา จ ปฏิสนฺธิสหชาตํ หทยวตฺถุ จ อญฺญมญฺญํ สหชาตปจฺจยา จ โหนฺติ สหชาตปจฺจยุปฺปนฺนา จฯ สพฺพานิ มหาภูตานิปิ อญฺญมญฺญํ สหชาตปจฺจยา จ โหนฺติ ปจฺจยุปฺปนฺนธมฺมา จฯ ปฏิสนฺธิจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ สพฺพานิ กมฺมชรูปานิ จ ปวตฺติกาเล ตสฺส ตสฺส จิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เตน เตน จิตฺเตน ชาตานิ สพฺพานิ จิตฺตชรูปานิ จ สหชาตจิตฺตสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนานิ นามฯ สพฺพานิ อุปาทารูปานิ สหชาตมหาภูตานํ ปจฺจยุปฺปนฺนานิ นามฯ

เกนฏฺเฐน สหชาโต, เกนฏฺเฐน ปจฺจโยฯ สห ชานนฏฺเฐน สหชาโต, อุปการกฏฺเฐน ปจฺจโยฯ ตตฺถ สหชานนฏฺเฐนาติ โย ธมฺโม ชายมาโน อตฺตโน ปจฺจยุปฺปนฺเนหิ ธมฺเมหิ สเหว สยญฺจ ชายติ อุปฺปชฺชติ, อตฺตโน ปจฺจยุปฺปนฺเน จ ธมฺเม อตฺตนา สเหว ชเนติ อุปฺปาเทติ, ตสฺส โส อตฺโถ สหชานนฏฺโฐ นามฯ

ยถา สูริโย นาม อุทยนฺโต สูริยาตเป จ สูริยา โลเก จ อตฺตนา สเหว ชนยนฺโต อุเทติฯ ยถา จ ปทีโป นาม ชลนฺโต ปทีปาตเป จ ปทีปาโลเก จ อตฺตนา สเหว ชนยนฺโต ชลติฯ เอวเมวํ อยํ ปจฺจยธมฺโม อุปฺปชฺชมาโน อตฺตโน ปจฺจยุปฺปนฺนธมฺเม อตฺตนา สเหว อุปฺปาเทติฯ ตตฺถ สูริโย วิย เอกเมโก นาม ธมฺโม, สูริยาตปา วิย ตํสมฺปยุตฺตธมฺมา, สูริยาโลกา วิย สหชาตรูปธมฺมาฯ ตถา สูริโย วิย เอกเมโก มหาภูตรูปธมฺโม, สูริยาตปา วิย สหชาตมหาภูตธมฺมา, สูริยาโลกา วิย สหชาตอุปาทารูปธมฺมา, เอส นโย ปทีปุปมายปีติฯ สหชาตปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

7. อญฺญมญฺญปจฺจโย

สหชาตปจฺจเย วิภตฺเตสุ ธมฺเมสุ โย โย ปจฺจย ธมฺโมติ วุตฺโต, โส โส เอว อิธ ปจฺจยธมฺโม เจว ปจฺจยุปฺปนฺน ธมฺโม จ โหติฯ สพฺเพปิ จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา อญฺญมญฺญสฺส ปจฺจยธมฺมา จ โหนฺติ อญฺญมญฺญสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนธมฺมาฯ สหชาตา จตฺตาโร มหาภูตา อญฺญมญฺญสฺส ปจฺจยธมฺมา จ โหนฺติ อญฺญมญฺญสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนธมฺมา จฯ ปฏิสนฺธินามกฺขนฺธา จ ปฏิสนฺธิ สหชาตํ หทยวตฺถุรูปญฺจ อญฺญมญฺญสฺส ปจฺจยธมฺมา จ โหนฺติ อญฺญมญฺญสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนธมฺมา จฯ อตฺโถ สุวิญฺเญยฺโยเยวฯ

ยถา อญฺญมญฺญํ นิสฺสาย อุสฺสาปิตา ตโย ทณฺฑา อญฺญมญฺญสฺส นิสฺสยา จ โหนฺติ, อญฺญมญฺญํ นิสฺสิตา จฯ เตสุ เอกเมกสฺมิํ อุสฺสิเต สพฺเพ อุสฺสิตา โหนฺติ, เอกเมกสฺมิํ ปตนฺเต สพฺเพ ปตนฺติฯ เอวํ อญฺญมญฺญธมฺมา จ ทฏฺฐพฺพาฯ

เอตฺถ วเทยฺยุํ, สพฺเพ เจตสิกา ธมฺมา จิตฺตปจฺจยํ อลภ มานา อุปฺปชฺชิตุํ น สกฺโกนฺตีติ ยุตฺตํฯ กสฺมาฯ ผุสนาทีนํ เจตสิก กิจฺจานํ วิชานนกิจฺจปุพฺพงฺคมตฺตา, มโนปุพฺพงฺคมาติ หิ วุตฺตํฯ จิตฺตํ ปน เจตสิกปจฺจยํ อลภมานํ อุปฺปชฺชิตุํ น สกฺโกตีติ น ยุชฺเชยฺยาติฯ วุจฺจเต, เจตสิกธมฺมา นาม จิตฺตสฺส สหายงฺคานิ โหนฺติฯ ตสฺมา เตหิ วินา จิตฺตมฺปิ อุปฺปชฺชิตุํ น สกฺโกติเยวฯ เอเสว นโย จตูสุ มหาภูเตสุปีติฯ อุปาทารูปานิ ปน มหาภูตานํ นิสฺสนฺทมตฺตตฺตา สหายงฺคานิ น โหนฺตีติฯ นนุ อาหารรูปญฺจ ชีวิตรูปญฺจ ปจฺจยวิเสสตฺตา สหายงฺคํ โหตีติฯ วุจฺจเต, ฐิติยา เอว สหายงฺคํ โหติฯ น อุปฺปาเทฯ อิธ ปน อุปฺปาเท สหายงฺคํ อธิปฺเปตนฺติฯ อญฺญมญฺญปจฺจยทีปนา นิฏฺฐิตาฯ

8. นิสฺสยปจฺจโย

ติวิโธ นิสฺสยปจฺจโย, สหชาตนิสฺสโย วตฺถุ ปุเรชาตนิสฺสโย วตฺถารมฺมณปุเรชาตนิสฺสโยฯ

ตตฺถ กตโม สหชาตนิสฺสโยฯ สพฺโพ สหชาต ปจฺจโย สหชาตนิสฺสโยฯ ตสฺมา ตตฺถ ปจฺจยวิภาโค จ ปจฺจยุปฺปนฺนวิภาโค จ สหชาตปจฺจเย วุตฺตนเยน เวทิตพฺโพฯ

กตโม ปน วตฺถุปุเรชาตนิสฺสโยฯ ฉ วตฺถูนิ จกฺขุ วตฺถุ โสตวตฺถุ ฆานวตฺถุ ชิตฺหวตฺถุ กายวตฺถุ หทยวตฺถุฯ อิมานิ ฉวตฺถูนิ ปวตฺติกาเล สตฺตานํ วิญฺญาณธาตูนํ วตฺถุปุเร ชาตนิสฺสโยฯ