เมนู

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ปฏฺฐานุทฺเทส ทีปนีปาฐ

1. เหตุปจฺจโย

กตโม เหตุปจฺจโยฯ โลโภ เหตุปจฺจโยฯ โทโส, โมโห, อโลโภ, อโทโส, อโมโห เหตุ ปจฺจโยฯ

กตเม ธมฺมา เหตุปจฺจยสฺส ปจฺจยุปฺปนฺนาฯ โลภ สหชาตา จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา จ รูปกลาปาธมฺมา จ โทสสห ชาตา โมหสหชาตา อโลภสหชาตา อโทสสห ชาตา อโมหสหชาตา จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา จ รูปกลาปา ธมฺมา จ เหตุปจฺจยโต อุปฺปนฺนา เหตุปจฺจยุปฺปนฺนา ธมฺมาฯ

สหชาตรูปกลาปา นาม สเหตุกปฏิสนฺธิกฺขเณ กมฺมชรูปานิ จ ปวตฺติกาเล สเหตุกจิตฺตชรูปานิ จฯ ตตฺถ ปฏิสนฺธิกฺขโณ นาม ปฏิสนฺธิจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขโณฯ ปวตฺติกาโล นาม ปฏิสนฺธิจิตฺตสฺส ฐิติกฺขณโต ปฏฺฐาย ยาว จุติกาลํ วุจฺจติฯ

เกนฏฺเฐน เหตุ, เกนฏฺเฐน ปจฺจโยติฯ มูลฏฺเฐน เหตุ, อุปการกฏฺเฐน ปจฺจโยติฯ ตตฺถ มูลยมเก วุตฺตานํ โลภาทีนํ มูลธมฺมานํ มูลภาโว มูลฏฺโฐ นามฯ โส มูลฏฺโฐ มูลยมกทีปนิยํ อมฺเหหิ รุกฺโขปมาย ทีปิโตเยวฯ

อปิ จ เอโก ปุริโส เอกิสฺสํ อิตฺถิยํ ปฏิพทฺธ จิตฺโต โหติฯ โส ยาว ตํ จิตฺตํ น ชหติ, ตาว ตํ อิตฺถิํ อารพฺภ ตสฺส ปุริสสฺส โลภสหชาตานิ กายวจีมโนกมฺมานิ จ โลภสมุฏฺฐิตานิ จิตฺตชรูปานิ จ จิรกาลํปิ ปวตฺตนฺติฯ สพฺพานิ จ ตานิ จิตฺตเจตสิกรูปานิ ตสฺสํ อิตฺถิยํ รชฺชนโลภมูลกานิ โหนฺติฯ โส โลโภ เตสํ มูลฏฺเฐน เหตุ จ, อุปการกฏฺเฐน ปจฺจโย จฯ ตสฺมา เหตุปจฺจโยฯ เอส นโย เสสานิ รชฺชนียวตฺถูนิ อารพฺภรชฺชนวเสน อุปฺปนฺเนสุ โลเภสุ, ทุสฺสนียวตฺถูนิ อารพฺภ ทุสฺสนวเสน อุปฺปนฺเนสุ โทเสสุ, มุยฺหนียวตฺถูนิ อารพฺภ มุยฺหนวเสน อุปฺปนฺเนสุ โมเหสุ จฯ

ตตฺถ ยถา รุกฺขสฺส มูลานิ สยํ อนฺโตปถวิยํ สุฏฺฐุ ปติฏฺฐหิตฺวา ปถวิรสญฺจ อาโปรสญฺจ คเหตฺวา ตํ รุกฺขํ ยาว อคฺคา อภิหรนฺติ, เตน รุกฺโข จิรกาลํ วฑฺฒมาโน ติฏฺฐติฯ ตถา โลโภ จ ตสฺมิํ ตสฺมิํ วตฺถุมฺหิ รชฺชนวเสน สุฏฺฐุ ปติฏฺฐหิตฺวา ตสฺส ตสฺส วตฺถุสฺส ปิยรูปรสญฺจ สาตรูปรสญฺจ คเหตฺวา สมฺปยุตฺตธมฺเม ยาว กายวจีวีติกฺกมา อภิหรติ, กาย วีติกฺกมํ วา วจีวีติกฺกมํ วา ปาเปติฯ ตถา โทโส จ ทุสฺสน วเสน อปฺปิยรูปรสญฺจ อสาตรูปรสญฺจ คเหตฺวา, โมโห จ มุยฺหนวเสน นานารมฺมเณสุ นิรตฺถกจิตฺตาจารรสํ วฑฺเฒตฺวาติ วตฺตพฺพํฯ เอวํ อภิหรนฺตา ตโย ธมฺมา รชฺชนียาทีสุ วตฺถูสุ สมฺปยุตฺตธมฺเม โมทมาเน ปโมทมาเน กโรนฺโต วิย จิร กาลํ ปวตฺเตนฺติฯ สมฺปยุตฺตธมฺมา จ ตถา ปวตฺตนฺติฯ สมฺปยุตฺต ธมฺเมสุ จ ตถา ปวตฺตมาเนสุ สหชาตรูปกลาปาปิ ตถา ปวตฺตนฺติเยวฯ ตตฺถ สมฺปยุตฺตธมฺเม อภิหรตีติ ทฺเว ปิยรูป สาตรูปรเส สมฺปยุตฺตธมฺมานํ สนฺติกํ ปาเปตีติ อตฺโถฯ

สุกฺกปกฺเข โส ปุริโส ยทากาเมสุ อาทีนวํ ปสฺสติ, ตทา โส ตํ จิตฺตํชหติ, ตํ อิตฺถิํ อารพฺภ อโลโภ สญฺชา ยติฯ ปุพฺเพ ยสฺมิํ กาเล ตํ อิตฺถิํ อารพฺภ โลภมูลกานิ อสุทฺธานิ กายวจีมโนกมฺมานิ วตฺตนฺติฯ อิทานิ ตสฺมิํ กาเลปิ อโลภมูลกานิ สุทฺธานิ กายวจีมโนกมฺมานิ วตฺตนฺติฯ ปพฺพชิต สีลสํวรานิ วา ฌานปริกมฺมานิ วา อปฺปนาฌานานิ วา วตฺตนฺติฯ โส อโลโภ เตสํ มูลฏฺเฐน เหตุ จ โหติ, อุปการกฏฺเฐน ปจฺจโยจฯ ตสฺมา เหตุปจฺจโยฯ เอส นโย เสเสสุ โลภ ปฏิปกฺเขสุ อโลเภสุ, โทสปฏิปกฺเขสุ อโทเสสุ, โมห ปฏิปกฺเขสุ อโมเหสุ จฯ

ตตฺถ รุกฺขมูลานิ วิย อโลโภ โลภเนยฺยวตฺถูสุ โลภํ ปหาย โลภวิเวกสุขรสํ วฑฺเฒตฺวา เตน สุเขน สมฺปยุตฺตธมฺเม โมทมาเน ปโมทมาเน กโรนฺโต วิย ยาว ฌานสมาปตฺติสุขา วา ยาว มคฺคผลสุขา วา วฑฺฒาเปติฯ ตถา อโทโส จ โทสเนยฺยวตฺถูสุ โทสวิเวกสุขรสํ วฑฺเฒตฺวา, อโมโห จ โมหเนยฺยวตฺถูสุ โมหวิเวกสุขรสํ วฑฺเฒตฺวาติ วตฺตพฺพํฯ เอวํ วฑฺฒาเปนฺตา ตโย ธมฺมา กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺปยุตฺตธมฺเม โมทมาเน ปโมทมาเน กโรนฺโต วิย จิร กาลํปิ ปวตฺเตนฺติฯ สมฺปยุตฺตธมฺมา จ ตถา ปวตฺตนฺติฯ สมฺปยุตฺต ธมฺเมสุ จ ตถา ปวตฺตมาเนสุ สหชาตรูปกลาปาปิ ตถา ปวตฺตนฺติเยวฯ