นิคมคาถาสุฯ

[262] จริตพฺพนฺติ จาริตฺตํฯ ทสกุสลกมฺมปถธมฺมชาตํฯ ‘‘กุลาจาเรนา’’ติ กุลปรมฺปรโต อาคเตน อาจาเรนฯ ‘‘ญาติ มิตฺต ธน โภคสมฺปตฺติยา’’ติ เหตุอตฺเถ กรณวจนํฯ ‘‘วิสาเล’’ติ วิปุเลฯ ‘‘เตนา’’ติ ตสฺสปทสฺส วิภตฺยนฺต ทสฺสนํฯ ‘‘สทฺธายา’’ติ รตนตฺตเย อเวจฺจปฺปสาทสทฺธาวเสนฯ ‘‘อภิวุฑฺฒานํ’’ติ หานภาคิย ฐิติภาคิยภาวํ อติกฺกมฺมวิเสสภาคิย นิพฺเพธภาคิย ภาวปตฺติวเสน อติสฺสย วุฑฺฒานํฯ ‘‘ปริสุทฺธานญฺจา’’ติ อตฺตุกฺกํสน ปรวมฺภนาทิ โทเสหิ ปริสุทฺธานญฺจฯ นํ นํ ชนํ ปาติรกฺขตีติ นมฺโปฯ ทิฏฺฐทิฏฺเฐสุ เมตฺตาวิหารีติ วุตฺตํ โหติฯ อาวฺหาตพฺโพติ อวฺหโยฯ นามํฯ นมฺโป อิติ อวฺหโย อสฺสาติ นมฺปวฺหโยติ วจนตฺโถฯ ‘‘ปณิธายา’’ติ ปตฺเถตฺวาติ อตฺถํ นิวตฺเตติ ‘‘ภุสํ นิธายา’’ติอาทินาฯ ‘‘อุปาทาย ปฏิจฺจา’’ติ ตสฺส ปทสฺส ปริยายทสฺสนเมตํฯ ‘‘อตฺตโน มนฺทพุทฺธีนํ’’ติ ปจฺจกฺเข ธรมานานนฺติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘ปจฺฉิม ชนานํ วา’’ติฯ อนุกมฺปนํ อนุกมฺโปฯ กถํ นุ โข อิเม ชนา อภิธมฺมตฺเถสุ สุเขน อาชาเนยฺยุนฺติ เอวํ ปวตฺโต จิตฺตพฺยาปาโรฯ อตฺถโต อนุทยสงฺขาตา กรุณาเยวฯ เตนาห ‘‘อนุทยํ การุญฺญํ’’ติฯ ‘‘ปตฺถิตํ’’ติ วา สาธุวตสฺส ยํ เถโร เอวรูปํ ปกรณํ กเรยฺยาติ เอวํ จิรกาลํ ปตฺถิตํ อาสิํสิตนฺติ อตฺโถฯ ‘‘ขุทฺทสิกฺขาฏีกายํ’’ติ โปราณฏีกํ สนฺธาย วุตฺตํฯ โสมวิหาโรตฺเวว ปญฺญายิตฺถ ตสฺมิํ ทีเปติ อธิปฺปาโยฯ คาถายํ ‘‘อถา’’ติ ตสฺมิํกาเลฯ ‘‘เอตฺถา’’ติ เอตสฺมิํ นคเรฯ ‘‘สทฺโท’’ติ กสฺมา ราชา เอวรูปํ มงฺคลหตฺถิํ พฺราหฺมณานํ อทาสิฯ เนตํ ปติรูปํ ยํ รญฺญา กตนฺติ เอวํ ปวตฺโต อมนาปสทฺโทฯ ‘‘เภรโว’’ติ ภีรุตาชนโก ภยานโกฯ ‘‘สิวีนํ’’ติ สิวิรฏฺฐวาสีนํฯ ‘‘รฏฺฐวฑฺฒเน’’ติ รฏฺฐํ วฑฺเฒตีติ รฏฺฐวฑฺฒโนฯ หตฺถินาโคฯ โส หิ ลกฺขณสมฺปนฺโน อาชานิโย โหติฯ ยสฺมิํ รฏฺเฐ ตํ อภิมงฺคลํ กโรนฺติ, ตสฺมิํ รฏฺเฐ เทโว สมฺมา วสฺสติ, นานาภยุปทฺทวา ตสฺมิํ นุปฺปชฺชนฺตีติ โลกสมฺมโต มงฺคลหตฺถี โหติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน’’ติฯ ‘‘วิตฺถิณฺโณ’’ติ วิตฺถาริโตฯ อติวิตฺถาโรติ วุตฺตํ โหติฯ ธนียนฺติ มหาชเนหิ ทฏฺฐุํ ปตฺถียนฺตีติ ธญฺญาฯ มหิทฺธิกาฯ อธิวสนฺติ เอตฺถาติ อธิวาโสฯ ธญฺญานํ อธิวาโสติ สมาโสฯ อชฺฌาวสิํสุ เอตฺถาติ อชฺฌาวุตฺถํฯ กิตฺติคุณวเสน อุเทนฺติ อุคฺคจฺฉนฺตีติ อุทิตาฯ อุทิตานํปิ อุทิโตติ วิคฺคโหฯ เตนาห ‘‘นภมชฺเฌ’’ติอาทิํฯ สารชฺชนํ สารโทฯ วิคโต สารโท ยสฺสาติ วิสารโทฯ วิสารทสฺส ภาโว เวสารชฺชํฯ ปริยตฺติยํ เวสารชฺชํ ปริยตฺติเวสารชฺชํฯ เตปิฏกปริยตฺติยํ เวยฺยตฺติยญฺญาณํฯ ตํ อาทิ เอติสฺสา ปญฺญายาติ ปริยตฺติเวสารชฺชาทิ ปญฺญาฯ ปาปโต ลชฺชนสีลาติ ลชฺชิโนติ อาห ‘‘ปาปครหิโน’’ติฯ ปาปํ ธมฺมํ ครหนฺติอาทีนวํ กถยนฺติ สีเลนาติ ปาปครหิโนฯ ‘‘อนุสฺสรนฺตู’’ติ ปุนปฺปุนํ สรนฺตุฯ วิเสเสน ภวนฺติ เวปุลฺลํ คจฺฉนฺตีติ วิภวาฯ ปุญฺญานิ จ ตานิ วิภวาจาติ ปุญฺญวิภวาฯ วิปุลปุญฺญานีติ ทสฺเสตุํ ‘‘วิปุลานํ’’ติอาทิมาหฯ อนุตฺตริย ธมฺมา นาม ทสฺสนานุตฺตริย สวนานุตฺตริยาทโยฯ โลเก พหูสุ ทสฺสเนสุ อิโต อุตฺตรํ อญฺญํ ทสฺสนํ นาม นตฺถีติ ทสฺสนานุตฺตริยํฯ รตนตฺตยทสฺสนํฯ จตุสจฺจทสฺสนญฺจฯ