8. ปจฺจยสงฺคหอนุทีปนา

[166] เยหิปกาเรหิ ยถาฯ เตสํ วิภาโค ตํ วิภาโคฯ อยญฺจนิทฺเทโส เอกเสสนิทฺเทโส, วิจฺฉาโลปนิทฺเทโสวาติ ทสฺเสตุํ ‘‘เตสํ’’ติอาทิมาหฯ น สเมติฯ คาถายํ ‘เยสํ’ติอาทินา ตีหิ-ย-สทฺเทหิ ทสฺสิตานํ ติณฺณํ อตฺถานํ-ต-สทฺทตฺถ สมฺภวโตฯ ต-สทฺทตฺถานญฺจ อนุสนฺธิยํ ปริปุณฺณํ กตฺวา วตฺตพฺพโตฯ ‘‘สมุปฺปชฺชตี’’ติ สุฏฺฐุ ปริปุณฺณํ กตฺวา อุปฺปชฺชติ, ปาตุภวติฯ ‘‘อวินา’’ติ อวินา หุตฺวาฯ ‘‘สหชาต ธมฺเมหี’’ติ อวิชฺชา ปจฺจยา สงฺขาราติอาทีสุ สงฺขาราทีนํ สหชาต ธมฺเมหิ สเหว อุปฺปชฺชนํฯ ‘‘กลาปวเสนา’’ติ สุทฺธ ธมฺม กลาปวเสนฯ ‘‘สามญฺญ ลกฺขณํ’’ติ สาธารณ ลกฺขณํฯ ‘‘อตฺโถ’’ติ อิทปฺปจฺจยตา สทฺทสฺส อตฺโถฯ ‘‘อยมตฺโถ ปฏิกฺขิตฺโต’’ติ ‘สมุปฺปชฺชนํ สมุปฺปาโท’ติ อยํภาวสาธนตฺโถ ปฏิกฺขิตฺโตฯ ‘‘อยเมวา’’ติ อยํ ภาวสาธนตฺโถ เอวฯ ชรามรณํ สมฺภวตีติ โยชนาฯ ‘‘อุปฺปาทาวา ตถาคตานํ’’ติ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ อุปฺปาเทวา สติฯ ‘‘อนุปฺปาทาวา’’ติ อนุปฺปาเทวา สติฯ ‘‘ฐิตาว สาธาตู’’ติ ชาติยา สติ ชรามรณสฺส ปวตฺติสภาโว โลเก ฐิโตเยวฯ กตมา ปน สาธาตูติ อาห ‘‘ธมฺมฏฺฐิตตา’’ติอาทิํฯ ตตฺถ ‘‘ธมฺมฏฺฐิตตา’’ติ เกนจิ อกตา สภาวฏฺฐิตตาฯ ‘‘ธมฺมนิยามตา’’ติ สภาวนิยามตาฯ ‘‘ตตฺร ตถตา’’ติ ตสฺมิํ สามญฺญลกฺขเณ สงฺขต ธมฺมานํ ตถตาฯ สามญฺญ ลกฺขณเมว ปฏิจฺจสมุปฺปาโท นามาติ ทสฺเสติ, น อวิชฺชาทิโก ปจฺจย ธมฺโมฯ กสฺมา, เตหิ วจเนหิ ธมฺมนิยามตา มตฺตสฺส ทสฺสิตตฺตาฯ อวิชฺชาทีนํ ธมฺม สรูปานํ อทสฺสิตตฺตาฯ ‘‘ธมฺมนิยามตามตฺตํ’’ติ จ ยถา วุตฺตสามญฺญ ลกฺขณเมว วุจฺจติฯ ยทิ ภาวสาธนํ อิจฺเฉยฺย, ภาวสาธนํ นาม กตฺตุรหิตํ ภเวยฺยฯ กตฺตุรหิเต จ สติ, กถํ ปฏิจฺจ กฺริยาย สมานกตฺตุกตา ลพฺภติฯ