วิภาวนิยญฺจ

‘‘ปญฺจสุ สกทาคามีสุ ปญฺจมโกว อิธาธิปฺเปโต, โส หิ อิโต คนฺตฺวา ปุน สกิํ อิธ อาคจฺฉตี’’ติ วุตฺตํฯ

มหาปรินิพฺพาน สุตฺตฏฺฐกถายํ ปน มหาวคฺค สํยุตฺตฏฺฐกถา ยญฺจ โสปิ ฉฏฺโฐ ปุคฺคโล สกิํ อาคมนฏฺเฐน อาคโตเยวฯ ยสฺมาจ สพฺพญฺญุพุทฺธาปิ ยาว อุปริมคฺโค นาคจฺฉติฯ ตาว ปถมผลฏฺฐภูตา สตฺตกฺขตฺตุ ปรมตายํวิย ทุตียผลฏฺฐภูตา สกิํ อาคมนปฺปกติยํ สณฺฐิตาเยว โหนฺติฯ ตสฺมา อิธ โกจิ ทุตียผลฏฺโฐ สกิํ อาคมนฏฺเฐน นิปฺปริยาเยน สกทา คามีนาม น นโหตีติ สพฺโพปิ โส ฉพฺพิโธ ปุคฺคโล อิธ นิปฺปริยาเยน สกทาคามิเยวนาม โหตีติ ทฏฺฐพฺโพฯ สกทา คามิสฺส มคฺโค สกทาคามิมคฺโคฯ โส หิ สยํ ชนกภูโต สกทาคามีนํ ชเนตพฺพํ ชเนตีติ อิธ ชเนตพฺพ ชนกสมฺพนฺเธน วิเสสน วิเสสิตพฺพตา ญายาคตา เอว โหติฯ ยถา ติสฺสมาตา ผุสฺสมาตาติฯ

[57] วิภาวนิยํ ปน

สาญายาคตาเอว นโหติฯ ปโยชนํ ปน กิญฺจิ อตฺถิฯ ปโยชนวเสน อวิรุทฺธา โหตีติ อิมินา อธิปฺปาเยนยํ วุตฺตํ ‘‘กิญฺจาปิ มคฺคสมงฺคิโน ตถาคมนาสมฺภวโต ผลฏฺโฐเยว สกทาคามีนามฯ ตสฺสปน การณภูโต ปุริมุปฺปนฺโน มคฺโค มคฺคนฺตราวจฺเฉทนตฺถํ ผลฏฺเฐน วิเสเสตฺวา วุจฺจติ สกทาคามิมคฺโคติฯ เอวํ อนาคามิมคฺโค’’ติฯ ตํ น ยุชฺชติฯ

สกทาคามิมคฺเคน สมฺปยุตฺตํ จิตฺตนฺติ สมาโสฯ

[59] โอรพฺภาคิยสํโยชนานํ สพฺพโส สมุจฺฉินฺนตฺตา ปฏิสนฺธิวเสน ปุน อิมํ กามโลกํ น อาคจฺฉตีติ อนาคามีฯ เอกนฺเตน พฺรหฺมโลกปรายโนเอว โหตีติ อตฺโถฯ อิทญฺจ เกวลํ อิมสฺส มคฺคสฺส อานุภาววเสเนว วุตฺตํฯ