สาธุกํ มนสิ กโรถ [ที. นิ. 2.3], เอตมตฺถํ เจตสิ สนฺนิธาย, สิรสิ อญฺชลิํ กตฺวา [อป. เถร 1.41.82], อุรสิโลโม, ปาปํ อกาสิ รหสิ อิจฺจาทิฯ

มโนธาตุ, มโนมยํ, ตโมขนฺธํ ปทาลยิ, ตโปธโน, เตโชธาตุ, สิโรรุหา เกสา, สโรรุหํ ปทุมํ, รโชหรณํ วตฺถํ, โอโชหรณา สาขา, อโยปตฺโต, วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ, ยโสธรา เทวี, เจโตยุตฺตา ธมฺมา, ฉนฺโทวิจิติปกรณํ, รโหคโต จินฺเตสิ, อโหรตฺตานมจฺจเย [สํ. นิ. 1.112] อิจฺจาทิฯ

มหาวุตฺตินา อหมฺหา สฺมิํโน นิ จ อุ จ โหติ, ตทหนิ, ตทหุฯ รหมฺหา สฺมิํโน โอ โหติ, มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย รโห นิสีทติ [ปารา. 452], รโห ติฏฺฐติ, รโห มนฺเตติฯ

มโนคณราสิ นิฏฺฐิโตฯ

มนาทิคณราสิ

[116] โกธาทีหิฯ

เอเตหิ นาวจนสฺส สา โหติ วาฯ

โกธสา, โกเธน, อตฺถสา, อตฺเถนฯ

[117] นาสฺส สา [ก. 181; รู. 95; นี. 373]ฯ

ปทาทีหิ นาวจนสฺส สา โหติ วาฯ

ปทสา, ปเทน, พิลสา, พิเลนฯ

[118] ปทาทีหิ สิฯ

ปทาทีหิ สฺมิํโน สิ โหติ วาฯ

ปทสิ, ปเท, พิลสิ, พิเลฯ

ตตฺถ โกธาทิโก ปุลฺลิงฺโค, ปทาทิโก นปุํสโกฯ ตตฺถ เกจิ สทฺทา สมาส, ตทฺธิตมชฺเฌ โอทนฺตา โหนฺติ [ก. 183; รู. 48; นี. 375], อาโปธาตุ, อาโปมยํ, วาโยธาตุ, วาโยมยํ, ชีว ตฺวํ สรโทสตํ [ชา. 1.2.9], อนุยนฺติ ทิโสทิสํ [ที. นิ. 3.281] อิจฺจาทิฯ

เกจิ นาสฺส สาเทสํ ลภนฺติ, โกธสา อุสุนา วิชฺฌิ [ชา. 2.22.352], ทฬฺหํ คณฺหาหิ ถามสา [ชา. 1.7.30], ปทสาว อคมาสิ, มากาสิ มุขสา ปาปํ, สจฺเจน ทนฺโต ทมสา อุเปโต-ทมสาติ อินฺทฺริยทมเนน, สุจิํ ปณีตํ รสสา อุเปตํ [ชา. 1.7.18], เวคสา คนฺตฺวาน, อายุสา เอกปุตฺตมนุรกฺเข [ขุ. ปา. 9.7] อิจฺจาทิฯ

เกจิ สฺมิํโน สฺยาเทสํ ลภนฺติ, ปทสิ, พิลสิ อิจฺจาทิฯ

เกหิจิ มหาวุตฺตินา นา, สฺมานํ โส โหติ, อตฺถโส, อกฺขรโส, สุตฺตโส, พฺยญฺชนโส, เหตุโส, โยนิโส, อุปายโส, ฐานโส, ทีฆโส, โอรโส, พหุโส, ปุถุโส, มตฺตโส, ภาคโส อิจฺจาทิฯ

‘‘ปทโส ธมฺมํ วาเจยฺย [ปาจิ. 45], พิลโส วิภชิตฺวา นิสินฺโน อสฺส’’ [ที. นิ. 2.378] อิจฺจาทีสุ ปน วิจฺฉายํ โสปจฺจโยฯ

ยทา ปน สมาสนฺเต มหาวุตฺตินา สฺยาทีสุ วิภตฺตีสุ สาคโม โหติ, ตทา ปุริสาทิคโณปิ โหติ, พฺยาสตฺตมนโส, อพฺยคฺคมนโส [อ. นิ. 3.29], ปุตฺโต ชาโต อเจตโส [ชา. 2.22.4], สุเมธโส [อ. นิ. 4.62], ภูริเมธโส [สุ. นิ. 1137] อิจฺจาทิฯ

อิติ มนาทิคณราสิฯ

คุณวาทิคณราสิ

[119] นฺตุสฺส [ก. 124; รู. 98; นี. 299]ฯ