2. นามกณฺฑ

วิภตฺติราสิ

อถ ลิงฺคมฺหา สฺยาทิวิภตฺติวิธานํ ทีปิยเตฯ

ลิงฺคํ, นามํ, ปาฏิปทิกนฺติ อตฺถโต เอกํ, ทพฺพาภิธานสฺส ปุริสาทิกสฺส ปกติรูปสฺเสตํ นามํฯ ตญฺหิ สตฺตนฺนํ วิภตฺตีนํ วเสน วิภาคํ ปตฺวา กิญฺจิ วิสทรูปํ โหติ, กิญฺจิ อวิสทรูปํ, กิญฺจิ มชฺฌิมรูปนฺติ เอวํ ติวิเธน ลิงฺครูเปน ยุตฺตตฺตา ลิงฺคนฺติ วุจฺจติฯ

ตเทว กิญฺจิ สทฺทลิงฺคานุรูปํ, กิญฺจิ อตฺถลิงฺคานุรูปญฺจ ปริณมนฺตํ ปวตฺตติ, ตสฺมา นามนฺติ จ วุจฺจติฯ

ตเทว ธาตุ, ปจฺจย, วิภตฺติปเทหิ เจวสทฺทปทตฺถกปเทหิ จ ‘วิสุํ ภูตํ ปท’นฺติ กตฺวา ปาฏิปทิกนฺติ จ วุจฺจติฯ

ตตฺถ ธาตุปทํ นาม พฺรู, ภู, หูอิจฺจาทิฯ

ปจฺจยปทํ นาม ณ, ตพฺพ, อนีย อิจฺจาทิฯ

วิภตฺติปทํ นาม สิ, โย, อํ, โย,ติ, อนฺติ อิจฺจาทิฯ

สทฺทปทตฺถกปทานิ นาม ราชสฺส, สขสฺส, ปุมสฺส อิจฺจาทีนิฯ เอตฺถ จ ราชสฺสอิจฺจาทีนิ สทฺทสุตฺเต สทฺทปทตฺถกานิ โหนฺติ, ปโยเค อตฺถปทตฺถกานิฯ ธาตุปจฺจยวิภตฺติปทานิ ปน นิจฺจํ สทฺทปทตฺถกานิ เอว โหนฺติ, สทฺทสุตฺเตสฺเวว จ ลพฺภนฺติ, น ปโยเคติ, อิทํ ทฺวินฺนํ นานตฺตํฯ

ยทิเอวํ ภุสฺส, พฺรุสฺส, ภูโต, หูโต, เณ, ตพฺเพ, สิมฺหิ, ติมฺหิ อิจฺจาทินา เตหิ กถํ วิภตฺตุปฺปตฺติ โหตีติ? อนุกรณปทานิ นาม ตานิ อตฺถิสฺส, กโรติสฺส อิจฺจาทีนิ วิย, ตสฺมา ตานิ จ ราชสฺส อิจฺจาทีนิ จ อนุกรณลิงฺคภาเวน เอตฺถ สงฺคยฺหนฺติ, น เอกนฺตลิงฺคภาเวนาติฯ