ฆณปจฺจเย-ปจนํ ปาโก, ปจฺจตีติ วา ปาโก, วิปาโก, วิวิจฺจนํ วิเวโก, สิญฺจนํ เสโก, อภิเสโก, โสจนํ โสโก, จชนํ จาโค, ภชนํ ภาโค, ภุญฺชนํ โภโค, สห โภโค สมฺโภโค, ปริโภโค, อาภุชนํ อาโภโค, โอภุชนํ โอโภโคฯ

ยช-ปูชายํ, ยชนํ ยาโค, อามิสยาโค, ธมฺมยาโค, ยุชฺชนํ โยโค, ปโยโค, อาโยโค, วิโยโค, อนุโยโค, อุปยุชฺชิตพฺโพติ อุปโยโค, ลุชฺชตีติ โลโก, มหาวุตฺตินา คสฺส กตฺตํ, กามโลโก, รูปโลโก, สํวิชฺชนํ สํเวโค อิจฺจาทิฯ

[787] อนฆณสฺวาปรีหิ โฬ [ก. 614; รู. 581; นี. 1219]ฯ

อา, ปรีหิ ปรสฺส ทหสฺส โฬ โหติ อน, ฆณปจฺจเยสุฯ

ปริทยฺหนํ ปริฬาโห, ‘ทหสฺส ทสฺส โฑ’ติ วิกปฺเปน ฑาเทโส, ทยฺหนํ ฑาโห, ทาโห วาฯ

อิติ ออาทิปจฺจยราสิฯ

อนปจฺจยราสิ

อถ อนปจฺจยนฺตา วุจฺจนฺเตฯ

[788] อโนฯ

ภาเว จ ฉสุ การเกสุ จ กฺริยตฺถา อนปจฺจโย โหติ, อาทนฺเตสุ ปรสฺสรโลโป, อโลเป ยาคโมฯ

อกฺขายเต อกฺขานํ, อกฺขายติ เอเตนาติ วา อกฺขานํ, ธมฺมสฺส อกฺขานนฺติ ธมฺมกฺขานํ, ปฏิสงฺขายติ ปชานาติ เอเตนาติ ปฏิสงฺขานํ , สห คายนํ สงฺคายนํ, สห คายนฺติ สชฺฌายนฺติ เอตฺถาติ วา สงฺคายนํ, ญายเต ญาณํ, ชานาตีติ วา ญาณํ, ชานนฺติ เอเตนาติ วา ญาณํ, ปญฺญายตีติ ปญฺญาณํ, วิชานาตีติ วิญฺญาณํ, สญฺญาณํ, นสฺส ณตฺตํฯ

การิเต-ญาปนํ, ปญฺญาปนํ, วิญฺญาปนํ, สญฺญาปนํฯ

ชานนํ, ปชานนํ, วิชานนํ, สญฺชานนํ, ปุพฺพสฺสรโลโป, ฐียเต ฐานํ, ติฏฺฐติ เอตฺถาติ วา ฐานํฯ

การิเต-ฐาปนํ, ปติฏฺฐาปนํฯ

ตายติ รกฺขตีติ ตาณํ, ปริตฺตาณํ, นสฺส ณตฺตํฯ

อวตฺถายติ เอตฺถาติ อวตฺถานํ, ทียเต ทานํ, ทิยฺยติ เอเตนาติ วา ทานํ, สมฺมา ปทียติ อสฺสาติ สมฺปทานํ, อเปจฺจ อาททาติ เอตสฺมาติ อปาทานํฯ

การิเต-ทาปนํ, สมาทปนํฯ

ปทหียเต ปธานํ, ปทหนฺติ เอเตนาติ วา ปธานํ, อาธานํ, วิธานํ, นิธานํ, สนฺนิธานํฯ

การิเต-สนฺนิธาปนํฯ

ปานํ, ปฏิภานํ, มาณํ, ปมาณํ, อุปมาณํ, ปริมาณํ, นสฺส ณตฺตํฯ

ยายติ เอเตนาติ ยานํ, อุยฺยานํ, นิยฺยานํ, วายนฺติ ภวาภวํ คจฺฉนฺติ เอเตนาติ วานํ, นตฺถิ วานํ เอตฺถาติ นิพฺพานํ, นิพฺพายนฺติ เอตฺถาติ วา นิพฺพานํฯ

การิเต-นิพฺพาปนํฯ

อวสานํ, โอสานํ, ปริโยสานํ, ปหานํ, ปริหานํฯ

การิเต-หาปนํ, ปริหาปนํฯ

อิวณฺเณสุ-อยนํ วิกฺกยนํ, วิกฺกิณนํ, ขยนํ, ขิยนํ, ขิยฺยนํ, อิย, อิยฺยาเทโส, จยนํ, จินนํ, อาจินนํ, วิจินนํ, ชยนํ, วิชยนํ, ลียนฺติ เอตฺถาติ เลณํ, นสฺส ณตฺตํฯ

ปฏิสลฺลียนฺติ เอตฺถาติ ปฏิสลฺลานํ, อิสฺส อาตฺตํฯ เสติ เอตฺถาติ เสนํ, สยนํฯ

การิเต-สยาปนํ อิจฺจาทิฯ

อุวณฺเณสุ-จวนํ, ชวนํ, อภิตฺถวนํ, ธุนนํ, วิทฺธุนนํ, นิทฺธุนนํ, ภวนํ, อภิภวนํ, ลวนํ, ลุนนํ, สวนํ, ปสวนํ อิจฺจาทิฯ

เอทนฺเตสุ-อชฺเฌนํ, อชฺฌายนํ, อปจายนํ, ฌายเต ฌานํ, ฌายติ เอเตนาติ วา ฌานํ, ปฐมชฺฌานํ, ทุติยชฺฌานํ, อุชฺฌานํ, นิชฺฌานํ, อภิชฺฌานํ, สาลิลายนํ, จีวรวายนํ, คิลายตีติ คิลาโน อิจฺจาทิฯ

‘รา นสฺส โณ’ติ สุตฺเตน รการมฺหา ปรสฺส นสฺส โณ, การณํ, อธิกรียติ เอตฺถาติ อธิกรณํ, สงฺขรณํ, อภิสงฺขรณํฯ

การิเต-การาปนํฯ

อากิรณํ, วิกฺกิรณํ, จรณํ, ชิรณํ, ตรณํ, กงฺขาวิตรณํ, อตฺถรณํ, อาคนฺตฺวา ทหนฺติ เอตฺถ มตสรีรนฺติ อาฬหนํสุสานํ, ทสฺส โฬฯ

ปสฺสียเต ปสฺสนํ, ทสฺสนํ, สุฏฺฐุ ปสฺสตีติ สุทสฺสโนราชา, สุฏฺฐุ ปสฺสิตพฺพนฺติ สุทสฺสนํ-เทวนครํ, สนฺทสฺสนํ, นิทสฺสนํ, ธารณํ, อุทฺธารณํ, นิทฺธารณํ, อาทิทีโฆฯ

ปูรณํ, ปริปูรณํ, ผรณํ, วิปฺผรณํฯ

การิเต-มารณํฯ

นิวารณํ, สรณํ, นิสฺสรณํ, หรณํ, อาหรณํ, นีหรณํ อิจฺจาทิฯ

สามญฺญวิธานตฺตา สทฺทตฺถ, กุชฺฌนตฺถ, จลนตฺถธาตูหิ รุจ, ชุต, วฑฺฒาทิธาตูหิ จ ตสฺสีลาทีสุ อโน โหติ, โฆสติ สีเลนาติ โฆสโน, โฆสติ ธมฺเมนาติ โฆสโน, โฆสติ สาธุกาเรนาติ โฆสโน, โกธโน, ทูสโน, ปทูสโน, โกปโน, จลโน, ผนฺทโน, กมฺปโน, มณฺฑโน, ภูสโน, วิภูสโน, โรจโน, วิโรจโน, เวโรจโน, โชตโน, อุชฺโชตโน, วฑฺฒโน, กโรติ สีเลนาติ กรโณฯ ราโค นิมิตฺตกรโณ, โทโส นิมิตฺตกรโณ, โมโห นิมิตฺตกรโณ [สํ. นิ. 4.349] อิจฺจาทิฯ

[789] กรา ณโนฯ

กรมฺหา กตฺตริ ณานุพนฺโธ อโน โหติฯ

กโรติ อตฺตโน ผลนฺติ การณํฯ

[790] หาโต วีหิกาเลสุฯ

วีหิสฺมิํ กาเล จ วตฺตพฺเพ หาธาตุมฺหา กตฺตริ ณานุพนฺโธ อโน โหติฯ

หาเปตีติ หายโน, วีหิวิเสโส วสฺสญฺจฯ ‘‘กุญฺชรํ สฏฺฐิหายน’’นฺติ เอตฺถ วสฺสํ หายนนฺติ วุจฺจติฯ

อิติ อนปจฺจยราสิฯ

อกปจฺจยราสิ

อถ อกปจฺจยนฺตา วุจฺจนฺเตฯ

[791] อาสีสายมโก [‘อาสิํสามโก’ (พหูสุ)]ฯ

อาสีสา วุจฺจติ ปตฺถนา, อาสีสายํ คมฺยมานายํ อโก โหติ กตฺตริฯ