คมนตฺถธาตูหิ อกมฺมกธาตูหิ จ ปรํ อาธาเร จ กตฺตริ จ ภาว, กมฺเมสุ จ กฺโต โหติฯ

ยนฺติ เอตฺถาติ ยาตํ, อิทํ เตสํ ยาตํฯ ปทํ อกฺกมติ เอตฺถาติ ปทกฺกนฺตํ, อิทํ เตสํ ปทกฺกนฺตํฯ อิห เต ยาตา, อยํ เตหิ ยาโต มคฺโค, อิห เตหิ ยาตํฯ

อกมฺมกมฺหิ-อิทํ เตสํ อาสิตํ ฐานํ, อิห เต อาสิตา, อิทํ เตหิ อาสิตํ ฐานํ, อิธ เตหิ อาสิตํฯ

[770] อาหารตฺถา [ก. 556-7; รู. 606, 622; นี. 1143-4]ฯ

อชฺโฌหรณตฺถธาตุโต กตฺตริ จ ภาว, กมฺเมสุ จ อาธาเร จ กฺโต โหติฯ

อิห เต ภุตฺตา, อสิตา, ปีตา, ขายิตา, สายิตาฯ อิมานิ เตหิ ภุตฺตานิ, อสิตานิ, ปีตานิ, ขายิตานิ, สายิตานิฯ อิห เตสํ ภุตฺตํ, อสิตํ, ปีตํ, ขายิตํ, สายิตํฯ อิทํ เตสํ ภุตฺตํ ฐานํ, อสิตํ ฐานํ, ปีตํ ฐานํ, ขายิตํ ฐานํ, สายิตํ ฐานํฯ

อิติ ตาทิปจฺจยราสิฯ

อนียปจฺจยราสิ

‘ภาวกมฺเมสุ ตพฺพานียา’ติ อนีโย, อนุภุยฺยตีติ อนุภวนีโยฯ

อาการนฺเตสุ ปรสฺสรโลโป, กฺวจิ ยาคโม, อุปฏฺฐานีโย, ทานีโย, ปทหตีติ ปธานีโย-โยคาวจโร, ปาตพฺพนฺติ ปานียํ, สายิตุํ อรหตีติ สายนียํ, ปฏิสายนียํ, ปหานียํ, อภิตฺถวนียํ, โสตพฺพนฺติ สวนียํ, หุตพฺพนฺติ หวนียํ, อุปาสนีโย, อภิกฺกมิตพฺโพติ อภิกฺกมนีโย, รญฺเชตีติ รชฺชนีโย, คนฺตพฺโพติ คมนีโย, วุจฺจตีติ วจนีโยฯ

กร, ตร, ถร, ธร, สร, หรฯ

[771] รา นสฺส โณ [ก. 549; รู. 550; นี. 1135]ฯ

รการนฺตธาตุมฺหา ปรสฺส ปจฺจยนการสฺส โณ โหติฯ

กตฺตพฺพนฺติ กรณียํ, ตริตพฺพนฺติ ตรณียํ, อตฺถริตพฺพนฺติ อตฺถรณียํ, ธาเรตพฺพนฺติ ธารณียํ, สาเรตพฺพนฺติ สารณียํ, หริตพฺพนฺติ หรณียํ อิจฺจาทิฯ

รุนฺธิตพฺพนฺติ รุนฺธนียํ, ภุญฺชิตพฺพนฺติ ภุญฺชนียํ, โภชนียํ, ปริโภชนียํ, โยเชตพฺพนฺติ โยชนียํ, ทิพฺพิตพฺพนฺติ ทิพฺพนียํ, พุชฺฌิตพฺพนฺติ พุชฺฌนียํ, ปาปุณิตพฺพนฺติ ปาปนียํ, ญาเปตพฺพนฺติ ญาปนียํ, จินฺเตตพฺพนฺติ จินฺตนียํ, วชฺเชตพฺพนฺติ วชฺชนียํ, ติติกฺขิตพฺพนฺติ ติติกฺขนียํ, วีมํสิตพฺพนฺติ วีมํสนียํ อิจฺจาทิฯ

อิติ อนียปจฺจยราสิฯ

นฺต, มานปจฺจยราสิ

อถ นฺต, มานปจฺจยา วุจฺจนฺเตฯ

[772] นฺโต กตฺตริ วตฺตมาเน [ก. 565; รู. 646; นี. 1157]ฯ

วตฺตมาโน วุจฺจติ ปจฺจุปฺปนฺโน, วตฺตมาเน กาเล กฺริยตฺถา ปรํ กตฺตริ นฺโต โหติฯ

ภู-สตฺตายํ, ‘กตฺตริ โล’ติ อปจฺจโย, ‘ยุวณฺณานเมโอปจฺจเย’ติ โอวุทฺธิ, ภวตีติ โภนฺโต-ปุริโส, โภนฺตํกุลํ, โภนฺตี-อิตฺถีฯ