ภูวาทิคณ

อเนกพฺยญฺชนธาตูนํ ปกติรูปานิ ตฺยาทิกณฺเฑ วิภาคนเยน ภูวาทีหิ สตฺตหิ ธาตุคเณหิ จ การิตปจฺจเยหิ จ ธาตุปจฺจเยหิ จ ยถาลาภํ วิภชิตฺวา วิตฺถาเรตพฺพานิฯ

อตฺริทํ นยทสฺสนํ –

อาส, อิส, คมุ, ทิสฯ

อาส-อุปเวสเน, จฺฉาเทสสุตฺเต ‘นฺต มาน ตฺยาทีสู’ติ อธิกตตฺตา ตปจฺจเยสุจฺฉาเทโส นตฺถิ, ครุํ อุปาสิโต, ปยิรุปาสิโตฯ

ตุมฺหิ-อุปาสิตา, อุปาเสตา วา, อุปาสิตวา, อุปาสิตาวี, อุปาสิตฺวา, อุปาสิตฺวาน, อุปาสิตุนฯ ‘ปฺโย วา ตฺวาสฺส สมาเส’ติ ปฺยาเทเส-อุปาสิย, ปยิรุปาสิย, อุปสิยาน, อุปาสิตุํ, อุปาสิตเว, อุปาสิตพฺโพฯ

อิสุ-อิจฺฉา, กนฺตีสุ, พหุลาธิการา จฺฉาเทโส, อิจฺฉิโต, อิจฺฉิตา, อิจฺฉิตวา, อิจฺฉิตาวี, อิจฺฉิตุํ, อิจฺฉิตเว, อิจฺฉิตพฺพํฯ

การิเต-อิจฺฉาปิโต, อิจฺฉาปิตา, อิจฺฉาปิตาวี, อิจฺฉาเปตฺวา, อิจฺฉาเปตุํ, อิจฺฉาเปตเว, อิจฺฉาเปตพฺพํฯ

เอสธาตุมฺหิ-เอสิโต, ปริเยสิโต, เอสิตา, ปริเยสิตา, เอสิตวา, ปริเยสิตวา, เอสิตฺวา, ปริเยสิตฺวา, เอสิตฺวาน, ปริเยสิตฺวาน, เอสิตุํ, ปริเยสิตุํ, เอสิตเว, ปริเยสิตเว, เอสิตพฺพํ, ปริเยสิตพฺพํฯ

คมุ-คติมฺหิ, คมิโต, คมิตา, คมิตวา, คมิตาวี, คมิตฺวา, คมิตฺวาน, คมิตุน, คมิตุํ, คมิตเว, คมิตพฺพํฯ

การิเต-คมาปิโต, คมาเปตา อิจฺจาทิฯ

ทิส-เปกฺขเน ปสฺสิโต, ปสฺสิตา, ปสฺเสตา วา, ปสฺสิตฺวา, ปสฺสิตฺวาน, ปสฺสิตุน, ปสฺสิตุํ, ปสฺสิตเว, ปสฺสิตพฺพํฯ

การิเต-ทสฺสิโต, ทสฺสยิโต, ทสฺสิตา, ทสฺเสตา, ทสฺสยิตา, ทสฺสิตวา, ทสฺสิตาวี, ทสฺเสตฺวา, ทสฺสยิตฺวา, ทสฺเสตฺวาน, ทสฺสยิตฺวาน, ทสฺเสตุํ, ทสฺสยิตุํ, ทสฺเสตพฺพํฯ

ทกฺขาเทเส-ทกฺขิโต, ทกฺขิตา, ทกฺขิตวา, ทกฺขิตาวี, ทกฺขิตฺวา, ทกฺขิตุํ, ทกฺขิตเว, ‘‘ทกฺขิตาเย อปราชิตสงฺฆ’’นฺติ [ที. นิ. 2.332] ปาฬิ, ทกฺขิตพฺพํฯ

ทุส-นาเส, การิเต ณิปจฺจเย –

[764] ณิมฺหิ ทีโฆ ทุสสฺส [ก. 486; รู. 543; นี. 977]ฯ

ณิมฺหิ ปเร ทุสสฺส ทีโฆ โหติฯ

ทูสิโต, ทูสิตา, ทูเสตา, ทูสิตวา, ทูสิตาวี, ทูเสตฺวา, ทูเสตฺวาน, ทูสิตุน, ทูเสตุํ, ทูเสตเวฯ

ณิมฺหีติ กิํ? ทุฏฺโฐฯ

อิติ ภูวาทิคโณฯ

รุธาทิคณ

ภุช, ยุช, ฉิท, ภิท, รุธฯ

[765] มํ วา รุธาทีนํ [ก. 446; รู. 509; นี. 926]ฯ

รุธาทีนํ ปุพฺพนฺตสรา ปรํ มานุพนฺโธ นิคฺคหีตาคโม โหติ วาฯ

ภุญฺชิโต, ภุญฺชิตา, ภุญฺชิตวา, ภุญฺชิตาวี, ภุญฺชิตฺวา, ภุญฺชิตฺวาน, ภุญฺชิตุน, ภุญฺชิตุํ, ภุญฺชิตเว, ภุญฺชิตพฺพํฯ