พหุลาธิการา ‘‘รุกฺเข อธิวตฺถา เทวตา’’ติ [ปาจิ. 86] เอตฺถ อุตฺตํ นตฺถิฯ อุโปสถํ อุปวสิตฺถาติ อุโปสถํอุปวุตฺโถ, อุปวสียิตฺถาติ วา อุปวุตฺโถอุโปสโถ, ปริวาสํ ปริวสิตฺถาติ ปริวาสํปริวุตฺโถ, ปริวสียิตฺถาติ วา ปริวุตฺโถ-ปริวาโสฯ

สํส-ปสํสเน, ปสํสียิตฺถาติ ปสตฺโถฯ

หํส-ปหํสเน, หํสียิตฺถาติ หตฺโถ, นิคฺคหีตโลโป, ปหตฺโถฯ

ติปจฺจยมฺหิ-อนุสาสนํ อนุสิตฺถิ, อนุสิฏฺฐิ วา, นิวสนํ นิวุตฺถิฯ

ตุปจฺจยมฺหิ-สเทวกํ โลกํ สาสติ อนุสาสตีติ สตฺถาฯ

ตวนฺตุปจฺจยมฺหิ-นิวสิตฺถาติ นิวุตฺถวาฯ

ตาวีมฺหิ-นิวุตฺถาวีฯ

ตุํ, ตเวสุ-วสนํ วตฺถุํ, วตฺถเวฯ

ตพฺพมฺหิ-ทฺวารมูเล วตฺถพฺพํ, สภาเย วตฺถพฺพํฯ

วส-ปริทหเน, พหุลาธิการา อุตฺตํ นตฺถิ, วาสิตพฺพนฺติ วตฺถํ, นิวาสียิตฺถาติ นิวตฺถํ, วตฺถพฺพํ, นิวตฺถพฺพํฯ

อิติ ถาเทสราสิฯ

ธาเทสราสิ

อิธ, กุธ, คิธ, พธ, พุธ, พุธิ, มิธ, ยุธ, ราธ, รุธ, วิธ, สิธ, สุธ, ถภิ, รภ, ลภ, ลุภ, สมฺภู, ทุห, นห, มุหฯ

[750] โธ ธภเหหิ [ก. 576; รู. 607; นี. 1179; ‘โธ ธหเภหิ’ (พหูสุ)]ฯ

เอเตหิ ปรสฺส อนนฺตรสฺส ตสฺส โธ โหติฯ

อิธ-อิชฺฌเน , ธาตฺวนฺตสฺส ปรรูปตฺตํ สํโยคาทิสฺส จ ตติยตฺตํ, สมิชฺฌิตฺถาติ สมิทฺโธ-มหทฺธโนฯ

กุธ-โกเป, กุชฺฌตีติ กุทฺโธ, สํกุทฺโธฯ

คิธ-เคเธ, คิชฺฌิตฺถาติ คิทฺโธ, อนุคิทฺโธ, อภิคิทฺโธฯ

พธ-พนฺธเน, พชฺฌิตฺถาติ พทฺโธ, ปพทฺโธ, อาพทฺโธ, นิพทฺโธฯ

พุธ-ญาเณ ชาคเร วิกสเน จ, พุชฺฌติ ชานาตีติ พุทฺโธ, สมฺพุทฺโธ, สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ปพุชฺฌติ ชาคโรตีติ วา ปพุทฺโธ, ปฏิพุทฺโธฯ

พุธิ-นิวารเณ, ปริพุนฺธียตีติ ปลิพุทฺโธฯ วาตปลิพุทฺโธ, ปิตฺตปลิพุทฺโธ, เสมฺหปลิพุทฺโธฯ

มิธ-มิชฺฌเน, มิชฺฌตีติ มิทฺธํ, มิทฺโธฯ กปิมิทฺโธฯ

ยุธ-สมฺปหาเร, ยุชฺฌียเตติ ยุทฺธํฯ มลฺลยุทฺธํ, เมณฺฑยุทฺธํ, หตฺถิยุทฺธํ, กุกฺกุฏยุทฺธํฯ

ราธ-อาราธเน, อาราธยิตฺถาติ อารทฺโธ, อภิรทฺโธฯ

วิปุพฺโพ-วิรชฺฌเน, วิรทฺโธฯ

รุธ-อาวรเณ, รุนฺธียิตฺถาติ รุทฺโธ, โอรุทฺโธ, อวรุทฺโธฯ

นิปุพฺโพ-นิโรเธ, นิรุชฺฌิตฺถาติ นิรุทฺโธฯ

วิปุพฺโพ-วิโรเธ, วิรุชฺฌิตฺถาติ วิรุทฺโธ, ปฏิวิรุทฺโธฯ

อนุปุพฺโพ-กนฺติยํ, อนุรุทฺโธฯ

วิธ-วิชฺฌเน, วิชฺฌิตฺถาติ วิทฺโธฯ สลฺลวิทฺโธฯ

สิธ-นิปฺผตฺติยํ, สิชฺฌิตฺถาติ สิทฺโธฯ

ปปุพฺโพ-ปากฏภาเว, ปสิทฺโธฯ

นิ, ปฏิปุพฺโพ นิวารเณ, นิสิทฺโธ, ปฏิสิทฺโธฯ

สุธ-สุชฺฌเน, สุชฺฌตีติ สุทฺโธ, วิสุทฺโธ, ปริสุทฺโธฯ

ถภิ-ถมฺภเน , ถมฺภตีติ ถทฺโธ, ปตฺถทฺโธ, อุปตฺถทฺโธฯ

รภ-อารเภ, อารภิตฺถาติ อารทฺโธ, อารพฺภิตฺถาติ วา อารทฺโธ, สมารทฺโธฯ

ลภ-ลาเภ, อลภีติ ลทฺโธ, ลพฺภิตฺถาติ วา ลทฺโธ, ปฏิลทฺโธ, อุปลทฺโธฯ

ลุภ-คิทฺธิยํ, ลุพฺภตีติ ลุทฺโธ, ปลุทฺโธ, วิลุทฺโธฯ

สมฺภู-ปสฺสทฺธิยํ, ปสฺสมฺภิตฺถาติ ปสฺสทฺโธฯ

ทุห-โทหเน, ทุยฺหิตฺถาติ ทุทฺธา-คาวีฯ

นห-พนฺธเน, สนฺนยฺหิตฺถาติ สนฺนทฺโธ, โอนทฺโธ, อวนทฺโธฯ

มุห-อนฺธภาเว, มุยฺหตีติ มุทฺโธ-พาโลฯ

ติปจฺจยมฺหิ-อิชฺฌนํ อิทฺธิ, อิชฺฌนฺติ เอตายาติ วา อิทฺธิ, สมิชฺฌนํ สมิทฺธิ, คิชฺฌนํ คิทฺธิ, มิชฺฌนํ มิทฺธิ, อภิราธนํ อภิรทฺธิ, วิรุชฺฌนํ วิรุทฺธิ, ปฏิวิรุทฺธิ, สิชฺฌนํ สิทฺธิ, สํสิทฺธิ, ปฏิสิทฺธิ, สุชฺฌนํ สุทฺธิ, วิสุทฺธิ, ปาริสุทฺธิ, ลภนํ ลทฺธิ, อุปลทฺธิ, ลุพฺภนํ ลุทฺธิ, ปสฺสมฺภนํ ปสฺสทฺธิ, มุยฺหนํ มุทฺธิฯ

ตวนฺตุ, ตาวีสุ- ‘‘สมิทฺธา, สมิทฺธาวี’’ติอาทินา วตฺตพฺพํฯ

ตฺวาทีสุ-รภ-อารเภ, อารทฺธา, อารทฺธานฯ

ลภ-ลาเภ, ลทฺธา, ลทฺธาน, ปฏิลทฺธา, ปฏิลทฺธานฯ

ตุํ, ตเวสุ-พุธ-ญาเณ, พุทฺธุํ, พุทฺธเว, สุพุทฺธุํ, สุพุทฺธเว, โพทฺธุํ, โพทฺธเว, ลทฺธุํ, ลทฺธเว, ปฏิลทฺธุํ, ปฏิลทฺธเวฯ

ตพฺพมฺหิ-โพทฺธพฺพํ, ลทฺธพฺพํ, ปฏิลทฺธพฺพํฯ

[751] วทฺธสฺส วาฯ

วทฺธสฺส อุ โหติ วา กานุพนฺเธ ปจฺจยตกาเร ตฺวาทิวชฺชิเตฯ

วทฺธิตฺถาติ วุทฺโธ, วทฺโธ วา, วทฺธนํ วุทฺธิ, มหาวุตฺตินา อุตฺตํฯ ติปจฺจยสฺส จ ตสฺส โลโปฯ

อิติ ธาเทสราสิฯ

วิสํโยคนาเทสราสิ

หา, อิ, จิ, ชิ, ฏิ, ถี, ที,ปี, มิ, ลี, ถุ, ทู, ธู, ปู, ภู, ลู, วุ, สุ, หุ, อาส, กถ, กุป, ปล, มล, สุป, ปฬฯ

[752] ภิทาทิโต โน กฺต, กฺตวนฺตูนํฯ

ภิทาทิมฺหา ปเรสํ กฺต, กฺตวนฺตูนํ ตการสฺส อนนฺตรภูตสฺส โน โหติฯ

หา-จาเค, หียิตฺถาติ หีโน, ปหีโน, นิหีโน, โอหีโนฯ เอตฺถ จ โนอาเทสํ กตฺวา ปจฺฉา ‘อูพฺยญฺชนสฺสา’ติ อีอาคโม, ตสฺส จ กฺวจิ รสฺโสฯ เอวํ ปรตฺถฯ

อธิปุพฺโพ-อิ-อายตฺเต, อธิจฺจ เอตีติ อธิโนฯ

จิ-จเย, จยิตฺถาติ จิโน, อาจิโนฯ

ชิ-ชเย, ปญฺจมาเร ชินาตีติ ชิโนฯ

ฑิ-คติยํ, เฑตีติ ฑิโนฯ

ถี-สงฺฆาเต, ถียตีติ ถินํฯ

ที-ขเย, อนุกฺกเมน ทียติ ขิยฺยตีติ ทิโน-ทิวโสฯ

ปี-ตปฺปเน, ปีนิตฺถาติ ปีโนฯ

มิ-ปกฺเขเป, มินาตีติ มิโนฯ

ลี-ลเย, ลียิตฺถาติ ลีโน, อลฺลียิตฺถาติ อลฺลีโนฯ นิลียิตฺถาติ นิลีโน, ปฏิลียิตฺถาติ ปฏิลีโน, ปฏิลีนจโร ภิกฺขุ, ปฏิสลฺลียิตฺถาติ ปฏิสลฺลีโนฯ