ณาเทสราสิ

กิร ขี, จร, ชร, ตร, ถร, ปูรฯ

[745] กิราทีหิ โณฯ

กิราทีหิ ปเรสํ ต, ตวนฺตูนํ ตการสฺส อนนฺตรภูตสฺส โณ โหติ, ธาตฺวนฺตสฺส ปรรูปตฺตํฯ

กิร-อากิรเณ สมฺมิสฺสน, ขิปเนสุ จ, กิริตฺถาติ กิณฺโณ, ปกิณฺโณ, อากิณฺโณ, วิกฺกิณฺโณ, สํกิณฺโณ, สมากิณฺโณฯ

ปูร-ปูรเณ, ปูริตฺถาติ ปุณฺโณ, สมฺปุณฺโณ, ปริปุณฺโณฯ

ขี-ขเย, ขิยิตฺถาติ ขีโณฯ

กิณฺณวา, ปุณฺณวา, ขีณวาฯ

[746] ตราทีหิ ริณฺโณ [ก. 581; รู. 616; นี. 1184]ฯ

ตราทีหิ ปเรสํ ต, ตวนฺตูนํ ตการสฺส อนนฺตรภูตสฺส ริณฺโณ โหติฯ ‘รานุพนฺเธนฺตสราทิสฺสา’ติ ธาตฺวนฺตพฺยญฺชนสฺส อาทิสรสฺส จ โลโปฯ

จร-คติ, ภกฺขเนสุ, จริตฺถ, จรียิตฺถาติ วา จิณฺโณ, อาจิณฺโณ, สมาจิณฺโณฯ

ชร-ชิรเณ, ชิยฺยิตฺถาติ ชิณฺโณ, อนุชิณฺโณ, ปริชิณฺโณฯ

ตร-ตรเณ, ตริตฺถาติ ติณฺโณ, อุตฺติณฺโณ, นิตฺติณฺโณ, วิติณฺโณ, โอติณฺโณ, สโมติณฺโณฯ

ถร-วิตฺถาเร, วิตฺถริตฺถาติ วิตฺถิณฺโณฯ

จิณฺณวา, ชิณฺณวา, ติณฺณวา, วิตฺถิณฺณวาฯ

อิติ ณาเทสราสิฯ

ถาเทสราสิ

[747] ธสฺโตโอสฺตาฯ

ธสฺโต , อุตฺรสฺโตติ เอเต สทฺทา ตปจฺจยนฺตา สิชฺฌนฺติฯ

ธํส-วิทฺธํสเน, วิทฺธํสตีติ วิทฺธสฺโต, วิทฺธํสิโต วาฯ

ตส-สนฺตาเส, อุตฺรสตีติ อุตฺรสฺโต, อุตฺตสิโต วาฯ

ภส-ภสฺมีกรเณ, ภสนฺติ ภสฺมิํ กโรนฺติ เอเตนาติ ภสฺตา, ภสฺตฺรา วา, กมฺมารคคฺครี, เอวมาทีนิปิ อิธ เวทิตพฺพานิฯ

[748] สาส วส สํส หํสา โถ [‘…สํส สสา โถ’ (พหูสุ)]ฯ

เอเตหิ ปรสฺส อนนฺตรสฺส ปจฺจยตการสฺส โถ โหติฯ

สาส-อนุสิฏฺฐิมฺหิฯ

[749] สาสสฺส สิสา [‘สาสสฺส สิส วา’ (พหูสุ)]ฯ

สาสสฺส สิสา โหนฺติ กานุพนฺเธ ปจฺจยตกาเร ตฺวาทิวชฺชิเต, ธาตฺวนฺตสฺส ปรรูปตฺตํ สํโยคาทิสฺส จ ปฐมตฺตํฯ

สาสียตีติ สิตฺโถ, อนุสาสียตีติ อนุสิฏฺโฐฯ ‘‘อนุสิฏฺโฐ โส มยา’’ติ [มหาว. 126] เอตฺถ ปน ตฺถการสฺส ฏฺฐกาโรติ วุตฺติยํ วุตฺโตฯ ตํ ตํ อตฺถํ สาสติ เอตฺถ, เอเตนาติ วา สตฺถํ, สทฺทสตฺถํ, เวทสตฺถํฯ

วส-นิวาเส, ‘อสฺสู’ติ อุตฺตํ, อวสีติ วุตฺโถ, วสียิตฺถาติ วา วุตฺโถ, วสฺสํ วสิตฺถาติ วสฺสํวุตฺโถ, อาวสียิตฺถาติ อาวุตฺถํ-เชตวนํ, นิวสิตฺถาติ นิวุตฺโถ, อชฺฌาวสิตฺถาติ อชฺฌาวุตฺโถฯ

พหุลาธิการา ‘‘รุกฺเข อธิวตฺถา เทวตา’’ติ [ปาจิ. 86] เอตฺถ อุตฺตํ นตฺถิฯ อุโปสถํ อุปวสิตฺถาติ อุโปสถํอุปวุตฺโถ, อุปวสียิตฺถาติ วา อุปวุตฺโถอุโปสโถ, ปริวาสํ ปริวสิตฺถาติ ปริวาสํปริวุตฺโถ, ปริวสียิตฺถาติ วา ปริวุตฺโถ-ปริวาโสฯ

สํส-ปสํสเน, ปสํสียิตฺถาติ ปสตฺโถฯ

หํส-ปหํสเน, หํสียิตฺถาติ หตฺโถ, นิคฺคหีตโลโป, ปหตฺโถฯ

ติปจฺจยมฺหิ-อนุสาสนํ อนุสิตฺถิ, อนุสิฏฺฐิ วา, นิวสนํ นิวุตฺถิฯ

ตุปจฺจยมฺหิ-สเทวกํ โลกํ สาสติ อนุสาสตีติ สตฺถาฯ

ตวนฺตุปจฺจยมฺหิ-นิวสิตฺถาติ นิวุตฺถวาฯ

ตาวีมฺหิ-นิวุตฺถาวีฯ

ตุํ, ตเวสุ-วสนํ วตฺถุํ, วตฺถเวฯ

ตพฺพมฺหิ-ทฺวารมูเล วตฺถพฺพํ, สภาเย วตฺถพฺพํฯ

วส-ปริทหเน, พหุลาธิการา อุตฺตํ นตฺถิ, วาสิตพฺพนฺติ วตฺถํ, นิวาสียิตฺถาติ นิวตฺถํ, วตฺถพฺพํ, นิวตฺถพฺพํฯ

อิติ ถาเทสราสิฯ

ธาเทสราสิ

อิธ, กุธ, คิธ, พธ, พุธ, พุธิ, มิธ, ยุธ, ราธ, รุธ, วิธ, สิธ, สุธ, ถภิ, รภ, ลภ, ลุภ, สมฺภู, ทุห, นห, มุหฯ

[750] โธ ธภเหหิ [ก. 576; รู. 607; นี. 1179; ‘โธ ธหเภหิ’ (พหูสุ)]ฯ

เอเตหิ ปรสฺส อนนฺตรสฺส ตสฺส โธ โหติฯ