ทีปนํ ทิตฺติ, ปชฺชนํ ปตฺติ, อาปตฺติ, อุปฺปตฺติ, นิปฺปตฺติ, วิปตฺติ, สมฺปตฺติ, ภชนํ ภตฺติ, สมฺภตฺติ, ภุญฺชนํ ภุตฺติ, ยุญฺชนํ ยุตฺติ, ริญฺจนํ ริตฺติ, นิทฺธาเรตฺวา วุจฺจติ อตฺโถ เอตายาติ นิรุตฺติ, วุจฺจติ สุตฺตสฺส อตฺโถ เอตายาติ วุตฺติฯ ‘‘วิวรียติ สุตฺตสฺส อตฺโถ เอตายาติ วุตฺตี’’ติปิ วทนฺติฯ วตฺตนํ วุตฺติ, ชีวิตวุตฺติ, ตทายตฺตวุตฺติ, ‘อสฺสู’ติ อสฺส อุตฺตํฯ วิเวจนํ วิวิตฺติ, สชฺชนํ สตฺติ, อาสตฺติ, วิสตฺติ อิจฺจาทิฯ
ตุปจฺจยมฺหิ-ขิปตีติ ขิตฺตา, โคเปตีติ คุตฺตา, จชตีติ จตฺตาฯ
อิธ ฉิท, ภิทาทโยปิ วตฺตพฺพา, ฉินฺทตีติ เฉตฺตา, ภินฺทตีติ เภตฺตา, ภชตีติ ภตฺตา, ภุญฺชตีติ ภุตฺตา, โภตฺตา, ยุตฺตา, ริตฺตา, ลิตฺตา, ลุตฺตา, วจติ วทตีติ วา วตฺตา, วิวิจฺจตีติ วิวิตฺตา, สญฺชตีติ สตฺตา, สุปฺปตีติ สุตฺตา อิจฺจาทิฯ
ตวนฺตุปจฺจยมฺหิ-ขิปิตฺถาติ ขิตฺตวา, โคปิตฺถาติ คุตฺตวา, จชิตฺถาติ จตฺตวา, ฉินฺทิตฺถาติ เฉตฺตวาฯ
ภช-ปุถกฺกรเณ, ภาชิตฺถาติ ภตฺตวา, วิภตฺตวา, อภุญฺชีติ ภุตฺตวา, อยุญฺชีติ ยุตฺตวา อิจฺจาทิฯ
ตาวีปจฺจยมฺหิ-ขิตฺตาวี, คุตฺตาวี, จตฺตาวี, เฉตฺตาวี, วิภตฺตาวี, เภตฺตาวี, ภุตฺตาวี, ยุตฺตาวี อิจฺจาทิฯ
ตฺวาทีสุ ปรรูปตฺเต มหาวุตฺตินา ติณฺณํ พฺยญฺชนานํ อาทิพฺยญฺชนสฺส โลโป, เฉตฺวา, เฉตฺวาน, เฉตฺตุน, วิภตฺวา, วิภตฺวาน, วิภตฺตุน, ภุตฺวา, ภุตฺวาน, ภุตฺตุน อิจฺจาทิฯ
ตุํ, ตเวสุ-เฉตฺตุํ, เฉตฺตเว, เฉตุํ, เฉตเว วา, อาทิพฺยญฺชนสฺส โลโปฯ วิภตฺตุํ, วิภตฺตเว, เภตฺตุํ, เภตฺตเว, โภตฺตุํ, โภตฺตเว, อาทิวุทฺธิ อิจฺจาทิฯ
ตพฺพปจฺจเย-เฉตฺตพฺพํ, เฉตพฺพํ วา, เภตฺตพฺพํ, โภตฺตพฺพํ, วุจฺจตีติ วตฺตพฺพํ อิจฺจาทิฯ
อิติ สทิสสํโยครูปราสิฯ
วคฺคนฺตรูปราสิ
อถ วคฺคนฺตรูปราสิ วุจฺจเตฯ
กมุ, กิลมุ, ขนุ, ขมุ, คมุ, ตนุ, ติมุ, ทมุ, ภมุ, มน, ยมุ, วมุ, สมุ, หนฯ
[733] มนานํ นิคฺคหีตํฯ
มการ, นการนฺตานํ ธาตูนํ อนฺโต มกาโร นกาโร จ นิคฺคหีตํ โหติ ยการวชฺชิเต พฺยญฺชเน ปเรฯ ‘วคฺเค วคฺคนฺโต’ติ นิคฺคหีตสฺส วคฺคนฺตตฺตํฯ
กมุ-ปาทคมเน, ปกฺกมิตฺถาติ ปกฺกนฺโต, ปาเทน อกฺกมิตฺถาติ อกฺกนฺโต, อุกฺกนฺโต, วิกฺกนฺโต, นิกฺขนฺโต, ‘นิโต กมสฺสา’ติ กสฺส ขตฺตํ, สงฺกนฺโต, โอกฺกนฺโต, อวกฺกนฺโต, อปกฺกนฺโต, อติกฺกนฺโต, ปฏิกฺกนฺโต, กสฺส ทฺวิตฺตานิฯ
กิลมุ-เขเท, กิลมิตฺถาติ กิลนฺโตฯ
ติมุ-อทฺทภาเว, เตมยิตฺตาติ ตินฺโตฯ
ทมุ-ทมเน, ทมิตฺถาติ ทนฺโตฯ
ภมุ-อนวตฺถาเน, ภมิตฺถาติ ภนฺโต, วิพฺภนฺโตฯ
มน-ญาเณ, มนตีติ มนฺโตฯ
วมุ-อุคฺคิลเน, วมิตฺถาติ วนฺโตฯ
สมุ-สนฺติยํ, สมฺมตีติ สนฺโต, อุปสนฺโต, วูปสนฺโตฯ
สมุ-เขเท, สมฺมติ ขิชฺชตีติ สนฺโต อิจฺจาทิฯ
ติปจฺจยมฺหิ-กามนํ กนฺติ, นิกามนํ นิกนฺติ, ปกฺกมนํ ปกฺกนฺติ, ขมนํ ขนฺติ, ตนนํ ตนฺติ, ทมนํ ทนฺติ, ภมนํ ภนฺติ, วิพฺภนฺติ, มนนํ มนฺติ, สมนํ สนฺติ อิจฺจาทิฯ
ตุปจฺจเย-ปกฺกมตีติ ปกฺกนฺตา, ขนตีติ ขนฺตา, ขมตีติ ขนฺตา, คจฺฉตีติ คนฺตา, ตโนตีติ ตนฺตา, เตมยตีติ ตินฺตา, ทมยตีติ ทนฺตา, ภมตีติ ภนฺตา, มนตีติ มนฺตาฯ
นิปุพฺโพ ยมุ-นิยมเน, นิยาเมตีติ นิยนฺตา, วมตีติ วนฺตา, สมตีติ สนฺตา, หนตีติ หนฺตา อิจฺจาทิฯ
ตฺวาทีสุ-คนฺตฺวา, คนฺตฺวาน, คนฺตุน, มนฺตฺวา, มนฺตฺวาน, มนฺตุน, หนฺตฺวา, หนฺตฺวาน, หนฺตุน อิจฺจาทิฯ
ตุํ, ตเวสุ-ปกฺกนฺตุํ, ปกฺกนฺตเว, ขนนํ ขนฺตุํ, ขนฺตเว, คมนํ คนฺตุํ, คนฺตเว, มนนํ มนฺตุํ, มนฺตเว, หนนํ หนฺตุํ, หนฺตเว อิจฺจาทิฯ
ตพฺพมฺหิ-อภิกฺกนฺตพฺพํ, ปฏิกฺกนฺตพฺพํ, ขญฺญเตติ ขนฺตพฺพํ, คจฺฉียเตติ คนฺตพฺพํ, มญฺญเตติ มนฺตพฺพํ, วมียเตติ วนฺตพฺพํ, หญฺญเตติ หนฺตพฺพํ อิจฺจาทิฯ
อิติ วคฺคนฺตรูปราสิฯ
ธาตฺวนฺตวิการราสิ นิฏฺฐิโตฯ
ปจฺจยวิการราสิ
กาเทสราสิ
อถ ปจฺจยวิการราสิ วุจฺจเตฯ
[734] ปจา โก [ก. 583; รู. 617; นี. 1186]ฯ
ปจมฺหา ต, ตวนฺตูนํ ตสฺส โก โหติฯ
ปจฺจิตฺถาติ ปกฺโก, ปกฺกวาฯ
