ปเล-คติยํ , ปลายติ, ปลายนฺติฯ
มิเล-หานิยํ, มิลายติ, มิลายนฺติฯ
‘‘ฌานํ, อุชฺฌานํ, นิชฺฌานํ, ตาณํ, ปริตฺตาณํ, โวทานํ, นิทฺทานํ, คิลาโน, ปลาโต, มิลาตนฺติ’’อาทีสุ ยโลโปฯ
อิติ ภูวาทิคเณ เอทนฺตธาตุรูปํฯ
ภูวาทิคเณ สรนฺตธาตูนํ ตฺยาทฺยนฺตรูปานิ นิฏฺฐิตานิฯ
พฺยญฺชนนฺตธาตุ
อวุทฺธิกรูป
ตุทาทิคณ
อถ พฺยญฺชนนฺตธาตุรูปานิ วุจฺจนฺเตฯ ตานิ จ อวุทฺธิก, สวุทฺธิกวเสน ทุวิธานิ โหนฺติฯ ตตฺถ อวุทฺธิกานิ ตาว วุจฺจนฺเตฯ
ขิป, คุห, ตุท, ทิส, ปิส, ผุส, ลิข, วธาทิฯ
อิธ ธาตูนํ อนฺตสฺสโร อุจฺจารณตฺโถ, โส รูปวิธาเน นปฺปยุชฺชเตฯ
[628] ตุทาทีหิ โก [ก. 445; รู. 433; นี. 925; จํ. 1.1.92; ปา. 3.1.77]ฯ
ตุทาทีหิ กานุพนฺโธ อปจฺจโย โหติฯ กานุพนฺโธ อวุทฺธิทีปนตฺโถฯ
ขิป-ขิปเน, ขิปติ, ปกฺขิปติ, อุกฺขิปติ, โอกฺขิปติ, นิกฺขิปติ, วิกฺขิปติ, ปฏิกฺขิปติ, สํขิปติฯ
กมฺเม-ขิปียติฯ
การิเต-ขิเปติ , ขิปยติ, ขิปาเปติ, ขิปาปยติ, เขเปติ, เขปยติ วา, อุทกํ เขเปติ, ตณฺหํ เขเปติ, ขยาเปตีติ อตฺโถฯ
คุห-สํวรเณ, คุหติ, นิคฺคุหติฯ
กมฺเม-คุหิยติฯ
การิเต คุสฺส ทีโฆ, คูเหติ, คูหยติ, คูหาเปติ, คูหาปยติฯ
กมฺเม-คูหาปียติฯ
ฆฏ-เจตายํ, ฆฏติฯ
กมฺเม-ฆฏียติฯ
การิเต-ฆเฏติ, ฆฏยติ, ฆฏาเปติ, ฆฏาปยติฯ
ตุท-พฺยธเน, พฺยธนํ วิชฺฌนํ, ตุทติ, วิตุทติฯ
อสฺส เอตฺเต-ตุเทติ, ตุเทนฺติฯ
กมฺเม-ตุทียติฯ
‘ตวคฺควรณานํ เย จวคฺคพยญา’ติ ทสฺส ชตฺตํฯ ‘วคฺคลเสหิ เต’ติ ยสฺส ปุพฺพรูปตฺตํ, ตุชฺชติฯ
การิเต-ตุเทติ, ตุทยติ, ตุทาเปติ, ตุทาปยติฯ
ทิสี-อุทฺทิสเน, อุทฺทิสนํ สรูปโต กถนํฯ อุทฺทิสติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ [มหาว. 152], นิทฺทิสติ, นิทฺทิสนฺติ, อปทิสติ, อปทิสนฺติฯ
กมฺเม-อุทฺทิสียติ, อุทฺทิสียนฺติฯ
การิเต-อาจริโย สิสฺสํ ปาฬิธมฺมํ อุทฺทิสาเปติ, อุทฺทิสาปยติ, วาเจตีติ อตฺโถฯ ปาเฐสุ ปน สทฺวยมฺปิ ทิสฺสติฯ
นุท-ขิปเน , นุทติ, ปนุทติ, วิโนเทติ, ปฏิวิโนเทติ วาฯ
กมฺเม-ปนุทียติ, ปนุชฺชติฯ
การิเต-ปนุเทติ, ปนุทยติ, ปนุทาเปติ, ปนุทาปยติฯ
ปิส-สํจุณฺเณ, ปิสติฯ
กมฺเม-ปิสียติฯ
การิเต-ปิเสติ, ปิสยติ, ปิสาเปติ, ปิสาปยติฯ
ผุส-สมฺผสฺเส ปตฺติยญฺจ, ผุสติ, ผุสนฺติ ธีรา นิพฺพานํ [ธ. ป. 23], วชฺชํ นํ ผุเสยฺย [ปารา. 409; จูฬว. 344]ฯ
กมฺเม-ผุสียติฯ
การิเต-ผุเสติ, ผุสยติ, ผุสาเปติ, ผุสาปยติฯ
ลิข-เลขเน, ลิขติ, สลฺลิขติ, วิลิขติฯ
การิเต-ลิเขติ, สลฺลิเขติ, วิลิเขติฯ
วธ-หิํสายํ, วธติ, วเธติฯ
กมฺเม-วธียติฯ
ยมฺหิ ธสฺส ฌตฺตํ, ยสฺส ปุพฺพรูปํฯ ‘จตุตฺถทุติเยสฺเวสํ ตติยปฐมา’ติ ฌสฺส ตติยชตฺตํ, วชฺฌติ, วชฺฌนฺติ, วชฺฌเรฯ อิเม สตฺตา หญฺญนฺตุ วา วชฺฌนฺตุ วา [ม. นิ. 1.60]ฯ
การิเต-วเธติ, วธยติ, วธาเปติ, วธาปยติ, สามิโก ปุริสํ มคฺคํ คเมติ, คมยติ, คมาเปติ, คมาปยติ อิจฺจาทีนิปิ อิธ วตฺตพฺพานิฯ
อิติ ตุทาทิคโณฯ
สวุทฺธิกรูป
อถ สวุทฺธิกรูปานิ วุจฺจนฺเตฯ
อส-ภุวิ, อาส-นิวาเส อุปเวสเน จ, อิสุ-อิจฺฉา, กนฺตีสุ, กมุ-ปทคมเน, กุส-อกฺโกเส, คมุ-คติมฺหิ, ชรวโยหานิมฺหิ, ชน-ชนเน, มร-ปาณจาเค, ยมุ-อุปรเม, รุท-อสฺสุวิโมจเน กนฺทเน จ, รุห-ชนเน, ลภ-ลาเภ, วจ, วท-วิยตฺติยํ วาจายํ, วิท-ญาเณ, วส-นิวาเส, วิสปเวสเน, สท-คตฺยา’วสาเน, หน-หิํสายํ, หรหรเณฯ
ตฺยาทฺยุปฺปตฺติ, กตฺตริ โล, อส-ภุวิ, สตฺตายนฺติ อตฺโถฯ
[629] ตสฺส โถ [ก. 494; รู. 495, 500; นี. 989, 991]ฯ
อตฺถิโต ปรสฺสติ, ตูนํ ตสฺส โถ โหติฯ
‘ปรรูปมยกาเร พฺยญฺชเน’ติ สุตฺเตน พฺยญฺชเน ปเร ธาตฺวนฺตสฺส ปรรูปตฺตํ, ‘จตุตฺถทุติเยสฺเวสํ ตติยปฐมา’ติ สุตฺเตน ปรรูปสฺส ทุติยสฺส ปฐมตฺตํฯ
ธนํ เม อตฺถิฯ
เอตฺถ จ ‘‘อตฺถิ ตฺวํ เอตรหิ, น ตฺวํ นตฺถิ, อตฺถิ อหํ เอตรหิ, นาหํ นตฺถิ, ปุตฺตา มตฺถิ ธนา มตฺถิ [ธ. ป. 62], อตฺถิ อิมสฺมิํ กาเย เกสา’’ติ [ขุ. ปา. 3.ทฺวิติํสาการ] อาทีสุ อตฺถิสทฺโท อาขฺยาตปฏิรูปโก กตฺตุวาจโก นิปาโตฯ
‘‘อตฺถีติ โข กจฺจายน อยเมโก อนฺโต, นตฺถีติ ทุติโย อนฺโต’’ติ [สํ. นิ. 2.15] จ ‘‘อตฺถิปจฺจโย, นตฺถิปจฺจโย’’ติ [ปฏฺฐา. 1.1.ปจฺจยุทฺเทส] จ เอวมาทีสุ นามปฏิรูปโกฯ ตถา นตฺถิสทฺโทฯ