ย , เอว, หิสทฺเทสุ ปเรสุ นิคฺคหีตสฺส โญ โหติฯ ยสฺส ปุพฺพรูปตฺตํฯ

อานนฺตริกญฺญมาหุ [ขุ. ปา. 6.5] – อานนฺตริกํ ยํ อาหูติ เฉโท, ยญฺญเทว-ยํ ยํ เอว, ตญฺเญว ตํ+เอว, ปุริสญฺเญว, ปจฺจตฺตญฺเญว, ตญฺหิ, ปุริสญฺหิ, อตฺถสญฺหิโต อตฺถสํหิโต, ธมฺมสญฺหิโต ธมฺมสํหิโตฯ

[49] เย สํสฺส [ก. 33; รู. 51; นี. 141]ฯ

ยมฺหิ ปเร สํ อุปสคฺคสฺส นิคฺคหีตสฺส โญ โหติฯ ยสฺส ปุพฺพรูปตฺตํฯ

สญฺโญโค สํโยโค, สญฺญุตฺโต สํยุตฺโตฯ สํโยชนํ สํโยชนํ, สญฺญโม สํยโม, สญฺญโต สํยโต, สญฺญมติ สํยมติ, สญฺญาจิกา สํยาจิกา กุฏิํ [ปารา. 348] อิจฺจาทิฯ

อิติ พินฺทาเทสราสิฯ

อาเทสสนฺธิราสิ นิฏฺฐิโตฯ

อาคมสนฺธิ

อถาคมสนฺธิ ทีปิยเตฯ

มหาวุตฺตินา สราคโม –

อ –

ปณฺณสาลํ อมาเปตฺวา [ชา. 2.22.1913], ปณฺณสาลํ อมาปิย [ชา. 1.1.148] – มาเปตฺวา อิจฺเจวตฺโถ, น จาปิ อปุนปฺปุนํ, หตฺถิโพนฺทิํ ปเวกฺขามิ [ชา. 1.1.148] -ปุนปฺปุนํ อิจฺเจวตฺโถ , นตฺถิ โลเก อนามตํ [ชา. 1.2.31] – อมต ปุพฺพํ ฐานนฺติ อตฺโถ, อนวชฺชํ, อนมตคฺโค, ชจฺจนฺโธ, ชจฺจพธิโร, ชจฺจมูโค, ชจฺจปณฺฑโกฯ

อา –

อฑฺเฒ อาชายเร กุเล [สํ. นิ. 1.49], มนุสฺเสสุ ปจฺจาชาโต, อาปูรติ ตสฺส ยโส [ปริ. 386]ฯ

อิ –

ธมฺมิกถํ กตฺวา [ปารา. 39], สรนฺตา สปนฺติ คจฺฉนฺตีติ สริสปาฯ

อี –

กพฬีกาโร, มนสีกาโร, มนสีกโรติ, ตปฺปากฏีกโรติ, ทูรีภูโต, อพฺยยีภาโวฯ

อุ –

ญาติปริชินสฺส ภาโว ญาติปาริชุญฺญํ, เอวํ โภคปาริชุญฺญํ- ปริชินสฺสาติ ปริหานสฺส, ปริกฺขยสฺสฯ

โอ –

ปโรสตํ, สรโทสตํ, ทิโสทิสํ [ธ. ป. 42] อิจฺจาทิฯ

‘อติปฺปโค โข ตาว ปิณฺฑาย จริตุ’ [ที. นิ. 3.1] นฺติ เอตฺถ ปาโตตฺโถ ปโคสทฺโท เอวฯ

อิติ สราคมราสิฯ

[50] วนตรคาจาคมา

สเร ปเรว น, ต, ร, คา จ ม, ย, ทา จ อาคมา โหนฺติฯ

โค, โต, โท, โน, โม, โย, โร, โว,

ตตฺถ โค –

อริเยหิ ปุถเควายํ ชโนติ ปุถุชฺชโน [มหานิทฺเทเส], อิธ ปน ปโคสทฺโท เอว, ปเคว วุตฺยสฺส, ปเคว มนุสฺสิตฺถิยาติ [ปารา. 55]ฯ

โต –

อชฺชตคฺเค [ที. นิ. 1.250], ตสฺมาติห [ม. นิ. 1.29], กตโม นาม โส รุกฺโข, ยสฺส เตวํ คตํ ผลํ [ชา. 2.18.10] -เตวนฺติ เอวํฯ

โท –

อุทคฺโค, อุทพฺพหิ, อุทปาทิ, อุทโย, อุทาหโฏ, อุทิโต, อุทีริโต, ทุภโต วุฏฺฐานํ [ปฏิสมฺภิทามคฺเค; วิสุทฺธิมคฺเค], ทุภยานิ วิเจยฺย ปณฺฑรานิ [สุ. นิ. 531], โตเทยฺย, กปฺปา ทุภโย [สุ. นิ. 1131] – ทฺเว อิสโยติ อตฺโถฯ กิญฺจิเทว, โกจิเทว, กิสฺมิญฺจิเทว, ยาวเทว, ตาวเทว, วลุตฺเต-ยาวเท, ตาวเทติ สิทฺธํ, ปุนเทว, สกิเทว, สมฺมเทว-ทาคเม รสฺโส, สมฺมทกฺขาโต [สํ. นิ. 5.195], สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต [ม. นิ. 2.234], พหุเทว รตฺติํ [อ. นิ. 3.101], อหุเทว ภยํ [ที. นิ. 1.159] อิจฺจาทิฯ

โน –

อิโต นายติ, จิรํ นายติ, กมฺเม สาธุ กมฺมนิยํ กมฺมญฺญํ, อตฺตโน อิทํ อตฺตนิยํ, อทฺธานํ ขมตีติ อทฺธนิยํ, โลภสฺส หิตํ โลภนิยํ โลภเนยฺยํ, โทสนิยํ โทสเนยฺยํ, โมหนิยํ โมหเนยฺยํ, โอฆนิยํ, โยคนิยํ, คนฺถนิยํ, นิทฺธุนนํ, นิทฺธุนนโก, สญฺชานนํ, สญฺชานนโก, สญฺญาปนโก อิจฺจาทิฯ

โม –

ลหุเมสฺสติ [ธ. ป. 369], ครุเมสฺสติ, มคฺคมตฺถิ [วิภ. อฏฺฐ. 189], อคฺคมกฺขายติ [อ. นิ. 4.34], อุรคามิว [ชา. 1.7.30], อรหตามิว [ที. นิ. 2.348] อิจฺจาทีนิฯ ตถา เกน เต อิธ มิชฺฌติ [เป. ว. 181], รูปานิ มนุปสฺสติ [ธ. ส. อฏฺฐ. 596], อากาเส มภิปูชเย, อญฺญมญฺญสฺส [ม. นิ. 3.40], เอกเมกสฺส [ปารา. อฏฺฐ. 1.23], สมณมจโล [อ. นิ. 4.87], อทุกฺขมสุขา เวทนา [สํ. นิ. 4.250] อิจฺจาทิฯ

โย –

นยิมสฺส วิชฺชา มยมตฺถิ [ชา. 1.3.25], ยถยิทํ [อ. นิ. 1.21-22], ตถยิทํ, ฉยิเม ธมฺมา [อ. นิ. 6.11], นวยิเม ธมฺมา [อ. นิ. 9.9], ทสยิเม ธมฺมา [อ. นิ. 10.16], มมยิทํ, โสเยว, เตเยว, ตํเยว ตญฺเญว, เตหิเยว, เตสํเยว เตสญฺเญว, ตสฺมิเยว, พุทฺโธเยว, พุทฺเธสุเยว, โพธิยาเยว การณา [จริยา. 1.65], โหติเยว, อตฺถิเยว อิจฺจาทิฯ ติยนฺตํ, อคฺคิยาคาเร, จตุตฺถียตฺเถ อิจฺจาทีนิ อิวณฺณนฺตรูปานิ ยาคเมนาปิ สิชฺฌนฺติเยวฯ

โร –

นิรนฺตรํ, นิรตฺถกํ, นิราหาโร, นิราพาโธ, นิราลโย, นิรินฺธโน อคฺคิ, นิรีหกํ, นิรุทกํ, นิรุตฺติ, นิรุตฺตโร, นิรูมิกา นที, นิโรชํ, ทุรติกฺกโม, ทุรภิสมฺภโว, ทุราสทา พุทฺธา [อป. เถร 1.40.270], ทุราขฺยาโต ธมฺโม [ที. นิ. 3.166], ทุราคตํ, ทุรุตฺตํ วจนํ [อ. นิ. 5.140], ปาตุรโหสิ [มหาว. 8], ปาตุรหุ [ชา. 1.14.202], ปาตุรเหสุํ [อ. นิ. 3.71], ปาตราโส, ปุนเรติ, ธีรตฺถุ [ชา. 1.1.13], จตุรงฺคิกํ ฌานํ [ธ. ส. 168], จตุรารกฺขา, จตุราสีติสหสฺสานิ, จตุริทฺธิลาโภ, จตุโรฆา, วุทฺธิเรสา [ที. นิ. 1.251], ปถวีธาตุเรเวสา [ม. นิ. 3.348-349], อาโปธาตุเรเวสา [ม. นิ. 3.350], สพฺภิเรว สมาเสถ, นกฺขตฺตราชาริว ตารกานํ, วิชฺชุริว อพฺภกูเฏ, อารคฺเคริว, อุสโภริว [สุ. นิ. 29], ยถริว, ตถริว [ที. นิ. 1.263] -ราคเม รสฺโสฯ เอตฺถ จ ยถา ‘‘อติริว กลฺลรูปา [สุ. นิ. 688], อติวิย ลาภคฺคยสคฺคปตฺโต, ปรํวิย มตฺตาย’’ อิจฺจาทีสุ อิว, วิยสทฺทา เอวตฺเถ วตฺตนฺติ, ตถา ‘‘ยถริว, ตถริว, วรมฺหากํ ภุสามิว [ชา. 1.3.108], เนตํ อชฺชตนามิว’’ อิจฺจาทีสุ อิวสทฺโท เอวตฺเถ วตฺตติฯ

โว –

ทุวงฺคุลํ, ทุวงฺคิกํ, ติวงฺคุลํ, ติวงฺคิกํ, ปาคุญฺญวุชุตา, วุสิตํ, วุตฺตํ, วุจฺจเต, อาสนา วุฏฺฐาติ [ปาจิ. 547], วุฏฺฐานํ, วุฏฺฐหิตฺวา, ภิกฺขุวาสเน, ปุถุวาสเน, สยมฺภุวาสเน อิจฺจาทีนิ อุวณฺณนฺตรูปานิ วาคเมนาปิ สิชฺฌนฺติเยวฯ

[51] ฉา โฬฯ

สเร ปเร ฉมฺหา ฬาคโม โหติฯ

ฉฬงฺคํ, ฉฬายตนํ, ฉฬาสีติสหสฺสานิ [เป. ว. 374], อตฺถสฺส ทฺวารา ปมุขา ฉเฬเต [ชา. 1.1.84], ฉเฬวานุสยา โหนฺติ [อภิธมฺมตฺถสงฺคห], ฉฬภิญฺญา มหิทฺธิกา [พุ. วํ. 3.5]ฯ

มหาวุตฺติวิธานมุจฺจเตฯ

สเร ปเร มนาทีหิ สาคโม –

มนสิกาโร, มานสิโก, เจตสิโก, อพฺยคฺคมนโส นโร [อ. นิ. 1.30], ปุตฺโต ชาโต อเจตโส, อุเร ภโว โอรโส อิจฺจาทิฯ

สเร ปเร พหุลํ หาคโม –

มาเหวํ อานนฺท [ที. นิ. 2.95], โนเหตํ ภนฺเต [ที. นิ. 1.185-186], โนหิทํ โภ โคตม [ที. นิ. 1.263], นเหวํ วตฺตพฺเพ [กถา. 1], เหวํ วตฺตพฺเพ, เหวํ วทติ, อุชู จ สุหุชูจ [ขุ. ปา. 9.1], สุหุฏฺฐิตํ สุขโณ อิจฺจาทิฯ

อิติ พฺยญฺชนาคมราสิฯ

[52] นิคฺคหีตํ [ก. 35; รู. 21 (ปิฏฺเฐ); นี. 56]ฯ

นิคฺคหีตํ กฺวจิ อาคตํ โหติ วาฯ

อุปวสฺสํ โข ปน [ปารา. 653], นวํ ปน ภิกฺขุนา จีวรลาเภน [ปาจิ. 368], อปฺปมาโท อมตํ ปทํ [ธ. ป. 21], จกฺขุํ อุทปาทิ [มหาว. 15], อณุํถูลานิ [ธ. ป. 265], กตฺตพฺพํ กุสลํ พหุํ [ธ. ป. 53], อวํสิรา ปตนฺติ [ชา. 1.11.35], ยทตฺโถ, ตทตฺโถ, เอตทตฺโถ, ตกฺกตฺตา, ตกฺกโร อิจฺจาทีนิ ปุพฺเพ วุตฺตาเนว, ตถา ตํสมฺปยุตฺโต, ตพฺโพหาโร, ตพฺพหุโล อิจฺจาทิฯ

อิติ พินฺทาคมราสิฯ

มหาวุตฺตินา ปทานํ อนฺเต คต, ชาต, อนฺต สทฺทา อาคมา โหนฺติฯ

รูปคตํ [ม. นิ. 2.133] เวทนาคตํ [ม. นิ. 2.133], สญฺญาคตํ [ม. นิ. 2.133], คูถคตํ [ม. นิ. 2.119], มุตฺตคตํ [ม. นิ. 2.119], ทิฏฺฐิคตํ [มหาว. 66], อตฺถชาตํ [ปารา. อฏฺฐ. 1.ปฐมมหาสงฺคีติกถา], ธมฺมชาตํ, สุตฺตนฺโต [กถา. 226], วนนฺโต, สมฺมากมฺมนฺโต, มิจฺฉากมฺมนฺโต อิจฺจาทิฯ

อาคมสนฺธิราสิ นิฏฺฐิโตฯ

ทฺวิภาวสนฺธิ

อถ ทฺวิภาวสนฺธิ ทีปิยเตฯ

ทฺวิภาโว ติวิโธฯ ตตฺถ ปกฺกโม, ปรกฺกโม อิจฺจาทิ พฺยญฺชนทฺวิตฺตํ นามฯ รุกฺขํ รุกฺขํ สิญฺจติ อิจฺจาทิ วิภตฺยนฺตปททฺวิตฺตํ นามฯ ติติกฺขา, ติกิจฺฉา, ชคมา, ชคมุ อิจฺจาทิ ธาตุปททฺวิตฺตํ นามฯ

[53] สรมฺหา ทฺเว [ก. 28; รู. 40; นี. 67]ฯ

สรมฺหา ปรสฺส พฺยญฺชนสฺส กฺวจิ ทฺเว รูปานิ โหนฺติฯ

ตตฺถ สรมฺหา ป, ปติ, ปฏีนํ ปสฺส ทฺวิตฺตํ –

อปฺปมาโท, อิธปฺปมาโท, วิปฺปยุตฺโต, สมฺมปฺปธานํ, อปฺปติวตฺติยํ ธมฺมจกฺกํ [มหาว. 17], สุปฺปติฏฺฐิโต, อปฺปฏิปุคฺคโล, วิปฺปฏิสาโร, สุปฺปฏิปนฺโน อิจฺจาทิฯ

สรมฺหาติ กิํ? สมฺปยุตฺโตฯ

กี, กุธ, กมุ, กุส, คห, ชุต, ญา, สิ, สุ, สมฺภุ, สร, สส อิจฺจาทีนํ ธาตูนญฺจ, อุ, ทุ, นิปุพฺพานํ ปทานญฺจ อาทิพฺยญฺชนสฺส ทฺวิตฺตํฯ