เมนู

‘อาอีสฺสาทีสฺวอุ วา’อิติ ธาตฺวาทิมฺหิ วิกปฺเปน อการาคโม,‘อ อีสฺสา สฺสตฺยาทีนํ พฺยญฺชนสฺสิอุ’ อิติ สฺสาทีสุ อิอาคโม, อภวิสฺสา, ภวิสฺสา, อภวิสฺสํสุ, ภวิสฺสํสุ, อภวิสฺเส, ภวิสฺเส, อภวิสฺสถ, ภวิสฺสถ, อภวิสฺสํ, ภวิสฺสํ, อภวิสฺสามฺหา, ภวิสฺสามฺหา, อภวิสฺสถ, ภวิสฺสถ, อภวิสฺสิํสุ, ภวิสฺสิํสุ, อภวิสฺสเส, ภวิสฺสเส, อภวิสฺสวฺเห, ภวิสฺสวฺเห, อภวิสฺสิํ, ภวิสฺสิํ, อภวิสฺสามฺหเส, ภวิสฺสามฺหเสฯ

‘อาอีอู’อิจฺจาทินา สฺสา, สฺสามฺหานํ รสฺสตฺเต-โส อภวิสฺส, ภวิสฺส, มยํ อภวิสฺสามฺห, ภวิสฺสามฺหฯ ‘เอยฺยาถสฺเส’อิจฺจาทินา สฺเสสฺส อตฺเต-ตฺวํ อภวิสฺส, ภวิสฺส อิจฺจาทีนิ รูปจตุกฺกานิ ยถาสมฺภวํ โยเชตพฺพานิฯ

อิติสฺสาทิฯ

ภูธาตุรูปํ นิฏฺฐิตํฯ

อฏฺฐวิภตฺตุปฺปตฺติราสิ นิฏฺฐิโตฯ

ภูวาทิคณ

สรนฺตธาตุ

อาการนฺตธาตุรูป

อิโต ปฏฺฐาย สรนฺตธาตุโย สรานุกฺกเมน, พฺยญฺชนนฺตธาตุโย อกฺขรานุกฺกเมน วุจฺจนฺเตฯ

กจฺจายนคนฺเถ อเนกสฺสรธาตุโย อิธ พฺยญฺชนนฺตธาตุโย นามฯ ตสฺมา อิธ ธาตฺวนฺตสรโลปกิจฺจํ นาม นตฺถิฯ

ขา, ขฺยา-กถเน, คา-สทฺเท, ฆา-คนฺโธปาทาเน, ญา-ปญฺญายเน อวโพธเน จ, ฐา-คตินิวตฺติยํ, ตา-ปาลเน, ถา-ฐาเน , ทา-ทาเน, ธา-ธารเณ, ปา-ปาเน, ผา-วุทฺธิยํ, ภา-ทิตฺติยํ, มา-มาเน, ยา-คติยํ, ลา-อาทาเน เฉทเน จ, วา-คติ, พนฺธ, คนฺธเนสุ, สา-อสฺสาทเน ตนุกรเณ อนฺตกมฺมนิ จ, หา-จาเค, นฺหา-โสเจยฺเยฯ

ตฺยาทฺยุปฺปตฺติ, กตฺตริโล, มหาวุตฺตินา สเร ปเร อาทนฺตมฺหา กฺวจิ ยาคโม, อกฺขาติฯ ปรสฺสรโลโป, อกฺขายติ, กฺริยํ อาขฺยาติ, อาขฺยายติ, ชาติํ อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต [สุ. นิ. 423], สงฺคายติ, สงฺคายิํสุ มเหสโย [วิ. ว. อฏฺฐ. คนฺถารมฺภกถา], คนฺธํ ฆายติ, ปญฺญายติ, ปญฺญายนฺติ, ปญฺญายตุ, ปญฺญายนฺตุฯ

กมฺเม กฺโย, ธมฺโม ญายติ, ธมฺมา ญายนฺติ, วิญฺญายติ, วิญฺญายนฺติฯ

ปโยชกพฺยาปาเร-ณาปิ, ญาเปติ, ญาเปนฺติ, ญาปยติ, ญาปยนฺติฯ

กมฺเม-ญาปียติ, ญาปียนฺติ, ฐาติ, ฐานฺติ, โอปุปฺผา ปทฺมา ฐานฺติ, มาลาว คนฺถิตา ฐานฺติ, ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร [ชา. 2.22.1989]

[605] ญฺจีลสฺเส [ก. 510; รู. 487; นี. 1023]

ญานุพนฺธสฺส อีอาคมสฺส จ กตฺตริ วิหิตสฺส ลปจฺจยสฺส จ กฺวจิ เอตฺตํ โหตีติ ลสฺส เอตฺตํฯ

อธิฏฺเฐติ, อธิฏฺเฐนฺติฯ

[606] ฐาปานํ ติฏฺฐปิวา [ก. 468-9; รู. 492-4; นี. 949]

ฐา, ปานํ ติฏฺฐ, ปิวา โหนฺติ นฺต, มาน, ตฺยาทีสุฯ

ติฏฺฐติ, ติฏฺฐนฺติฯ

[607] ปาทิโต ฐาสฺส วา ฐโห กฺวจิ [ก. 517; รู. 488; นี. 1105]

ปาทโย อุปสคฺคา ปาทิ นาม, ปาทิโต ปรสฺส ฐาสฺส ฐโห โหติ วา กฺวจิฯ

สณฺฐหติ, สณฺฐหนฺติ, สณฺฐาติ, สณฺฐานฺติ, อุปฏฺฐหติ, อุปฏฺฐหนฺติ, อุปฏฺฐาติ, อุปฏฺฐานฺติฯ

กมฺเม –

[608] อญฺญาทิสฺสิ กฺเย [ก. 502; รู. 493; นี. 1015; ‘อญฺญาทิสฺสาสีกฺเย’ (พหูสุ)]

ญาทิโต อญฺญสฺส อาการนฺตกฺริยตฺถสฺส อิ โหติ กฺเย ปรมฺหิฯ

อธิฏฺฐียติ, อธิฏฺฐียนฺติ, อุปฏฺฐียติ, อุปฏฺฐียนฺติฯ

อญฺญาทิสฺสาติ กิํ? ญายติ, ญายนฺติ, อากฺขายติ, อากฺขายนฺติ, อาขฺยายติ, อาขฺยายนฺติฯ

ณาปิมฺหิ-ปติฏฺฐาเปติ, ปติฏฺฐาเปนฺติ, ปติฏฺฐาปยติ, ปติฏฺฐาปยนฺติฯ

อชฺฌตฺตนิมฺหิ วิกปฺเปน สาคโม, อฏฺฐาสิ, ปติฏฺฐาสิ, อธิฏฺฐหิ, อธิฏฺฐาสิ, อธิฏฺเฐสิ, สณฺฐหิ, สณฺฐาสิ, อุปฏฺฐหิ, อุปฏฺฐาสิฯ

‘อุํสฺสิํสฺวํสู’ติ อุํสฺส อิํสุ, อํสุ, อธิฏฺฐหิํสุ, สณฺฐหิํสุ, อุปฏฺฐหิํสุฯ อตฺถเมนฺตมฺหิ สูริเย, วาฬา ปนฺเถ อุปฏฺฐหุํ [ชา. 2.22.2186]ฯ อฏฺฐํสุ, อุปฏฺฐหํสุฯ

ปรฉกฺเก-อฏฺฐา พุทฺธสฺส สนฺติเก [สุ. นิ. 431]

กมฺเม-อธิฏฺฐิยิ, อธิฏฺฐิยิํสุ, อุปฏฺฐิยิ, อุปฏฺฐิยิํสุฯ

ณาปิมฺหิ-ปติฏฺฐาเปสิ , ปติฏฺฐาปยิ, สณฺฐาเปสิ, สณฺฐาปยิฯ

‘เอโอนฺตาสุ’นฺติ อุํสฺสสุํ, สรโลโป, อฏฺฐาสุํ, อุปฏฺฐาสุํ, ปติฏฺฐาเปสุํ, สณฺฐาเปสุํ, ปติฏฺฐาปยุํ, สณฺฐาปยุํ, ปติฏฺฐาปยิํสุ, สณฺฐาปยิํสุฯ

สฺสตฺยาทิมฺหิ-ฐสฺสติ, ฐสฺสนฺติ, รสฺสตฺตํ, อุปฏฺฐิสฺสติ, อุปฏฺฐิสฺสนฺติ, อหํ โภติํ อุปฏฺฐิสฺสํ [ชา. 2.22.1934], สณฺฐหิสฺสติ, สณฺฐหิสฺสนฺติฯ

ณาปิมฺหิ-ปติฏฺฐาเปสฺสติ, ปติฏฺฐาเปสฺสนฺติฯ

ตา-ปาลเน, ภยํ ตายติฯ

ถา-ฐาเน, อวตฺถาติ, อวตฺถายติ, วิตฺถายติ, วิตฺถายนฺติ, มา โข วิตฺถาสิ [มหาว. 126]

ทา-ทาเน, ‘อูลสฺเส’ติ ลสฺส เอตฺตํ, เทติ, เทนฺติ, เทสิ, เทถ, เทมิ, เทมฯ

‘ปโรกฺขายญฺจา’ติ สุตฺเต จสทฺเทน ทาสฺส ทฺวิตฺตํฯ ‘รสฺโส ปุพฺพสฺสา’ติ ปุพฺพสฺส รสฺสตฺตํ, ททาติ, ททนฺติ, ททาสิ, ททาถ, ททามิ, ททามฯ

[609] ทาสฺส ทํ วา มิเมสฺวทฺวิตฺเต [ก. 482; รู. 508; นี. 972]

อทฺวิตฺเต ทาสฺส ทํ โหติ วา มิ, เมสุ, นิคฺคหีตสฺส วคฺคนฺตตฺตํฯ

ทมฺมิ, ทมฺมฯ

อทฺวิตฺเตติ กิํ? ททามิ, ททามฯ

[610] ทาสฺสิยง [ก. 502; รู. 493; นี. 1014]

ปาทิโต ปรสฺส ทาสฺส อิยง โหติ กฺวจิฯ

‘อิยง’ อิติ สุตฺตวิภตฺเตน อญฺญธาตูนมฺปิฯ ชา-หานิยํ, อปฺเปน พหุํ ชิยฺยาม [ชา. 1.2.52], ตสฺเสวา’นุวิธิยฺยติ [ชา. 1.2.67], วิธุรสฺส หทยํ ธนิยติ [ชา. 2.22.1350], นิหียติ ตสฺส ยโส [ชา. 1.10.60; อ. นิ. 4.17], เอโก ราชา วิหิยฺยสิ [ชา. 2.22.1750], โส ปหียิสฺสติ [สํ. นิ. 1.249] อิจฺจาทิฯ

อาทิยติ, อาทิยนฺติ, อุปาทิยติ, อุปาทิยนฺติ, สมาทิยติ, สมาทิยนฺติ, สิกฺขาปทํ สมาทิยามิ [ขุ. ปา. 2.1], วตฺตํ สมาทิยามิ [จูฬว. 85]

[611] คม วท ทานํ ฆมฺม วชฺช ทชฺชา [ก. 499-500-1; รู. 443-486-507; นี. 1013, 1005-1006]

เอเตสํ ฆมฺม, วชฺช, ทชฺชา โหนฺติ วา นฺต, มาน, ตฺยาทีสุฯ

ทชฺชติ, ทชฺชนฺติ, ทชฺชสิ, ทชฺชถ, ทชฺชามิ, ทชฺชามฯ

‘อูลสฺเส’ติ ลสฺส เอตฺตํ, ทชฺเชติ, ทชฺเชนฺติฯ

กมฺเม ‘อญฺญาทิสฺสิ กฺเย’ติ กฺยมฺหิ อาสฺส อิตฺตํ, ทิยติ, ทิยนฺติฯ

ทีฆตฺเต-ทียติ, ทียนฺติฯ

ทฺวิตฺเต-ทิยฺยติ, ทิยฺยนฺติ, ทชฺชียติ, ทชฺชียนฺติฯ

ณาปิมฺหิ-ทาเปติ, ทาเปนฺติ, ทาปยติ, ทาปยนฺติฯ

ปาทิปุพฺเพ รสฺโส, สมาทเปติ [ม. นิ. 2.387; 3.276], สมาทเปนฺติ, สมาทปยติ, สมาทปยนฺติฯ

กมฺเม-ทาปียติ , ทาปียนฺติ, สมาทปียติ, สมาทปียนฺติฯ

เอยฺยาทิมฺหิ มหาวุตฺตินา ทชฺชโต เอยฺยาทีนํ อนฺตสฺส เอยฺยสฺส โลโป วา, ทานํ ทชฺชา, ทเทยฺย, ทชฺชุํ, ทเทยฺยุํ, ทชฺชาสิ, ทเทยฺยาสิ, ทชฺชาถ, ทเทยฺยาถ, ทชฺชามิ, ทเทยฺยามิ, ทชฺชาม, ทเทยฺยาม, อหํ ทชฺชํ, ทเทยฺยํ, มยํ ทชฺชามฺเห, ทเทยฺยามฺเหฯ

อตฺริมา ปาฬี-ทชฺชา สปฺปุริโส ทานํ [ชา. 2.22.2261], อุปายนานิ เม ทชฺชุํ [ชา. 2.22.24], มาตรํ เกน โทเสน, ทชฺชาสิ ทกรกฺขิโน [ชา 1.16.227]ฯ ตานิ อมฺมาย ทชฺเชสิ [ชา. 2.22.2149], ฉฏฺฐาหํ ทชฺชมตฺตานํ, เนว ทชฺชํ มโหสธํ [ชา. 1.16.225]

อชฺฌตฺตนิมฺหิ-อททิ, อทาสิ, อททุํ, อทํสุ, อทชฺชิ, อทชฺชุํ, ตฺวํ อทโทฯ วรญฺเจ เม อโท สกฺก [ชา. 2.17.142]

ปรฉกฺเก-โส ทานํ อทา, พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ, สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒโน [ชา. 2.22.2117]

สฺสตฺยาทิมฺหิ-ทาสฺสติ, ทาสฺสนฺติ, ททิสฺสติ, ททิสฺสนฺติ, ทชฺชิสฺสติ, ทชฺชิสฺสนฺติฯ

ทาอิจฺจสฺส ทิจฺฉ, ปเวจฺฉาเทสมฺปิ อิจฺฉนฺติ, วิปุลํ อนฺนํ ปานญฺจ, สมณานํ ปเวจฺฉสิ [เถรีคา. 272]ฯ อปฺปสฺเมเก ปเวจฺฉนฺติ, พหุเนเก น ทิจฺฉเร [สํ. นิ. 1.33]ฯ เทโว สมฺมา ธารํ ปเวจฺฉตุฯ โภชนํ โภชนตฺถีนํ, สมฺมเทว ปเวจฺฉถฯ

ธา-ธารเณ, สนฺธาติ, วิธาติ, นิเธติ, นิเธนฺติฯ วิเธติ, วิเธนฺติฯ

‘ปโรกฺขายญฺจา’ติ จสทฺเทน ทฺวิตฺตํฯ ‘ทุติยจตุตฺถาน…’นฺติ ธสฺส ทตฺตํฯ ‘รสฺโส ปุพฺพสฺสา’ติ ปุพฺพสฺส รสฺโสฯ

[612] ธาสฺส โห [ก. 517; รู. 488; นี. 1105]

ทฺวิตฺเต ปรสฺส ธาสฺส โห โหติฯ

สทฺทหาติ, สทฺทหติ วาฯ สทฺทหาติ ตถาคตสฺส โพธิํฯ วิทหาติ, นิทหาติ, สทฺทหนฺติ, วิทหนฺติ, นิทหนฺติฯ

‘มยทา สเร’ติ สุตฺเต ‘มยทา’ติ สุตฺตวิภตฺติยา พฺยญฺชเนปิ นิคฺคหีตสฺส ทตฺตํ, กมฺมํ สทฺทหาติ, กมฺมผลํ สทฺทหาติ, สทฺทหนฺติ, วตฺถํ ปริทหาติ, ปริทหนฺติฯ

กมฺเม-สนฺธียติ, สนฺธียนฺติ, สนฺธิยฺยติ, สนฺธิยฺยนฺติ, วิธิยฺยติฯ นเวน สุขทุกฺเขน, โปราณํ อปิธิยฺยติ [ชา. 1.2.114]

ณาปิมฺหิ-นิธาเปติ, นิธาเปนฺติ, นิธาปยติ, นิธาปยนฺติฯ

กมฺเม-นิธาปียติ, นิธาปียนฺติฯ

เอยฺยาทิมฺหิ-สทฺทเหยฺยํ, สทฺทเหยฺยุํฯ

อีอาทิมฺหิ-สทฺทหิ, สทฺทหิํสุฯ ตตฺร ภิกฺขโว สมาทหิํสุ [ที. นิ. 2.332], สมาทหํสุ วาฯ

ปา-ปาเน, ปาติ, ปานฺติฯ

‘ฐาปานํ ติฏฺฐปิวา’ติ ปาสฺส ปิโว, ปิวติ, ปิวนฺติฯ

กมฺเม-ปียติ, ปียนฺติฯ

ณิมฺหิ-‘อาสฺสา ณาปิมฺหิ ยุก’ อิติ สุตฺเตน ณานุพนฺเธ อาสฺส อนฺเต ยาคโม, ปุตฺตํ ถญฺญํ ปาเยติ, ปาเยนฺติ, ปายยติ, ปายยนฺติฯ

กมฺเม-ปายียติ, ปายียนฺติฯ

สฺสตฺยาทิมฺหิ-ปสฺสติ, ปสฺสนฺติ, ปิสฺสติ, ปิสฺสนฺติฯ

อตฺริมา ปาฬี-อยญฺหิ เต มยา’รุฬฺโห, สโร ปิสฺสติ โลหิตํ [ชา. 2.22.1968],อคฺโคทกานิ ปิสฺสามิ, ยูถสฺส ปุรโต วชํ [ชา. 1.8.14]ฯ นเฬน วาริํ ปิสฺสาม, น จ มํ ตฺวํ วธิสฺสสิ [ชา. 1.1.20]

ภา-ทิตฺติยํ, ภาติ, รตฺติมาภาติ จนฺทิมา [ธ. ป. 387], ทิสา ภนฺติ วิโรจมานา [ม. นิ. 1.503], ททฺทลฺลมานา อาภนฺติ [วิ. ว. 738; ชา. 2.22.508], ปฏิภาติ, ปฏิภนฺติ, ปฏิภาตุ, ปฏิภนฺตุ ตํ จุนฺท โพชฺฌงฺคา [สํ. นิ. 5.197], ติสฺโส มํ อุปมาโย ปฏิภํสุ [ม. นิ. 1.374], รตฺติ วิภาติ, วิภายติฯ

มา-มาเน, ทฺวิตฺตํ รสฺโส จ, มมายติ, มมายนฺติฯ เยมํ กายํ มมายนฺติ, อนฺธา พาลา ปุถุชฺชนา [เถรคา. 575]

ยา-คติยํ, ยาติ, ยนฺติ, ยายติ, ยายนฺติ, ยายนฺต’ มนุยายนฺติ [ชา. 2.22.1753], อุยฺยาติ, อุยฺยนฺติ, นิยฺยาติ, นิยฺยนฺติ ธีรา โลกมฺหา, หิตฺวา มารํ สวาหนํฯ อนุยาติ, อนุยนฺติ, อนุปริยายติ, อนุปริยายนฺติฯ

ลา-อาทาเน, ลาติฯ

วา-คติ, คนฺธเนสุ, วาติ เทเวสุ อุตฺตโม [ธ. ป. 56], วาโต วายติ, วายนฺติ, นิพฺพาติ, นิพฺพนฺติ, นิพฺพายติ, นิพฺพายนฺติ, ปรินิพฺพาติ, ปรินิพฺพายติฯ

ณาปิมฺหิ-นิพฺพาเปติ, นิพฺพาปยติฯ

อีอาทิมฺหิ-ปรินิพฺพายิ, ปรินิพฺพายิํสุฯ

สฺสตฺยาทิมฺหิ-ปรินิพฺพิสฺสติ, ปรินิพฺพิสฺสนฺติ, ปรินิพฺพายิสฺสติ, ปรินิพฺพายิสฺสนฺติฯ

สา-อสฺสาทน, ตนุกรณ, อนฺตกฺริยาสุ, สาติ, สายติ, สายนฺติ, ปริโยสายนฺติฯ

ณาปิมฺหิ-โอสาเปติ , ปริโยสาเปติ, โอสาปยติ, ปริโยสาปยติฯ

กมฺเม-โอสาปียติ, ปริโยสาปียติฯ

หา-จาเค, ปหาติ, ปหายติ, ปหายนฺติฯ

กตฺตุ, กมฺมนิ กฺโย, อีอุอาคโม, หิยฺโยติ หิยฺยติ โปโส [ชา. 1.15.348], นิหิยฺยติ ตสฺส ยโส [อ. นิ. 4.17; ชา. 1.10.60], ตฺวํ เอโก อวหิยฺยสิ, ทฺวิตฺตํ รสฺโส จฯ

[613] กวคฺคหานํ จวคฺคชา [ก. 462-4; รู. 467-504; นี. 943-5; จํ. 6.2.116; ปา. 7.4.62]

ทฺวิตฺเต ปุพฺเพสํ กวคฺค, หานํ จวคฺค, ชา โหนฺติฯ

ชหาติ, ปชหาติ, ชหนฺติ, ปชหนฺติฯ

กมฺเม-ปหียติ, ปหียนฺติฯ

รสฺสตฺเต-ปหิยติ, ปหิยนฺติฯ

ทฺวิตฺเต-ปหิยฺยติ, ปหิยฺยนฺติ, ปชหียติ, ปชหียนฺติฯ

ณาปิมฺหิ-หาเปติ, หาเปนฺติ, หาปยติ, หาปยนฺติ, ชหาเปติ, ชหาเปนฺติ, ชหาปยติ, ชหาปยนฺติฯ

กมฺเม-หาปียติ, ชหาปียติฯ

อีอาทิมฺหิ-ปหาสิ, ปหาสุํ, ปชหิ, ปชหิํสุฯ

[614] หาโต ห [ก. 480; รู. 490; นี. 961]

หาโต ปรสฺส สฺส-การสฺส ห โหติ วาฯ

‘‘หาหิสิ ตฺวํ ชีวโลก’’นฺติ [ชา. 1.5.36] ปาฬิ, หาหิติ, หาหินฺติ, หาหติ, หาหนฺติ, ชหิสฺสติ, หิสฺสติ, อญฺญมญฺญํ วธิตฺวาน, ขิปฺปํ หิสฺสาม ชีวิตํ [ชา. 2.22.673]

นฺหา-โสเจยฺเย, นฺหาติ, นฺหายติ, นฺหายนฺติฯ

มหาวุตฺตินา พฺยญฺชนวฑฺฒเน, นหาติ, นหายติ, นหายนฺติฯ

อิติ ภูวาทิคเณ อาการนฺตธาตุรูปํฯ

อิวณฺณนฺตธาตุรูป

อิ-คติยํ อชฺฌายเน จ, ขิ-ขเย ปกาสเน จ, จิจเย, ชิ-ชเย, ฑี-เวหาสคติยํ, นี-นเย, ภี-ภเย, ลี-ลเย, สี-สเย, มฺหิ-หาเสฯ

ตฺยาทฺยุปฺปตฺติ, กตฺตริ โล, เอติ, เอนฺติ, เอสิ, เอถ, เอมิ, เอม, เวติ, เวนฺติ, สเมติ, สเมนฺติ, อพฺเภติ, อพฺเภนฺติ, อภิสเมติ, อภิสเมนฺติ, อเวติ, อเวนฺติ, สมเวติ, สมเวนฺติ, อเปติ, อเปนฺติ, อุเปติ, อุเปนฺติ, อนฺเวติ, อนฺเวนฺติ, อจฺเจติ, อจฺเจนฺติ, ปจฺเจติ, ปจฺเจนฺติ, อชฺเฌติ, อชฺเฌนฺติ, อุเทติ, อุเทนฺติ, สมุเทติ, สมุเทนฺติ, ปริเยติ, ปริเยนฺติ, อุปยติ, อุปยนฺติ, อจฺจยติ, อจฺจยนฺติ, อุทยติ, สมุทยติฯ

เอตุ, สเมตุ, เอนฺตุ, สเมนฺตุ, เอหิ, สเมหิ, เอถ, สเมถ, เอถ พฺยคฺฆา นิวตฺตวฺโห, ปจฺจุเปถ มหาวนํ [ชา. 1.3.66]

มหาวุตฺตินา อิธาตุมฺหา เอยฺยาทีนํ เอการสฺส โลโป, น จ อปตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ [สํ. นิ. 1.107], วิสฺสาสํ เอยฺย ปณฺฑิโต, ยทา เต ปหิเณยฺยามิ, ตทา เอยฺยาสิ ขตฺติย [ชา. 2.22.635]