เต มคฺคํ อภาเวสุํ, ภาเวสุํ, อภาวยิํสุ, ภาวยิํสุ, ตฺวํ มคฺคํ อภาวย, ภาวย, อภาวยิ, ภาวยิ, ตฺวํ มคฺคํ อภาวิตฺถ, ภาวิตฺถ, อภาวยิตฺถ, ภาวยิตฺถ, ตฺวํ มคฺคํ อภาวยิตฺโถ, ภาวยิตฺโถ, ตฺวํ มคฺคํ อภาเวสิ, ภาเวสิ, ตุมฺเห มคฺคํ อภาวิตฺถ, ภาวิตฺถ, อภาวยิตฺถ, ภาวยิตฺถ, อหํ มคฺคํ อภาวิํ, ภาวิํ, อภาเวสิํ, ภาเวสิํ, อภาวยิํ, ภาวยิํ, มยํ มคฺคํ อภาวิมฺหา, ภาวิมฺหา, อภาวิมฺห, ภาวิมฺห, อภาวยิมฺหา, ภาวยิมฺหา, อภาวยิมฺห, ภาวยิมฺหฯ

โส มคฺคํ อภาวา, ภาวา, อภาวิตฺถ, ภาวิตฺถ, อภาวยิตฺถ, ภาวยิตฺถ อิจฺจาทิ เหตุกตฺตุรูปํฯ

เตน มคฺโค อภาวิยิ, ภาวิยิ, เตน มคฺคา อภาวิยิํสุ, ภาวิยิํสุ อิจฺจาทิ เหตุกมฺมรูปํฯ

อิติ อชฺชตฺตนีฯ

ปโรกฺขา

อถ ปโรกฺขา วุจฺจเตฯ

[596] ปโรกฺเข อ อุ เอ ถ อํ มฺห ตฺถ เร ตฺโถ วฺโห อิํ มฺเห [ก. 417; รู. 460; นี. 887; จํ. 1.2.81; ปา. 3.2.115]ฯ

อกฺขานํ อินฺทฺริยานํ ปรํ ปโรกฺขํ, อปจฺจกฺขนฺติ อตฺโถฯ ภูเต กาเล อตฺตโน ปโรกฺขกฺริยาย วตฺตพฺพาย กฺริยตฺถา ออาทโย โหนฺติฯ

มหาวุตฺตินา คสฺส ทีโฆ วา, โส กิร ชคาม, เต กิร ชคามุ, ตฺวํ กิร ชคาเม, ตุมฺเห กิร ชคามิตฺถ, อหํ กิร ชคามํ, มยํ กิร ชคามิมฺห อิจฺจาทิฯ

เอตฺถ จ ‘โส กิร ชคาม’ อิจฺจาทีนิ อนุสฺสวปโรกฺขานิ นามฯ

‘อหํ กิร ชคามํ, มยํ กิร ชคามิมฺหา’ติ อิทํ อตฺตนา คนฺตฺวาปิ คมนํ ปมุฏฺฐสฺส วา อสมฺปฏิจฺฉิตุกามสฺส วา ปฏิวจนปโรกฺขํ นามฯ

[597] ปโรกฺขายญฺจ [ก. 458; รู. 461; นี. 939; จํ. 5.1.3; ปา. 6.1.2]ฯ

ปโรกฺขมฺหิ ปุพฺพกฺขรํ เอกสฺสรํ ทฺเวรูปํ โหติ, จสทฺเทน อญฺญสฺมิมฺปิ ทฺเวทฺเวรูปํ สิชฺฌติฯ

จงฺกมติ, ททฺทลฺลติ, ททาติ, ชหาติ, ชุโหติ, โลลุโป, โมมูโหฯ

[598] ทุติยจตุตฺถานํ ปฐมตติยา [ก. 461; รู. 464; นี. 942]ฯ

ทฺวิตฺเต ปุพฺเพสํ ทุติย, จตุตฺถานํ กเมน ปฐม, ตติยา โหนฺติฯ

[599] ปุพฺพสฺส อ [ก. 450; รู. 463; นี. 946; จํ. 6.2.126; ปา. 7.4.73]ฯ

ทฺวิตฺเต ปุพฺพสฺส ภูสฺส อนฺโต อ โหติฯ

[600] ภูสฺส วุก [ก. 475; รู. 465; นี. 956; จํ. 5.3.92; ปา. 6.4.88]ฯ

ทฺวิตฺเต ภูธาตุสฺส อนฺเต วุก โหติ, วาคโม โหตีติ อตฺโถฯ

‘‘ตตฺถปฺปนาโท ตุมุโล พภูวา’’ติ [ชา. 2.22.1437] ปาฬิฯ

โส กิร ราชา พภูว, เต กิร ราชาโน พภูวุ, ตฺวํ พภูเวฯ

‘อ อี สฺสา สฺสตฺยาทีนํ พฺยญฺชนสฺสิอุ’ อิติ สุตฺเตน พฺยญฺชนาทิมฺหิ อิอาคโม, ตุมฺเห พภูวิตฺถ, อหํ พภูวํ, มยํ พภูวิมฺห , โส พภูวิตฺถ, เต พภูวิเร, ตฺวํ พภูวิตฺโถ, ตุมฺเห พภูวิวฺโห, อหํ พภูวิํ, มยํ พภูวิมฺเห, อิมานิ สุทฺธกตฺตุรูปานิฯ

‘กฺโย ภาวกมฺเมสฺวปโรกฺเขสู’ติ ปฏิสิทฺธตฺตา ปโรกฺขมฺหิ ภาวกมฺเมสุ ยปจฺจโย น โหติ, ‘เตน กิร โภโค อนุพภูวิตฺถ, เตน โภโค อนุพภูวิเร’ติอาทินา โยเชตพฺพํฯ

อิติ ปโรกฺขาฯ

สฺสตฺยาทิ

อถ สฺสตฺยาทิ วุจฺจเตฯ

[601] ภวิสฺสติ สฺสติ สฺสนฺติ สฺสสิ สฺสถ สฺสามิ สฺสาม สฺสเต สฺสนฺเต สฺสเส สฺสวฺเห สฺสํ สฺสามฺเห [ก. 421; รู. 473; นี. 892; จํ. 1.3.2; ปา. 3.3.13]ฯ

ภวิสฺสตีติ ภวิสฺสนฺโต, อนาคตกาโล, ตสฺมิํ ภวิสฺสติ กาเล กฺริยตฺถสฺส ตฺยาทโย โหนฺติฯ

[602] นาเม ครหาวิมฺหเยสุ [ก. 421; รู. 473; นี. 893; จํ. 1.3.109, 115; ปา. 3.3.143, 150]ฯ

นิปาตนามโยเค ครหายญฺจ วิมฺหเย จ สฺสตฺยาทโย โหนฺติ, อตีตกาเลปิ สฺสตฺยาทีนํ อุปฺปตฺติทีปนตฺถมิทํ สุตฺตํ, อนุตฺถุนน, ปจฺจานุตาป, ปจฺจานุโมทนาทีนิปิ เอตฺถ สงฺคยฺหนฺติฯ

ตตฺถ ครหายํ-อตฺถิ นาม ตาต สุทินฺน อาภิโทสิกํ กุมฺมาสํ ปริภุญฺชิสฺสสิ [ปารา. 32]ฯ