ยถา จ อมจฺจปุตฺตา เอว ‘อมจฺจปุตฺติยา’ติ วุจฺจนฺติ, เอวํ ‘‘สกฺยปุตฺโต เอว สกฺยปุตฺติโย, อสมโณ โหติ อสกฺยปุตฺติโย [ปารา. 55], เอวํ นาฏปุตฺติโย, ทาสปุตฺติโย’’ติปิ ยุชฺชติฯ

‘ภยทสฺสิวา, อตฺถทสฺสิมา’ติ วนฺตุ, มนฺตุปจฺจยาสกตฺเถปิ ยุชฺชนฺติฯ ‘พฺรหฺมวณฺณี, เทววณฺณี’ติ เอตฺถ พฺรหฺมุโน วณฺโณ พฺรหฺมวณฺโณ, พฺรหฺมวณฺโณ วิย วณฺโณ อสฺส อตฺถีติ อตฺเถ สติ อีปจฺจโย ปจฺจยตฺโถ เอว โหติ, น สกตฺโถฯ พฺรหฺมวณฺโณ วิย วณฺโณ ยสฺส โสยํ พฺรหฺมวณฺณีติ อตฺเถ สติ สกตฺโถเยวฯ อปิ จ เอกสฺมิํ อญฺญปทตฺเถ ทฺเว สมาส, ตทฺธิตา วตฺตนฺตีติปิ ยุชฺชติ, ตถา ‘ปคุณสฺส ภาโว ปาคุญฺญตา’ติอาทีสุ ทฺเว ตทฺธิตปจฺจยา ภาวตฺเถติฯ

อิติ สกตฺถราสิฯ

นิทฺทิฏฺฐปจฺจยราสิ

[551] อญฺญสฺมิํ [ก. 352; รู. 376; นี. 765]ฯ

ปุพฺเพ นิทฺทิฏฺฐา ณาทโย ปจฺจยา นิทฺทิฏฺฐตฺถโต อญฺเญสุปิ อตฺเถสุ ทิสฺสนฺติฯ

มคเธสุ ชาโต มาคโธ, มคเธสุ สํวฑฺฒิโต มาคโธ, มคเธสุ นิวุตฺโถ มาคโธ, มคธานํ มคเธสุ วา อิสฺสโร มาคโธ อิจฺจาทิ, โณฯ

กาสิํ อคฺฆตีติ กาสิโย [จูฬว. 376], ‘กาสี’ติ สตํ วา สหสฺสํ วา วุจฺจติ, อิโยฯ

เอวมญฺเญปิ ปจฺจยา ยถานุรูปํ เวทิตพฺพาฯ

[552] ทิสฺสนฺตญฺเญปิ ปจฺจยา [ก. 351, 352; รู. 374, 376; นี. 764, 765]ฯ

ปุพฺเพ นิทฺทิฏฺฐปจฺจเยหิ อญฺเญปิ ปจฺจยา นิทฺทิฏฺเฐสุ อนิทฺทิฏฺเฐสุ จ อตฺเถสุ ทิสฺสนฺติฯ

วิสทิสา [วิวิธา (โมค.)] มาตโร วิมาตโร, ตาสํ ปุตฺตา เวมาติกา [เนตฺติ 95], อิกณฯ

ปเถ คจฺฉนฺตีติ ปถาวิโน [ม. นิ. 2.347], อฆํ ทุกฺขํ ปาปํ วา คจฺฉตีติ อฆาวี, อาวีฯ

อิสฺสา อสฺส อตฺถีติ อิสฺสุกี [ชา. 1.6.43], อุกีฯ

ธุรํ วหนฺตีติ โธรยฺหา [อ. นิ. 3.58], ยฺหณฯ

โลภสฺส หิตา โลภเนยฺยาฯ เอวํ โทสเนยฺยา, โมหเนยฺยา, อเนยฺโยฯ

ทสฺสนํ อรหตีติ ทสฺสเนยฺโยฯ เอวํ วนฺทเนยฺโย, ปูชเนยฺโย, นมสฺสเนยฺโย, เอยฺโยฯ

โอฆานํ หิตา โอฆนิยา, โยคนิยา, คนฺถนิยา, กมฺมนิยํ, อตฺตนิยํ, ทสฺสนิยํ, ปูชนิโย, นมสฺสนิโย อิจฺจาทิ, อนิโยฯ

ยํ ปริมาณํ อสฺสาติ ยาวํ, ยาวนฺตสฺส ภาโว ยาวตฺวํฯ เอวํ ตาวตฺวํ, ตฺวฯ

ปรมานํ อุตฺตมปุริสานํ ภาโว กมฺมํ วา ปารมี, สมคฺคานํ ภาโว กมฺมํ วา สามคฺคี, ณีฯ

‘‘นาควตา, สีหวตา, อาชญฺญวตา’’ อิจฺจาทีสุ ภาเว วนฺตุปจฺจยํ อิจฺฉนฺติฯ

มาตุ ภาตา มาตุโล, อุโลฯ

อิติ นิทฺทิฏฺฐปจฺจยราสิฯ

วุทฺธิราสิ

‘ปทานมาทิสฺสายุวณฺณสฺสาเอโอ ณานุพนฺเธ’ติ ปทาทิภูตานํ อการ, อิวณฺณุ’วณฺณานํ อา, เอ, โอวุทฺธิฯ

อาทิจฺโจ, วาสิฏฺโฐ, เวนเตยฺโย, เมนิโก, เปตฺติกํ, โอทุมฺพรํ, โอฬุมฺปิโก, โอทคฺยํ, โทภคฺคํ, โสภคฺคํ อิจฺจาทิฯ

ณานุพนฺเธติ กิํ? นามโก, ปทโก, ปุราตโนฯ

‘มชฺเฌ’ติ สุตฺเตน ปทมชฺเฌปิ วุทฺธิ, วาเสฏฺโฐ, อฑฺฒเตยฺโย อิจฺจาทิฯ

[553] สํโยเคปิ กฺวจิ [ก. 405; รู. 365; นี. 864; ‘ปิ’ (พหูสุ นตฺถิ)]ฯ

ณานุพนฺเธ ปจฺจเย ปเร สํโยเคปิ กฺวจิ วุทฺธิ โหติฯ

เปตฺเตยฺโย, เปตฺติกํ, เทจฺโจ, ปมุเข สาธุ ปาโมกฺขํ, ปมุทิตสฺส ภาโว ปาโมชฺชํ, วตฺตพฺพนฺติ วากฺยํ, ภชิตพฺพนฺติ ภาคฺยํ, โภคฺคํ, โยคฺคํ อิจฺจาทิฯ

อิติ วุทฺธิราสิฯ

โลปราสิ

‘โลโปวณฺณิวณฺณาน’นฺติ สุตฺเตน ณฺยมฺหิ ปเร อวณฺณิ’วณฺณานํ โลโปฯ

ตตฺถ อวณฺเณ-ปณฺฑิจฺจํ, ตจฺฉํ, ทายชฺชํ, ทฺวิธา ภาโว ทฺเวชฺฌํ, กรุณาเยว การุญฺญํ อิจฺจาทิฯ

อิวณฺเณ-อธิปติสฺส ภาโว อาธิปจฺจํฯ เอวํ อาทิจฺโจ, โกณฺฑญฺโญ อิจฺจาทิฯ