สพฺพาทิราสิ

อถ สพฺพนามานิ ทีปิยนฺเตฯ

สพฺพ, กตร, กตม, อุภย, อิตร, อญฺญ, อญฺญตร, อญฺญตม, ปุพฺพ, ปร, อปร, ทกฺขิณ, อุตฺตร, อธร, ย, ต, ตฺย, เอต, อิม, อมุ, กิํ, เอก, อุภ, ทฺวิ,ติ, จตุ, ตุมฺห, อมฺห อิมานิ อฏฺฐวีสติ สพฺพนามานิ นามฯ สพฺเพสํ ลิงฺคตฺถานํ สาธารณานิ นามานิ สพฺพนามานิฯ

ตตฺถ สพฺพสทฺโท สกลตฺโถฯ

กตร, กตมสทฺทา ปุจฺฉนตฺถาฯ

อุภยสทฺโท ทฺวินฺนํ อวยวานํ สมุทายตฺโถฯ

อิตรสทฺโท เอกโต วุตฺตสฺส ปฏิโยคีวจโนฯ

อญฺญสทฺโท ยถาธิคตมฺหา อปรวจโนฯ

อญฺญตร, อญฺญตมสทฺทา อนิยมตฺถาฯ

ปุพฺพาทโย สทฺทา ทิสา, กาลาทิววตฺถานวจนาฯ

ยสทฺโท อนิยมตฺถวจโนฯ

ต, ตฺยสทฺทา ปรมฺมุเข ทูรวจนาฯ

เอตสทฺโท ปรมฺมุเข สมีปวจโน, สมฺมุเข ทูรวจโนฯ อฏฺฐกถายํ ปน ‘‘เอเตติ จกฺขุปถํ อติกฺกมิตฺวา ทูรคเต สนฺธายาหา’’ติ [ชา. อฏฺฐ 4.15.104] วุตฺตํ, ตสฺมา ตสทฺทตฺเถปิ วตฺตติฯ

อิมสทฺโท สมฺมุเข สมีปวจโนฯ

อมุสทฺโท ทูรวจโนฯ สมีป, ทูรตา จ ปริกปฺปพุทฺธิวเสนาปิ โหติฯ

กิํสทฺโท ปุจฺฉนตฺโถฯ

เอกสทฺโท สงฺขฺยตฺโถ อญฺญตฺโถ จฯ

อุภสทฺโท ทฺวิสทฺทปริยาโยฯ

ตตฺถ ตฺยสทฺโทปิ พหุลํ ทิสฺสติฯ ขิฑฺฑา ปณิหิตา ตฺยาสุ, รติ ตฺยาสุ ปติฏฺฐิตา, พีชานิ ตฺยาสุ รุหนฺติ [ชา. 2.21.120], กถํ นุ วิสฺสเส ตฺยมฺหิ [ชา. 1.16.288], อถ วิสฺสสเต ตฺยมฺหิอิจฺจาทิ [ชา. 2.22.1474]ฯ

‘อิตฺถิยมตฺวา’ติ อาปจฺจโย, ฆสญฺโญ, สิโลโป, สพฺพา อิตฺถี, สพฺพา, สพฺพาโย, เห สพฺเพ, เห สพฺพา, เห สพฺพาโย, สพฺพํ, สพฺพา, สพฺพาโย, สพฺพาย, สพฺพาหิ, สพฺพาภิ, สพฺพายฯ

[203] ฆปาสสฺส สฺสา วา [ก. 179, 62; รู. 204, 206; นี. 365, 209]ฯ

ฆ, ปสญฺเญหิ สพฺพนาเมหิ สสฺส สฺสา โหติ วาฯ

[204] โฆสฺสํสฺสาสฺสายํติํสุ [ก. 66; รู. 205; นี. 213]ฯ

สฺสมาทีสุ โฆ รสฺโส โหติฯ

สพฺพสฺสาฯ

[205] สํสานํ [ก. 168; รู. 203; นี. 353, 368]ฯ

สพฺพาทีหิ นํวจนสฺส สํ, สานํ โหนฺติฯ

สพฺพาสํ, สพฺพาสานํ, สพฺพาย, สพฺพาหิ, สพฺพาภิ, สพฺพาย, สพฺพสฺสา, สพฺพาสํ, สพฺพาสานํ, สพฺพาย, สพฺพายํฯ

[206] สฺมิํโน สฺสํ [ก. 179, 62; รู. 204, 206; นี. 365, 209]ฯ

สพฺพาทีหิ สฺมิํโน สฺสํ โหติ วาฯ

สพฺพสฺสํ, สพฺพาสุฯ

สทฺทนีติยํ นา, สฺมา, สฺมิํนมฺปิ สฺสาเทโส วุตฺโต [นี. 366]ฯ ‘‘ตสฺสา กุมาริกาย สทฺธิํ [ปารา. 443], กสฺสาหํ เกน หายามี’’ติ [ปารา. 290] ปาฬิฯ อิธ ปน สุตฺตวิภตฺเตน สาธิยติฯ สพฺพสฺสา กตํ, สพฺพสฺสา อเปติ, สพฺพสฺสา ฐิตํฯ

สพฺโพ ปุริโสฯ

[207] โยนเมฏ [ก. 164; รู. 200; นี. 347]ฯ

อการนฺเตหิ สพฺพาทีหิ โยนํ เอฏ โหติฯ

สพฺเพ ปุริสาฯ

อโตตฺเวว? สพฺพา อิตฺถิโย, อมู ปุริสาฯ

เห สพฺพ, เห สพฺพา, เห สพฺเพ, สพฺพํ, สพฺเพ, สพฺเพนฯ

[208] สพฺพาทีนํ นํมฺหิ จ [ก. 102; รู. 202; นี. 270]ฯ

นํมฺหิ จ สุ, หิสุ จ สพฺพาทีนํ อสฺส เอ โหติฯ

สพฺเพหิ, สพฺเพภิ, สพฺพสฺส, สพฺเพสํ, สพฺเพสานํ, สพฺพสฺมา, สพฺพมฺหา, สพฺเพหิ, สพฺเพภิ, สพฺพสฺส, สพฺเพสํ, สพฺเพสานํ, สพฺพสฺมิํ, สพฺพมฺหิ, สพฺเพสุฯ

จูฬนิรุตฺติยํ ปน สฺมา, สฺมิํนํ อา, เอตฺตํ วุตฺตํ, สพฺพา อเปติ, สพฺเพ ปติฏฺฐิตนฺติฯ ‘‘สพฺพา จ สวติ, สพฺพถา สวตี’’ติ จ ‘‘ตฺยาหํ มนฺเต ปรตฺถทฺโธ’’ติ [ชา. 2.22.835] จ ปาฬีฯ ตตฺถ ‘ตฺยาห’นฺติ เต+อหํ, ตสฺมิํ มนฺเตติ อตฺโถฯ

สพฺพนาเมหิ จตุตฺถิยา อายาเทโสปิ ทิสฺสติ, ‘‘ยาย โน อนุกมฺปาย, อมฺเห ปพฺพาชยี มุนิฯ โส โน อตฺโถ อนุปฺปตฺโต’’ติ [เถรคา. 176] จ ‘‘ยาเยว โข ปนตฺถาย อาคจฺเฉยฺยาถ, ตเมว อตฺถํ สาธุกํ มนสิ กเรยฺยาถา’’ติ จ [ที. นิ. 1.263] ‘‘เนว มยฺหํ อยํ นาโค, อลํ ทุกฺขาย กายจี’’ติ [ชา. 2.22.870] จ ปาฬีฯ

สพฺพํ จิตฺตํฯ

[209] สพฺพาทีหิฯ

สพฺพาทีหิ นิสฺส ฏา น โหติฯ

สพฺพานิ, สพฺพํ, สพฺพานิฯ เสสํ ปุลฺลิงฺคสมํฯ

พหุลาธิการา กฺวจิ นิสฺส ฏา, เฏปิ โหนฺติฯ ปาฬิยํ ปน นิสฺส ฏา, เฏปิ ทิสฺสนฺติ- ‘‘ยา ปุพฺเพ โพธิสตฺตานํ, ปลฺลงฺกวรมาภุเชฯ นิมิตฺตานิ ปทิสฺสนฺติ, ตานิ อชฺช ปทิสฺสเร [พุ. วํ. 2.82]ฯ กิํ มาณวสฺส รตนานิ อตฺถิ, เย ตํ ชินนฺโต หเร อกฺขธุตฺโต’’ติ [ชา. 2.22.1390]ฯ เอวํ กตร, กตมสทฺทาปิ เญยฺยาฯ

อุภยสทฺเท อิตฺถิ, ปุเมสุ อุภยา, อุภโยติ ปฐเมกวจนรูปํ อปฺปสิทฺธํฯ มหาวุตฺตินา โยนํ โฏ วา โหติ, อุภโย อิตฺถิโย, อุภยํ อิตฺถิํ, อุภโย อิตฺถิโย, อุภยาย, อุภยาหิ, อุภยาภิฯ เสสํ สพฺพสมํฯ

อุภโย ปุริสา, อุภเย ปุริสา, อุภยํ, อุภโย, อุภเย, อุภเยน, อุภเยหิ, อุภเยภิ, อุภยสฺส, อุภเยสํ, อุภเยสานํฯ สพฺพสมํฯ

อุภยํ กุลํ ติฏฺฐติ, อุภยานิ, อุภยํ, อุภยานิฯ สพฺพสมํฯ ‘‘เอกรตฺเตน อุภโย, ตุวญฺจ ธนุเสข จ [ชา. 1.16.239], โตเทยฺย, กปฺปา อุภโย, อิเธกรตฺติํ อุภโย วเสม, อุภเย เทวมนุสฺสา, อุภเย วสามเส’’ติ ปาฬิฯ

[210] สฺสํสฺสาสฺสาเยสิตเรกญฺเญติมานมิ [ก. 63; รู. 217; นี. 210; ‘สฺสํสฺสาสฺสาเยสฺวิตเรกญฺเญภิมานมิ’ (พหูสุ)]ฯ

สฺสมาทีสุ อิตรา, เอกา, อญฺญา, เอตา, อิมาสทฺทานํ อิ โหติฯ

อิตริสฺสา กตํ, อิตริสฺสา เทติ, อิตริสฺสา อเปติ, อิตริสฺสา ธนํ, อิตริสฺสา, อิตริสฺสํ ฐิตํฯ เสสํ สพฺพสมํฯ

อญฺญา, อญฺญา, อญฺญาโย, อญฺญํ, อญฺญา, อญฺญาโย, อญฺญาย, อญฺญิสฺสา, อญฺญาหิ, อญฺญาภิ, อญฺญาย, อญฺญิสฺสา, อญฺญาสํ, อญฺญาสานํ, อญฺญิสฺสา, อญฺญาหิ, อญฺญาภิ, อญฺญาย, อญฺญิสฺสา, อญฺญาสํ, อญฺญาสานํ, อญฺญาย, อญฺญิสฺสา, อญฺญายํ, อญฺญิสฺสํ, อญฺญาสุฯ เสสลิงฺเคสุ สพฺพสมํฯ

‘‘อญฺญตริสฺสา อิตฺถิยา ปฏิพทฺธจิตฺโต โหตี’’ติ [ปารา. 73] ปาฬิ, อิธ สุตฺตวิภตฺเตน สิชฺฌติฯ เสสํ อญฺญตร, อญฺญตเมสุ สพฺพสมํฯ

อิติ สพฺพาทิอฏฺฐกราสิฯ

ปุพฺพา อิตฺถี, ปุพฺพา, ปุพฺพาโย, ปุพฺพํ, ปุพฺพา, ปุพฺพาโย, ปุพฺพาย, ปุพฺพสฺสา, ปุพฺพาหิ, ปุพฺพาภิ, ปุพฺพาย, ปุพฺพสฺสา, ปุพฺพาสํ, ปุพฺพาสานํ, สตฺตมิยํ ปุพฺพาย, ปุพฺพสฺสา, ปุพฺพายํ, ปุพฺพสฺสํ, ปุพฺพาสุฯ

[211] ปุพฺพาทีหิ ฉหิ [ก. 164; รู. 200; นี. 347; จํ. 2.1.15; ปา. 1.1.34]ฯ

เตหิ ฉหิ โยนํ เอฏ โหติ วาฯ

ปุพฺเพ, ปุพฺพา, ปเร, ปรา, อปเร, อปรา, ทกฺขิเณ, ทกฺขิณา, อุตฺตเร, อุตฺตรา, อธเร, อธราฯ ตตฺถ ‘ปุพฺเพ ปุพฺพา’ติ ปุรตฺถิมทิสาภาคา, ตตฺรฏฺฐกา วา อตฺถา, ปุราตนา วา สตฺตา สงฺขารา จฯ

‘‘ปุพฺพพุทฺธา, ปุพฺพเทวา, ปุพฺพาจริยา’’ติอาทีสุ ‘‘ปุพฺเพ พุทฺธา ปุพฺพพุทฺธา, ปุพฺพา พุทฺธา วา ปุพฺพพุทฺธา’’ติอาทินา อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ เอวํ เสเสสุฯ

ปุพฺเพสํ, ปุพฺเพสานํ, ปเรสํ, ปเรสานํ, อปเรสํ, อปเรสานํ, ทกฺขิเณสํ, ทกฺขิเณสานํ, อุตฺตเรสํ, อุตฺตเรสานํ, อธเรสํ, อธเรสานํฯ เสสํ เญยฺยํฯ

ปุพฺพาทีหีติ กิํ? สพฺเพฯ

ฉหีติ กิํ? เย, เตฯ

[212] นาญฺญญฺจ นามปฺปธานา [จํ. 2.1.10; ปา. 1.1.27-29]ฯ

สุทฺธนามภูตา จ สมาเส อปฺปธานภูตา จ สพฺพาทิโต ปุพฺเพ วุตฺตํ สพฺพาทิการิยํ อญฺญญฺจ อุปริ วุจฺจมานํ สพฺพาทิการิยํ น โหติฯ ตตฺถ สุทฺธนามภูตํ สพฺพาทินาม น ชานาตีติ อตฺเถน พาลวาจโก อญฺญสทฺโท, อาชานาตีติ อตฺเถน มชฺเฌมคฺคผลญาณวาจโก อญฺญสทฺโท, อรหตฺตผลญาณวาจโก อญฺญสทฺโท, ‘ปุพฺโพ โลหิต’นฺติอาทีสุ ปุพฺพสทฺโท, อติเรกปรมาทิวาจโก ปรสทฺโท, ทิสากาลาทิโต อญฺเญสุ อตฺเถสุ ปวตฺตา ทกฺขิณุ’ตฺตรสทฺทา จ สงฺขฺยตฺถวาจิโต อญฺโญ เอกสทฺโท จาติ สพฺพเมตํ สุทฺธนามํ นาม, ตโต สพฺพาทิการิยํ นตฺถิฯ

อปฺปธาเน ทิฏฺฐปุพฺพ, คตปุพฺพ, ปิยปุพฺพ อิจฺจาทิฯ ตตฺถ ปุพฺเพ ทิฏฺโฐ ทิฏฺฐปุพฺโพ พุทฺโธ ปุริเสนฯ ปุพฺเพ ทิฏฺโฐ เยนาติ วา ทิฏฺฐปุพฺโพ ปุริโส พุทฺธํฯ เอวํ คตปุพฺโพ มคฺโค ปุริเสน, คตปุพฺโพ วา ปุริโส มคฺคํฯ ปิยา วุจฺจติ ภริยา, ปิยา ปุพฺพา ปุราณา เอตสฺสาติ ปิยปุพฺโพ, ปิโย วุจฺจติ ปติ, ปิโย ปุพฺโพ ยสฺสาติ ปิยปุพฺพาฯ เอเตหิ จ สพฺพาทิการิยํ นตฺถิฯ

[213] ตติยตฺถโยเค [นี. 350; จํ. 2.1.11; ปา. 1.1.30]ฯ

ตติยตฺเถน ปเทน โยเค สพฺพาทิการิยํ นตฺถิฯ

มาเสน ปุพฺพานํ มาสปุพฺพานํฯ

[214] จตฺถสมาเส [ก. 166; รู. 209; นี. 349; จํ. 2.1.11; ปา. 1.1.31]ฯ

จตฺถสมาโส วุจฺจติ ทฺวนฺทสมาโส, ตสฺมิํ สพฺพาทิการิยํ นตฺถิฯ

ทกฺขิณา จ อุตฺตรา จ ปุพฺพา จ ทกฺขิณุตฺตรปุพฺพา, ทกฺขิณุตฺตรปุพฺพานํฯ

จตฺเถติ กิํ? ทกฺขิณสฺสา จ ปุพฺพสฺสา จ ยา อนฺตรทิสาติ ทกฺขิณปุพฺพา, ทกฺขิณา จ สา ปุพฺพา จาติ ทกฺขิณปุพฺพา, ทกฺขิณปุพฺพสฺสา, ทกฺขิณปุพฺพสฺสํฯ

[215] เวฏ [ก. 165; รู. 208; นี. 348; จํ. 2.1.13; ปา. 1.1.32]ฯ

จตฺถสมาเส โยนํ เอฏ โหติ วาฯ

กตรกตเม, กตรกตมา, อิตริตเร, อิตริตรา, อญฺญมญฺเญ, อญฺญมญฺญา, ปุพฺพปเร, ปุพฺพปรา, ปุพฺพาปเร, ปุพฺพาปรา อิจฺจาทิฯ

อิเมสุ ปุพฺพาทีสุ สฺมา, สฺมิํนํ อา, เอตฺตํ โหติ, ปุพฺพา, ปุพฺเพ, ปรา, ปเร, อปรา, อปเร, ทกฺขิณา, ทกฺขิเณ, อุตฺตรา, อุตฺตเร, อธรา, อธเรฯ

อิติ ปุพฺพาทิฉกฺกราสิฯ

ยา อิตฺถี, ยา, ยาโย, ยํ, ยา, ยาโย, ยาย, ยสฺสา, ยาหิ, ยาภิ, ยาย, ยสฺสา, ยาสํ, ยาสานํ, ยาย , ยสฺสา, ยาหิ, ยาภิ, ยาย, ยสฺสา, ยาสํ, ยาสานํ, ยาย, ยสฺสา, ยายํ, ยสฺสํ, ยาสุฯ

โย ปุริโส, เย, ยํ, เย, เยน, เยหิ, เยภิ, ยสฺส, เยสํ, เยสานํ, ยสฺมา, ยมฺหา, เยหิ, เยภิ, ยสฺส, เยสํ, เยสานํ, ยสฺมิํ, ยมฺหิ, เยสุฯ

ยํ จิตฺตํ, ยานิ จิตฺตานิ, ยํ, ยานิฯ เสสํ ปุลฺลิงฺคสมํฯ

[216] ตฺยเตตานํ ตสฺส โส [ก. 174; รู. 211; นี. 360]ฯ

อนปุํสกานํตฺย, ต, เอตสทฺทานํ ตพฺยญฺชนสฺส โส โหติ สิมฺหิฯ สิโลโปฯ

สา อิตฺถี, ตา, ตาโย, อิตฺถิโย, ตํ, ตา, ตาโย, ตายฯ

[217] สฺสา วา เตติมามูหิ [ก. 179, 62; รู. 204, 206; นี. 365-6, 209]ฯ

ฆ, ปสญฺเญหิ ตา, เอตา, อิมา, อมุสทฺเทหิ นาทีนํ ปญฺจนฺนํ เอกวจนานํ สฺสา โหติ วาฯ รสฺโสฯ

ตสฺสา กตํ, ตาหิ, ตาภิ, ตาย, ตสฺสาฯ

[218] ตาสฺสิ วา [ก. 64; รู. 216; นี. 211]ฯ

สฺสํ, สฺสา, สฺสาเยสุ ฆสญฺญสฺส ตาสทฺทสฺส อิ โหติ วาฯ

ติสฺสาฯ

[219] เตติมาโต สสฺส สฺสาย [ก. 65; รู. 215; นี. 212]ฯ

ตา, เอตา, อิมาหิ สสฺส สฺสายาเทโส โหติ วาฯ

ตสฺสาย, ติสฺสาย, ตาสํ, ตาสานํ, ตาย, ตสฺสา, ตสฺสาย, ติสฺสาย, ตาสํ, ตาสานํ, ตาย, ตายํ, ตสฺสา, ตสฺสํ, ติสฺสา, ติสฺสํ, ตาสุฯ

โส ปุริโส, เต ปุริสา, ตํ, เต, เตน, เตหิ, เตภิ, ตสฺส, เตสํ, เตสานํ, ตสฺมิํ, ตมฺหิ, เตสุฯ

ตํ จิตฺตํ, ตานิ จิตฺตานิ, ตํ, ตานิฯ เสสํ ปุลฺลิงฺคสมํฯ

[220] ตสฺส โน สพฺพาสุ [ก. 175; รู. 212; นี. 361]ฯ

ยฺวาทีสุ สพฺพาสุ วิภตฺตีสุ ตสฺส โน โหติฯ

เน ปุริสา, นํ, เน, เนหิ, เนภิ, เนสํ, เนสานํ, เนหิ, เนภิ, เนสํ, เนสานํ, นมฺหิ, เนสุฯ

เอตฺถ จ ‘สพฺพาสู’ติ วุตฺเตปิ ยา ยา วิภตฺติ ลพฺภติ, ตํ ตํ ญตฺวา โยเชตพฺพาฯ

นํ จิตฺตํ, เนหิ, เนภิฯ ปุลฺลิงฺคสมํฯ

[221] ฏ สสฺมาสฺมิํสฺสายสฺสํสฺสาสํมฺหามฺหิสฺวิมสฺส จ [ก. 176; รู. 213; นี. 362]ฯ

สาทีสุ ตสฺส จ อิมสฺส จ ฏ โหติ วาฯ

อสฺสา อิตฺถิยา กตํ, อสฺสา, อสฺสาย เทติฯ สํมฺหิ ทีโฆ [นี. 368] – อาสํ อิตฺถีนํ, นาสํ กุชฺฌนฺติ ปณฺฑิตา [ชา. 1.1.65], อสฺสา อเปติ, อสฺสา, อสฺสาย ธนํ, อาสํ ธนํ, ‘‘อภิกฺกโม สานํ ปญฺญายติ, โน ปฏิกฺกโม’’ติ [สํ. นิ. 5.196] เอตฺถ ‘สาน’นฺติ เวทนานํ, มหาวุตฺตินา ตสฺส สตฺตํฯ อสฺสา, อสฺสํ ฐิตํฯ

อสฺส ปุริสสฺส, อาสํ ปุริสานํฯ เนวาสํ เกสา ทิสฺสนฺติ, หตฺถปาทา จ ชาลิโน [ชา. 2.22.2221]ฯ อสฺมา, อมฺหา, อสฺส, อาสํ, อสฺมิํ, อมฺหิฯ

อสฺส จิตฺตสฺสฯ ปุลฺลิงฺคสมํฯ

เอสา อิตฺถี, เอตา, เอตาโย, เอตํ, เอตา, เอตาโย, เอตาย, เอตสฺสา, เอติสฺสา กตํฯ

เอโส ปุริโส, เอเต, เอตํ, เอเต, เอเตนฯ

เอตํ จิตฺตํ, เอตานิ, เอตํ, เอตานิ, เอเตนฯ สพฺพํ ตสทฺทสมํ ฐเปตฺวา นตฺตํ, ฏตฺตญฺจฯ

[222] สิมฺหานปุํสกสฺสายํ [ก. 172; รู. 218; นี. 306-7; ‘สิมฺห…’ (พหูสุ)]ฯ

สิมฺหิ นปุํสกโต อญฺญสฺส อิมสฺส อยํ โหติฯ สิโลโปฯ

อยํ อิตฺถี, อิมา, อิมาโย, อิมํ, อิมา, อิมาโย, อิมาย, อิมสฺสา, อิมิสฺสา, อิมาหิ, อิมาภิ, อิมาย, อิมสฺสา, อิมสฺสาย, อิมิสฺสา, อิมิสฺสาย, อิมิสฺสํ, อสฺสา, อสฺสาย, อิมาสํ, อิมาสานํ, อาสํฯ ปญฺจมีรูปํ ตติยาสมํ, ฉฏฺฐีรูปํ จตุตฺถีสมํฯ อิมาย, อิมายํ, อิมสฺสา, อิมสฺสาย, อิมสฺสํ, อิมิสฺสา, อิมิสฺสาย, อิมิสฺสํ, อสฺสา, อสฺสํ, อิมาสุฯ

อยํ ปุริโส, อิเม, อิมํ, อิเมฯ

[223] นามฺหินิมิ [ก. 171; รู. 219; นี. 357; ‘นามฺหนิมฺหิ’ (พหูสุ)]ฯ

นามฺหิ อนิตฺถิลิงฺเค อิมสฺส อน, อิมิอาเทสา โหนฺติฯ

อิมินา, อเนน, อิเมหิ, อิเมภิฯ

[224] อิมสฺสานิตฺถิยํ เฏ [ก. 170; รู. 220; นี. 356]ฯ

อนิตฺถิลิงฺเค อิมสฺส เฏ โหติ วา สุ, นํ, หิสุฯ

เอหิ, เอภิ, อิมสฺส, อสฺส, อิเมสํ, อิเมสานํ, เอสํ, เอสานํ, อิมสฺมา, อิมมฺหา, อสฺมา, อมฺหา, อิเมหิ, อิเมภิ, เอหิ, เอภิ, อิมสฺส, อสฺส, อิเมสํ, อิเมสานํ, เอสํ, เอสานํ, อิมสฺมิํ, อิมมฺหิ, อสฺมิํ, อมฺหิ, อิเมสุ, เอสุฯ

‘‘อนมฺหิ ภทฺเท สุโสเณ, กินฺนุ ชคฺฆสิ โสภเน’’ติ [ชา. 1.5.130 (อนมฺหิ กาเล สุโสณิ)] ปาฬิ- ‘อนมฺหี’ติ อิมสฺมิํ ฐาเน, มหาวุตฺตินา สฺมิํมฺหิ อนาเทโสฯ

อิมํ จิตฺตํฯ

[225] อิมสฺสิทํ วา [ก. 129; รู. 222; นี. 305]ฯ

นปุํสเก อํ, สิสุ อิมสฺส เตหิ อํ, สีหิ สห อิทํ โหติ วาฯ

อิทํ จิตฺตํ, อิมานิ จิตฺตานิ, อิมํ, อิทํ, อิมานิ, อิมินา, อเนนฯ สพฺพํ ปุลฺลิงฺคสมํฯ

อิธ มิสฺสกรูปํ วุจฺจติ –

ยา, สา อิตฺถี, ยา, ตา อิตฺถิโย, ยํ, ตํ อิตฺถิํ, ยา, เอสา อิตฺถี, ยา, เอตา อิตฺถิโย, ยํ, เอตํ อิตฺถิํ, ยา, อยํ อิตฺถี, ยา, อิมา อิตฺถิโย, ยํ, อิมํ อิตฺถิํ, โย, โส ปุริโส, เย, เต ปุริสาอิจฺจาทโยฯ

‘‘ส โข โส กุมาโร วุทฺธิมนฺวายา’’ติ เอตฺถ โส โส กุมาโรติ, ‘เอเส เส เอเก เอกตฺเถ’ติ เอตฺถ เอโส โส เอโก เอกตฺโถติ วตฺตพฺพํฯ ตตฺถ ปุพฺพํ ปุพฺพํ อตฺถปทํ, ปรํ ปรํ พฺยญฺชนมตฺตํฯ

‘‘อยํ โส สารถิ เอตี’’ติ [ชา. 2.22.51] เอตฺถ ปน ทฺเวปิ วิสุํ วิสุํ อตฺถปทานิ เอวาติฯ ยํ, ตํ, อิทนฺติ อิเม สทฺทา นิปาตรูปาปิ หุตฺวา ปาฬิวากฺเยสุ สญฺจรนฺติ สพฺพลิงฺควิภตฺตีสุ อภินฺนรูปาติฯ

[226] อิเมตานเมนานฺวาเทเส ทุติยายํ [นี. 375-6 ปิฏฺเฐ; ปา. 2.4.34]ฯ

อนฺวาเทโส วุจฺจติ อนุกถนํ, ปุนกถนํ, อนฺวาเทสฐาเน อิม, เอตานํ เอนาเทโส โหติ ทุติยาวิภตฺตีสุฯ

อิมํ ภิกฺขุํ วินยํ อชฺฌาเปหิ, อโถ เอนํ ภิกฺขุํ ธมฺมํ อชฺฌาเปหิ, อิเม ภิกฺขู วินยํ อชฺฌาเปหิ, อโถ เอเน ภิกฺขู ธมฺมํ อชฺฌาเปหิ, เอตํ ภิกฺขุํ วินยํ อชฺฌาเปหิอิจฺจาทินา วตฺตพฺพํฯ ตเมนํ ภิกฺขเว นิรยปาลา [อ. นิ. 3.36], ยตฺวาธิกรณเมนํ ภิกฺขุํ อิจฺจาทีสุปิ [ที. นิ. 1.213] อนุกถนเมวฯ

[227] มสฺสามุสฺส [ก. 173; รู. 223; นี. 359]ฯ

สิมฺหิ อนปุํสกสฺส อมุสฺส มสฺส โส โหติฯ

อสุ อิตฺถี, อมุ วา, อมู, อมุโย, อมุํ, อมู, อมุโย, อมุยา, อมุสฺสา, อมูหิ, อมูภิ, อมุยา, อมุสฺสา, อมูสํ, อมูสานํ, อมุยา, อมุสฺสา, อมูหิ, อมูภิ, อมุยา, อมุสฺสา, อมูสํ, อมูสานํ, อมุยา, อมุยํ, อมุสฺสา, อมุสฺสํ, อมูสุฯ

อสุ ปุริโส, อมุ วาฯ

[228] โลโปมุสฺมา [ก. 118; รู. 146; นี. 293]ฯ

อมุโต โยนํ โลโป โหติฯ โว, โนปวาโทยํ [ก. 119; รู. 155; นี. 294]ฯ

อมู , อมุํ, อมู, อมุนา, อมูหิ, อมูภิฯ

[229] น โน สสฺสฯ

อมุโต สสฺส โน น โหติฯ

อมุสฺสฯ

มหาวุตฺตินา สมฺหิ มุสฺส ทุตฺตํ, อทุสฺสฯ ปาฬิยํ ‘‘ทุสฺส เม เขตฺตปาลสฺส, รตฺติํ ภตฺตํ อปาภต’’นฺติ [ชา. 1.4.62] เอตฺถ คาถาวเสน อ-การโลโปฯ อมูสํ, อมูสานํ, อมุสฺมา, อมุมฺหา, อมูหิ, อมูภิ, อมุสฺส, อทุสฺส, อมูสํ, อมูสานํ, อมุสฺมิํ, อมุมฺหิ, อมูสุฯ

[230] อมุสฺสาทุํ [ก. 130; รู. 225; นี. 308]ฯ

นปุํสเก อํ, สิสุ อมุสฺส เตหิ สห อทุํ โหติ วาฯ

อมุํ จิตฺตํ, อทุํ จิตฺตํ, อมูนิ, อมุํ, อทุํ, อมูนิฯ เสสํ ปุลฺลิงฺคสมํฯ ‘สกตฺเถ’ติ สุตฺเตน กปจฺจเย กเต สพฺพาทิรูปํ นตฺถิฯ อมุกา กญฺญา, อมุกา, อมุกาโยฯ อมุโก ปุริโส, อมุกา ปุริสาฯ อมุกํ จิตฺตํ, อมุกานิ จิตฺตานิ อิจฺจาทิฯ

[231] เก วาฯ

เก ปเร อมุสฺส มสฺส โส โหติ วาฯ

อสุกา อิตฺถี, อสุกา, อสุกาโยฯ อสุโก ปุริโส, อสุกา ปุริสาฯ อสุกํ กุลํ, อสุกานิ กุลานิฯ สพฺพํ กญฺญา, ปุริส, จิตฺตสมํฯ

‘อิตฺถิยมตฺวา’ติ เอตฺถ ‘อิตฺถิยํ อา’ติ วิภตฺตสุตฺเตน กิํสทฺทโต อิตฺถิยํ อาปจฺจโยฯ

[232] กิํสฺส โก [ก. 227-9; รู. 270, 226; นี. 456-7-8? ‘กิสฺส โก สพฺพาสุ’ (พหูสุ)]ฯ

สพฺเพสุ วิภตฺติปจฺจเยสุ กิํสฺส โก โหติฯ

กา อิตฺถี, กา, กาโย, กํ, กา, กาโย, กาย, กสฺสา อิจฺจาทิ สพฺพสมํฯ โก ปุริโส, เก ปุริสา, กํ, เก, เกน, เกหิ, เกภิ, กสฺสฯ

[233] กิ สสฺมิํสุ วานิตฺถิยํฯ

อนิตฺถิลิงฺเค ส, สฺมิํสุ กิํสทฺทสฺส กิ โหติ วาฯ

กิสฺส, เกสํ, เกสานํ, กสฺมา, กมฺหา, เกหิ, เกภิ, กสฺส, กิสฺส, เกสํ, เกสานํ, กสฺมิํ, กมฺหิ, กิสฺมิํ, กิมฺหิ, เกสุฯ

[234] กิมํสิสุ นปุํสเก [‘กิมํสิสุ สห นปุํสเก’ (พหูสุ)]ฯ

นปุํสเก อํ, สิสุ กิํสทฺทสฺส เตหิ อํสีหิ สห กิํ โหติฯ

กิํ จิตฺตํ, กานิ, กิํ, กํ วา, กานิฯ เสสํ ปุลฺลิงฺคสมํฯ อิทํ ปุจฺฉนตฺถสฺส สุทฺธกิํสทฺทสฺส รูปํฯ

‘จิ’อิตินิปาเตน ยุตฺเต ปน เอกจฺจตฺถํ วา อปฺปตฺถํ วา วทติฯ กาจิ อิตฺถี, กาจิ อิตฺถิโย, กิญฺจิ อิตฺถิํ, กาจิ, กายจิ, กาหิจิ, กายจิ, กสฺสาจิ, กาสญฺจิ, กุโตจิ, กาหิจิฯ สตฺตมิยํ - กายจิ, กตฺถจิ, กาสุจิฯ

โกจิ ปุริโส, เกจิ, กิญฺจิ, เกจิ, เกนจิ, เกหิจิ, กสฺสจิ, เกสญฺจิ, กิสฺมิญฺจิ, กิมฺหิจิ, กตฺถจิ, เกสุจิฯ

กิญฺจิ กุลํ, กานิจิ กุลานิ, กิญฺจิ, กานิจิฯ เสสํ ปุลฺลิงฺคสมํฯ

ปุน ยสทฺเทน ยุตฺเต สกลตฺถํ วทติฯ ยา กาจิ อิตฺถี, ยากาจิ อิตฺถิโยฯ

โย โกจิ ปุริโส, เย เกจิ, ยํ กิญฺจิ, เย เกจิ เยน เกนจิ, เยหิ เกหิจิ, ยสฺส กสฺสจิ, เยสํ เกสญฺจิ ยโต กุโตจิ, เยหิ เกหิจิ, ยสฺส กสฺสจิ, เยสํเกสญฺจิ, ยสฺมิํ กิสฺมิญฺจิ, ยมฺหิ กิมฺหิจิ, ยตฺถ กตฺถจิ, เยสุ เกสุจิฯ

ยํ กิญฺจิจิตฺตํ, ยานิ กานิจิ, ยํ กิญฺจิ, ยานิ กานิจิฯ เสสํ ปุลฺลิงฺคสมํฯ

สงฺขฺยาราสิ

เอกสทฺโท สงฺขฺยตฺเถ ปวตฺโต เอกวจนนฺโตว, อญฺญตฺเถ ปวตฺโต เอกพหุวจนนฺโตฯ

ตตฺถ สงฺขฺยตฺเถ – เอกา อิตฺถี, เอกํ, เอกาย, เอกิสฺสา อิจฺจาทิฯ ปุนฺนปุํสเกสุ เอกวจเนสุ ปุริส, จิตฺตรูปเมวฯ

อญฺญตฺเถ – เอกา อิตฺถี, เอกา อิตฺถิโย, เอกํ, เอกา, เอกาย, เอกิสฺสา, เอกาหิ, เอกาภิ อิจฺจาทิฯ

เอโก ปุริโส, เอเก, เอกํ, เอเก, เอเกน, เอเกหิ, เอเกภิ, เอกสฺส, เอเกสํ, เอเกสานํฯ ปุลฺลิงฺค สพฺพสมํฯ

เอกํ กุลํ, เอกานิ กุลานิ, เอกํ กุลํ, เอกานิ กุลานิฯ เสสํ ปุลฺลิงฺคสมํฯ

กปจฺจเย ปเร สพฺพาทิรูปํ นตฺถิฯ

‘‘เอกิกา สยเน เสตุ, ยา เต อมฺเพ อวาหริ [ชา. 1.4.175]ฯ เอกากินี คหฏฺฐาหํ, มาตุยา ปริโจทิตา’’ติ [อป. เถรี 2.3.188] ปาฬิ, เอกโก ปุริโส, เอกกํ, เอกเกนฯ