สุสฺสปิ กฺวจิ เนสุ โหติ, สุสุขํ วต ชีวาม, เวริเนสุ อเวริโน [ธ. ป. 197], เวริเนสุ มนุสฺเสสุ, วิหราม อเวริโนฯ ตตฺถ ‘เวริเนสู’ติ เวรีจิตฺตวนฺเตสุฯ

สมาเสปิ ปฐมาโยสฺส โนตฺตํ, ทุติยาโยสฺส โนตฺตํ เนตฺตญฺจ โหติฯ ตตฺถ ทฺเว โนตฺตานิ ปากฏานิฯ เนตฺตํ ปน วุจฺจเต, ‘‘อสฺสมเณ สมณมานิเน [อ. นิ. 8.10], นเร ปาณาติปาติเน [อิติวุ. 93], มญฺชุเก ปิยภาณิเน [ชา. 2.22.1721], มาลธาริเน [ชา. 2.22.1727], กาสิกุตฺตมธาริเน [ชา. 2.22.195], วณฺณวนฺเต ยสสฺสิเน [ที. นิ. 2.282], จาปหตฺเถ กลาปิเน, อุโภ ภสฺสรวณฺณิเน [ชา. 2.21.111], พฺราหฺมเณ เทววณฺฑิเน, สมุทฺธรติ ปาณิเน [อป. เถรี 2.3.137], เอวํ ชรา จ มจฺจุ จ, อธิวตฺตนฺติ ปาณิเน’’ติ [สํ. นิ. 1.136] ทิสฺสนฺติฯ ตตฺถ ‘ภสฺสรวณฺณิเน’ติ ปภสฺสรวณฺณวนฺเตฯ สฺมิํโน เนตฺเต ปน ‘‘มาตงฺคสฺมิํ ยสสฺสิเน’’ อิจฺจาทีนิ [ชา. 2.19.96] ปุพฺเพ วุตฺตาเนวฯ

อีการนฺตปุลฺลิงฺคราสิ นิฏฺฐิโตฯ

อุการนฺตปุลฺลิงฺคราสิ

ภิกฺขาทิคณราสิ

‘คสีน’นฺติ สิโลโป, ภิกฺขุฯ โยนํ โลเป ทีโฆ, ภิกฺขูฯ

ปกฺเข –

[177] ลา โยนํ โว ปุเม [ก. 119; รู. 155; นี. 294]ฯ

ปุเม ลสญฺเญหิ อุวณฺเณหิ โยนํ โว โหติ วาติ โยนํ โวฯ

[178] เวโวสุ ลุสฺส [ก. 97; รู. 156; นี. 260]ฯ

ปุเม เว, โวสุ ปเรสุ ลสญฺญสฺส อุ-การสฺส ฏ โหติฯ

ภิกฺขโวฯ

ลุสฺสาติ กิํ? สยมฺภุโวฯ

โภ ภิกฺขุ, โภ ภิกฺขู, โภนฺโต ภิกฺขูฯ

[179] ปุมาลปเน เวโว [ก. 116; รู. 157; นี. 291]ฯ

ปุเม อาลปเน ลสญฺญมฺหา อุ-การโต โยสฺส เว, โว โหนฺติ วาฯ

โภนฺโต ภิกฺขเว, อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ‘‘ภิกฺขโว’’ติ [ม. นิ. 1.1], เทวกายา อภิกฺกนฺตา, เต วิชานาถ ภิกฺขโว [ที. นิ. 2.334], ภิกฺขุํ, ภิกฺขู, ภิกฺขโว, ภิกฺขุนาฯ ‘สุนํหิสู’ติ ทีโฆ, ภิกฺขูหิ, ภิกฺขูภิ, ภิกฺขุสฺส, ภิกฺขุโน, ภิกฺขูนํ, ภิกฺขุสฺมา, ภิกฺขุมฺหา, ภิกฺขุนา, ภิกฺขูหิ, ภิกฺขูภิ, ภิกฺขุสฺส, ภิกฺขุโน, ภิกฺขูนํ, ภิกฺขุสฺมิํ, ภิกฺขุมฺหิ, ภิกฺขูสุฯ

เอวํ มงฺกุ, มจฺจุ, อุจฺฉุ, ปฏุ, ภาณุ, เสตุ, เกตุ, สตฺตุ, สินฺธุ, พนฺธุ, การุ, เนรุ, เมรุ, รุรุ, เวฬุ อิจฺจาทโยฯ

วิเสสวิธานมุจฺจเตฯ

เหตุ, ชนฺตุ, กุรุสทฺเทสุ ‘ชนฺตุเหตุ’ อิจฺจาทิสุตฺเตน วิกปฺเปน โยนํ โลโป, เหตุ ธมฺโม, เหตู ธมฺมา, อตีเต เหตโว ปญฺจฯ

[180] โยมฺหิ วา กฺวจิ [ก. 97; รู. 156; นี. 260]ฯ

โยสุ ลสญฺญิโน อุ-การสฺส กฺวจิ ฏ โหติ วาฯ

อตีเต เหตโย ปญฺจฯ

วาติ กิํ? เหตุโยฯ

กฺวจีติ กิํ? ภิกฺขโวฯ

โภ เหตุ, โภ เหตู, โภนฺโต เหตู, เหตโว, เหตโย, เหตุโย วา, เหตุํ, เหตู, เหตโว, เหตโย, เหตุโย วาฯ เสสํ ภิกฺขุสมํฯ

ชนฺตุ คจฺฉติ, ชนฺตู, ชนฺตโย, ชนฺตุโย วาฯ

[181] ชนฺตาทิโต โน จ [ก. 119; รู. 155; นี. 294; ‘ชนฺตฺวาทิโต’ (พหูสุ)]ฯ

ปุเม ชนฺตาทิโต โยนํ โน จ โหติ โว จฯ

ชนฺตุโน, ชนฺตโว, โภชนฺตุ, โภชนฺตู, โภนฺโต ชนฺตู, ชนฺตโย, ชนฺตุโย, ชนฺตุโน, ชนฺตโว, ชนฺตุํ, ชนฺตู, ชนฺตโย, ชนฺตุโย, ชนฺตุโน, ชนฺตโวฯ เสสํ ภิกฺขุสมํฯ

กุรุ, กุรู, กุรโย, กุรุโย, กุรุโน, กุรโวติ สพฺพํ ชนฺตุสมํฯ

‘‘อชฺเชว ตํ กุรโย ปาปยาตุ [ชา. 2.22.1632], นนฺทนฺติ ตํ กุรโย ทสฺสเนน [ชา. 2.22.1641], อชฺเชว ตํ กุรโย ปาปยามี’’ติ [ชา. 2.22.1634] ทิสฺสนฺติฯ

มหาวุตฺตินา ลโตปิ อํวจนสฺส กฺวจิ นํ โหติ, ‘‘กิมตฺถินํ ภิกฺขุนํ อาหุ, ภิกฺขุนมาหุ มคฺคเทสิํ, ภิกฺขุนมาหุ มคฺคชีวิํ, พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุน’’นฺติ ทิสฺสนฺติ, ตถา ‘‘โรคนิฑฺฑํ ปภงฺคุนํ, โภคานญฺจ ปภงฺคุนํ [ธ. ป. 139], วิญฺญาณญฺจ วิราคุน’’นฺติ จฯ ตตฺถ ‘กิมตฺถิน’นฺติ กิํสภาวํ, ‘มคฺคเทสิ’นฺติ มคฺคํ เทเสนฺตํ, ‘มคฺคชีวิ’นฺติ มคฺเค ชีวนฺตํ, ‘โรคนิฑฺฑ’นฺติ โรคานํ กุลาวกภูตํ, ‘ปภงฺคุน’นฺติ ปภิชฺชนสีลํ, ‘วิราคุน’นฺติ วิรชฺชนสีลํฯ กตฺถจิ ปฐมนฺตมฺปิ ทิสฺสติ, ตตฺถ นาคโมฯ

อิติ ภิกฺขาทิคณราสิฯ

สตฺถาทิคณราสิ

สตฺถาทิราสิ

[182] ลฺตุปิตาทีนมา สิมฺหิ [ก. 299; รู. 158; นี. 411]ฯ