อุปฏฺฐากปริจฺเฉทวาร

ปุจฺฉา – อฏฺฐเม ปนาวุโส อุปฏฺฐากปริจฺเฉทวาเร อานนฺโทติปเท กถํ อฏฺฐกถาจริเยน วณฺณิโตฯ

วิสฺสชฺชนา – อฏฺฐเม ปน ภนฺเต อุปฏฺฐากปริจฺเฉเท ปน อานนฺโทติ นิพทฺธุปฏฺฐากภาวํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ เอวมาทินา ภนฺเต อฏฺฐกถาจริเยน วณฺณิโตฯ

มยฺหํ ภิกฺขเว เอตรหิ อานนฺโท นาม ภิกฺขุ อุปฏฺฐาโก อโหสิ อคฺคุปฏฺฐาโก–

ภควโตหิ ปฐมโพธิยํ อนิพทฺธา อุปฏฺฐากา อเหสุํฯ

เอกทา นาคสมาโล ปตฺตจีวรํ คเหตฺวา วิจริฯ

อิทเมว เต การณํ สลฺลกฺเขตฺวา นิวารยิมฺหฯ

เอกจฺเจ ภิกฺขู อิมินา มคฺเคน คจฺฉามาติ วุตฺเต อญฺเญน คจฺฉนฺติฯ

อุฏฺเฐหิ อาวุโส อานนฺท, อุฏฺเฐหิ อาวุโส อานนฺทฯ

กํ ปเนตฺถ อานนฺท อาทีนวํ ปสฺสสิฯ

กํ ปเนตฺถ อานนฺท อานิสํสํ ปสฺสสิฯ

สมวตฺตกฺขนฺโธ อตุโล, สุปฺปพุทฺโธ จ อุตฺตโร;

สตฺตวาโห วิชิตเสโน, ราหุโล ภวติ สตฺตโม –

สุตนา สพฺพกามาจ, สุจิตฺตา อถ โรจินี;

รุจคฺคตี สุนนฺทาจ, พิมฺพา ภวติ สตฺตมาฯ

อเนกชาติสํสารํ , สนฺธาวิสฺสํ อนิพฺพิสํ;

คหการํ คเวสนฺโต, ทุกฺขา ชาติ ปุนปฺปุนํ;

คหการก ทิฏฺโฐสิ, ปุน เคหํ น กาหสิฯ

สพฺพา เต ผาสุกา ภคฺคา, คหกูฏํ วิสงฺขตํ;

วิสงฺขารคตํ จิตฺตํ, ตณฺหานํ ขยมชฺฌคาฯ

อโยฆนหตสฺเสว , ชลโต ชาตเวทโส;

อนุปุพฺพูปสนฺตสฺส, ยถา น ญาญเต คติ;

เอวํ สมฺมาวิมุตฺตานํ, กามพนฺโธฆตารินํ;

ปญฺญาเปตุํ คติ นตฺถิ, ปตฺตานํ อจลํ สุขํฯ

น ปน ภควา มิลกฺขุสทิโส โหติ นาปิ อามุตฺตมณิกุณฺฑโลฯ

เต ปน อตฺตโน สมานสณฺฐานเมว ปสฺสนฺติฯ

น โข อานนฺท เอตฺตาวตา ตถาคโต สกฺกโต วา โหติ ครุกโต วา มานิโต วา ปูชิโต วา อปจิโต วาฯ

กสฺมา ปน ภควา อญฺญตฺถ เอกํ อุมาปุปฺผมตฺตมฺปิ คเหตฺวา พุทฺธ คุเณ อาวชฺเชตฺวา กตาย ปูชาย พุทฺธญาเณนาปิ อปริจฺฉินฺนํ วิปากํ วณฺเณตฺวา–

โย โข อานนฺท ภิกฺขุ วา ภิกฺขุนี วา อุปาสโก วา อุปาสิกา วา ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน วิหรติ สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี โส ตถา คตํ สกฺกโรติ ครุกโรติ มาเนติ ปูเชติ อปจิยติ ปรมาย –

สิยา โข ปนานนฺท ตุมฺหากํ เอวมสฺส ‘อตีตสตฺถุกํ ปาวจนํ, นตฺถิ โน สตฺถา’ติฯ

น โข ปเนตํ อานนฺท เอวํ ทฏฺฐพฺพํฯ

ธมฺโมปิ เทสิโต เจว ปญฺญตฺโตจ, วินโยปิ เทสิโต เจว ปญฺญตฺโต จ–

อสฺโสสิ โข ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ภควา กิร กุสินารายํ ปรินิพฺพุโตติฯ

สตฺถา นาม ปรินิพฺพุโต, น โส สกฺกา ปุน อาหริตุํ, โปถุชฺชนิกสทฺธาย ปน อมฺหากํ รญฺญา สทิโส นตฺถิ, สเจ เอส อิมินาว นิยาเมน สุณิสฺสติ, หทยมสฺส ผลิสฺสติฯ ราชา โข ปน อมฺเหหิ อนุรกฺขิตพฺโพติฯ

เทว อมฺเหหิ สุปินโก ทิฏฺโฐ, ตสฺส ปฏิฆาตตฺถํ ตุมฺเหหิ ทุกูลทุปฏฺฏํ นิวาเสตฺวา ยถา นาสาปุฏมตฺตํ ปญฺญายติ, เอวํ จตุมธุรโทณิยา นิปชฺชิตุํ วฏฺฏตีติฯ

เทว มรณโต มุจฺจนกสตฺโต นาม นตฺถิ, อมฺหากํ อายุวฑฺฒโน เจติยฏฺฐานํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ อภิเสกสิญฺจโก โส ภควา สตฺถา กุสินาราย ปรินิพฺพุโตติฯ

ภควา สพฺพญฺญุ นนุ อิมสฺมิํ ฐาเน นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทสยิตฺถ, โสกสลฺลํ เม วิโนทยิตฺถ, ตุมฺเห มยฺหํ โสกสลฺลํ นีหริตฺถ, อหํ ตุมฺหากํ สรณํ คโต, อิทานิ ปน เม ปฏิวจนมฺปิ น เทถ ภควาติฯ

นนุ ภควา อหํ อญฺญทา เอวรูเป กาเล ตุมฺเห มหาภิกฺขุ สงฺฆปริวารา ชมฺพุทีปตเล จาริกํ จรถาติ สุโณมิฯ

มม ปริเทวิเตเนว น สิชฺฌติ, ทสพลสฺส ธาตุโย อาหราเปสฺสามีติ เอวํ อสฺโสสิฯ

สเจ ทสฺสนฺติ, สุนฺทรํฯ โน เจ ทสฺสนฺติ, อาหรณุปาเยน อาหริสฺสามีติ จตุรงฺคินิํ เสนํ สนฺนยฺหิตฺวา สยมฺปิ นิกฺขนฺโตเยวฯ

ยถา จ อชาตสตฺตุ, เอวํ ลิจฺฉวี อาทโยปิฯ

อมฺหากํ ธาตุโย วา เทนฺตุ, ยุทฺธํ วาติ กุสินารานครํ ปริวาเรตฺวา ฐิเต เอตํ ภควา อมฺหากํ คามกฺเขตฺเตหิ ปฏิวจนํ อโวจุํฯ

น มยํ สตฺถุ สาสนํ ปหิณิมฺห, นาปิ คนฺตฺวา อานยิมฺหฯ สตฺถา ปน สยเมว อาคนฺตฺวา สาสนํ เปเสตฺวา อมฺเห ปกฺโกสาเปสิฯ ตุมฺเหปิ โข ปน ยํ ตุมฺหากํ คามกฺเขตฺเต รตนํ อุปฺปชฺชติฯ น ตํ อมฺหากํ เทถฯ

สเทวเก จ โลเก พุทฺธรตนสมํ รตนํ นาม นตฺถิ , เอวรูปํ อุตฺตมรตนํ ลภิตฺวา มยํ นทสฺสาม, น โข ปน ตุมฺเหหิเยว มาตุถนโต ขีรํ ปีตํฯ อมฺเหหิปิ มาตุถนโต ขีรํ ปีตํ, น ตุมฺเหเยว ปุริสา, อมฺเหปิ ปุริสาฯ โหตูติ อญฺญมญฺญํ อหํการํ กตฺวา สาสนปฏิสาสนํ เปเสนฺติฯ อญฺญมญฺญํ มานคชฺชิตํ คชฺชนฺติฯ

เอเต ราชาโน ภควโต ปรินิพฺพุตฏฺฐาเน วิวาทํ กโรนฺติ, น โข ปเนตํ ปติรูปํ, อลํ อิมินา กลเหน, วูปสเมสฺสามิ นนฺติฯ

อาจริยสฺส วิย โภ สทฺโท, อาจริยสฺส วิย โภ สทฺโทติ สพฺเพ นิรวา อเหสุํฯ

(1)

สุณนฺตุ โภนฺโต มม เอกวาจํ,

อมฺหาก พุทฺโธ อหุ ขนฺติวาโท;

นหิ สาธุยํ อุตฺตมปุคฺคลสฺส,

สรีรภาเค สิยา สมฺปหาโรฯ

(2)

สพฺเพว โภนฺโต สหิตา สมคฺคา,

สมฺโมทมานา กโรมฏฺฐภาเค;

วิตฺถาริกา โหนฺตุ, ทิสาสุ ถูปา;

พหู ชนา จกฺขุมโต ปสนฺนาฯ

น หิ สาธุกํ อุตฺตมปุคฺคลสฺส, สรีรภาเค สิยา สมฺปหาโรติ น หิ สาธุยนฺติ น หิ สาธุ อยํ –

ภควา สพฺพสุ ปุพฺเพ มยํ ตุมฺหากํ ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขณปฏิมณฺฑิตํ ฉพฺพณฺณพุทฺธรสฺมิขจิตํ อสีติอนุพฺยญฺชนสมุชฺชลิตโสภํ สุวณฺณวณฺณํ สรีรํ อทฺทสาม, อิทานิ ปน สุวณฺณวณฺณาว ธาตุโย อวสิฏฺฐา ชาตา, นยุตฺตมิทํ ภควา ตุมฺหากนฺติ ปริเทวิํสุฯ

เกน นุ โข สเทวกสฺส โลกสฺส กงฺขจฺเฉทนตฺถาย จตุสจฺจกถาย ปจฺจยภูตา ภควโต ทกฺขิณทาฐา คหิตาติ โอโลเกนฺโต พฺราหฺมเณน คหิตาติ ทิสฺวา พฺราหฺมโณปิ ทฐาย อนุจฺฉวิกํ สกฺการํ นสกฺขิสฺสติ คณฺหามิ นตฺถิ เวฏฺฐนฺตรโต คเหตฺวา สุวณฺณจงฺโกฏเก ฐเปตฺวา เทวโลกํ เนตฺวา จูฬามณิเจติเย ปติฏฺฐเปสิ –

ราชคเห ภควโต สรีรานํ ถูปญฺจ มหญฺจ อกาสิฯ

สมณสฺส โคตมสฺส ปรินิพฺพุตกาลโต ปฏฺฐาย พลกฺกาเรน สาธุกีฬิตาย อุปทฺทุตุมฺห, สพฺเพ โน กมฺมนฺตา นฏฺฐาติฯ

มหาชโน มนํ ปโทเสตฺวา อปาเย นิพฺพตฺตีติ ทิสฺวา สกฺกํ เทวราชานํ ธาตุอาหรณูปายํ กาเรสฺสามาติ ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา ธาตุอาหรณูปายํ กโรมิ มหาราชาติ อาหํสุฯ

ภนฺเต ปุถุชฺชโน นาม อชาตสตฺตุนา สโม สทฺโธ นาม นตฺถิ, น โส มม วจนํ กริสฺสติ, อปิจ โข มารวิภิํ สกสทิสํ วิภิํสกํ ทสฺเสสฺสามิ มหาสทฺทํ สาเวสฺสามิ ยกฺขคาหกขิปิตกอโรจเก กริสฺสามิ, ตุมฺเห อมนุสฺสา มหาราช กุปิตา ธาตุโย อาหราเปถาติ วเทยฺยาถ, เอวํ โส อาหราเปสฺสตีติ–

มหาราช อมนุสฺสา กุปิตา, ธาตุโย อาหราเปหีติ ภณิํสุฯ

น ตาว ภนฺเต มยฺหํ จิตฺตํ ตุสฺสติ, เอวํ สนฺเตปิ อาหรนฺตูติ อาหฯ

มหาราช เอกํ ธาตุนิธานํ กาตุํ วฏฺฏตีติ อาหฯ

อนาคเต ลงฺกาทีเป มหาวิหาเร มหาเจติยมฺหิ นิทหิสฺสนฺติฯ

มหาสาวก เจตี

อิมสฺมิํ ฐาเน โย ปาสาโณ อตฺถิ, โส อนฺตรธายตุ, ปํสุ สุวิสุทฺธา โหตุ, อุทกํ มา อุฏฺฐหตูติ อธิฏฺฐาสิฯ

อิธ ราชา กิํ กาเรตีติ ปุจฺฉนฺตานมฺปิ มหาสาวกานํ เจติยานีติ วทนฺติฯ